تعریف کیفیت زندگی را شامل مولفه پذیرش خود ،هدف داشتن در زندگی ،رشد شخصی،تسلط بر محیط ،خودمختاری و روابط مثبت با دیگران می داند.
۱-پذیرش خود:به معنای احترام به نفس براساس آگاهی از نقاط قوت و ضعف خود است.
۲-هدف داشتن در زندگی :با بهره گرفتن از هدف در زندگی ،افراد می توانند در مقابل سختی ها و رنج ها پایداری و مقاومت کنند.
۳-رشد شخصی :به صورت شکوفا ساختن کلیه نیروها و استعدادهای خود ،به دست آوردن توانایی های جدید حاصل می شود.
۴-تسلط بر محیط:فرد محیط را مطابق خصوصیات و نیازهای فردی خود شکل دهد و بتواند آن را به همان شکل نگه دارد.
۵-خودمختاری:به این معنا که فرد بتواند براساس معیارها و عقاید خویش عمل و زندگی کند .
۶-روابط مثبت با دیگران:عبارت است از توانایی برقراری روابط نزدیک و صمیمانه با دیگران و اشتیاق برای برقراری روابط نزدیک و صمیمانه با دیگران و نیز عشق ورزیدن به دیگران(فریدونی،۱۳۸۴؛به نقل از مرادی،۱۳۸۹).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۴-۶-مولفه های کیفیت زندگی
یک توافق کلی بین پژوهشگران وجود دارد که ،سازه کیفیت زندگی متشکل از عوامل عینی^[۱۸۴](کارکردهای جسمانی،روانی و اجتماعی)و عوامل ذهنی^[۱۸۵](بهزیستی درونی)است .عوامل ذهنی بیشتر بر رضایت فرد از زندگی تاکید دارند ،درحالی که عوامل عینی بر نیازهای مادی و مشارکت در فعالیت ها و روابط بین فردی متمرکز هستند(دونالد،۲۰۰۱)شاخص های عینی کیفیت زندگی ،شامل مواردی مانند سطح سواد ،سطح درآمد،شرایط کاری،وضعیت تاهل،امنیت،جایگاه اجتماعی و تولید اقتصادی هستند.شاخص های ذهنی کیفیت زندگی ،براساس ارزیابی و برداشت فرد از میزان رضایت ،شادی ،امیدواری و نظیراینها،به دست می آیند.در واقع ،شاخص های عینی در بهترین حالت ،فرصت ها و امکانات ارتقای کیفیت زندگی را فراهم می کنند،ولی به تنهایی نمی توانند آن را تامین کنند.به نظرمی رسد بهترین رویکرد در تعریف کیفیت زندگی یک رویکرد ترکیبی(عوامل عینی و ذهنی)باشد.براساس این دیدگاه،کیفیت زندگی براساس کیفیت ارضاء نیازهای انسان ،دربافت فرهنگی و سیستم ارزشی یک جامعه ،براساس ارزیابی و برداشت خود فرد تععین می شود(نیوسام و سن،۲۰۰۱؛به نقل از صولتی).سه مولفه اصلی این رویکرد ،۱-نیازهای انسان ،۲-فرصت ها^[۱۸۶]و امکانات ۳-سیاست های کلان یک جامعه است.
نیازهای انسان مهم ترین مولفه در تعیین کیفیت زندگی ،شناخت نیازهای انسان است.تلاش زیادی در طبقه بندی نیازهای انسان انجام گرفته است.طبقه بندی نیازها و کارکردهای انسان از نیوسام و سن،(۲۰۰۱) و سلسله مراتب نیازها از مازلو(۱۹۵۴به نقل از شارف،۱۳۸۶)از جمله این تلاش ها به شمار می روند.با این حال به نظرمی رسد که پاره ای از نیازها در اکثر این طبقه بندی ها مشترک بوده و از سوی صاحب نظران به عنوان نیازهای اساسی انسان ها پذیرفته شده اندبرخی از این نیازها عبارتند از :نیازهای مربوط به امرارمعاش^[۱۸۷]مانند غذا ،پناهگاه،آب و هوای سالم و استراحت؛تولیدمثل^[۱۸۸]و فرزندپروریمانند تشکیل خانواده ،تولد و تناسل ،تربیت فرزند،انتقال ارزش ها ؛امنیت^[۱۸۹]و محبت^[۱۹۰] مثل نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن و احترام متقابل ؛فهم^[۱۹۱]مانند دسترسی به اطلاعات و توانایی استدلال ؛مشارکت^[۱۹۲]مثل شرکت در فعالیت های اجتماعی و احساس کارآمدی و شایستگی در انجام آنها ؛تفریح^[۱۹۳]مثل نیاز به تجدید قوا ،مسافرت و گردش در طبیعت ؛معنویت^[۱۹۴]مانند اعتقاد به تکیه گاه برتر ،تجارب معنوی و داشتن جامعه ای مبتنی بر اصول اخلاقی ؛خلاقیت^[۱۹۵]مانند نوآوری و اختراع ؛هویت^[۱۹۶]مثل رسیدن به یک حس یکپارچه از خود ؛آزادی^[۱۹۷]مانند حق انتخاب شیوه زندگی ،همسر ،شغل و غیره(دونالد۲۰۰۱و نیوسام و سن۲۰۰۱؛به نقل از صولتی،۱۳۸۷)بعضی از این نیازها مانند فهم و خلاقیت ،با یکدیگر هم پوشی دارند.کمیت و کیفیت ارضای این نیازها ،روابط تنگاتنگی با فرهنگ و سیستم ارزشی یک جامعه دارد.
۲-۴-۷-سه اصل کیفیت زندگی
به رغم اختلاف نظرها در تعریف کیفیت زندگی ،بیشتر پژوهش گران برسه اصل کیفیت زندگی اتفاق نظر دارند که شامل :چند بعدی بودن ،ذهنی بودن و پویا بودن می باشد(رحیمی،۱۳۸۶).
۲-۴-۷-۱-چندبعدی بودن:کیفیت زندگی یک مفهوم چندبعدی بوده و باید از زوایا و ابعاد مختلف سنجیده شود که شامل سه بعد جسمی ،روانی و اجتماعی می باشد.بعد جسمی به درک فرد از توانایی هایش در فعالیت های روزانه که نیاز به صرف انرژی دارد اطلاق می شود ،که شامل مقیاس های تحرک ،توازن،انرژی ،درد و ناراحتی ،خواب و استراحت و ظرفیت توان کاری می باشد.و بعداجتماعی به توانایی فرد در ایجاد ارتباط با خانواده ،همسایگان ،همکاران و سایر گروه های اجتماعی ،شغلی با در نظرگرفتن شرایط اقتصادی می باشد(رحیمی،۱۳۸۶).
۲-۴-۷-۲-ذهنی بودن:کیفیت زندگی یک ارزشیابی ذهنی است و بیماران خود بهترین قضاوت کنندگان راجع به کیفیت زندگی خود هستند .اما گاهی شرایطی وجود دارد که این قضاوت را برای بیمار مشکل می سازد در این صورت فرد مراقبت کننده (پزشک یا پرستار)فادر به انجام ارزیابی خواهند بود.
۲-۴-۷-۳-پویا بودن:کیفیت زندگی یک ماهیت پویا و فعال است نه یک ماهیت ایستا ،و بدین جهت یک فرایند وابسته به زمان بوده و تغییرات درونی در آن دخیل می باشند ،این مشخصه در یک مطالعه طولی به خوبی قابل مشاهده است(رحیمی،۱۳۸۶).
۲-۴-۸-عوامل موثر بر کیفیت زندگی
از دید الیور و همکاران(۱۹۹۷)عوامل تعیین کننده زندگی در سه طبقه قراردارند:
۱-مشخصات فردی شامل متغیرهای دموگرافیک.
۲-شاخص های عینی کیفیت زندگی که شرایط محیطی هستند و بر متغیرهای مربوط به رفاه عمومی ،بهداشت محیط اجتماعی ،تحرک ،فرهنگ ،مذهب ،محیز طبیعی و سیاست ها.
۳-شاخص های ذهنی کیفیت زندگی که به مفاهیمی همچون احساس رضایت مندی از زندگی ،رفاه و آسایش جسمی و روانی و شادکامی توصیف می شود(مختاری،۱۳۸۹).
۲-۴-۹-مدل های کیفیت زندگی
۲-۴-۹-۱-مدل فلس و پری:
فلس و پری(۱۹۹۵)بعد از بررسی ۱۵مدل مفهومی از کیفیت(به نقل از رحیمی،۱۳۸۶).یک مدل کلی طراحی کردند ،که در این مدل پنج طبقه اصلی وجود دارد.
-بهکامی جسمی که شامل سلامت ،زیبندگی ،تحرک و ایمنی شخصی است .
-بهکامی مادی که شامل درآمد ،کیفیت محل زندگی ،حریم شخصی ،ثروت ،وضعیت تغذیه ،حمل و نقل ،همسایگی ،ایمنی و سکونت دائم یا اجاره نشینی می باشد.
-بهکامی اجتماعی که در برگیرنده ارتباطات درون خانواده و ارتباط با اقوام در خانواده های گسترده تر و یا دوستان ،فعالیتهای ارتباطی و سطح حمایت اجتماعی است .
-رشد و فعالیت که با مهارت های مربوط به خود تعیینی-شایستگی یا استقلال ،خبر یا اختیار ،اشتغال اوقات فراغت ،کارهای خانه ،تحصیلات ،تولید یا مشارکت است .
-بهکامی هیجانی در برگیرنده عاطفه یا خلق و خو ،رضایت مندی تکامل ،عزت نفس ،شان احترام و اعتقادات مذهبی می باشد.
۲-۴-۹-۲-مدل لی و همکاران
لی ،یانگ ،وی ،ژانگ ،ژنگ ،اکسیو ،وانگ و چن (۱۹۹۸؛به نقل از رحیمی ،۱۳۸۶)با توجه به بیشتر عوامل شخصیتی و فرهنگ مدلی در ارتباط با کیفیت زندگی ارائه دادند.آن ها معتقد بودند که ساختار مفهومی کیفیت زندگی باید حداقل شامل چهار بعد یا زمینه گسترده زندگی و دو محورعینی و ذهنی باشد ،رضایت ذهنی زندگی فرد توسط زندگی عینی ،نظام سلسله مراتبی نیازهای زندگی و استانداردهای مقایسه شده با زندگی حاضر فرد تعیین می شود.این ارزیابی ها نیز بر اساس شخصیت ،تجربه های زندگی و منابع شخصی در بافت فرهنگی ،اجتماعی و محیطی می باشد.
از نظر کالمن وقتی می توان گفت که یک کیفیت عالی برای زندگی وجود دارد که امیدهای فرد با تجارب وی تطابق داشته باشد و تکمیل شود حالت عکس هم صدق می کند ،کیفیت پایین زندگی وقتی است که امیدها با تجارب همخوان نشود .به بیان دیگر ادعای کالمن این است که شیوه ی زندگی ،با این مفهوم که فرد به خواسته های خود می رسد بهبود می یابد .با این وجود این به این معنا نیست که امیدهای شخصی و آرزوها ،ابتدا مثبت شده و سپس تکمیل می شوند.کالمن اشاره می کند که اهدافی که توسط عوامل ایجاد می شوند باید واقع گراتر باشند(وقتی که آرزوها را واقعی تر کرده ،فرد را به توسعه و رشد در راه های دیگر تشویق کنیم )فاصله میان امیدها و دستیابی به آن ها به خوبی کم می شود.بنابراین با توجه به نظر کالمن ،حقیقتا می توان شیوه زندگی فرد را با مخالفت کردن با آرزوها بهبود بخشید(حسن شاهی،۱۳۸۸)
در سال ۱۹۹۲ در دانشکده بوستون تحقیق گسترده ای در مورد کیفیت زندگی در محیط دانشکده انجام شد ،این بررسی به ارزیابی ارتباط بین احساس تعلق به اجتماعی که دانشجویان در آن قراردارند و عوامل متفاوت شخصیتی و محیطی از جمله جنس ،نژاد ،محل اقامت و دانشکده پرداخت .بررسی داده ها نشان داد ،دانشجویانی که از هنجارهای تعیین شده دور بودند که جدیدا به محیط دانشکده وارد شده بودند ،و کاستی در تجارب مراوده در محیط دانشکده منتهی به کم تر شدن احساس تعلق به محیط دانشکده می شد.این احساس در بین تازه واردین بیشتر بود.این مطالعه که احساس تعلق به محیط دانشکده را تقویت می نماید به این قرار معرفی کرد:وضعیت مناسب خدمات دانشجویی ،اتحاد موجود در دانشکده محل تحصیل و فعالیتهای اجتماعی موجود در دانشکده در مقایسه بین دو دانشکده که در یکی اکثریت با دانشجویان مذکر و در دیگری اکثریت با دانشجویان مونث بود ،چنین مشخص گردید که هر دو جنس مذکر و مونث در دانشکده هایی که اکثریت دانشجویان آن مونث بودند ،احساس تعلق بیشتری از خود نشان می دادند و هنگامی که به دانفنگرش دینی ،وضعیت اجتماعی –اقتصادی شجویان مونث اجازه داده می شد که با اعضای هیات علمی همکاری نشان دهند،آنان به صورت بارزی بهتر از دانشجویان مذکر عمل می کردند(ماندل و دیگران۱۹۹۲).
اخیرا در ایران پژوهشی بر روی ۳۷۰۰ دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی به منظور پاسح یابی ۳۱سوال در مورد کیفیت زندگی ،نگرش دینی ،وضعیت اجتماعی –اقتصادی و عملکرد تحصیلی دانشجویان به تفکیک جنس ،سن و رشته تحصیلی و رابطه متقابل برخی از متغیرهای مذکور ،انجام شده است.برخی از یافته های این بررسی نشان داده اند که کیفیت زندگی حدود نیمی از دانشجویان در حد متوسط و یا کمی بهتر از آن است.لیکن حدود۲۵% از آنها از کیفیت زندگی در آنچنان شرایط نارسایی به سر می برند که نیازمد تغییر جدی هستند .به عوامل جنسیت ،سن ،نوع مذهب ،وضعیت حیات والدین ،در کیفیت زندگی گروه نمونه بی تاثیر و عوامل تاهل ،اشتغال ،برخی از سطوح تحصیلی و شغلی والدین و نیز موقعیت اجتماعی اقتصادی بر کیفیت زندگی دانشجویان مورد نظر،تاثیر داشته است(بهمنی ،۷۹-۱۳۷۸)
از نظر خوارزمی(۱۳۸۲)کیفیت زندگی در سطح فردی به جهان بینی فرد و نگاه او به زندگی بستگی دارد ،همه بحث کیفیت زندگی سرانجام به فرد برمی گردد ،این فرد است که باید احساس کند همه تلاش هایی که در سطح جهانی و ملی و محلی صورت می گیرد ،زندگی او را بهبود می بخشد.
آرینگتون و همکاران^[۱۹۸].(۲۰۰۶).در پژوهشی نشان داده اند که کیفیت زندگی در دختران نسبت به پسران پایین تر است.
راسل و والز(۱۹۹۴ ؛ به نقل ازآلیس ،۲۰۰۴) در تحقیقی نشان دادند که رضایت مندی زناشویی و کیفیت زندگی خوب به سلامت جسمی و روانی می افزاید. و کیفیت زندگی بالا با سلامتی،رضایت و بهداشت روانی و فعایت روزمره رابطه دارد.
تحقیقات سارکوسکی و گرین(۲۰۰۶ ؛به نقل از اسدی راد،۱۳۸۸)؛در مورد ارتباط خوشبختی و دیدگاه مثبت و کیفیت زندگی که بر روی ۸۰ پرستار زن و مرد در کشور لهستان انجام گرفت نشان داد که ارتباط مثبت و قوی میان مثبت نگری و کیفیت زندگی وجود دارد. همچنین این تحقیق نشان داد که میان مردان و زنان از لحاظ کیفیت زندگی تفاوت معنی داری وجود ندارد .
اشمیث و همکاران(۲۰۰۷) در مطالعه خود به بررسی کیفیت زندگی و تاب آوری نوجوانان دارای ناتوانی حرکتی بر روی ۱۵۹ نفر از نوجوانان ۱۸-۱۱ ساله پرداختند نتایج نشان داد که افزایش کیفیت زندگی در نوجوانان دارای ناتوانی حرکتی بر کاهش فشارهای زندگی و افزایش تاب آوری متأثر است.
در پژوهشی که توسط جیلین و همکاران (۲۰۰۴) با هدف بررسی ارتباط سن با کیفیت زندگی و مفاهیم رشد شناختی در سه رده سنی جوانان، میان سالان و سالمندان صورت گرفت مشخص شد که کیفیت زندگی جنس مذکر از جنس مونث بیشتر و کیفیت زندگی با تغییر ساختارهای شناختی در محله صوری ارتباط مستقیم دارد.
جوادی (۱۳۸۹) به بررسی رابطه بین کیفیت زندگی بر بهداشت روانی ۲۱۵ نفر از دانش آموزان(۱۰۵ نفر دختر و ۲۱۰ نفر پسر) دبیرستانی شهر کهنوج انجام داد.یافته ها نشان داد که هر چهار بعد کیفیت زندگی، یعنی سلامت جسمی،سلامت روان،ارتباطات اجتماعی و ادراک محیط زندگی بر بهداشت روان دانش آموزان دختر و پسر رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
نصری و واعظ موسوی (۱۳۸۵) به بررسی سلامت روانی و کیفیت زندگی مربیان ورزش کشور پرداختند. یافته ها نشان دادند که بین کیفیت سلامت روانی مربیان و کیفیت زندگی آن ها رابطه مثبت وجود داشت و بین مربیان استان های مختلف از نظر میزان سلامت روانی تفاوت معنی داری وجود داشت و همچنین بین مربیان استان های مختلف از نظر کیفیت زندگی تفاوت وجود داشت.
دهقان نیری (۱۳۸۵) در بررسی استرس و کیفیت زندگی در دانشجویان مقیم دانشگاه نشان داد که تن آرامی می تواند باعث بهبود درک از کیفیت زندگی گردد، به همین دلیل می توان کاربرد تن آرامی را در جهت افزایش سطح کیفیت زندگی دانشجویان توصیه کرد.
گروه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی ،کیفیت زندگی را چنین تعریف می کند :«دریافت های شخصی فرد از جایگاه زندگی اش با توجه به فرهنگ و نظام ارزشی که در آن زندگی می کند که متاثر از اهداف ،انتظارات و استانداردهای مورد نظر فرد است.با توجه به این تعریف ،بیشتر متخصصان علوم پزشکی بر این باورند که کیفیت زندگی مفهومی چند بعدی و ذهنی است .
بولینگ^[۱۹۹]در بررسی مفاهیم مربوط به کیفیت زندگی به این نتیجه می رسد:
کیفیت زندگی چیزی بیش از سلامت جسمانی است،کیفیت زندگی شامل احساس سالم بودن ،سطح اساسی رضایتمندی،و وجود حس کلی خود ارزشمندی است.مفهومی انتزاعی و پیچیده ،شامل زمینه های گوناگونی که ،تمام آن ها در رضایت شخصی و عزت نفس سهم دارند(بولینگ،۱۹۹۱).
کیفیت زندگی دانشجویان در تعامل با شرایطی است که آنان در آن زندگی می کنند.در نگاهی کلی این شرایط را به بخش های عمده ای مانند محیط یادگیری ،مسکن ،برنامه های درسی ،فعالیتهای اجتماعی ،بهداشت عمومی ،روابط بین فردی ،فعالیتهای فوق برنامه،امکانات فردی،تعطیلات آخر هفته و تعطیلات طولانی تر تقسیم نمود.
بسیاری از بررسی های خارجی در رابطه با ارزیابی کیفیت زندگی دانشجویان ،با هدف ارزیابی روانشناختی دانشجویان جهت تعیین برنامه های حمایتی برای گروه های نیازمند انجام شده است که از کیفیت های زندگی پایین برخوردار بوده اند(فریش مایکل بی،۱۹۹۲).
گروهی از مطالعات انجام شده برای تدوین و ساخت پرسشنامه های گوناگون ارزیابی کیفیت زندگی دانشجویان نیز به منظور استفاده خاص از آنها در مشاوره خانواده انجام شده اند.تاکید غالب این آزمون ها بر سنجش موقعیت فرد در چهار حیطه عمده رضایت ،سلامت ،تعلق اجتماعی و منابع قدرت وکنترل متمرکز است(کنت وی،۱۹۹۴).
پژوهشگران مذکور بررسی و تلاش برای شناخت کیفیت زندگی دانشجویان را از سه جنبه سودمند گزارش کرده اند .آنها معتقدند که یافته های حاصل از بررسی کیفیت زندگی دانشجویان می تواند به مسئولین درباره نتایج برنامه هایی که برای بهبود شرایط زندگی دانشجویان اجرا می کنند ،اطلاعات مفیدی ارائه فراهم کند.در عین حال از اطلاعات حاصل می توان در جهت ایجاد یک مقیاس مهم به منظور اندازه گیری و شناخت چگونگی بازده آموزشی و تربیتی دانشکده و دانشگاهها استفاده کرد.
و بالاخره می توان از اطلاعات مذکور به عنوان ابزاری جهت ارزیابی اثر آموزش یکسان شده در حیطه های غیر از فعالیت های درسی و آکادمیک نظیر آسایش روانی دانشجویان ،استفاده نمود(کنت وی و شالیک ،۱۹۹۴).

