در درمان و عود بیماری اعتیاد را برجسته تر نشان دهد.
و اهمیت کاربردی این تحقیق این است که نتایج آن میتواند به برنامههای حمایتی بیشتری از بیمارانی که تمایل به ترک کرده اند بینجامد و اینکه تامین زمینه های مساعدتر سلامتی این مجموعه از بیماران میتواند به پیشگیری از آسیبهای مرتبط با این موضوع منجر شود .
پرسشهای اساسی تحقیق :
آیا سهولت دسترسی به موادمخدر بر بازگشت زنان به سوء مصرف موادمخدر تاثیر دارد؟
آیا معاشرت با دوستان و همسالان معتاد بر بازگشت زنان به سوء مصرف موادمخدر تاثیر دارد؟
آیا وضعیت اشتغال بر بازگشت زنان به سوء مصرف موادمخدر تاثیر دارد؟
آیا برچسب زنی از طرف جامعه بر بازگشت زنان به سوء مصرف موادمخدر تاثیر دارد؟
۵ – آیا وجود فرد معتاد در خانواده بر بازگشت زنان به سوء مصرف موادمخدر تاثیر دارد؟
فصل دوم
ادبیات تحقیق
بخش اول- تاریخچه موضوع :
نگاهی به تاریخچه موادمخدر در جهان :
استعمال موادمخدر بسته به نوع فرهنگ در هر جامعه متفاوت است نقش گیاه خشخاش بر روی لوحههای گلی و کتیبههای سنگی بیانگر آگاهی اقوام گذشته از این گیاه و خواص آن میباشد .حداقل حدود هفت هزار سال پیش انسان از شیره تریاک، تریاک و دانه های خشخاش به انواع مختلف به عنوان داروهای ضد درد و شفا بخش امراض استفاده میکردهاند. (میرعلی، ۱۳۸۴ ،ص ۴۹).سومریان از کهن ترین اقوامی هستند که از تریاک استفاده میکردند و از آن به نام گیاه شادی بخش نام میبردند . مجارستان اولین کشور اروپایی است که گیاه خشخاش را هزار ودویست سال پیش از میلاد مسیح میشناختند و از شیره آن استفاده میکردند. (برفی، ۱۳۸۴ ،ص ۵۸)
در کشورهای گرم وخشک خاورمیانه چندین هزار سال پیش ، بومیان کشف کردند که یک گیاه یکساله در ۹-۷ روز معین شیره ای تولید میکند که اگر خورده شود ، رنج ناشی از درد را از میان می برد.
خشخاش ابتدا در مصر کشت شد و بنام تبائیکا^[۴] شناخته میشد . که از واژه طبس ^[۵]نام شهری در مصر باستان که در آن خشخاش کشت میشده بر گرفته شده است . در پاپیروسهای ابرس که از ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد به جای مانده ، به روشی درمانی برای آرام کردن کودکان اشاره شده است. همان روشی که امروزه به کمک آن در مصر کودکان را آرام میکنند و برای این منظور دارویی به کار میبرند که در آن تریاک به کار میرود . در این پاپیروسها از نوشیدنی ویژه ای نام برده شده است که آمیخته ای از تریاک و الکل است . ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد تخم خشخاش از مصر به یونان برده شده و در آنجا رواج یافته است.در افسانههای هومر از جزیره ای یاد شده است که در آن قهرمانان ادیسه گرفتار نشئگی مواد اعتیاد آوری گردیده و نجات از آن به سادگی میسر نبوده است .در ادبیات کلاسیک ویرژیل ^[۶] و اوید ^[۷] اشارههایی به خشخاش شده است و خدای خواب یونانیان موسوم به هیپنوز ^[۸] همانند خدای خواب رومیان سومنوس غالبا در حالیکه شاخهای از گیاه خشخاش در دست داشت و یا خود را با آن آراسته بود و گاهی اوقات با ظرفی دارای تریاک در دست نقاشی میشد . تریاک در یونان باستان دارای اهمیت بوده و به نظر میرسید که تریاک داروی همه دردها باشد : در برابر سم و گزیدگی و زهر مقاوم است ، سرد مزمن ، تهوع و سرگیجه ، کری ، گرفتگی نفس ، کولیک ، یرقان ، سفت شدن طحال ، سنگ ، شکایتهای دستگاه ادراری ، تب ها ، جذام ، مشکلات مخصوص زنان ، مالیخولیا ، و طاعون را درمان می کند . در سده پنجم پیش از میلاد بازرگان عرب تخم خشخاش را به عنوان دارو به ایران وارد کرده و از راه ایران به چین بردند ( کریم پور : ۱۳۶۴ ، ص ۴۰). در آغاز سده دهم میلادی در کتب پزشکی چین به تریاک اشاره شده است . در آغاز سده هیجدهم ورود مقادیر زیاد تریاک به کشور چین طی یک قرن توسط دولت انگلیس سبب بروز جنگها و کشمکشهایی بین دو کشور گردید که به جنگ تریاک شهرت یافت . دولت انگلیس ورود تریاک به چین را که بیشتر در آن کشور به جای دارو به کار برده میشد ، با ۲۰۰ صندوق تریاک در سال ۱۷۲۹ آغاز کرد و در سال ۱۳۸۳ به بیش از ۴۰۰۰۰ صندوق و در سالهای دهه ۱۸۵۰ به ۷۰۰۰۰ صندوق افزایش داد ( یزدانی : ۱۳۵۹ ، ص ۳۵). این امر سبب معتاد شدن چندین میلیون چینی ، بر باد رفتن حجم زیادی از توان مالی چین و ایجاد بحران در زمینه های اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی این کشور شد . این وضعیت برخی از روشنفکران چینی را واداشت تا جنبشی سیاسی – اجتماعی را بر علیه واردات تریاک توسط انگلیس سازمان دهند و دولت چین را واداشتند تا قوانینی بر علیه ورود تریاک و مصرف آن را در این کشور وضع کند .