در این تحقیق، هیرسوتیسم، عوامل خونی (گلوکز، تری‌گلیسرید، کلسترول، LDL، HDL) و عوامل هورمونی (LH، FSH، تستوسترون، DHEA، DHEA-S، پرولاکتین، پروژسترون، استروژن و TSH) و روابط متقابل میان آن‌ها در ۴۰۰ فرد PCOS و ۵۰۰ فرد سالم مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که از میان نشانه‌های بالینی مورد بررسی، علائمی چون موهای زائد، دردهای قاعدگی، قاعدگی نامنظم و تأخیر در قاعدگی بیماران PCOS جزو شایع‌ترین علائم در زنان ایرانی مورد مطالعه می‌باشند. همچنین مشخص شد که افسردگی، خستگی زودرس، آکنه و نازایی در زنان PCOS مورد بررسی، شیوع بیش‌تری داشت. مطالعه‌ی حاضر نشان داد که میانگین گلوکز، کلسترول، LDL و تری‌گلیسرید زنان PCOS به طور معنی‌داری بالاتر از گروه کنترل بود. علاوه‌بر این، هورمون‌های LH، FSH، تستوسترون، DHEA، DHEA-S، پرولاکتین، پروژسترون و استروژن در زنان PCOS بالاتر از زنان سالم بود. نتایج به‌دست آمده از تحقیق حاضر نشان داد که ارتباط معنی‌داری بین نمایه‌ی توده‌ی بدنی و هورمون‌های پرولاکتین و TSH در زنان ایرانی PCOS وجود دارد و این‌که این نمایه در زنان PCOS می‌تواند ارتباط مستقیمی با سطوح گلوکز، کلسترول، LDL و تری‌گلیسرید داشته باشد. مطالعات نشان داد که در زنان ایرانی PCOS، با افزایش سن نسبت LH به FSH افزایش می‌یابد. همچنین افزایش سن در این بیماران ارتباط مستقیمی با سطوح گلوکز، LDL و تری‌گلیسرید دارد. با استناد به نتایج حاصل از این تحقیق، هورمون LH در این بیماران نقش بسیار مهمی دارد، هرچند که جزئیات انواع آن و سن آغاز تغییرات مورد مطالعه قرار نگرفته است.
واژگان کلیدی: PCOS، عوامل هورمونی، عوامل خونی، هیرسوتیسم، آکنه، نمایه‌ی توده‌ی بدنی
فصل اول
مقدمه
سندرم تخمدان پلی‌کیست (PCOS)^[1] مهم‌ترین علت اولیگولاسیون و عدم تخمک‌گذاری در جمعیت زنان نابارور می‌باشد و حدود ۵ تا ۱۰ درصد از جمعیت زنان را گرفتار می‌کند. در این سندروم تخمدان‌ها بزرگ شده و حاوی چند کیست کوچک می‌شوند که با یک یا چندین نشانه شامل قاعدگی غیر طبیعی، افزایش موی بدن، آکنه، و ناباروری، مشخص می‌شود و خطر ابتلا به چاقی، دیابت، فشار خون واحتمال بیماری‌های قلبی- عروقی را افزایش می‌دهد. افراد مبتلا به این سندرم دچار مقاومت به انسولین و هیپرانسولیمی هستند (Azziz, 2005). مطالعات نشان داده است که انسولین دارای اثرات عمیقی در دو سطح استرومای تخمدان و فولیکول است. انسولین ترشح آندروژن‌ها را در تخمدان القا می‌کند وافزایش آندروژن به نوبه‌ی خود باعث آترزی یا تحلیل فولیکول در حال رشد می‌شود. بنابراین، الگوهای ترشح طبیعی استروژن مختل شده و با عدم وقوع موج هورمونLH ^[۲] در اواسط سیکل، ترشح پروژسترون در فاز لوتئال^[۳] وجود ندارد. بیشتر زنان مبتلا به PCOS، دارای افزایش سطح سرمی LH، سطح سرمی FSH^[4] در محدوده‌ی پایین و افزایش نسبت LHبه FSH می باشند (Carmina et al., 1992).