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در سال ۱۸۶۰مافیا که پشتیبان توده ها بود منحرف میشود و به تشکیلات ضد بشری تبدیل میگردد .موسولینی این سازمان را در ایتالیا از بین برد اما مافیا وارد آمریکا شد . جامعه ملل در برابر این هجوم مافیایی موادمخدر عکس العمل نشان داد و طی قرارداد ۲۳ ژانویه ۱۹۱۲ در لاهه به امضای جمعی از کشورها رسید اقدام به محدود کردن کشت و تجارت تریاک نمود و جمع زیادی ازکشورها به جمع مبارزه کنندگان موادمخدر پیوستند(همان،ص ۴۸ ). پس از پایان جنگ جهانی دوم، تایلند، لائوس و برمه مرکز فعالیت مافیا گردید و مناطق مذکور را “مثلث طلائی” نامیدند. در سال۱۹۴۹ که انقلاب سوسیالیستی چین به پیروزی رسید در حدود ۵۰ میلیون نفر در چین معتاد به موادمخدر بودهاند. مائو رهبر انقلاب چین، مبارزه سخت و جدی بر علیه گروه های سازمان یافته قاچاقچیان موادمخدر را آغاز و ضربه ای هولناک بر معتادین و قاچاقچیان و سودگران وارد آورد . در خاورمیانه نیز به علت جنگ داخلی در افغانستان در حدود دو میلیون نفر مهاجر افغانی در پاکستان بسر میبرند که بین افغانستان و پاکستان در رفت و آمد می باشند موادمخدر را از افغانستان به پاکستان حمل می کنند و این دو کشور “هلال طلائی” نامیده میشود. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ سازمان مافیا و سایر قاچاقچیان با بهره گرفتن از بی نظمی، اختلافات قومی و مذهبی در بعضی از کشورهای مستقل مشترک المنافع، مسیر جدیدی را از شمال افغانستان برای عبور از کشورهای مذکور برای حمل موادمخدر به اروپا گشودند بطوری که تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، ارمنستان و اوکراین و آذربایجان مسیر ترانزیت موادمخدر به اروپا شده است (همان،ص ۵۰).
در دوران تشنجات جهانی ایتالیا، انگلیس، فرانسه و آلمان مرکز فعالیت مافیا شد . اسپانیا به دلیل داشتن سواحل طولانی در دریای مدیترانه و اقیانوی اطلس یکی از پایگاه های قاچاقچیان موادمخدر در اروپا بشمار میرود. در قاره آفریقا نیز سازمان مافیا با بهره گرفتن از جنگ های داخلی، فقر،هرج و مرج در کشورهای آفریقائی، سعی در گسترش کشت خشخاش در قاره مذکور از جمله اوگاندا، زامبیا، نیجریه، کنگو و آفریقای جنوبی را دارد. در قاره آمریکا مصرف آمفتامین در بین معتادان رو به ازدیاد است. در ایالات متحده آمریکا که سازمان مافیا فعالیت گسترده دارد مصرف انواع موادمخدر حتی در بین دانش آموزان متداول است . کوکائین از کلمبیا و ونزئلا، هروئین از شرق آسیا و مکزیک وارد آمریکا میشود. کوکائین بیشترین نوع موادمخدر مصرفی در آمریکا میباشد (همان،ص۷۰).
تاریخچه موادمخدر در ایران :
در ایران پیش از اسلام استفاده از الکل رواج داشته و پس از اسلام نوشیدن مشروبات الکلی مخالف با شعایر مذهبی به شمار رفت . از این رو استفاده از تریاک و حشیش در برخی نقاط ایران به عنوان یک داروی اولیه شدت یافته است. به کار بردن تریاک در ایران به صورت سنتی معمول بوده ، خواص کیفری آن کمتر مورد نظر بوده و جایگزین گستره وسعی از نیازهای برآورده نشده پزشکی و بهداشتی بوده است . بسیاری از مردمی که تریاک مصرف میکردهاند ، به کار روزمره خود نیز ادامه میداده و اساسا مشکلی در زمینه فعالیتهای اجتماعی و خانوادگی خود نداشتهاند. افزون بر آن تولید ، فروش و مصرف آن جرم تلقی نشده و افرادی که از ان استفاده می کردند از جامعه طرد نمیشدند .
به هر روی مسئله اعتیاد به موادمخدر به ویژه اعتیاد و کاربرد نابجای تریاک در ایران از ربع سوم سده نوزدهم آغاز میشود . پیش از آن گر چه تریاک در دسترس بوده به نظر میرسد که اعتیاد به آن بسیار کم بوده است . در آن هنگام کاربرد تریاک بیشتر جنبه دارویی داشته و به دلیل خاصیت ضد درد بودن آن داروی همه دردها و بیماریها شناخته می شده است (فزونی :۱۳۵۷،ص۵۱). در تاریخ ایران به جز دو مورد که آن هم مشکوک است نامی از تریاک و مصرف آن برده نشده است . برای نمونه در سده سوم میلادی شخصی به نام ژادوس هاکاداس که یک پزشک یهودی بوده است به بیماران خود پیش از عمل جراحی شربتی میداده است که خواب آور بوده و گروهی از تاریخ نویسان آن را از ترکیبات تریاک میدانند . مورد دیگر سروده ای است که در شاهنامه : پس از آنکه رستم آگاه میشود که فرزند خود سهراب را مجروح کرده است از کاووس شاه همین دارو را خواسته است . در پارسی کهن به تریاک ابیون میگفتند که افیون معرب آن است . دو پزشک ایرانی ، ابوعلی سینا و محمد زکریای رازی که کوشش زیادی در پیشرفت دانش پزشکی آن روزگار داشتند در کار درمانی خویش از تریاک به شکلی موثر و گسترده بهره میگرفتند . از آنجا که پس از سدههای میانه ، کتابهای ابوعلی سینا به عنوان پایه آموزش پزشکی در کشورهای اروپایی به کار برده شد ، تریاک در این کشورها نیز رواج یافت و کاربرد درمانی گستردهای پیدا کرد . پزشکان قدیم ایران از خواص تریاک اگاه بودند و تنها در موارد خیلی ضروری آن را به کار میبردند چنانکه فخرالدین سمرقندی در کتاب خود نوشته است : باید حذر نمود از استعمال افیون در صداع ، مگر آنکه بوده باشد صداع در نهایت شدت . در کتاب اخلاق روحی نوشته عطاء الملک روحی این روایت آمده است : سلطان محمد غزنوی برای لشکر کشی به یکی از شهرها روان بود . گویند محمد در هنگام جنگ پیش از رسیدن به شهرهای دشمن بر روی تختی که روی پیل بود استراحت میکرد و در هنگام حمله از پیل پیاده می شد و بر اسب می نشست . شیخ الرئیس ابوعلی سینا که در آن سفر همراه شاه بود اندکی تریاک به وی داده و نامبرده برای کاهش سردرد روی همان تخت میل کرد و تا روز بعد در خواب عمیقی فرو رفت و نتوانست از پیل پیاده شود و جنگ نماید دوره صفویه را می توان آغاز اعتیاد به موادمخدر و به عنوان یک نابسامانی و مشکل پیچیده اجتماعی دانست . میگویند که نخست موادمخدر ، به ویژه تریاک برای کاهش اضطراب بزرگان و رجال کاربرد پیدا نموده و سپس در میان قشرهای مختلف مردم به کار رفته است . تا آنجا که گسترش روزافزون و نگران کننده کاربرد مواد افیونی شاه طهماسب اول را واداشت مبارزهای جدی را با اعتیاد و موادمخدر آغاز کند . وی مقدار زیادی از تریاکهای سلطنتی را از بین برد و مبلغی نزدیک به ۵۰۰ تومان به دارایی درباره خود زیان وارد ساخت . پس از او شاه عباس کبیر این مبارزه را ادامه داده و مردم را از زیانهای تریاک اگاه کرد . وی برای کسانی که مبادرت به ترک اعتیاد نمینمودند ، مقرراتی وضع کرد و متخلفین را به مجازات میرساند . این اقدامات نه تنها در کاهش مصرف تریاک تاثیر نداشت بلکه روز به روز مصرف آن را گسترش داد تا آنجا که تاورنیه جهانگرد فرانسوی در سال ۱۶۲۹ میلادی در مورد چگونگی اعتیاد در ایران چنین نوشت : از عادتهای بد و حیرت انگیز ایرانیان استعمال تریاک است که حب کرده و میخورند . ابتدا به اندازه سر سنجاق و بعد کم کم آن را زیاد کرده تا به نصف فندق میرسانند و هنگامی که کار به اینجا میکشد دیگر جرات ترک آنرا پیدا نمی نمایند ( کریم پور : ۱۳۶۵ ، ص ۶۴). در این دوران محلهای مخصوصی بنام کوکنار خانه وجود داشته که به منظور کیف و نشئه خشخاش را جوشانده و آب آن را مینوشیدند . نخستین بار در دربار شاه عباس ، توسط سفیر هند تریاک کشیده شد و شاه عباس رسما این عمل را بد میدانست و درباریان را از کشیدن ان بر حذر می داشت ( ستوده :۱۳۵۵، ص۶۳).
در دوران قاجاریه مصرف موادمخدر به صورت امروزی در دوره ناصرالدین شاه با فعالیت استعمارگران انگلیس شکل گرفت و در واقع موادمخدر شکل سیاسی به خود گرفت . کشت خشخاش توسط امیرکبیر در این دوره انجام و صادرات این محصول به خارج از کشور از جمله هند نیز شروع شد با وجود ممانعت دولت هند با ورود تریاک، امیرکبیر توسط شیل وزیر مختار انگلیس در ایران توانست نظر دولت هند را نسبت به این موضع تغییر دهد و وی وادار به وارد کردن تریاک از ایران کند. ورود کارگران هندی به ایران نیز به علت کشیده شدن خطوط ارتباطی بین هند و انگلیس که از ایران می گذشت باعث گسترش مصرف تریاک در ایران شد .(میرعلی، ۱۳۸۴ ،ص ۴۷)
در سالهای نخست دهه ۱۳۳۰ دولت ایران ، شمار معتادین کشور را بیش از ۵/۱ میلیون برآورد نمود و ۹۸ درصد این افراد را معتاد به تریاک و شیره تریاک میدانست . با توجه به جمعیت ایران در آن سالها که نزدیک به ۲۱ میلیون بود ، رقم یاد شده ۷% جمعیت کشور را در بر میگرفت با نگاهی گذرا به اقدامات دولت ایران طی ۴۵ سال از سال ۱۲۹۰هجری شمسی تا ۱۳۳۵ در جریان جنگ اول و دوم جهانی و چندی پس از آن ، در می یابیم که در مبارزه با کشت ، تولید ، فروش ، مصرف مواد مخدر در مراحل گوناگون ، برنامه های چندی به مورد اجرا گذاشته شده و اغلب با موفقیت کمی همراه بوده است در سال ۱۳۳۳ با اعلام ممنوعیت کشت خشخاش و مصرف تریاک شمار معتادین کشور تا مرز ۴۰۰۰۰۰ نفر کاهش یافت . بنا به دلایلی از جمله وسعت کشور ، پراکندگی بسیار زیاد جمعیت در بیش از ۶۵۰۰۰ شهر و آبادی که کنترل آنها را مشکل می نماید ، کشت سنتی خشخاش در روستاها و آشنایی کشاورزان با کشت آن ، فساد دستگاه دولتی و سود آوری کلان کشت آن برای فئودالها ، وجود دو همسایه خشخاش کار در شرق و غرب کشور ، هزینه بسیار بالای نگهداری شبکه کارکنان کنترل مواد مخدر و نبودن برنامه درمانی برای معتادان ، موفقیت در از بین بردن کشت خشخاش کامل نبود و مبارزه با مصرف غیر طبی تریاک و برنامه درمان معتادان هم هر چند کاهش قابل ملاحظه شمار مصرف کنندگان را به دنبال داشت ولی به هیچ وجه به ریشه کنی مسئله منجر نشد ( ضرابی :۱۳۵۹ ،ص۸۰-۸۷).
همچنانکه گفته شد این وضعیت دیری نپاید و با روان شدن مواد مخدر از کشورهای همسایه به ویژه مرزهای شرقی کشور که ممنوعیتی در آنها وجود نداشت ، شمار معتادین ایرانی به زودی رو به افزایش گذاشت تا آنجا که در سال ۱۳۴۷ ، دولت خط مشی تازهای را در مورد کشت و مصرف تریاک در پیش گرفت . این اقدام به منظور پیش بردن دو هدف درمان معتادین و کنترل اعتیاد به مواد مخدر صورت گرفت . معتادین به دو گروه معتادین ثبت نام شده یا کوپن دار و معتادین غیر قانونی تقسیم شدند . گروه نخست را معتادینی تشکیل میدادند که دارای سنی بالاتر از ۶۰ سال بوده و گمان میرفت که شانس کمی برای درمان توانبخشی آنها وجود داشته باشد. برای تامین نیاز این افراد به تریاک دولت کشت خشخاش را در نواحی محدودی با نظارت دولت مجاز اعلام کرد . از سوی دیگر برنامههایی درمانی برای درمان و توانبخشی معتادین غیر قانونی پیش بینی گردید . ( فزونی ۱۳۵۷،ص۴۸). وزارت تعاون و امور روستاها ماموریت یافت تا به افرادی اجازه دهد که به کشت محدود خشخاش اقدام کنند و مقرر شد که ۸۰ درصد درآمد دولت از تریاک ، صرف درمان معتادان و برنامههای پیشگیری شود . در مورد معتادان این تصمیم گرفته شد که چون وسایل درمانی برای همه آنها مهیا نیست ، به علاوه به علل بیماریهای جسمی و کهولت قادر به ترک نیستند ، همچنین به این امید که مانعی در راه اشاعه هروئین ، کوتاه شدن دست قاچاقچیان و کنترل دولت شود ، در شرایط معینی با صدور کوپن ، سهمیه تریاک داده شود. اما به دلیل فراوان شدن مواد مخدر و عرضه ان در بازار توسط کسانی که افزون بر نیاز خویش تریاک دریافت میکردند. روی آوردن گروهی از روشنفکران و کافه نشینان سرخورده به مواد مخدر به دلیل خفقان سیاسی آن دوران ، آسان بودن نگهداری ، حمل و کاربرد هروئین و برپایی آزمایشگاههای ساخت هروئین به دلیل افزایش تریاک در کشور ، این طرح با شکست روبرو گردید ( ضرابی : ۱۳۵۹، ص۸۵).
به هر روی طی مدت نزدیک به ۵ سال یعنی از آغاز سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۳ برابر اعلام وزارت بهداری وقت جمعا ۷۳۳۴۴نفر بالای ۶۰ سال . ۸۶۲۳۷ نفر زیر ۶۰سال کوپن تریاک دریافت کرده بودند ( کی نیا : ۱۳۷۳، ص ۶۸) . برابر گزارش سال ۱۹۹۲ کمیته کنترل بین المللی موادمخدر سازمان ملل متحد ، پیش از انقلاب اسلامی در ایران ۲ میلیون نفر ( ۴ درصد کل جمعیت ایران ) مصرف کننده مواد مخدر وجود داشته است . طی سالهای ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ به دلیل آنکه نظارت دولت بر کنترل مواد مخدر به پایین ترین سطح رسیده بود ، تولید و توزیع موادمخدر در کشور یکباره فزونی گرفت به شکلی که مزارع بزرگ خشخاش در برخی مناطق کشور یکی از زمینه های عمده فعالیت گروهی از کشاورزان را تشکیل میداد . بر پایه برآورد مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران ۵% از کل جمعیت ایران در آن هنگام معتاد به مواد مخدر بودند. از این رو مبارزه ای جدی بر علیه تولید و توزیع مواد مخدر در سال ۱۳۵۸ آغاز گردید که پس از گذشت چندین ماه ، این مبارزه دامنه گستردهتری یافت و برای قاچاقچیان مواد مخدر ، تا مجازات اعدام پیش بینی گردید . این اقدام با ایجاد ستاد هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در سال ۱۳۵۸ با حضور نمایندگان نیروی انتظامی ، دادگستری و وزارت بهداری تحقق یافت . هدف این ستاد ، برنامه ریزی و ایجاد خط مشی هماهنگ در امر مبارزه با مواد مخدر و ایجاد هماهنگی در میان نیروهای چندگانه انتظامی و شهربانی ، ژاندارمری و کمیته انقلاب اسلامی بود . در سال ۱۳۵۹ با تصویب قانون تشدید مجازات مرتکبین جرایم و مواد مخدر و اقدامات تامینی و درمانی ، دولت در پی شدت عمل و استفاده از اهرمهای درمانی برآمد . به معتادین مدت شش ماه فرصت داده شد که نسبت به ترک اعتیاد خود اقدام کنند و مراکزی برای ترک اعتیاد به صورت سرپایی و رایگان اختصاص داده شد . سازمانهای مامور اجرای مصوبه یاد شده در یکسال نخست پس از تصویب آن موفق به نابود کردن ۳۰هزار هکتار زمین زیر کشت خشخاش در گوشه و کنار کشور شناسایی و نابود گردید . در سال ۱۳۵۹ یعنی یک سال پس از مصوبه شورای انقلاب ، نزدیک به یک میلیون نفر معتاد در ایران وجود داشته است (همان،ص ۷۰). این رقم در گزارشی که ایران در سال ۱۳۶۴ به کمیسیون یاد شده که نشست های خود را در شهر وین برگزار نموده بود ارائه کرد . . پس از اتمام مهلت قانونی ۶ ماهه درمان، به پایان رسید و ازآن پس، اعتیاد جرم و معتاد مجرم شناخته شد . در سوم آبان ۱۳۶۷ قانون دیگری تحت عنوان قانون مبارزه با مواد مخدر توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید. این قانون طی ۷سال اول تمام توان خود را بر روی مقابله های نظامی و اقدامات اجرایی معطوف کرده بود. تا سال۱۳۷۳لزوم توجه به موضوع پیشگیری به عنوان یکی از حلقه های مفقوده مطرح شد . از سال۱۳۷۵مراکز سرپایی معتادان به سرعت گسترش یافت. از این رو، هم زمان با ایجاد نگرش مثبت نسبت به لزوم تحقق اهداف برنامه کاهش تقاضا، اولین برنامه پنج سا له کاهش تقاضای مصرف مواد مخدر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین شد(میری آشتیانی، ۱۳۸۵ ،ص ۳۳).
اگر بخواهیم به سابقه اعتیاد زنان بپردازیم زنان عمدتاً از تریاک به عنوان دارویی ضددرد، خونریزی بعد از زایمان، سقط و درد‌های قاعدگی استفاده می‌کردند.
البته علی‌رقم استفاده زنان از موادمخدر در آن سال ها سهم زنان از جرایم بسیار پایین‌تر بوده است. زنان در گذشته، مصرف کننده موادمخدر، به ویژه تریاک بودند و معمولاً تریاک را به عنوان دارو استفاده می‌کردند.. تا اواخر دوره پهلوی، مسأله اعتیاد زنان، مسأله‌ای جدی نبوده است. اعتیاد در آن زمان وجود داشت ولی سهم زنان ناچیز بود. در آن زمان، سهم زنان در جرایم نیز پایین بود و مهم‌ترین جرم آن‌ها اعمال منافی عفت بوده است. بر اساس آمار، هرچه سهم زنان از جرایم بیشتر می‌شود، سهم آنها از مواد مخدر نیز افزایش می‌یابد. بر این اساس در مطالعه‌ای که در سال ۱۳۸۰ انجام شد، زنان ۱۶ درصد جرائم را به خود اختصاص داده‌اند که این در اوایل انقلاب حدود ۳ یا ۴ درصد بود.
گزارش ستاد مواد مخدر دربارۀ اعتیاد زنان خاطر نشان کرده که بین ۴ تا ۶ درصد مراجعین برای ترک درحال حاضر زنان هستند که از این تعداد ۵۴ درصد آنان متأهل هستند.
گفتنی است مشکلات اجتماعی زنان معتاد در جوامع امروزی شامل جرایم مربوط به مصرف مواد مخدر، روابط نامشروع و نگرش منفی اجتماعی و فرهنگی نسبت به زنان معتاد است و این نگرشهای منفی در مورد آنها مانعی برای انگیزه ترک اعتیاد در زنان است.
بخش دوم – مروری بر تحقیقات پیشین:
تحقیقات داخلی :
خادمیان و همکاران (۱۳۸۷) در پژوهشی با عنوان بررسی عوامل اجتماعی موثر بر اعتیاد زنان معتاد به مواد مخدر مراکز بازپروری و کاهش آسیب زنان شهر تهران (مراکز تولد دوباره، خانه خورشید) پرداختند .تحقیق پیمایشی است و داده های مورد نیاز جهت آزمون این فرضیات از طریق پرسشنامه همراه با مصاحبه و با شیوه نمونهگیری نمونه در دسترس با حجم نمونه ۲۰۰ از زنان معتاد دو مرکز تولد دوباره و خانه خورشیدجمعآوری و با بهره گرفتن از تکنیک آمار توصیفی و آمار استنباطی مانند کای اسکوئر، ضرایب همبستگی کرامز مورد تحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج یافته ها نشان می دهد از هم گسستگی خانواده زن و شوهری ، از هم گسستگی خانواده پدر و مادری، نابسامانی خانواده زن و شوهری ، پایگاه اقتصادی- اجتماعی ، در دسترس بودن مواد مخدر ، اعتیاد اعضای خانواده از عوامل موثر بر اعتیاد زنان معتاد به مواد مخدر بوده است.
ناصری پلنگرد و همکاران (۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان عوامل موثر بر اعتیاد زنان پرداختند.
هدف این پژوهش تحلیل جامعه شناختی عوامل موثر بر اعتیاد زنان بود. حجم نمونه ۱۰۰ نفر از زنان معتاد در کلینک ترک اعتیاد رویش اراک بود. . روش تحقیق پیمایشی است و داده های مورد نیاز جهت آزمون فرضیات از طریق پرسش نامه همراه با مصاحبه انجام گرفت. فرضیات از سه دیدگاه کلوارد و اهلین، ساترلند و هیرشی استنتاج شدند که متغیرهای مستقل عبارتند از یادگیری اجتماعی،کنترل اجتماعی،گوشه گیری و انزوا طلبی و متغییر وابسته مدت مصرف مواد و میزان مصرف مواد بود. تحلیل داده ها با بهره گرفتن از آمار توصیفی و آمار صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که c کندال و کندال b استنباطی مانند کنترل اجتماعی قوی تر ،عدم همنشینی با افراد بزهکار،تعلق خاطر و وابستگی میان اعضاء خانواده،اعتقادات مذهبی،کاهش و قطع ارتباط با دوستان معتاد و مجرم، مشارکت در فعالیت های گروهی و همچنین کمک و یاری کردن افراد در رسیدن به اهداف و موفقیت و در اختیار گذاشتن منابع و وسایل مشروع در راه رسیدن به آنها می تواند منجر به کاهش اعتیاد در زنان شود.
امینی و همکاران (۱۳۸۲) در پژوهشی با عنوان بررسی عوامل اجتماعی و محیطی مرتبط با بازگشت مجدد معتادان به مصرف مواد افیونی در مراجعین به مراکز دولتی ترک اعتیاد شهر همدان پرداختند .این پژوهش یک مطالعه ی توصیفی و ابزار گردآوری داده ها مصاحبه ی ساختار یافته بود. جامعه ی پژوهش مردان ۱۵تا ۶۰ سال های بودند که حداقل یک بار اقدام برای ترک ( قطع مصر ف) داشتند. تعداد نمونه ۹۶ نفر بود که به روش غیر تصادفی و آسان انتخاب شده بودند.
از دیدگاه معتادان عامل بین فردی مرتبط با عود، معاشرت با دوستان معتاد و منحرف ( ۵/۸۷ درصد) ومهمترین عامل شغلی، بیکاری ( ۹ /۷۰ ) بود. و در عوامل اقتصادی، فقر با فراوانی (۷ /۶۷ درصد )مهمترین عامل بود. عامل خانوادگی مرتبط با عود، برای افراد مجرد، برخورد نامناسب خانواده ( ۱۰۰ درصد) و برای افراد متاهل ( ۱/۷۴ درصد) برخورد بد همسر وفرزندان بود.
ناستی زایی و همکاران (۱۳۸۹) پژوهشی را تحت عنوان عوامل مؤثر بر عود اعتیاد در معتادان خودمعرف به مراکز ترک اعتیاد شهر زاهدان انجام دادند. این تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی و جامعه آماری آن کلیه معتادان خودمعرف (دارای سابقه عود اعتیاد) به مراکز ترک اعتیاد شهرزاهدان بوده که به صورت نمونه گیری دردسترس و هدفمند ٢٠٠ نفر از آنان به پرسشنامه محقق ساخته پاسخ دادند.
براساس نتایج تحقیق مشخص شد که عوامل: محیط زندگی آلوده، دوستان معتاد، ناکارآمدی جلسات روان درمانی و عوامل تداعی کننده در عود اعتیاد فرد نقش دارند. همچنین تاثیر عوامل عود اعتیاد (محیط زندگی آلوده، دوستان معتاد، ناکارآمدی جلسات رواندرمانی و عوامل تداعی کننده) بر جنسیت وگروههای سنی معتادان خودمعرف یکسان بود.
شامحمدی قهساره و همکاران در تحقیقی با عنوان اثر بخشی آموزش مهارتهای ارتباطی بر افزایش سازگاری زناشویی همسران معتادان و پیشگیری از بازگشت معتادان مرد در شهر اصفهان در سال ۱۳۸۶ پرداختند . این پژوهشی شبه تجربی ، که با دو گروه آزمایش و کنترل انجام شده وضمن استفاده از متغیر آزمایشی (آموزش های مهارت های ارتباطی به مدت ۸ جلسه)، ازپیش آزمون، پس آزمون ۱ و پس آزمون ۲، به فاصلۀ ۲ ماه استفاده شده است. نمونۀ مورد نظرپژوهش با بهره گرفتن از نمونه گیری در دسترس، از میان همسران معتادان مرد انتخاب شد که در حال اتمام مراحل ترک خود بوده، در مقطع زمانی ۴ ماه (از فروردین تا تیرماه ۱۳۸۶ )، به مرکز ترک اعتیاد بهزیستی اصفهان مراجعه کرده و نمرات سازگاری زناشویی آنها زیر حد میانگین بوده است(انحراف استاندارد زیر میانگین).نتایج به دست آمده، حاکی از آن است که آموزش مهارتهای ارتباطی، در سازگاری کلی،تأثیر مثبت داشته، همچنین آموزش مهارتهای ارتباطی بر مؤلفه های توافق دو نفری و ابراز محبت،تأثیر مثبت نشان داد و به افزایش هر یک از شاخص های یاد شده منجر شد، اما در مؤلفه های رضایت زناشویی و همبستگی دو نفری تأثیر مثبتی مشاهده نشد. همچنین در پیشگیری از بازگشت معتادان مرد نیز تعداد بازگشت به مصرف در گروه کنترل، بیشتر از گروه آزمایش بود ولی از لحاظ آماری معنادار نبود.در کل، نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که آموزش مهارتهای ارتباطی، با رویکرد شناختی – رفتاری، بر سازگاری زناشویی همسران معتادان مرد مؤثر است.
در این مطالعه عوامل دسترسی آسان به مواد مخدر، بیکاری و داشتن دوستان معتاد به عنوان مهمترین عوامل ازدیدگاه معتادان مطرح گردید. از دید کارشناسان داشتن دوستان معتاد، بیکاری و مشکلات عاطفی در روی آوردن مجدد به مواد مخدر حائز اهمیت بود.
محمدی و قنوتی در پژوهشی با عنوان بررسی عوامل مؤثر در بازگشت به اعتیاد در مراجعین به مراکز خود ارجاعی شهر همدان در سال های ۸۳ -۸۱ انجام دادند . در این مطالعه توصیفی مقطعی تعداد ۱۸۶ نفر از معتادین مراجعه کننده به مرکز خود ارجاعی به روش نمونه گیری آسان انتخاب شدند .نتایج نشان داد که از نظر مشخصات فردی اکثریت نمونه ها در سنین ۳۵-۲۵ سال ، مذکر و دارای تحصیلات زیر دیپلم ، متاهل و ساکن شهر بودند و از نظر عوامل خانوادگی اکثریت معنادین فرزند اول خانواده با بعد ۶-۵ نفر و دارای والدین بیسواد و در اصول تربیتی سهلگیر و بی تفاوت و یا پدران معتاد بودند . همچنین در ارتباط با اقتصادی – اجتماعی موثر بر گرایش به اعتیاد اکثریت معتادین دارای شغل آزاد بودند که برای اولین بار در سنین ۲۹-۲۰سال مبادرت به مصرف مواد مخدر نموده بیشتر آنها ۴-۲ بار اقدام به ترک نموده بودند .
از عوامل اولیه گرایش به مواد جهل و ناآگاهی، مصرف سیگار، دسترسی آسان و کنجکاوی و از عوامل موثر بر گرایش مجدد را می توان افسردگی،کسب آرامش و دسترسی آسان به مواد را نام برد.
شرق وشکیبی در تحقیقی به عنوان بررسی عوامل مؤثر بر عود اعتیاد از دیدگاه معتادین مراجعه کننده به مراکزترک اعتیاد استان آذربایجان غربی در سال ۸۸ پرداختند که جامعه آماری آن کلیه معتادان مراجعه کننده به مراکز ترک اعتیاد بودند که با روش مبتنی بر هدف، تعداد ۲۲۸ معتاد که روی آوری مجدد داشته و دارای شرایط مورد پژوهش بودند، انتخاب شدند بررسی یافته های پژوهش نشان داد که: (۳۲ درصد) نمونه ها یکبار سابقه ترک اعتیاد داشتند و نیز دلیل روی آوری مجدد به اعتیاد اکثریت آنها ( ۹/۵۰ درصد) بیماری روانی بود. بررسی دیدگاه واحدهای مورد پژوهش حاکی از آن بود که در زمینه عوامل فردی، رفع احساس تنهایی و انزوا ( ۳۶ درصد) . در زمینه عوامل خانوادگی ، روابط نامناسب والدین با فرزندان (۵/۱۷درصد ). در زمینه عوامل اجتماعی ، وجود دوستان معتاد (۵/۳۵ درصد ). در زمینه عوامل اقتصادی ، بیکاری (۴/۴۰ درصد ) از جمله عواملی بودند که در بازگشت افراد بهبود یافت به مصرف دوباره مواد مخدر نقش داشتند.
آقا بخشی (۱۳۷۹ ) در تحقیق خود به تاثیر اعتیاد پدر روی عملکرد خانواده پرداخته است . در این تحقیق دو گروه از خانواده ها با پدران معتاد و پدران غیر معتاد در تهران مقایسه گردیدهاند . گروه آزمایش عبارت بودند از یکصد خانواده ساکن در شهر تهران و گروه گواه نیز مشتمل بوده است بر همین تعداد که خانواده های ساکن تهران که پدر خانواده معتاد نبوده است . این مطالعه نشان می دهد که در خانوادههایی که پدر معتاد است ضعف در جامعه پذیری فرزندان ، نقش اقتصادی و اقتدار گرایانه پدر و رابطه اجتماعی اعضای خانواده بیشترین میزان همبستگی را با اعتیاد به مواد مخدر داشته است از سوی دیگر نقش حمایتی پدر دارای تاثیر قابل توجهی در اعتیاد به مواد مخدر ایفا می کند.
یاری (۱۳۷۸) در پژوهشی به بررسی جامعه شناختی علل و عواملی که در بازگشت مجدد معتادان مرد در زندان وکیل آباد مشهد موثر بوده پرداخته است . روش تحقیق پیمایشی است است و جامعه آماری آن مردان معتاد زندان وکیل آباد مشهد است که در مرحله ترک بودهاند . یافته های پژوهش نشان میدهد از هم گسیختگی خانواده ، عدم پذیرش خانواده ، بازگشت به مسولیت قبلی ، تاثیر پایگاه اقتصادی اجتماعی ، بیکاری ، دوستان ناباب ، ضعف اعتقادات مذهبی و وضعیت زندان در بازگشت مجدد افراد به اعتیاد موثر است .
نادری ( ۱۳۸۰) در تحقیقی پیمایشی به بررسی ابعاد (فرهنگی ، اجتماعی ، اقتصادی ) خانواده در پیشگیری و درمان معتادان و مقابله با مصرف موادمخدر در اردوگاه کار معتادان بیستون پرداخته است . جامعه آماری این پژوهش دو گروه آزمایش ( معتادین ) و گروه کنترل ( غیر معتادین ) می باشد که ۲۵۰نفر از بین معتادان و ۱۵۰نفر غیر معتاد حجم نمونه را تشکیل میدهند . نتایج تحقیق نشان میدهد که بین متغیرهای پایگاه اجتماعی خانواده ، فقر اقتصادی خانواده ، از هم گسیختگی خانواده ، اختلاف خانوادگی ، اهمیت و رعایت اصول مذهبی ، تضعیف اقتدار حاکم در خانواده و عدم آگاهی درباره موادمخدر با اعتیاد رابطه معناداری وجود دارد ولی بین متغیر سابقه اعتیاد در خانواده و اعتیاد رابطه معناداری ملاحظه نشده است.
پیر صالح در تحقیق تحت عنوان بررسی علل اقتصادی ، اجتماعی و روانی گرایش زنان به اعتیاد در بین گروهی از زنان مجتمع شبه خانواده شفق در سال ۱۳۷۸ بر روی ۵۰۰ نفر از زنان معتاد در این مجتمع پرداخت که به نتایج زیر دست یافت : مسله مهاجرت ، طلاق ، نداشتن شغل ثابت ، اعتیاد زن و شوهر ، تنها زندگی کردن ، خانواده از هم پاشیده ، فقر مالی ، محل سکونت ، معاشرت نامناسب ، ناراحتی های جسمانی و مرگ عزیزان مهمترین علل اعتیاد مشخص شده اند .
رحمتی در تحقیقی به عنوان عوامل موثر در شروع مصرف مواد مخدر با اشاره به وضعیت معتادان زن در سال ۱۳۷۷ بین جمعیت ۱۰ استان کشور بر روی ۱۴۵۶ نفر معتاد به شکل تحلیل ثانویه پرداخت. پاسخگویان علت شروع مصرف مواد مخدر را به ترتیب کنجکاوری ، کسب لذت ، مشکلات خانوادگی ، فشار دوستان ، در دسترس بودن مواد مخدر ، کمبود عاطفی ، درمان دردهای جسمانی ، عدم کنترل خانواده ، بیکاری و شکست عشقی ذکر کرده اند .
تحقیقات انجام شده درخارج کشور:
بر مبنای مطالعه ای که در انگلستان انجام شد گراهام^[۹]) ۱۹۷۸) دریافت که یکی از مهمترین تفاوتهای بین مصرف کنندگان و غیر مصرف کنندگان موادمخدر عبارت است از میزان احساس جدایی که آنها به والدین خود دارند . سوء مصرف کنندگان مواد مخدر احساس میکنند که از خانه طرد شدهاند آنها هم چنین احساس می کنند که والدین شان توجهی به انها نداشته و اشتراکات کمی برای صحبت کردن در مورد آنها با والدینشان وجود دارد .
اوکاشا ^[۱۰](۱۹۸۵) در تحقیق خویش اظهار میدارد که استفاده غیر پزشکی از موادمخدر که موجب وابستگی در میان جوانان جهان عرب شده است ناشی از عوامل بسیاری از جمله تاثیر قدمت طولانی ، استعمال سنتی مواد مخدر ، فشارهای اجتماعی – اقتصادی گوناگون و از خود بیگانگی جوانان میباشد . در این مطالعه بدین نتیجه رسید مهمترین عواملی که به نظر میرسد تسهیل کننده شروع سوء مصرف موادمخدر هستند عبارتند از : دسترسی و پذیرش اجتماعی مواد مخدر ، تحرک فزاینده جوانان ، فشار گروه همسالان ، اطلاعات نادرست در مورد اثرات مواد مخدر و گسیختگی خانواده
آماتنگ و همکارانش^[۱۱] (۱۹۸۶) در تحقیقی تحت عنوان مذهب خانواده و استعمال مواد مخدر سعی نموده اند تاثیر متغیر هایی نظیر تحصیلات والدین ،موقعیت شغلی مادر ، مذهبی بودن ، وابستگی مذهبی ، جنسیت و نژاد را بر روی مصرف موادمخدر و الکل توضیح دهند . جامعه آماری تحقیق دانش آموزان دوره دبیرستان ایالت میشیگان آمریکا بوده که والدین و موقعیت شغلی مادر هیچ ربطی به مصرف موادمخدر ندارد . کسانی که با هر دوی والدین خود زندگی می کنند نسبت به کسانی که فقط با یکی از آنها زندگی می کنند احتمال کمتری دارد که درگیر مصرف ماری جوانا شوند . درجه مذهبی بودن دارای رابطه معنی داری با مصرف موادمخدر در تمامی ابعاد مذهبی بوده است .
کاپلان^[۱۲] (۱۹۹۵ ) در بررسی شناخت تئوریهای که ویژگی های زندگی خانواده را با اعتیاد ، جنایات و تخلفات پیوند می دهد و فشاری که بر اثر عواقب و مسائل بعدی بر خانواده وارد میآید تاکید میکند که مشکل خشونت در خانواده های آسیب زا یک مسله جدی و مستمر است . عوامل جانبی موثری که وجود دارد شامل طلاق و جدایی ، زندگی منفرد ، عدم انضباط صحیح و مناسب ، نظارت ضعیف و غیر کافی بر فرزندان است . از ویژگی های اساسی خانواده های معتاد عدم وابستگی و ارتباط مثبت عناصر خانواده فقیر و تنگدستی و از دست دادن پایگاه شغلی است علاوه بر این تاثیر اعتیاد والدین بر فرزندان از مهمترین آثار مخرب به شمار میرود .