علایم هیپرآندروژنیسم بالینی نظیر هیرسوتیسم، آکنه و بروز خصوصیات مردانه در حدود ۶۶ درصد از نوجوانان مبتلا به PCOS مشاهده می‌شود. شایع‌ترین علامت بالینی هیپرآندروژنیسم، هیرسوتیسم است و آکنه یکی از شایع‌ترین تظاهرات پوستی ناشی از هیپرآندروژنیسم است. حدود ۱۷ درصد از زنان مبتلا به آکنه در سونوگرافی، تظاهرات تخمدان پلی‌کیستیک دارند. هیرسوتیسم علل دیگری نیز دارد، از جمله نئوپلاسم‌های^[۵] تخمدان، هیپرپلازی و تومورهای آدرنال (Azziz, 2003؛ Azziz et al., 2000).
چاقی یک مشخصه‌ی بارز PCOS است، میزان شیوع چاقی حدود ۵۰ درصد است و خطر PCOS با چاقی افزایش می‌یابد. چاقی به پاتوفیزیولوژی PCOS در زنان از طریق تشدید مقاومت به انسولین هیپرانسولینمی کمک می‌کند و افزایش سطح آندروژن فرد را مستعد افزایش سطح کلسترول LDL ^[۶]می‌کند و مقاومت زمینه‌ای به انسولین را تشدید می‌کند. در نتیجه زنان مبتلا به PCOS دارای درجاتی از دیس‌لپیدمی^[۷]، از قبیل کاهش کلسترول HDL، افزایش کلسترول تام، LDL و تری‌گلیسریدها هستند. بسیاری از این افراد دارای چاقی مرکزی و BMI^[8] بالا هستند که خطر سندرم متابولیک را افزایش می‌دهد. (Carmina et al., 2005).
انواع مختلفی از تعاریف برای سندرم متابولیک شده است که از نظر تکیه بر اختلال در متابولیسم گلوگز (مقاومت به انسولین، هیپرانسولینمی، عدم تحمل گلوگز، دیابت ملیتوس) چاقی مرکزی، عوامل خطر ساز قلبی- عروقی (فشار خون بالا، تری‌گلیسرید بالا، کاهش کلسترول HDL) با یکدیگر تفاوت دارند (Farrell and Antoni, 2010). تمرکز بر روی سطح بالای هورمون‌های آندروژنیک خون، مخصوصاً تستوسترون، آندروستندیون، DHEA^[9]، DHEA-S^[10]، همچنین LH و انسولین، نشان از پایه‌های هورمونی سندرم دارد. تمام این هورمون‌ها در تشدید ترشح آندروژن‌های تخمدانی نقش دارند. ترکیب هیپرانسولینی و یک فنوتیپ چاق می‌تواند در بیماران PCOS با چاقی شدید و سطح بالای هورمون همراه باشد. اثر افزایش سطح آندروژن یا عدم باند شدگی هورمون، می‌تواند از نظر شرایط فیزیکی زنان مانند عادت ماهیانه نامنظم، عدم تخمک‌گذاری، پرمویی و الگوهای تاسی در زنان، زیان‌آور باشد (Carmina et al., 2006).
تحقیقات کلینیکی و پزشکی برای تشخیص و درک پیچیدگی‌های بیولوژیک و رفتار‌های روانی-اجتماعی و خود‌آگاهی در زنان مبتلا به PCOS، گام‌های بلندی را برداشته است. آن‌چه در کشورهای درحال توسعه مهم است و کمتر درک می‌شود، فشارهای روانی- اجتماعی بر سلامت زنان PCOS است. مطالعات انجام گرفته در ایران نشان داده است که ۱۵ تا ۲۰ درصد از زنان در سن باروری بر اساس معیارهای روتردام مبتلا به PCOS هستند (Mehrabian et al., 2011).
تاکنون در ایران مطالعات متعددی در خصوص نشانه‌های مختلف PCOS صورت گرفته است ( Khayat-Khameneie et al., 2012؛ Nazari et al., 2007؛ Ansarin et al., 2007؛ Sheikhha et al, 2007؛ Ramezani-Tehrani et al., 2011؛ Mehrabian et al., 2011, Mehrabian & Eessaei, 2012؛ Moini et al., 2012؛ Kazerooni et al., 2013 و ….)، اما ارتباط میان آن‌ها به طور همزمان در زنان مبتلا مورد مطالعه‌ی کامل قرار نگرفته است. بدیهی است، بررسی همزمان این فاکتورها و مطالعه‌ی ارتباطات و تأثیرات متقابلی که این عوامل با یکدیگر دارند، می‌تواند زمینه‌ساز تشخیص به موقع و درمان این بیماری باشد. در این تحقیق به لحاظ اهمیت این بیماری در ایران و درصد شیوع بالای آن در کشور و لزوم تحقیق در مورد ارتباطات متقابل نشانه‌های PCOS در افراد مبتلا جهت تشخیص به‌موقع بیماری، نشانه‌هایی مانند هیرسوتیسم، BMI، سندرم متابولیک و اختلالات هورمونی زنان PCOS و ارتباط متقابل میان آن‌ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. کیفیت زندگی نیز در افراد مبتلا با ارائه‌ پرسش‌نامه مورد بررسی قرار گرفته است. با انجام این تحقیق شایع‌ترین علامت بالینی در افراد PCOS، شایع‌ترین عوامل خونی غیر طبیعی در این افراد، سطح کیفیت زندگی افراد مبتلا، میزان هورمون‌های جنسی در افراد PCOS و ارتباط میان آن‌ها مشخص خواهد شد.
فصل دوم
مروری بر تحقیقات انجام شده