۳٫۵ آنالیز: بررسی نتایج اعمال سیاستهای مختلف
۴٫۵ آنالیز تحلیل حساسیت: بررسی نتایج مدل در صورت وقوع سناریوهای مختلف
۵٫۵ بررسی تعامل بین سیاستها: آیا سیاستهای مختلف با یکدیگر در تعامل و اثر متقابل می­باشند؟
۳-۴-۱ مدلسازی به عنوان یک فرایند تکراری
مدلسازی یک فرایند بازخوردی است و نه یک توالی خطی از مجموعه ­ای از فعالیت­ها. طبق (شکل
۳-۱)در قدم اول مدلسازی، محدوده، مرز مدل و صورت مسئله تعیین شده است. سپس در قدم دوم رفتار دینامیک مدل و یا رفتار مرجع متغیرهای مورد نظر بررسی شده و در قدم سوم سیستم فوق
شبیه­سازی شده و پس از تست مدل و اطمینان از صحت عملکرد مدل، سیاستهای مختلف مورد بررسی و ارزیابی قرار می­گیرند. نکته قابل توجه این است که با بررسی سیاستهای مختلف روی مدل ممکن است مجدداً در مرز مدل و تعریف صورت مسئله تغییری رخ داده و چرخه فوق دوباره تکرار شود. در تکرارهای بعدی لزوماً ترتیب گام­ها رعایت نخواهد شد و ممکن از از مرحله اول به مرحله n ام مراجعه نمود [۴۸].[۲۶]
شکل ۱-۳ مدلسازی به عنوان یک فرایند تکراری [۴۸] [۲۶]
در ادامه برخی از گام­های مهم این روند مدلسازی تشریح می­شوند.
۳-۴-۲ رفتار مرجع
پس از آنکه متغیرهای اصلی مسئله انتخاب شد، نوبت به آن می­رسد که رفتارهای آنها در طول زمان رسم شوند. این رفتارها، مبنای فرضیه پردازی قرار خواهند گرفت. لزومی ندارد روند شکلی شناخته
شده­ای داشته باشد و حتما نباید برای متغیر­ها آمار رسمی وجود داشته باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۴-۳ افق زمانی
افق زمانی باید به اندازه­ای باشد که با نگاه به گذشته در طول افق زمانی بتوان علل و نحوه رخداد پدیده مورد مطالعه را دریافت. همچنین افق زمانی باید به اندازه­ای باشد که با نگاه به آینده در طول افق زمانی بتوان اثرات تأخیرات سیستم و تأثیرات غیرمستقیم تصمیمات بر سیستم را مشاهده نمود. درنظر گرفتن یک افق زمانی طولانی نیز یک راه حل مشروط برای فارغ شدن از نگرش واقعه گرا است. چرا که افق زمانی بیش از حد بلندمدت نیز مشکلات و تبعات خاص خود را دارد. تعیین مدت افق زمانی، نوع سیاست­های مورد ارزیابی در مدل را تحت تأثیر قرار می­دهد. یکی از روش های مفید برای تعیین افق زمانی این است که آن را معدل چندین برابر طولانی­ترین تأخیر موجود در مدل در نظر گرفته شود.
۳-۴-۴ فرضیه پویا
پس از رسم رفتارهای مرجع باید فرضیه­ای ارائه کرد که بتواند شرح دهد این رفتارها چرا و چگونه بوجود آمده­اند. در شرح این فرضیه توجه به این نکته ضروری است که نباید همه چیز را به عوامل خارجی نسبت دهیم. با شکل دادن حلقه­ها می­توان اثر متغیر­ها بر خودشان را سنجید. هدف باید ساختن مدلی باشد که رفتارهای مرجع را تولید کند و بتواند سیاست­هایی پیشنهاد کند که این رفتارها در جهت مطلوب تغییر دهد.
در رابطه با فرضیه­ دینامیکی، نکات زیر حائز اهمیت است:

1. 1. فرضیه­ دینامیکی باید بر اساس سیستمهای دور بسته باشد. به این معنی که به کمک ارتباط علت معلولی رفتارهای مرجع با یکدیگر، شرح دهد که این رفتارها چگونه تولید می­شوند نه اینکه همه چیز را به عوامل خارجی نسبت دهد.

1. 1. در صورتی که ضمن فرضیه پردازی نیاز به متغیرهای جدیدی برای شرح رفتار متغیرهای موجود بود آنها را هم باید به متغیرها اضافه کرد و رفتارهای مرجع را برای آنها نیز رسم کرد.

1. 1. فرضیه­هایی که در آنها حلقه وجود ندارد دارای اشکال هستند. اگر علیرغم آنکه حلقه­ای وجود ندارد فرضیه درست است، آنگاه ابزار حل مسئله­ مدلسازی سیستم های پویا نیست.

1. 1. در پرداختن فرضیه دینامیکی، استفاده از ادبیات و نظرات خبرگان اهمیت زیادی دارد. ممکن است در ادبیات یا نظرات خبرگان کل فرضیه را پیدا کرد یا ممکن است تکه های مختلف فرضیه در ادبیات باشد و ارتباط بین این تکه­ها تا رسیدن به فرضیه دینامیکی بر عهده مدلساز باشد [۲۲].