• • 1. 1. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) مهم‌ترین ناهنجاری رایج اندوکرین^[۱۱] در میان زنان در سن باروری است و شیوع آن بین ۷/۲ تا ۵/۷ درصد متغیر است (Balen and Michelmore, 2002؛ Azziz, 2004). تظاهرات بالینی بیماری شامل اختلالات قاعدگی، علائم هیپرآندروژنیک^[۱۲] که ممکن است با اختلالات متابولیک همراه باشد که در آن افزایش سطح ترشح انسولین (هیپرانسولینمیا^[۱۳]) و مقاومت محیطی به انسولین از ویژگی‌های اصلی می‌باشند. زنان مبتلا به PCOS نسبت به زنان گروه کنترل دارای نسبت بیش‌تری از مقاومت انسولینی هستند. به علاوه، به نظر می‌رسد که مبتلایان به PCOS تظاهرات اولیه‌ی سندرم متابولیک (سندرم x) را نشان می‌دهند، دسته‌ای از ناهنجاری‌ها که با مقاومت به انسولین و افزایش ترشح انسولین جبرانی، افراد را مستعد تری‌گلیسرید بالای پلاسما (Trighly) و کاهش غلظت HDL، افزایش فشار خون و بیماری‌های قلبی عروقی می‌کند (Azziz et al., 2003؛ Chen et al., 2006). یکی از ویژگی‌های زنان مبتلا به PCOS شانس ابتلای بالا آن‌ها به بیماری‌های قلبی و عروقی است (Carmina et al., 2005؛ DeUgrate et al., 2005). نوع خفیفی از PCOS نیز وجود دارد که تشخیص سونوگرافی و هیپرآندروژنیسم خفیف بودن آن را تأیید می‌کند ولیکن عمل‌کرد تخمک‌گذاری آن حفظ شده است. اما این زنان ممکن است مستعد ابتلا به انواع بیماری و نشان دادن برخی از عوارض سندرم‌ باشند (Weiner et al., 2004؛ Stanczyk, 2006).
علل بیماری PCOS هنوز مبهم است. به خوبی مشخص شده است که ترشح نامناسب گنادوتروپین‌ها به ویژه ترشح LH منجر به بروز شکل معمول PCOS می‌شود (Chong et al., 1986؛ Crosignani et al., 1994). مطالعات ژنتیکی در زنان فنلاندی نشان داده است که میزان LH (VLH) بالاست. در بریتانیا زنان هتروزیگوسی^[۱۴] که الل V-LH را دارند، دارای سطح بالاتری از هورمون‌های تستوسترون^[۱۵] (T)، استرادیون^[۱۶] (E2) و گلوبین^[۱۷] متصل به هورمون جنسی (SHBG)^[18] می‌باشند که ممکن است نشان‌دهنده‌ی تفاوت در عملکرد LH نرمال و V-LH باشد (Michelmore et al., 2001؛ Jonard and Dewailly, 2004). مطالعات متعدد نشان می‌دهد که تخمدان‌های پلی‌کیستیک معمولا آندروژن اضافه تولید می‌کنند. مکانیسم‌هایی که منجر به تولید آندروژن اضافی در PCOS می‌شوند، کاملاً قابل درک نیستند. تحریک شدید و مزمن LH در PCOS موجب ترشح بالای آندروژن‌ها توسط قسمت تکا^[۱۹] می‌گردد که احتمالاً توسط فاکتورهای رشد انسولینی و شبه‌انسولینی تقویت می‌شوند (Weiner et al., 2004). بیش‌تر داده‌ها و اطلاعات بیان می‌دارند که اختلال اولیه ممکن است در سطح تخمدان باشد یا همه‌ی تظاهرات سندرم ممکن است به طور ثانویه با افزایش ترشح انسولین رخ دهد (Carmina et al., 2005).
زنان PCOS دارای مقادیر بالای ۱۷-α هیدروکسی پروژسترون^[۲۰] و آندرستندیون^[۲۱] (A) در پاسخ به آگونیست هورمون آزاد‌کننده‌ی گنادوتروپین (GnRHa)^[22] و گنادوتروپین کوریونیک انسانی^[۲۳] (hCG) می‌باشند (Jonard and Dewailly, 2004). براساس نتایج مطالعات، مشخص شده است که زنان دارای PCOS دارای یک بی‌نظمی اولیه و ابتدایی P450CA تخمدانی‌اند که منجر به افزایش فعالیت ۱۷-α هیدروکسیلازها^[۲۴] و ۱۷ و ۲۰- لیازها^[۲۵] در سلول‌های تکا تخمدانی می‌شوند (Azziz et al., 2009).

• • 1. 1. سابقه‌ی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

در اوایل سال ۱۸۴۴، تغییر اسکلروکیستیک^[۲۶] در تخمدان انسانی توسط چریو^[۲۷] تشریح شد. اگر چه گزارش‌هایی در سال‌های متمادی نیز ارائه شد، اما در سال ۱۹۳۵ تخمدان پلی‌کیستیک دو طرفه توسط استین^[۲۸] و لونتال^[۲۹] در یک سندرم بالینی که شامل بی‌نظمی در قاعدگی و یا فقدان قاعدگی، سابقه ناباروری، هیرسوتیسم مردانه و چاقی بود، توصیف شد (Azziz, 2004).
این عوارض تا مدت‌ها به نام سندرم استین و لونتال نامیده می‌شدند. مک آرتور^[۳۰] و همکاران (۱۹۵۸)، سطح بالای سرمی LH در زنان مبتلا را مشاهده کردند و در سال ۱۹۷۱ بررسی‌های مقدماتی رادیوایمونواسی (RIAs)^[31] مقدمه‌ای بر تشخیص بیوشیمیایی بود. اگر چه مشکوک به‌نظر می‌رسد که در اوایل سال ۱۹۶۲ تنوع گسترده‌ای از علائم بالینی در PCOS وجود داشته است، مفهوم PCOS همراه با غلظت نرمال LH تا سال ۱۹۷۶ درک نشده باشد (Dunaif, 1997). مرحله‌ی مهم بعدی، ارتباط بین مقاومت انسولینی و PCOS بود که توسط کاهن^[۳۲] و همکاران (۱۹۹۹) و بورقن^[۳۳] و همکاران (۱۹۸۰) توصیف شد.
یافته‌های اولتراسونوگرافیک^[۳۴] اولین‌بار سال ۱۹۸۱ تخمدان‌های پلی‌کیستیک را توصیف نمودند. آدامز^[۳۵] و همکاران (۱۹۸۶) یک معیار برای توصیف یافته‌های اولتراسونوگرافیک بیان کردند که بعدها به طور گسترده و به خصوص در اروپا مورد استفاده قرار گرفت.

• • 1. 1. اپیدومیولوژی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

اطلاعات در مورد شیوع PCOS متغیر است و تا اندازه‌ای به معیارهایی که برای بیماری قابل قبول است بازمی‌گردد. اگر PCOS از نظر بیماری‌های بافتی تعریف شود، بین ۴/۱ تا ۵/۳ درصد از زنان غیر منتخب و ۶/۰ تا ۳/۴ درصد از زنان نابارور از بیماری رنج می‌برند (Franks, 2006). اگر PCOS توسط اولتراسونوگرافی معین شود، میزان شیوع بسته به نوع دستگاه مطالعاتی مورد استفاده، متغیر است (Belosi et al., 2006). تخمدان‌های پلی‌کیستیک در ۹۲ درصد از زنان با هیرسوتیسم ناشناخته، ۸۷ درصد از زنان الیگوآمنورا^[۳۶]، ۲۱ تا ۲۳ درصد از زنانی که به طور تصادفی انتخاب شده‌اند، ۲۳ درصد از زنانی که خودشان را نرمال در نظر گرفته‌اند و چرخه‌های قاعدگی منظم را گزارش کرده‌اند و ۱۷ درصد از زنانی که به طور منظم پاپ‌اسمیر^[۳۷] را انجام می‌دهند مشاهده شد (Spiroff and Fritz, 2005).
بیش از ۲۵ درصد از زنان ممکن است تصویر سونوگرافی بدون علامت داشته باشند، بنابراین همه‌ی بیماران دچار هیپرآندروژنیسم، PCOS را نشان نمی‌دهند. وقتی پارامترهای بیوشمیایی به عنوان معیار تشخیصی مورد استفاده واقع شد، شیوع PCOS از ۵/۲ تا ۵/۷ درصد تغییر کرد. در یک مطالعه از جمعیت زنانی که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، شیوع کلی PCOS حدود ۶/۴ درصد بود که کم‌ترین مقدار می‌توانست زیر ۵/۳ درصد باشد و بیش‌ترین آن بالای ۲/۱۱ درصد بود. بنابراین، این امر که سندرم تخمدان‌های پلی‌کیستیک یک بیماری رایج اندوکرینولوژی تولیدمثل در زنان است، قابل پذیرش است (Goudas and Dumesic, 1997؛ Cussons et al., 2005).

• • 1. 1. خصوصیات بالینی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یک نشانگان است و بیماری نیست، و علائم بالینی متغیر و اتیولوژی را منعکس می‌کند. اختلالات ژنتیکی تعریف بیماری PCOS را سخت‌تر می‌کنند. انستیتوهای سلامت ملی ـ انسیتوهای ملی سلامت کودکان و توسعه‌ی انسانی^[۳۸] (NIH-NICHD) در آوریل ۱۹۹۰ کنفرانسی در مورد PCOS برگزار کردند. در آن کنفرانس تعریف واضح و روشنی به‌دست نیامد، اما بیش‌تر شرکت‌کنندگان معتقد بودند که PCOS بایستی، ۱) اختلال در تخمک‌گذاری، ۲) شواهد بالینی هیپرآندروژنیسم و یا هیپرآندروژنمیا و ۳) بروز اختلالات وابسته نظیر هیپرپرولاکتینمیا^[۳۹]، اختلال تیروئید و هیپرپلازی^[۴۰] آدرنال تعریف و معین شود. بروز نشانه‌ها قبل از بلوغ در معیارهای تشخیصی به کار برده شده است. اولیگوآمنوره یا اختلال در خونریزی، غالباً از علائم اولیه و مؤلفه‌ی عدم تخمک‌گذاری در PCOS می‌باشد (Rotterdam ESHRE/ASRM, 2004).
افراد PCOS دارای قاعدگی نامنظم مزمن هستند و از چند طریق ممکن است خود را نشان دهند. شاید یکی از ویژگی‌های مشترک در قاعدگی نامنظم، عدم تخمک‌گذاری است. برخی زنان با آمنوره‌ی^[۴۱] طولانی مدت همراه هستند که آندومتریال^[۴۲] رحم نیز دچار آتروفی شده است. برخی از زنان ابتدا دارای قاعدگی منظم هستند و با افزایش وزن دچار اختلالات قاعدگی می‌شوند. وقوع اولیگوآمنوره تقریبا در ۸۵ تا ۹۰ درصد از زنان PCOS شرح داده شده است، در حالی که در زنان آمنوره، بی‌نظمی در حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد گزارش شده است. (Zawadski and Dunaif, 1992؛ Laven et al., 2002)
هیپرآندروژنیسم دومین علامت مشخصه‌ی PCOS است. بارزترین نشانه‌ی هیپرآندروژنیسم در زنان PCOS، پرمویی یا هیرسوتیسم^[۴۳] است. هیرسوتیسم در زنان PCOS بین ۱۷ تا ۸۳ درصد متفاوت است. هیرسوتیسم ممکن است در طول دوره‌ی نوجوانی یا پیش از بلوغ پیشرفت کند، یا ممکن است تا دهه سوم زندگی ظاهر نشود. معیار فریماس گالنی^[۴۴] اغلب برای تعیین هیرسوتیسم به کار می‌رود. علامت رایج دیگر هیپرآندروژنیسم آکنه است. علائم آشکار مردانگی مانند الگوهای طاسی مردانه، ریزش مو، افزایش توده‌ی ماهیچه‌ای، صدای بم داشتن یا کلیتورومگالی^[۴۵] معمولا نشانه‌ای از وجود یک تومور آندروژن‌زا تخمدانی می‌باشد (Azziz and Zacir, 1989؛ Buncker et al., 1991).
در توصیف استین و لونتال از PCOS، ناباروری جز اصلی بود. شیوع ناباروری به علت عدم تخمک‌گذاری در زنان PCOS بین ۳۵ تا ۹۴ درصد است. در یک مطالعه‌ی بازنگرانه، زنان مبتلا به PCOS بعد از درمان ناباروری همانند سایر زنان می‌توانند بچه‌دار شوند. برخی از مطالعات درصد سقط جنین در زنان PCOS را بالا نشان می‌دهند که علت آن مشخص نمی‌باشد. پیشنهاد شده است که غلظت بالای LH در فاز فولیکولار تأثیر منفی بر حاملگی داشته و سقط جنین را به همراه دارد. اگر چه مطالعات سیستمیک کنترل شده‌ای برای شیوع واقعی چاقی در زنان PCOS وجود ندارد، ولی بیش‌تر کارشناسان دریافته‌اند که ۳۰ تا ۵۰ درصد زنان PCOS چاق هستند. زنان PCOS دارای اندازه‌ی دور شکمی و دور باسنی بالایی هستند، به عبارت دیگر چاقی شکمی دارند (Guthrie et al., 2003).
طبق مطالعات گولکلی^[۴۶] و همکاران (۱۹۹۳) که بر روی زنان ۱۴ تا ۳۶ سال انجام شد، PCOS یک اختلال و ناهنجاری در قاعدگی، علائم بالینی، هورمونی و تصاویر سونوگرافی است که در سن ۳۶ سالگی تغییر پیدا نکرده‌اند. همچنین، بیماران مستعد چاقی بوده و اضافه ‌وزن د‌ارند. اگر چه نشان داده شده است که با افزایش سن تا قبل از یائسگی، عوارض هیپرآندروژنیسم کاهش می‌یابد، اما عوارض هیپرآندروژنیسم در زنان PCOS دارای قاعدگی منظم (بعد از ۴۰ سالگی) بیش‌تر می‌شوند (Carmina et al., 1992؛ McClure et al., 1992).

مولف/ مولفین

عنوان

نهاده

ستاده

نتیجه تحقیق

سعیدی و همکاران

محاسبه کارایی نسبی ۱۱ دانشکده دانشگاه شهید بهشتی تهران را با بهره گرفتن از روش تحلیل فراگیر داده ها طی سال های ۱۳۸۶-۱۳۸۸

تعداد دانشجویان موجود، تعداد اعضای هیئت علمی، میزان ساعات تدریس، تعداد کتب کتابخانه و تعداد کارمندان

تعداد فارغ التحصیلان، تعداد مقالات منتشر شده، تعداد کتب منتشر شده و تعداد سمینارها و کنفرانسها

براساس مدل CCR ، تعداد ۸ دانشکده کارا و۳دانشکده دیگر ناکارا بودند. وبا استفاده ازرویکرد تلفیقی AHP/DEA دانشکده های مذکوررتبه بندی شدند که دانشکده علوم دارای رتبه اول و دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی در رتبه یازدهم قرارگرفتند

علی محمدی اردکانی وهمکاران

ارزیابی کارایی نسبی بیمارستان های دولتی استان یزد با بهره گرفتن از روش تحلیل پوششی داده ها

تعداد پزشکان ، تعداد پیراپزشکان شاغل در مر کز درمانی و تعداد تخت فعال بیمارستان

تعداد بیماران بستری شده، تعداد بیماران سرپایی و تخت روز اشغالی بیمارستان

درسال۸۳ تعداد ۵ بیمارستان کارا و۷ بیمارستان ناکارا ودرسال۸۴ تعداد۳بیمارستان کارا و۷ بیمارستان ناکارا ودرسال۸۵تعداد۵ بیمارستان کاراو۷بیمارستان ناکارابودند.

عندلیب اردکانی وهمکاران

ارزیابی کارایی استانهای ایران دربخش بهداشت ودرمان روستایی دربرنامه سوم وسال های ابتدای برنامه چهارم توسعه

سرانه بودجه فصل بهداشت و درمان برای هر فرد(هزارریال)، میانگین سرانه تعداد تخت های ثابت موجود به ازای هر ده هزارنفر، میانگین سرانه تعداد پزشکان و پیراپزشکان به ازای هر ده هزار نفر، میانگین سرانه تعداد خانه های بهداشت و مراکز درمانی روستایی به ازای هر ده هزار نفر روستایی تحت پوشش

میانگین مرگ ومیر کودکان زیر (۵سال (با) ضریب هزار)، درصد زایمان توسط فرد دوره ندیده، میزان مرگ ومیر مادران(۴۹-۱۰سال) از عوارض بارداری و زایمان(باضریب هزار)، درصد پوشش تنظیم خانواده به صورت مدرن

نتایج آن ازمیان ۳۳استان در برنامه سوم ۱۲استان کارا و در برنامه چهار۱۱ استان کارا وجوددارد.

فصل سوم

روش شناسی تحقیق

۳-۱ مقدمه

دراین بخش با توجه به تحقیق، به معرفی بیمارستانهای ایلام وتعریف نهاده ها وستاده های مدنظر این تحقیق ونحوه جمع آوری داده ها ومتدولوژی آن می پردازد.
روش پژوهش ونوع مطالعه باموضوع وهدف مطالعه ارتباط مستقیم دارد. انتخاب روش پژوهش به ماهیت موضوع، اهداف پژوهش، فرضیات، سوالات، ملاحظات اخلاقی وبودجه وامکانات اجرایی آن بستگی دارد. باتوجه به اینکه هدف اصلی در این پژوهش تعیین کارایی فنی بیمارستانهای دولتی استان ایلام می باشد. لذا این پژوهش ازنوع ترکیب داده های مقطعی و سری زمانی بوده که به صورت پژوهش توصیفی -تحلیلی می باشد. درعین حال پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی -کاربردی نیز می باشد که مبتنی برکسب اطلاعات وتوصیف شرایط موجود ومقایسه کارایی فنی بیمارستانهای مختلف با دو سناریو متفاوت طی سالهای ۱۳۸۸-۱۳۹۰با هم می باشد.

۳-۲ جامعه آماری و روش نمونه گیری

جامعه پژوهش این مطالعه، بیمارستان های دولتی استان ایلام می باشد. جامعه مذکور شامل ۹ بیمارستان می باشد. به دلیل جامع بودن مطالعه ازروش نمونه گیری خاصی استفاده نگردیده وتمام۹ بیمارستان استان ایلام راشامل می گردد.

۳-۳ نوع پژوهش

با توجه به اینکه داده های این تحقیق از مراکز درمانی ۹ بیمارستان دراستان ایلام گردآوری شده اند و با بهره گرفتن از روش های آماری که درفصل سوم به آنها اشاره خواهد شد، موردتجزیه وتحلیل قرار گرفته اند، نتایج یافته ها ونتایج حاصل ازاین پژوهش می تواند مورد استفاده مسئولان بیمارستانهای مورد مطالعه و سایربیمارستانها و به طور کلی سیاستگزاران حوزه بهداشت به ویژه وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی وهمچنین مراکز مطالعاتی وتحقیقاتی قرارگیرد، لذا پژوهش حاضر یک پژوهش کاربردی می باشد.

۳-۴ روش گردآوری اطلاعات

دراین پژوهش روش گردآوری داده ها به صورت کتابخانه ای ومیدانی می باشد. دراین روش بامراجعه مستقیم به بیمارستانها، معاونت درمان وگروه بودجه وبرنامه ریزی وگروه تشکیلات، آموزش وطبقه بندی دانشگاه علوم پزشکی وخدمات بهداشتی درمانی ایلام اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردید.

۳-۵ روش تحلیل داده ها

دراین مطالعه بااستفاده از روش تحلیلی پوششی داده که یکی از زیر شاخه پژوهش عملیاتی است، بیمارستانهای ایلام مورد بررسی قرارخواهند گرفت.
روش تحلیل پوششی داده ها^[۹۰] روشی مبتنی بر برنامه ریزی خطی است که ابتدا توسط چارنزوهمکاران ازسال۱۹۸۷ارایه گردید. بر اساس این روش مدیر می تواند با بهره گرفتن از بهترین واحد تصمیم گیری^[۹۱] برای سایر واحدها الگوگیری نماید. تحلیل پوششی داده ها از جمله روش هایی است که علاوه بر سنجش و ارزیابی کارایی و عملکرد، شیوه های بهبود آن را نیز به طور تفکیک با بهره گرفتن از نسبت ستاده به داده برای هر سطح جداگانه پیشنهاد و نحوه افزایش بهره وری را در تمام سطوح ارائه می دهد(ویات، ۱۹۹۴).
دراین پژوهش بهترین نهاده هاوستاده های واحد های تصمیم گیری استخراج وشناسایی می شوند و پس ازجمع آوری داده هاازدانشگاه علوم پزشکی ایلام، داده ها به تفکیک سالهای مورد مطالعه به نرم افزار excelوارد وجهت محاسبه کارایی به نرم افزار DEA solver وارد گردیده وبااستفاده ازمدل ریاضی ارزیابی عملکردبیمارستانهای استان ایلام ومیزان کارایی آنها هم براساس مدل CCR خروجی محور وهم CCR ورودی محور وباانواع بازده به مقیاس چهارگانه بازدهی به مقیاس ثابت، متغیر، افزایشی وکاهشی سنجیده می شود وواحدها رتبه بندی می گردند. بنابراین اولین مرحله درتحقیق شناسایی مهمترین داده هاوستاده های بیمارستانهای استان ایلام بود. ابتدا مقالاتی که دراین زمینه وجودداشت مورد بررسی و مطالعه قرارگرفت و نهاده ها وستاده هایی که در بیشتر این مقالات به عنوان نهاده
وستاده انتخاب شده بودند، استخراج گردید و درنهایت تعداد۱۰نهاده و۱۰ستاده ازبین آنان برگزیده شد و در این زمینه پرسشنامه ای تدوین ودراختیارمسوولین، مدیران وکارشناسان خبره ومتخصص دراموربیمارستانی قرارگرفت و ازشرکت کنندگان خواسته شد از میان نهاده ها وستاده ها، براساس اهمیت، نمره۱۰-۰ اختصاص دهندکه نتایج آن درفایل exseel واردگردید و بااستفاده ازنرم افزار Spsses وآزمون فریدمن،درنهایت تعداد۶مورد به عنوان مهمترین نهادها وستادها به شرح زیر شناسایی شدند که مبنای کار این تحقیق قرارگرفتند:
سناریو الف:
نهاده ها، شامل۳ نهاده که عبارتند از:
تعداد پزشکان، کادرپرسنلی وتخت فعال است.
ستاده ها ، شامل۳ ستاده که عبارتند از:

نمودار ۴-۲٫ نمودار فراوانی پاسخگویان برحسب گروه سنی ۵۶
نمودار ۴-۳٫ نمودار فراوانی پاسخگویان برحسب مقطع تحصیلی ۵۷
نمودار۴-۴٫ نمودار فراوانی پاسخگویان برحسب وضعیت تاهل ۵۸
نمودار۴-۵٫ نمودار فراوانی پاسخگویان برحسب سمت سازمانی ۵۹
نمودار۴-۶٫ نمودار فروانی پاسخگویان برحسب مرکز مورد بررسی ۶۰
نمودار۴-۷٫ نمودار راداری متغیرهای تحقیق ۶۵
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱٫ مقدمه
در جهانی که شکل تغییرات آن از مقیاس زمان قرن به ثانیه تبدیل شده است. مهمترین اصل برای سازمان ها بقا و توسعه می باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

توسعه کارآفرینی از نیازهای اساسی برای توسعه کشورها در همه زمینه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی در عصر حاضر بوده است. منظور از توسعه کارآفرینی فعال کردن افراد و تبدیل توانایی های بالفعل است که نتیجه ای جز توانمندی انگیزش، خلاقیت ، نشاط ، تلاش- تعالی و عدالت را به دنبال نخواهد داشت که بسترسازی علمی لازم برای تحقق این وضعیت ، حداقل انتظار از آموزش عالی است.(یداللهی،۱۳۸۴: ۵۲۴). پژوهشگران معتقدند کارآفرین، شخصی است که افزون بر داشتن علم در یک حوزه تخصصی قدرت ابتکار،خلاقیت و خطرپذیری را داشته باشد و بتواند با بهره گرفتن از امکانات، فرصتها و توانمندی ها، اشتغال مولد و درآمد زا ایجاد کند. پشتکار، نیاز به پیشرفت و برخورداری از قدرت کنترل درونی، اعتماد به نفس و پیش قدم بودن نیز از دیگر ویژگی های کارآفرین است.(احمدپور،۱۳۸۳: ۵۷).به گفته بارتلا، وقتی افراد مجبور می شوند به جای بیان عقایدشان تقلید کنند و به جای انجام کارهای پرمعنی تنها به نظم و آراستگی تشویق شوند، خلاقیت نابود می شود.
دراکر(۱۹۸۵) اعتقاد دارد کارآفرینی بیش از اینکه یک ویژگی شخصیتی باشد یک الگوی رفتاری است. این الگوی رفتاری را می توان به مردم آموزش داد تا آنها یاد بگیرند که چگونه بطور کارآفرینانه رفتار کنند. به زعم وی از جمله پیش شرط های رفتارهای کارآفرینانه گرایش به کارآفرینی بود. گرایش کارآفرینانه دانشجویان تمایل آنها به راه اندازی کسب و کاری در آینده است. در این رابطه کلارک(۲۰۰۴) بیان می دارد آموزش دانشگاهها باید بر اساس ایجاد تجربه های عملی و تربیت نیروهایی با ویژگی های کارآفرینی باشد و این برنامه های آموزشی در ایجاد ایده های نوین و برنامه ریزی برای عملی کردن این ایده ها کمک می کند. همچنین بیان می شود افرادی که ویژگی های کارآفرینانه آنها برانگیخته می شود اقدام به رفتارهای کارآفرینانه از جمله راه اندازی یک کسب و کار، ایجاد یک حرفه برای خود و دیگران و در نهایت ثبت یک اختراع به نام خود می کنند.(کلارک،۲۰۰۴: ۱۷). ویژگی های شخصیتی افراد و محیطی که در آن قرار دارند در ویژگی های کارآفرینی آنان اثرگذار بوده است. وجود این نوع ویژگی ها در بروز رفتارهای کارآفرینانه اثرگذار است.
امروزه در کشورهای مختلف از جمله ایران مدیران مشتاق به ایجاد سیستم های مدیریت دانش در سازمانها با هدف بهره گیری از نتایج مفید آن می باشند. یکی از مهمترین و مشترکترین فرآیندها در ساختارهای مختلف معرفی شده برای مدیریت دانش، تسهیم دانش می باشد. تسهیم دانش به عنوان یک فعالیت پیچیده ولی ارزش آفرین، بنیاد و پایه بسیاری از استراتژی های مدیریت دانش سازمانی می باشد.هر چه تسهیم دانش مفید در سازمان هدفمندتر انجام شود یادگیری فردی و سازمانی نوآوری را تسریع نموده و در توسعه محصولات و ارائه خدمات بهتر متجلی می نماید که موفقیت بیشتر در بازار هدف و در نهایت نیل به اهداف کلان سازمان را میسر می نماید. در این تحقیق بیشتر شخصیت کارآفرینی در بروز رفتارهای کارآفرینانه بررسی می شود که تسهیم دانش یک متغییر میانجی در آن است که هم یک رابطه مستقیم و یک رابطه غیرمستقیم برقرار می شود که تسهیم دانش تا چه حد منجر به بروز رفتار کارآفرینانه می شود و شخصیت تا چه حد منجر به تسهیم دانش افراد سازمان میشود.
در این فصل به بیان مساله، اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف، سوالات و فرضیه هایی که محقق در این پژوهش به دنبال پاسخگویی به آن است، پرداخته خواهد شد و در ادامه فصل به تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق، مدل مفهومی و جنبه های نوآورانه تحقیق اشاره خواهد شد.
۱-۲٫ بیان مساله
با وقوع انقلاب فناوری اطلاعات، جامعه اطلاعاتی و شبکه ای و نیز پیشرفت سریع فناوری های برتر از دهه ۱۹۹۰ الگوی رشد اقتصاد جهانی تغییرات اساسی کرده است. در اقتصاد جهانی امروز دانش به عنوان مهمترین سرمایه جایگزین سرمایه های مالی و فیزیکی شده است(چن و همکاران،۲۰۰۴). دانش منبعی مهم برای ایجاد و حفظ مزیت رقابتی سازمان درنظر گرفته شده است و بطور ویژه به تسهیم دانش حاصل، برای بهبود عملکرد فرآیندهای سازمان توجه می شود(هان و همکاران،۲۰۰۷(.
بحث اصلی در این تحقیق این است که تاچه اندازه تسهیم دانش و شخصیت کارآفرینی در بروز رفتارهای کارآفرینانه تاثیر دارد و اینکه افزایش یا کاهش هر کدام از متغییرهای ذکر شده چگونه رفتار کارآفرینانه را متاثر می سازد. در این پژوهش تاثیر همزمان تسهیم دانش و تقویت شخصیت کارآفرینی در بروز رفتارهای کارآفرینانه بررسی می شود که نسبت به پژوهش های قبل متفاوت است. تسهیم دانش عبارت است از فرهنگ تعاملات دانش محور که شامل تبادل دانش ضمنی و صریح، تجارب و مهارتهای کارکنان بین واحدهای سازمانی یا در کل سازمان می شود(جانگ،۲۰۰۶). تسهیم دانش می تواند بصورت همزمان بر توانمندی های فردی و شایستگی های سازمانی اثر گذارده و به تقویت توانمندی سرمایه فکری سازمان بپردازد (ماگنیر و سنو،۲۰۰۸). براساس مطالعات محققان در این زمینه پس از بررسی بیش از ۱۰۰ مقاله معتبر بین المللی در حوزه تسهیم دانش مهمترین شاخص های مرتبط با سنجش عملکرد تسهیم دانش براساس سه دسته عوامل انسانی، سازمانی و فنی طبقه بندی شده است. از دلایل اهمیت تسهیم دانش این است که تسهیم دانش موجب بهبود عملکرد و ارائه خدمات به مشتریان و کاهش هزینه ها، زمان توسعه خدمات و محصولات جدید و زمان تاخیردر تحویل خدمات و کالاها به مشتریان و در نهایت کاهش هزینه های مربوط به دسترسی به انواع ارزشمند دانش در داخل سازمان می شود. بر اساس مطالعات مقدماتی در مورد عنوان و پیشینه پژوهش ، ابعاد مختلف متغییرها شناخته شده اند. لذا سوال اصلی در این پژوهش این است که شخصیت کارآفرینی چه تاثیری در بروز رفتارهای کارآفرینانه با میانجی گری تسهیم دانش دارد؟
شکل۱-۱٫ مدل مفهومی تحقیق
۱-۳٫ اهمیت و ضرورت تحقیق
دانش کارآفرینی در عصر حاضر به یکی از پر طرفدارترین حوزه های مطالعاتی علمی و اقتصادی تبدیل شده است. عصر کنونی با تغییر و تحول پیوسته خود، نیازهای متغییری را ایجاد کرده که مهارتهای به روز می طلبد که فرد باید در دستیابی به آنان تلاش کند(طالبی و همکاران،۱۳۸۷). کارآفرینی فرایند ایجاد ارزش از راه تشکیل مجموعه ای منحصر به فردی از منابع به منظور بهره گیری از فرصت ها(احمدپور داریانی و همکاران،۱۳۷۸) و خلق ابتکارها و نوآوری ها و ایجاد کسب و کارهای جدید می باشد. شناسایی و پرورش ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه مانند توانایی حل مساله، پشتکار، انگیزه موفقیت، نوآوری و خلاقیت، تحمل ابهام، تحمل شکست، اعتماد به نفس، خطرپذیری، استقلال طلبی، خوش بینی به آینده، کانون کنترل داخلی(کوراتکو و هاجتس،۱۳۸۳،فیض و صفایی،۱۳۸۸)مورد توجه محققین زیادی بوده است. ویژگی های شخصیتی افراد تاثیر به سزایی در بروز رفتارهای کارآفرینانه دارد.
ضرورت پژوهش از اینجا ناشی می شود که کشور ما مردم ریسک گریزی دارد که به دلیل ترس از شکست اقدامات کارآفرینانه انجام نمی دهند. در این وضعیت از یک طرف باید افراد را در بروز رفتارهای کارآفرینانه سهیم سازیم و آنها را به این کار ترغیب کنیم و از سوی دیگر ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه را تقویت کنیم. تسهیم دانش باعث به اشتراک گذاری اطلاعات بین افراد می شود که فرصتهایی را هم بوجود می آورد که افراد می توانند آن فرصتها را شناسایی کرده و از آنها استفاده کنند و رفتاری کارآفرینانه از خود بروز دهند.
۱-۴٫ اهداف تحقیق
۱-۴-۱٫ هدف اصلی
مشخص کردن تاثیر شخصیت کارآفرینی در بروز رفتارهای کارآفرینانه با میانجیگری تسهیم دانش
۱-۴-۲٫اهداف فرعی
۱- تعیین تاثیر شخصیت کارآفرینی در بروز رفتارهای کارآفرینانه
۲- تعیین تاثیر عوامل انسانی تسهیم دانش در بروز رفتارهای کارآفرینانه
۳- تعیین تاثیر شخصیت کارآفرینی در عوامل انسانی تسهیم دانش
۴- تعیین تاثیر مولفه های شخصیت کارآفرینی در بروز رفتارهای کارآفرینانه
۵- تعیین تاثیر مولفه های عوامل انسانی تسهیم دانش در بروز رفتارهای کارآفرینانه
۶- تعیین تاثیر مولفه های شخصیت کارآفرینی در عوامل انسانی تسهیم دانش
۱-۵٫ سوالات تحقیق
۱-۵-۱٫ سوال اصلی
شخصیت کارآفرینی چه تاثیری در بروز رفتارهای کارآفرینانه با میانجی گری تسهیم دانش دارد؟
۱-۵-۲٫ سوالات فرعی
۱- آیا شخصیت کارآفرینی بر بروز رفتارهای کارآفرینانه تاثیر دارد؟
۲- آیا عوامل انسانی تسهیم دانش بر بروز رفتارهای کارآفرینانه تاثیر دارد؟
۳- آیا شخصیت کارآفرینی تاثیری بر عوامل انسانی تسهیم دانش دارد؟
۴- آیا مولفه های شخصیت کارآفرینی بر بروز رفتارهای کارآفرینانه تاثیر دارد؟
۵- آیا مولفه های عوامل انسانی تسهیم دانش بر بروز رفتارهای کارآفرینانه تاثیر دارد؟
۶- آیا مولفه های شخصیت کارآفرینی تاثیری بر عوامل انسانی تسهیم دانش دارد؟
۱-۶٫ فرضیه های تحقیق
۱-۶-۱٫ فرضیه های اصلی
۱- شخصیت کارآفرینی تاثیر مستقیم و معناداری در بروز رفتار کارآفرینانه دارد.
۲- شخصیت کارآفرینی تاثیر غیرمستقیم و معناداری در بروز رفتار کارآفرینانه از طریق عوامل انسانی تسهیم دانش دارد.
۱-۶-۲٫ فرضیه های فرعی
۱- شخصیت کارآفرینی تاثیر مستقیم و معناداری در بروز رفتار کارآفرینانه دارد.