۳-۴-۵ نمودارهای علی و معلولی [۲۹]
نمودارهای مرز مدل و زیرسیستم­ها، مرز مدل و معماری اصلی مدل را نشان می­ دهند ولی ارتباطات بین متغیرها را نشان نمی­دهند. نمودارهای علی و معلولی نحوه تأثیر علت بر معلول را نمایش می­ دهند و ابزاری مناسب جهت ترسیم ساختار بازخوردی سیستمها می­باشند.
۳-۴-۶ نمودارهای حالت-جریان
نمودارهای علی و معلولی بر ساختار بازخوردی یک سیستم توجه دارد و نمودارهای حالت-جریان به ساختارهای فیزیکی بوجود آورنده آن ساختار بازخوردی تمرکز می­نماید. در نمودار حالت-جریان متغیرهای حالت نشان دهنده وضعیت سیستم از قبیل تعداد جمعیت، موجودی مواد، بدهی­ها و ارزش دفتری سرمایه می­باشد، درصورتی که متغیرهای نرخ نشان دهنده نرخ تغییرات سیستم همانند مرگ و میر، نرخ تولید، نرخ دریافت وام و بازپرداخت آن و نرخ سرمایه گذاری و استهلاک سرمایه می­باشد. در سیستم­ها بر اساس متغیرهای حالت تصمیم­ها اتخاذ شده و با تغییر متغیرهای جریان آن تصمیمات اعمال می­ شود.
۳-۴-۷ شبیه سازی دینامیک
بیشتر یادگیریهای مدیران در خصوص مسائل سازمانی، به صورت سعی و خطا بوده و معمولاً پس از تصمیم گیری نادرست، حاصل می­ شود. اما بسیاری از این اشتباهات، به تدریج توان سیستم را کاهش داده و تاثیرات ناموزونی بر بدنه سیستم وارد می­ کنند. ساخت مدل، بهترین راه برای آزمایش تأثیر ایده­های جدید، بر سیستم­ها است. با بهره گرفتن از این مدل­ها مدیران قادر خواهند بود در خصوص آزمایش سیاستهای جدید، کشف راه های جدید تفکر، شناخت حساسیت­های پنهان اهرمها و نقاط فشار بر شرکتها اقدام نمایند.
با بهره گرفتن از این مدل های نمادین می‌توان برای نمایش یک سیستم حقیقی از رایانه استفاده کرد. مدل باید همیشه برای آن چیزی که می‌خواهد شبیه سازی شود ساخته شود. گرچه ممکن است مدل ارائه شده تخمینی خام و ساده شده از واقعیت به شمار برود اما، از اعتبار کافی برخوردار است و بینشی در مورد مشکلاتی که در کار آینده انتظار می­رود، فراهم می­ کند. با این همه، با بهره گرفتن از رویکرد مدل سازی پویا و استفاده از شبیه سازی، امکان هدایت و آزمون سناریوهای ممکن، به وجود می ­آید [۱۸]. برای شبیه سازی سیستمهای پویا نرم افزارهای متعددی وجود دارد. در پژوهش حاضر از نرم افزار Vensim استفاده شده است. نرم افزارVensim یک ابزار قدرتمند برای مدل­سازی، شبیه سازی، آزمون مدل و تحلیل حساسیت سیستم های پیچیده­ پویا است. نسخه­ PLE این نرم افزار یک نسخه­ شخخصی آموزشی است. این نسخه جهت مقاصد آموزشی ارائه شده و تنها قابلیت ­های پایه­ نرم افزار Vensim را دارد. با اینکه نسخه­ PLE حاوی بسیاری از امکانات نسخه­های دیگر نیست، اما قابلیت ­های آن در اغلب موارد، خصوصا مقاصد آموزشی کافی است [۲۳].[۳۰]
۳-۴-۸ تست مدل
با نوشتن اولین معادله، تست مدل نیز شروع خواهد شد. یکی از انواع تست مقایسه رفتار مدل با رفتار واقعی آن می­باشد. همچنین در مدل ساخته شده باید تمام معادلات از نظر دیمانسیون درست باشند. همچنین تحلیل حساسیت مدل و بررسی سیاستهای مختلف نباید طبق شرایط خاصی صورت بگیرد، چه از نظر پارامتری و چه از نظر ساختاری. یکی دیگر از تستها، بررسی مدل در شرایط مرزی است. شرایط مرزی حدود پارامترهای مدل می­باشند که ممکن است در واقعیت اصلاً رخ ندهد ولی مدل طبق این شرایط باید درست عمل کند.
۳-۴-۹ طراحی و ارزیابی سیاست
پس از اینکه مدل ساخته شد و از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شد، می­توان سیاستهای مختلف را با بهره گرفتن از مدل آزمود. طراحی سیاست فراتر از تغییر یک پارامتر مانند نرخ مالیات در مدل می­باشد. طراحی سیاست به منزله طراحی یک ساختار و یا یک استراتژی جدید و یا تغییر قواعد تصمیم ­گیری است. با توجه به اینکه رفتار سیستم متأثر از حلقه­های بازخوردی سیستم می­باشد لذا بهترین روش طراحی سیاست، تغییر حلقه­های بازخوردی غالب در مدل، با تغییر ساختار متغیرهای حالت–جریان
می­باشد. همچنین بدلیل تأثیر تأخیرات سیستم بر رفتار آن با رفع تأخیرهای فوق نیز می­توان سیاستهای مختلفی طراحی نمود.
۳-۵ پیش بینی سریهای زمانی
پیش ­بینی، فرآیندی است که مجموعه ای از خروجی ها را با بهره گرفتن از مجموعه ای از متغیرهای داده شده تولید می­ کند. در بازاری همانند بازار مرغ، متغیرها معمولاً داده های گذشته هستند. پیش بینی فرض می­ کند که اتفاقات آینده بر اساس حوادث قابل مشاهده حال یا گذشته صورت می­گیرند و بعضی از الگوهای گذشته تا آینده ادامه پیدا می­ کنند. ارتباطات گذشته می­توانند از طریق مطالعه و مشاهده کشف شوند. هدف اصلی پیش ­بینی، پیدا کردن یک تقریب از نگاشت بین داده های ورودی و خروجی به منظور دریافت قوانین ضمنی است که از مشاهدات بدست می­آیند.
سریهای زمانی بسته به ماهیت می تواند خطی و یا غیرخطی باشد امکان پیش بینی سریهای زمانی خطی وجود دارد ولی سریهای زمانی غیرخطی را نمی­ توان به راحتی پیش ­بینی نمود زیرا دارای مکانیزم های پیچیده ای بوده و در بیشتر مواقع مکانیزم فرایندهای تشکیل دهنده آنها غیرقابل تشخیص می باشد. اکثر مسائل پیش بینی در دنیایی واقعی دارای سریهای زمانی غیر خطی بوده و معمولاً آشوب گونه است و یا به طور کلی تصادفی است. سریهای زمانی آشوب گونه خود به دو دسته قطعی و غیرقطعی تقسیم می گردد [۴۹].[۳۱]
امکان پیش بینی سریهای زمانی آشوب گونه قطعی وجود دارد ولی سریهای زمانی آشوب گونه غیرقطعی را نمی­ توان پیش ­بینی نمود [۲۴]. امکان پیش بینی سریهای زمانی تصادفی، که از فرضیه گامهای تصادفی پیروی می­ کند، وجود ندارد. [۳۲]
در این پژوهش از ابزار سری زمانی برای پیش ­بینی میزان نوسان تقاضای ماهانه مرغ و جوجه یکروزه استفاده می­ شود. با توجه به اینکه اندازه دقیقی از اندازه تقاضای ماهانه در دسترس نمی ­باشد، تنها می­توان آن را از میزان مصرف و نوسانات گذشته قیمت، پیش ­بینی کرد. برای این تحلیل از نرم افزار Minitab استفاده شده است. بیان این نکته ضروری است که از سری های زمانی صرفا برای استخراج ضرایب ماهانه قیمت بهره برده شده است نه برای پیش بینی روند این شاخص ­ها.
۳-۶ مدیریت زنجیره ارزش
در یک زنجیره تأمین سه نوع جریان شامل مواد­، اطلاعات و امور مالی وجود دارد. در هر مورد جریان یک فرایند دو طرفه است، هدف از مدیریت زنجیره تأمین بهبود عملکرد کلی شبکه با ایجاد یک سری از فعالیت های هماهنگ و کنترل و مدیریت کارآمد از این سه جریان در حال وقوع در سراسر شبکه زنجیره تأمین است [۲۵]. به عبارتی زنجیره تامین از تمام عناصری که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم درگیر برآورده کردن درخواست مشتری هستند تشکیل می­ شود [۵۰]. در نگاهی جامع­تر می­توان زنجیره تامین را به تمام مراحل ارزش­آفرین در زنجیره بسط داد و آن را به عنوان زنجیره ارزش در نظر گرفت. مفهوم زنجیره ارزش نخستین بار توسط مایکل پورتر در سال ۱۹۸۵ در کتابش با عنوان «برتری رقابتی: ایجاد و پایدری عملکرد ویژه» بیان و توضیح داده شد، که در آن عنصر کلیدی مدل زنجیره ارزش بود. بر اساس مدل، ارزش به هر فعالیتی در یک زنجیره از فعالیت­های به هم پیوسته افزوده شده، به طوری که هر فرآورده یا خدمتی از فعایت­های پیوسته مختلف می­گذرد [۵۱].[۳۳] [۳۴] [۳۵]
زنجیره ارزش پورتر ۵ فعالیت اصلی و ۴ فعالیت پشتیبانی را در بر می­گیرد. فعالیت­های اصلی شامل لجستیک ورودی، عملیات، لجستیک خروجی، بازاریابی­و­فروش و خدمات می­ شود، فعالیت­های پشتیبانی نیز زیرساخت، مدیریت منابع انسانی، پژوهش­و­گسترش و تدارکات می­باشد [۵۲].[۳۶]
به تعبیر پورتر زنجیره ارزش به سمت درک محتوای فرایند­های داخلی سازمان، که برای استفاده کنندگان آن ایجاد ارزش می­ کند، حرکت می­ کند. زنجیره ارزش یک رویکرد جامع ایجاد کرده و مدیریت تمام اجزای سازمان را در بر گرفته است. این رویکرد منجر به بهبود مستمر در سیستم ارائه ارزش گردید. این نگرش، از تمرکز داخل سازمان به فعالیت­ها، به سمت نگرش به مصرف کننده خارج از ارزش­هایی که محصولات شرکت ارائه کردند، می­رود. بر این اساس، سیستم ارائه ارزش، به سازمان از نگاه مشتری نظاره می­ کند. زنجیره ارزش به عنوان یک فرایند خطی و زنجیری بیان می­ شود که با مواد اولیه شروع و به مصرف کننده نهایی ختم می­گردد [۲، ۵۳].[۳۷]
۳-۷ تحلیل زنجیره تامین با بهره گرفتن از پویایی سیستم ها
ایده اولیه­ شکل گیری این زمینه از دانش پروژه­ای بود که فارستر برای شرکت جنرال الکتریک^[۱۱] انجام داد. او یک زنجیره تامین چهار سطحی ساده را مدلسازی کرد. همچنین استفاده از سیستم داینامیک در مدیریت زنجیره تامین به کتاب پویایی های صنعتی فارستر (۱۹۶۱) باز می گردد، که در آن فارستر ضمن ارائه یک مدل برای سیستم تولید وتوزیع، ۶ جریان اصلی ذیل را مد نظر قرار می­دهد: اطلاعات، مواد، سفارشات، پول، نیروی انسانی و تجهیزات سرمایه­ای [۲۱، ۵۴]. از دیدگاه استرمن یک زنجیره تامین از نقطه نظر سیستمی شامل دو جز است: (۱) ساختارهای انباشت و جریان برای استفاده از ورودی­ ها و پردازش آنها (۲) سیاست­های مدیریتی که جریان­های گوناگون را کنترل می­ کند [۴۸]. [۲۶] [۳۸]
توانایی درک کل سیستم و همچنین تجزیه و تحلیل وابستگی­های بین اجزای مختلف یک سیستم یکپارچه و در نهایت تأمین بازخورد بدون شکستن آن به اجزای سازنده، سیستم های پویا را به یک روش ایده­آل برای مدل سازی زنجیره های تأمین مبدل می­سازد. در این پژوهش­ها ساختاری جهت تبدیل سیستم از یک مدل ذهنی به یک مدل کامپیوتری مبتنی بر متغیرهای حالت و جریان ارائه می­گردد. آزمایش­های بیشتر که شامل تعدادی از سناریوهای طراحی شده می­باشد، بر روی مدل انجام و نتایج نهایی رفتار سیستم گزارش می­ شود. برتری سیستم های پویا نسبت به مدلهای ریاضی در بررسی سیستم­های پیچیده و با تعداد متغیرهای زیاد و همچنین به علت پویایی محیط و روابط متقابل بین متغیرها می­باشد، لذا سیستم های پویا برای بررسی عملکرد زنجیره تأمین روش مطلوبی است [۲۵]. [۳۳]
وجود تاخیرات زمانی در زنجیره های تامین و نیز کنش­ها و واکنش­های بین حلقه­های زنجیره باعث شده که تکنیک پویایی­های سیستمی به خوبی بتواند زنجیره تامین را مورد بررسی و واکاوی قرار دهد. مدل­های پویایی سیستم­ها، امکان وارد کردن متغیر های کیفی و کمی را به طور همزمان، در سیستم فراهم می­ کند و این امتیاز مهمی است که در مدل های ریاضی پیاده سازی آن بسیار مشکل است [۲۶]. [۳۹]
۳-۸ متغیر­های کلیدی زنجیره ارزش صنعت مرغ
ابتدا متغیرهایی که عملکرد صنعت با آنها سنجش می­ شود معرفی و محدودیت­هایی که منجر به عدم مطلوبیت در این شاخص ­ها می­ شود، تشریح و مورد بررسی قرار می­گیرد. شاخص­ های مهم صنعت مرغ ایران میزان تولید، قیمت مرغ می­باشد.

تعیین عوامل موثر بر رفتار متغیرها و نحوه ارتباط آنها
طراحی مدل و شبیه­سازی زنجیره ارزش با رویکرد پویایی­های سیستم
تجزیه و تحلیل و تبیین رفتار متغیرهای زنجیره ارزش با بهره گرفتن از مدل طراحی شده
بهبود وضعیت متغیرهای شناسایی شده با اجرای سیاست های بهبود در مدل
۱-۶ روش انجام پژوهش
برای هر پژوهش لازم است تا از بین متدولوژی­های مختلف، روش حلی که با شرایط مساله سازگاری بیشتری دارد انتخاب گردد [۱۰]. بر اساس مطالعه گانشان و تری^[۲] متدولوژی های مورد استفاده در حوزه مدیریت زنجیره تامین به چهار دسته اصلی تقسیم می­گردد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱- مدل های مفهومی و غیر­کمی
کاوش­هایی که با هدف تعریف، تشریح و ایجاد روش­هایی برای مدیریت زنجیره تامین بدون استفاده از مدل­های کمی به تحلیل زنجیره می­پردازند.
۲- مطالعات موردی
بررسی­هایی که با هدف کمک به زنجیره تامین به جمع آوری داده ­ها از یک بنگاه و یا صنعت خاص پرداخته و به تحلیل آن می ­پردازد.
۳- چارچوب­ها، دسته بندی­ها و مرور ادبیات
پژوهش­هایی که به دسته بندی و توضیح مفاهیم مدیریت زنجیره تامین در جهت فهم و درک بیشتر گستره و عمق مفاهیم می­پردازند.
۴- مدلهای کمی (بهینه­سازی، شبیه­سازی گسسته و پیوسته، مدل­ احتمالی، ابتکاری و فرابتکاری)
پژوهش­هایی که با بهره گرفتن از روش­های کمی به بسط مدل­هایی برای مدیریت و بهینه سازی زنجیره تامین می­پردازند [۴۲]. [۱۱] [۱۲]
این پژوهش در دسته های ۱، ۲ و ۴ قرار دارد.
روش انجام پژوهش بر مبنای مراحل کلی رویکرد پویایی شناسی سیستم است، که گام به گام پیش می­رود. پژوهش با بروز و شناسایی یک مشکل آغاز می­ شود. پس از بروز مشکل، متغیر­های اثرگذار بر مساله شناسایی شده و فرضیه­ای پویا برای روش های حل مشکل مطرح می­ شود، سپس در یک فرایند برگشتی که ممکن است تا پایان پژوهش ادامه داشته باشد ساختار مساله با بهره گرفتن از آمار و اطلاعات اجزای سیستم و نظر خبرگان مدل می­ شود. در گام بعد مدل شبیه­سازی شده و راهکارها شناسایی و آزموده می­شوند.
۱-۷ مراحل اجرای پژوهش
مراحل اجرای این پژوهش عبارتند از:
۱- مطالعات کتابخانه­ای شامل جستوجو در منابع و مراجع موجود در زمینه مدیریت زنجیره تامین، تحلیل زنجیره ارزش، اصول پویایی سیستم­ها، مدل­سازی، شبیه سازی، مدل سازی زنجیره ارزش با رویکرد پویایی سیستم و … اعم از کتاب ها، مجلات، مقالات و پایان نامه­ های داخل و خارج از کشور
۲- پردازش اطلاعات جمع آوری شده و نتیجه گیری از آن
۳- رسیدن به شناختی کامل از اجزا و ارتباطات بین آنها در زنجیره ارزش
۴- ارائه مدلی برای زنجیره تامین با بهره گرفتن از ابزار سیستم داینامیک با کمک اطلاعات به دست آمده و یافته­های پژوهش­های دیگر
۵- آزمون مدل با روش­های شناخته شده و مقایسه رفتار مدل با واقعیت
۶- تدوین و ارائه سیاست هایی برای بهبود زنجیره تامین
۷- مقایسه و تحلیل نتایج به دست آمده از استراتژی­ های گوناگون
۱-۸ جامعه آماری و روش گردآوری اطلاعات
داده های اصلی مورد نیاز این پژوهش از آمار ماهیانه قیمت مرغ زنده، گوشت مرغ، ذرت، کنجاله سویا، گندم و مکمل دان گوشتی شرکت سهامی پشتیبانی امور دام و طیور کشور در دوره زمانی فروردین ۱۳۸۷ تا تیر ۱۳۹۲، آمار میزان تولید ماهانه جوجه یکروزه گوشتی و مادرگوشتی انجمن صنفی جوجه یکروزه کشور در فاصله زمانی فروردین ماه ۱۳۸۵ تا تیر ماه ۱۳۹۲ و از آمار میزان تولید سالانه جوجه، مرغ زنده و مصرف مرغ معاونت امور دام و طیور وزارت جهاد کشاورزی سالهای ۸۶ تا ۹۱ به دست آمده است. از این داده ­ها جهت استخراج رفتار واقعی متغیرها و نیز آزمون مدل و نتایج شبیه سازی استفاده شده است.
۱-۹ کاربرد های پژوهش:
این پژوهش می ­تواند عوامل اثرگذار در صنعت مرغ را شناسایی کرده و همچنین به این پرسش
می­دهد که سرمایه گذاری در کدامیک از استراتژی­ های این صنعت بیشترین سود را برای تولید کنندگان و مصرف کنندگان همراه دارد.
۱-۱۰ محدودیت های پژوهش
عوامل زیادی میتوانند این پژوهش را محدود کنند که شامل این موارد می­شوند:
۱) پیچیدگی بیش از حد زنجیره تامین مرغ و دست داشتن عوامل متعدد در این زنجیره
۲) عدم اندازه گیری و وجود ابهام در بسیاری از شاخص­ های این زنجیره
۳) اشتباه بودن برخی از آمارها و عدم هماهنگی در بین آمار بخش­های مختلف زنجیره
۴) نبود هماهنگی بین آمارهای نهادهای گوناگون
۵) ناقص بودن و یا به روز نبودن بسیاری از اطلاعات و آمارهای نهاد­های دولتی
۶) محرمانه شمردن برخی از اطلاعات
فصل دوم
ادبیات پژوهش
۲-۱ مقدمه
در این بخش ابتدا علل نوسان در صنعت کشاورزی و صنعت مرغ، سپس سیاست های دولت در مواجه با این صنعت به عنوان تنها متولی بهبود این صنعت در کشور تشریح می­ شود. پس از آن پژوهش هایی در موضوع پیش بینی و مدیریت کلان صنعت مرغ در ایران و جهان انجام شده است بیان می­ شود. در آخر نیز پژوهش های پیشین نقد شده و نوآوری های این پژوهش نسبت به آنها تشریح می­ شود.
۲-۲ علل نوسان قیمت و مقدار تولید در صنعت کشاورزی
از آنجا که تولید در بازار محصولات کشاورزی زمان­بر است، بدون دخالت دولت نوسان قیمت و مقدار محصول مبادله شده در بازار امری طبیعی است. به عبارت دیگر، برخلاف محصولات صنعتی که می­توان مدت فرایند تولیدشان را تغییر داد، برای تکمیل فرایند تولید محصولات کشاورزی باید مدت زمان معینی سپری شود. هرچند می­توان با به کارگیری فناوری­های پیشرفته­تر تولید، میزان آن را تغییر داد اما به هرحال نمی­ توان به طور کامل آن را تحت کنترل درآورد. به همین دلیل، عرضه این محصولات در دوره­ های کوتاه مدت انعطاف­پذیری کافی برای پاسخ گویی به نوسانات تقاضا را ندارد. این واقعیت موجب بروز نوسانات مختلف در بازار این محصولات می­ شود [۱۱]. [۱۳]
روند تولید گوشت مرغ همانند یک زنجیر از حلقه­های متفاوتی تشکیل شده است و دوام و پایداری یک زنجیر به سلامت و اتصال حلقه­های آن بستگی دارد. دو نوع سیستم تولید در صنعت مرغ وجود دارد: سیستم مستقل و سیستم یکپارچه. به سیستمی که هریک از اجرای زنجیره ارزش صنعت مرغ به صورت مجزا مدیریت شود، مستقل گفته می­ شود. شرکت­های تولیدی در ایران عمدتا به صورت مستقل کار
می­ کنند. در سیستم تولید یکپارچه، به دلیل وجود یک مدیریت واحد در بخشهای مختلف (به صورت خصوصی، تعاونی و یا قراردادی)، تمامی نقاط ضعف و قوت شناسایی شده و با بهره گرفتن از ابزارهای مدیریتی می­توان بهترین شیوه و برنامه پرورشی را انتخاب کرد [۶]. [۶]
نوع رفتار تولید کنندگان صنعت مرغ و افزایش تولید در زمان افزایش قیمت و کم شدن تولید در زمان کاهش قیمت موجب می­ شود همیشه شاهد نوسان­های دوره­ای باشیم. بیشتر­شدن تمایل به خرید در مصرف کنندگان در زمان افزایش قیمت نیز عاملی برای تشدید این نوسان می­ شود. واضح­ است این نوسانات، برنامه­ ریزی تولید، بازار و همچنین رفاه مصرف­ کنندگان و تولیدکنندگان را تحت تأثیر قرار
می­دهد؛ از این رو، بیشتر دولت ها به روش های مختلف برای حل این مشکلات و با هدف کاهش یا تعدیل این نوسانات، در بازار دخالت می­ کنند. نکته مهم این است که سیاست های دولت برای رسیدن به اهداف موردنظر، باید طوری برنامه­ ریزی شود که با دخالت به موقع در خرید یا فروش محصولات و نهاده­های دامی مانع نوسان بیش از حد قیمت و مقدار تعادلی بازار شود [۱۱]. [۱۳]
۲-۳ سیاست های دولت در صنعت مرغ
دخالت دولت در بازار گوشت مرغ بعد از انقلاب به چهار دوره مشخص تفکیک می­ شود.

“هرسی و بلانچارد^[۲۱] در مطالعات خود در سال ۱۹۸۸ دریافتند که بین سبک های رهبری( دستور دهی ، تفهیم نمودن ، مشارکتی و واگذاری مسئولیت ) و رضایت شغلی معلمان رابطه مثبت وجود دارد . ۱۴۲ نفر از ۳۳۹ معلم در مورد رضایت از شغل خود پاسخ دادند که از شغل خود رضایت دارند . آن ها دریافتند که معلمن کمتر به وسیله حقوق و مزایا خشنود می شوند . در این پژوهش رضایت شغلی معلمان با سبک رهبری همبستگی معناداری نداشت .”(پاول و بلانچارد ،۱۳۷۱،۱۵۳).
“دان^[۲۲] نیز در تحقیقات خود به چهار عامل مستقل اشاره می کندکه مبین رضایت کارکنان است :
۱- سودمندی و مؤثر بودن وظیفه
۲- رضایت از سازمان و از شرایط کاری و عملیات دستگاه
۳-رضایت از شایستگی سرپرستان در نقش متخصصان و رهبران
۴- عناصر معینی از وظیفه که سودمندی متقابل دارد ، مانند :
– رضایت از ارزش مادی شغل ، حقوق کنونی و حقوقی آینده آن
– رضایت از کار ، جالب توجه و مورد علاقه بودن شغل و میزان منزلتی که برای دارنده آن فراهم می سازد .” ( ۲۳ ۱۹۸۶: Dunn,).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

وروم^[۲۳] در تحقیقاتی که در سال ۱۹۸۸ به عمل آورده است روابط زیر بین رضایت شغلی و عوامل دیگر را حاصل نموده است:
۱- بین رضایت شغلی و احتمال استعفاء از کار رابطه منفی وجود دارد،‌ یعنی کسی که از شغلش راضی است کمتر احتمال دارد از شغلش استعفاء بدهد.
۲-بین رضایت شغلی و غیبت از کار نیز رابطه منفی وجود دارد یعنی کسی که از شغلش راضی است کمتر احتمال دارد که از حضور در سر کارش خودداری نماید
۳-بین رضایت شغلی و میزان تصادفات و سوانح کار رابطه منفی وجود دارد یعنی کسی که از شغلش رضایت دارد کمتر دچار سوانح و تصادفات در محیط کارش خواهد گردید
۴-بین رضایت شغلی و میزان کارآیی رابطه مثبت وجود دارد یعنی رضایت شغلی افزایش کارآیی را باعث می گردد”(رابینز ،۴۲:۱۳۸۴.)
“لاک^[۲۴] در سال ۱۹۷۶ نیز گزارش تقریبا مشابهى ارائه داد. وی مهم‏ترین عوامل مؤثر بر رضایت‏شغلى را چنین خلاصه مى‏کند:
۱.کار پر مخاطره ذهنى که فرد مى‏تواند با موفقیت ‏با آن سازگار شود (موفقیت در سازگارى با کار) .

1. 1. علاقه فردى به خود شغل که هر قدر علاقه فرد به شغل بیش‏تر باشد میزان رضایت او بیش‏تر خواهد بود

1. 1. کارى که از نظر جسمانى بیش از حد خسته‏کننده نباشد (هر قدر فرد بیش‏تر خسته شود، رضایتش کم‏تر خواهد بود و هر قدر کم‏تر خسته شود میزان رضایتش بیش‏تر خواهد بود)

1. 1. پاداش براى عملکرد، منصفانه، آموزنده و منطبق با خواست فرد باشد

1. 1. شرایط کار که با نیازهاى فیزیکى سازگار باشد و به اهداف شغلى کمک کند

1. 1. احساس احترام به نفس از سوى شاغل، او هر قدر از سوى دیگران نسبت ‏به خود بیش‏تر احساس احترام کند، میزان رضایتش بیش‏تر خواهد بود

1. 1. عواملى که در محیط کار، نیاز به ارزش‏هاى شغلى را تسهیل مى‏کند از قبیل افزایش حقوق و ترفیع.