اگر تفکر مستلزم توانایی ها و مهارت های اندیشیدن به صورت انتقادی است، توانایی و مهارت فکر کردن نیز مستلزم روحیه، علاقه و تمایل انتقادی است. اگر شخص دارای استعداد و توان اندیشیدن به صورت انتقادی باشد، اما میلی به کنکاش و کاربرد آن نداشته باشد، آن استعداد ـ به قول نیچه ـ بی روح و تنفر آمیز می شود:
هرکجا استعدادی هست، ولی این آرزو [ میل و خواهش خردورزی] را فاقد است، [چه] در دنیای دانشمندان و [چه] در طبقۀ به اصطلاح فرهیخته، ما از آن استعداد بی روح، متنفر می شویم، زیرا حس می کنیم که چنین کسانی با همۀ عقلانیت شان ترویج فرهنگ تکاملی و تولید نوابغ که هدف فرهنگ است، هیچ نقشی ایفا نمی کنند، بلکه باعث کندی آن نیز می شوند. این رکود و سنگواره گی، از نظر ارزش، مساوی آن سردی فضیلت مآبانه ای است که از حقیقت تقدسی بسی دور است (نیچه، ۱۳۸۳: ۲۴۷).
چه بسیار کسانی که به دلیل نداشتن تمایلات انتقادی از دایرۀ متفکران انتقادی خارج می شوند. جامعه شناسی را در نظر آورید که از توان لازم برای تحلیل مسائل و مشکلات اجتماع برخوردار است، اما تمایلی به انجام آن ندارد و یا این که یافته های پژوهش خویش را فدای منافع فردی خویش می کند. همچنین وکیلی را در نظر بگیرید که از توانایی تجزیه و تحلیل انتقادی در سطح بالایی برخوردار است، اما به دلیل منافع شخصی، میلی برای دفاع از موکل خویش نمی بیند و داد و انصاف را قربانی تمایلات غیر انسانی خویش می کند. از این رو بی میلی، بی انصافی و سوء استفاده از قدرت انتقادی همه برای یک اندیشمند انتقادی، به عنوان یک نقیصه مطرح می شود.

در تاریخ جنبش های اجتماعی و سیاسی، متفکران انگشت شماری را می توان یافت که قدرت انتقادی خویش را با تمایل و احساس انسانی همراه کرده باشند. زمانی جنبش های مردمی موفقیت آمیز و تأثیر گذار جلوه گر شده اند که اندیشیدن به صورت انتقادی با احساس و میل بشری همراه شده است.
بنابراین، داشتن مهارت و توانایی زیاد در تفکر انتقادی نمی تواند ضامن تحقق آن شود و بر محدودیت های یک میل خفته، غلبه کند. جست و جوی اندیشمندانه و تفکر به طور انتقادی نیازمند نوعی انگیزۀ غایی و نوعی امیدواری پارسایانه است که بیانگر تمایلات فرد در به کارگیری مهارت های شناختی خویش است.
تمایلات به عنوان یک انگیزش درونی با ثبات، شخص را برای بهبود به کارگیری مهارت های تفکر انتقادی برمی انگیزد. پژوهش های زیادی نیز در تایید ارتباط بین مهارت های تفکر انتقادی و تمایلات صورت گرفته است. برای مثال کیانگارلو و فاشین (۱۹۹۴) یک همبستگی مثبت(۴۱/۰=R) بین آزمون های مهارت های تفکر انتقادی و پرسشنامۀ تمایلات تفکر انتقادی بین ۱۹۹۳ نفر از دانش آموزان کلاس دهم یافتند.
۲-۱-۴-۳- مهارت ها و تمایلات در تفکر انتقادی
همانطور که در قسمتهای پیشین گفته شد، تفکّر انتقادی، به طور عام، قـرین بـا یـک سلسله مهارت است که از دید افراد مختلف، تفاوتهایی میان ایـن مهـارتهـا وجـود دارد. یکی از نخستین کسانی که به تفصیل، بـه مهـارتهـای تفکّـر انتقـادی پرداخـت، رابرت انیس بود. پس از انیس افراد بسیاری از جمله پیتر فاسیونه، الـک، فیشر، ادوارد گلیزر و… فهرست هایی مشتمل بر مهارتها و تمایلات درتفکّر انتقـادی ارائـه کردنـد کـه بعـضاً شباهت ها و تفاوت هایی نیز با فهرست انیس داشت و آوردن همه ی آنها در این مجـال امکان پذیر نیست. برخی صاحبنظران مانند ریچارد پل (از متفکرین متأخر در تفکر انتقادی) بـرای افـرادی کـه اندیـشه ی انتقـادی دارنـد ویژگی هایی را بر می شمارند. فهرست پل نسبت به دیگر صـاحب نظـران همـه جانبـه تـر و روزآمدتر است. با توجه به مطالب پیش گفته نگارنده فهرست پل را به عنـوان مبنـای ایــن پــژوهش قــرار داده بخــشی از خصوصیت های تفکّر انتقادی (مهارت ها و تمایلات ) استاندارد از نظر وی را به شرح زیر ارائه می نماید:
۱. هدف: افرادی که منتقدانه می اندیشند، اهداف کلی، عینی و آرمانی خود را که در عین حال واضح، مستدل و بیطرفانه هستند، صورت بندی می کنند. به علاوه، اهداف مبهم، غیر واقعی، ناپایدار و جانب دارانه را نیز می شناسند.

1. 1. طرح پرسش: افرادی که منتقدانه می اندیشند، به این نکته واقفند که همه انواع تفکّر در حقیقت تلاشی است برای پی بردن به یک نکته، صورتبندی یک پرسش، یا حل یک مسأله.

1. 1. اطلاعات، داده ها، شواهد و تجربیات: افرادی که منتقدانه می اندیشند، بر این نکته واقفند که همه انواع تفکّر بر مبنای یک سلسله داده، اطلاعات، شاهد و مدرک، تجربه یا پژوهش استوار است.

1. 1. استنباط ها و تفاسیر: همه انواع تفکّر شامل استنباط هایی است که ما بر مبنای آنها نتیجه گیری میکنیم.

1. 1. پیش فرضها: افرادی که منتقدانه میاندیشند، به این نکته واقفند که تمامی انواع تفکّر بر مفروضات استوار است.

1. 1. دیدگاه های گوناگون: برای داشتن تفکّری بیطرفانه درباره ی یک مسأله، باید دیدگاه های مرتبط با آن مسأله را شناسایی کرده و با نوعی حس همدلی به آن وارد شویم و شرایط زمانی، شغلی، نژادی، قومی، جنسیتی و… که در شکل گیری این دیدگاه ها مؤثر بوده است را در نظر بگیریم.

1. 1. انصاف ذهنی: افرادی که منتقدانه می اندیشند، می کوشند از نظر ذهنی منصف باشند و انصاف ذهنی مستلزم این است که ما بدون توجه به احساسات یا منافع شخصی خود، یا گروهمان، با تمام دیدگاه ها برخورد مشابهی داشته باشیم.

1. 1. تواضع فکری: تواضع فکری رشد آگاهی فرد نسبت به جهل خویش است. چنین چیزی مستلزم آگاهی فرد از سوگیریها، تعصب، محدودیت در دیدگاه ها و میزان عدم آگاهی های اوست.

1. 1. رشادت فکری: افرادی که منتقدانه می اندیشند، با باورهای عامیانه می ستیزند. ذهن معمولاً از کشف باورهای غلط خود پرهیز کرده و حتی می هراسد و البته چنین حسی نوعی هراس از مورد تمسخر واقع شدن و طرد شدن از سوی جمع را نیز در خود دارد.

1. 1. همراهی ذهنی: افرادی که منتقدانه می اندیشند، توانایی همراهی با دیدگاه های مخالف را در خود پرورش می دهند و آن دیدگاه ها را با روش های هوشمندانه و بخردانه ای به روشنی بیان می کنند.

1. 1. استحکام فکری: استحکام فکری در تعهد ما نسبت به تبعیت از استانداردهایی ظاهر میشود که از دیگران (به ویژه مخالفان مان) توقع انطباق با آنها را داریم.

1. 1. پشتکار فکری: افرادی که منتقدانه می اندیشند، می آموزند که در شرایط دشوار و در عین ناکامی کار کنند اما ناامید نشوند. چرا که کشف حقیقت همیشه آسان نبوده و دارای پیچیدگی ها خاصی است.

1. 1. اطمینان در تفکّر: اطمینان در تفکّر در این باور است که به مردم آزادی تفکّر داده شود و از آنها دعوت شود که در نتیجه گیری ها سهیم شوند.

1. 1. خودگردانی ذهنی مستقل: افرادی که منتقدانه می اندیشند، به لحاظ فکری مستقل هستند و مسؤولیت افکار خود را می پذیرند.

1. 1. تسلط بر خودمحوری: افرادی که منتقدانه می اندیشند، می کوشند بر خودمحوری خود غلبه کنند.

1. 1. قابلیت‌های استدلال اخلاقی: مبنای اصلی استدلال (تفکّر) اخلاقی این است که رفتار انسان منجر به رفاه دیگران شود. ما این قابلیت را داریم که رفتارمان کیفیت زندگی دیگران را دستخوش دگرگونی کند. به سخن دیگر ما میتوانیم به دیگران کمک کنیم یا آنها را بیازاریم.

1. 1. مهارت هایی در کشف سوگیری های رسانه ای: یک شنونده ی منتقد باید به منطقی که پشت رسانه است و منظوری که از انتشار خبر دارد توجه کرده و آن را بی و چون و چرا نپذیرد. (پل و الدر، ۲۰۰۵. به نقل از کوکبی و همکاران )

در جدول ۱، دسته بندی کامل تری (نیستانی و امام وردی، ۱۳۹۲) که حاصل جمع بندی اندیشمندان است ارائه می شود:
جدول۱ـ۲ مهارت ها و تمایلات انتقادی

مهارت های انتقادی
تمایلات انتقادی

ارزیابی و داوری کردن، تجزیه و تحلیل کردن، مقایسه کردن، استنباط درست از مسائل داشتن، تعیین نیرومندی و استحکام یک استدلال، بازشناسی مغالطه ها و تناقض ها در یک رشته از استدلال ها، شناسایی سوگیری و ادعاهای مبهم، پردازش درست اطلاعات، توانایی طرح پرسش و استدلال کلامی، فرمول بندی فرضیه ها، بهره گیری درست از شواهد و اطلاعات جمع آوری شده، درک ارتباط میان مطالب، داشتن یک ساخت شناختی درباره مسائل، تشخیص پیش فرض های یک مسأله، توانایی مقایسه دقیق بین مسائل مرتبط، بررسی دقیق و منظم یک مسأله، توانایی ترکیب و خلق یک اندیشۀ جدید، توانایی نتیجه گیری جامع از یک رشته از اطلاعات و شواهد.

صداقت داشتن، حیقت جو بودن، نظام مند و تحلیلی بودن، کنجکاو بودن، داشتن اعتماد به نفس، بی تعصبی و دوری از تفکر سیاه و سفید، ایمان داشتن در استدلال، تمایل به دفاع از اندیشه های خویش، امید داشتن به تغییر و غلبه بر موانع، اهل مدارا بودن، عادت به اندیشیدن پیش از سخن گفتن، تمایل به خود اصلاحی، اهل دیالوگ بودن، مورد پرسش قرار دادن چارچوب فکری خویش و توانایی اندیشیدن دربارۀ اشتباهات ذهنی خود، دوری کردن از پیشداوری و باورهای غلط، تعصبات، سلیقه های شخصی و ارزشی، تعلیق کردن قضاوت، کم گو و گزیده گو بودن، آگاه نسبت به سنگیری های شخصی خود، طراحی و تدوین منظم برنامه های عملی، ارزیابی مسائل و مشکلات از چشم انداز های چندگانه، داشتن روحیۀ شک گرایی، اندیشۀ باز، توانایی نقد و داوری درباره ارزش ها و هنجار های جامعه، داشتن باور معرفتی نسبیت گرا، منعطف و قابل تغییر، دوری از خود محوری.

۲-۱-۴-۴- رویکردهای تفکر انتقادی
به طور کلی دو رویکرد در زمینۀ تفکر انتقادی وجود دارد. رویکرد نخست معتقد است که تفکر انتقادی شامل مجموعه ای از مهارت ها و نگرش های عام است که اگر کسی به آنها دست یابد، می تواند توانایی خویش را در رشته های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فنی و غیره به کار بگیرد. بر اساس این دیدگاه، کسی که دارای مهارت های عام تفکر انتقادی باشد، معمولاً می تواند منطقی فکر کند، به حل مسأله بپردازد، اطلاعات را تجزیه و تحلیل و ترکیب کند، استدلال قیاسی و استقرایی نماید، طرح پرسش کند و به طور استنتاجی و اندیشمندانه بیندیشد و در یک بررسی خودانگیخته، درگیر شود.
رویکرد دوم بر این باور است که هیچ مهارت و نگرش عامی در زمینۀ تفکر انتقادی وجود ندارد و هر رشته و حوزۀ ویژه ای از دانش، نیازمند مهارت های خاص آن حوزه است و کسی نمی تواند در زمینه ای که تخصص ندارد به تجزیه و تحلیل، استنباط، ارزیابی و قضاوت بپردازد. این رویکرد با عنوان کسب مهارت انتقادی در یک حوزۀ خاص نیز نامیده می شود. رویکرد کسب مهارت در یک حوزۀ خاص، تفاوت فراوانی با رویکرد کسب مهارت های عام دارد. در ادامه به تشریح این رویکرد ها می پردازیم.
۲-۱-۴-۴- ۱- تفکر انتقادی به عنوان یک مهارت عام
بسیاری از پژوهشگران، استدلال می کنند که تفکر انتقادی یک مهارت عام است و باید در سراسر برنامۀ آموزشی آموخته شود (هالپرن ۱۹۸۹، لاوسن ۱۹۹۳، به نقل از نیستانی،۱۳۹۲). انیس وپائول از این ایده دفاع می کنند که تفکر انتقادی، مهارت های ویژه ای است که در کل رشته های علمی، عام و مشترک است. از دیدگاه انیس داشتن آگاهی و اطلاعات کافی در یک زمینۀ خاص و درک مفاهیم اساسی آن به تولید تفکر انتقادی منجر نمی شود. در عوض او نتیجه گیری می کند که راهبرد های کلی در بسیاری از موضوع ها قابل استفاده است و لازم است تا تفکر انتقادی به عنوان موضوع جداگانه و فارغ از محتوای خاص آموزش داده شود (انیس ۱۹۸۵،همان). بر اساس این دیدگاه، می توان تفکر انتقادی را بر روی رشته های تعمیم یافته، پایه ریزی کنیم نه بر روی حوزۀ محدود یا مشخص و یا در رشته هایی با مهارت های موضوعی ویژه.
رابرت انیس(۲۰۰۲) فهرستی از مهارت های تفکر را مطرح می کند که از ساده به پیچیده، مرتبط با رشد شناختی تنظیم شده است: منطق، تجزیه و تحلیل، ترکیب، حل مسأله، استدلال استقرایی، استدلال قیاسی، طرح پرسش، تفکر استنتاجی، تفکر سازنده و تحقیق خود انگیخته. انیس این مهارت ها را قابل آموزش و یادگیری می داند.
یکی دیگر از نظریه های با نفوذ در زمینۀ تفکر انتقادی که می توان آن را در رویکرد نخست جای داد، نظریۀ بنجامین بلوم است. در واقع، سهم بنجامین بلوم در حوزۀ تعلیم و تربیت، طبقه بندی های سه گانۀ وی از انواع یادگیری است: شناختی، روانی ـ حرکتی و عاطفی. طبقه بندی بلوم از اهداف آموزش و پرورش (۱۹۷۴) که به طور مکرر به عنوان راهبرد تعلیم و تربیت به کار می رود، بر مفهوم تفکر انتقادی متمرکز است. این طبقه بندی ها بیانگر سلسله مراتب شناخت است و دربرگیرندۀ رفتارهایی است از ساده به پیچیده و عینی به ذهنی(انتزاعی). حوزۀ شناختی طبقه بندی بلوم، به شش سطح تقسیم می شود: دانش، درک فهم، کاربرد، تجزیه و تحلیل، ترکیب و ارزیابی.
دانش: به خاطر آوردن اطلاعاتی که پیش تر فراگرفته شده اند. افعالی که بیانگر سطح دانش هستند، شامل موارد زیر است: مرتب سازی، تعریف کردن، توصیف کردن، شمردن، تکرار کردن، شناسایی کردن، برچسب زدن، فهرست کردن، نشاندن، تطبیق دادن، به خاطر سپردن، نام نهادن، منظم کردن، خواندن، به خاطر آوردن، شناختن، انتخاب کردن، توضیح دادن، نگاه کردن.
درک: شناخت معنی اطلاعات. افعالی که بیانگر سطح درک هستند شامل موارد زیر است: طبقه بندی کردن، تبدیل کردن، نمایش دادن، توصیف کردن، بحث کردن، توضیح دادن، بیان کردن، عمومیت دادن، شناسایی کردن، نشان دادن، جا دادن، پیش بینی از روی نمونه های مشابه، ارتباط دادن، خلاصه کردن.
کاربرد: استفاده از اطلاعات پیش تر آموخته شده برای حل مسائل به روش های جدید. افعالی که بیانگر سطح کاربرد هستند شامل موارد زیر است: اجرا کردن، تغییر دادن، انتخاب کردن، ساختن، تشریح کردن، به کار بردن، توضیح دادن، تفسیر کردن، خلق کردن، کنار هم قرار دادن، حل کردن، ترجمه کردن.
تحلیل کردن: تجزیۀ اطلاعات به اجزای سازندۀ آن و بررسی نقش آن در کل. افعالی که بیانگر سطح تحلیل هستند شامل موارد زیر است: تجزیه کردن، محاسبه کردن، طبقه بندی کردن، مقایسه کردن، نقد کردن، تمییز دادن، بررسی کردن، تفسیر کردن، پرسش کردن، به قسمت های کوچک تقسیم کردن، آزمودن.