انصاف و عدالت در پرداخت نیز با رضایت‏شغلى ارتباط دارد. هر قدر انصاف و عدالت در پرداخت ‏بیش‏تر و بهتر رعایت‏شود، میزان رضایت‏شغلى بالاتر است و هر قدر میزان رضایت‏ بیش‏تر باشد، عملکرد کارگر و کارمند نیز بالاتر مى‏رود. همچنین رضایت‏شغلى به وسیله پرداخت پاداش و تشویق کردن نیز بالا مى‏رود. نگرش‏هاى فرهنگى، خدمات درمانى و تسهیلات رفاهى در بالا بردن میزان رضایت‏شغلى دخالت دارند ” (۲۳-۲۷ ۲۰۰۹: Suosa – Poza,).
“دیوید مک کللند^[۲۵] در سال ۱۹۷۱ به گسترده ترین پژوهش ها در زمینه انگیزه و نیاز به موفقیت دست زده است. او نیاز به پیشرفت را با علامت اختصاری^[۲۶] نشان می دهد . مک کللند در تحقیقات خود از جمله تصویر مبهمی را به پاسخگویان مورد مطالعه نشان می دهد و از آنان می خواهد ، برداشت خود را از تصویر مورد نظر ، به صورت داستانی بیان کنند . به عقیده وی ، فرد مورد پرسش معمولاً نیازها و انگیزه های ناخوداگاه خود را در داستان تخیلی خود منعکس می کند؛که براین اساس باتوجه به شاخص های موجود می توان میزان نیاز به موفقیت و یا پیشرفت فرد و اعتماد به او را دریافت .
به عقیده مک کللند ، میزان نیاز به موقعیت در همه افراد ، گروه ها ، ملت ها ، مذاهب و طبقات اجتماعی یکسان نیست ؛ قابل ذکر در این زمینه اینکه ، مک کللند در پاسخ به این پرسش که علت تفاوت در انگیزه نیاز به موفقیت چیست ، معتقد است که هر چند انگیزه موفقیت نیاز روانی و پدیده ایست که با شخصیت افراد سروکار دارد ؛ ولی در حقیقت پدیده ای کاملاً روانی نیست ؛ بلکه منشأ این پدیده را بعضی شرایط اجتماعی تشکیل می دهد که باعث ایجاد درجات متفاوتی از این انگیزه در افراد می گردد . به عقیده مک کللند ، برخی از مهمترین عوامل و شرایط اجتماعی که بر میزان موفقیت اثر می گذارند عبارتند از :
آموزش در خانواده ، طبقه اجتماعی ، والدین ، تحرک اجتماعی ، ایدئولوژی ، محرومیت ، ضرورت خارجی، دگرگونی اجتماعی و تحول ساخت های سیاسی و نظایر آن . به عقیده مک کللند ، تحرک اجتماعی خود از عوامل مهم در افزایش یا کاهش میزان موفقیت می تواند باشد . به عقیده او ، در افراد و گروههایی که گرایش شدیدی به تحرک اجتماعی دارند ، انگیزه موفقیت بیشتری مشاهده می شود . این اشخاص و گروه ها ، بلند پروازی های شدیدی در مورد اصلاح وضعیت خود داشته و امیدوار به داشتن فرصتهایی برای تغییر واقعی بوده اند .
به گفته لاولر^[۲۷]،” بین رضایت شغلی و انگیزش تفاوت عمـده ای وجود دارد که در برخی از مقیاس های اندازه گیری رضایت شغلی نادیده گرفته شده است. به نظر وی انگیزش تحت نفوذ ادراک های آینده نگر قرار دارد، ادراک هایی که بیشتر با رابطه میان عملکرد و پاداش سر و کار دارد. در حالی که رضایت با احساسات افراد نسبــت به پـاداش هایی که دریافت می کنند ارتباط پــیدا می کند. از این رو رضایت پیامد رویدادها و اتفاقات گذشته و انگیزش نتیجه انتظارات از آینده است” (هومن، ۱۳۸۱: ۳) .
“وودمن^[۲۸] و هل ریجل^[۲۹] در کتاب خود، در بحث عوامل مؤثر بر رضایت شغلی، به این عوامل اشاره می کنند: صفات کارگر و کارمند، نوع کار، محیط کار، و روابط انسانی کار. “(یعقوبی ،پیشین :۶۹).
“شرتزر^[۳۰] عوامل ذیل را در رضایت مندی شغلی مؤثر می داند: حقوق، امنیت کاری و ثبات شغلی، شرایط کاری خوب، امکان پیشرفت و ترقی، و روابط انسانی”(شرتزر ،۷۵:۱۳۶۹).
“کورمن^[۳۱] این عوامل مؤثر را به دو دسته تقسیم می کند:
ا-عوامل محیطی مثل سطح شغل، محتوای شغل، رهبری ملاحظه کار، دست مزد و فرصت های ترفیع
۲-عوامل شخصی مثل سن، سطح تحصیلات و جنسیت
هر قدر شغل از لحاظ سطح، مسؤولیت، استقلال و تنوع بالاتر باشد، مطلوب تر است، هر چند به نسبتی که فرد در سطح بالاتری قرار داشته باشد (بر حسب تحصیلات، توانایی ها و مانند آن) ، سطح لازم این خصوصیات برای کسب خشنودی باید بالاتر باشد” . (گلشن ، پیشین :۵۸)
“شولر^[۳۲] در پژوهش های خود درباره نقش تفاوت های فردی در ضایت شغلی، دریافت که زنان کارگر بیش از مردان به داشتن همکاران خشنود بها می دهند، در حالی که کارگران مرد بیش از زنان برای فرصت مشورت با دیگران و تاثیر بر تصمیمات مهم ارزش قایل اند.در این مطالعات، هم چنین معلوم شد که مردان بیش از زنان به خط مشیء های بلندمدت و مربوط به آینده توجه دارند” . (پاول و بلانچارد ،پیشین:۴۲ )
۲-۲: مروری بر تحقیقات انجام شده در داخل کشور :
حسین عطار در سال ۱۳۷۴ در یک بررسی تحت عنوان رابطه استرس شغلی یا خشنودی شغلی و سلامت روان کارکنان یک مجتمع صنعتی که در یکی از جزایر خلیج فارس روی ۳۰۳ نفر از کارکنان که بصورت اقماری کار می‌کردند انجام داد به نتایج زیر دست یافت:
۱- استرس شغلی با اختلال در سلامت روان کارکنان رابطه معنادار داشت .
۲- کارکنان نوبتکار شاغل در طرح اقماری در مقایسه با کارکنان روز کار در طرح مذکور خشنودی شغلی کمتری داشتند (۸۵.۵۷درصد در مقایسه با ۶۷.۳۱ درصد ) .
۳- کارکنان نوبتکار در مقایسه با کارکنان روزکار (هر دوشاغل در طرح اقماری) از سلامت روان کمتری برخوردار بودند. (میانگین ۱۵.۹۸ درصد در مقایسه با ۲۷.۶۱ درصد ).
سلیمان نژاد تحقیقی با عنوان ” بررسی رابطه بین استرس حرفه ای و رضایت شغلی در کارکنان سازمان های دولتی شهر ایلام، سال ۱۳۸۰ ” انجام داده است. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط بیـن پاره ای از متغیرهای دموگرافیک با رضایت شغلی و استرس حرفه ای در سال ۱۳۸۰ انجام گردید.این مطالعه به صورت توصیفی- تحلیلی بوده که در آن ۴۲۰ آزمودنی از طریق نمونه گیری طبقه ای تصــادفی انتخاب شدند. به منظور بررسی رابطه استــرس با رضایــت شغلی از دو پرسشنامه رضایت شغلی فیلدوروث و شرایط پرفشار استفاده شد. اعتبار صوری پرسشنامه ها مجددا کسب و پایایی نیز از طریق بازآزمایی محاسبه شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون های آماری ضریب همبستگی پیرسون، کای دو استفاده گردید.در بررسی توصیفی گزاره ها بیش از ۷۰ درصد افراد نمونه به طور نسبی از شـغل خود راضی بودند و ۴۹ درصــد افراد شغــل خود را خسته کــننده گزارش کـردند و نیز ۵/۲۸ درصد افراد فاقد رضایت شغلی بودند، هم‌چنین ۶۶ درصد افراد تعارض بین نقشهای سازمانی و آکادمیک را نشان دادند. یافته ها نشان داد که بین استرس شغلی و رضایت شغلی رابطه منفی (r=-0.43) وجود دارد. همبستگی بین رضایت شغلی و استرس شغلی با نوع سازمان از نظر آماری معنی دار بود. هم‌چنین نتیجه پژوهش نشان داد که تفاوت معنی داری میان رضایت شغلی زنان و مردان وجود ندارد و نیز رابطه معنی داری بین رضایت شغلی و وضعیت تحصیلی کارکنان به دست آمد. با توجه به یافته های این مطالعه به نظر می‌رسد منابع استرس حرفه ای و مولفه های رضایتمندی شغلی در محیط‌ های کاری متفاوت ودر جهـت افزایش رضایتمندی شغلی، بـــهره‌وری شغــلی و در نهایت رضایتمندی از زندگی شناسایی شود. آموزش مدیران و کارکنان با هدف شناخت، کنترل و پیش بینی عوامل استرس زا در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد.
در پایان نامه محمد پرتوی با عنوان بررسی رابطه بین ماهیت شغلی و رضایت شغلی پرسنل (سرپرستان ،‌ مهندسین، مدیران میانی،‌کارگران) ‌شرکت ذوب آهن اصفهان در سال ۱۳۸۱بر خی نتایج به دست آمده چنین است:
بین ارزش کار و رضایت شغلی رابطه معنادار و مثبت (در سطح ۰۵/۰) بوده و بیشترین رابطه به مدیران میانی(۴۳/۰) تعلق داشت.
۲- بین خود استقلالی و رضایت شغلی در بین ۴ گروه کاری رابطه معنادار ومثبت (در سطح ۰۵/۰) بود و هرچه عامل خود استقلالی در فرایند کار بیشتر باشد، رضایت شغلی ۴ گروه کاری بالاتر بوده است.
۳- بین بازخورد و رضایت شغلی در بین ۴ گروه کاری رابطه معنادار و مثبت(در سطح ۰۵/۰) بوده و هرچه قدر بازخورد در بین کارکنان بالاتر باشد، رضایت شغلی آنها بالاتربوده است.
۴- بین فرصت های شغلی و رضایت شغلی بین ۴ گروه کاری رابطه معنادار و مثبت (در سطح ۰۵/۰) بوده و بیشترین رابطه به مدیران میانی(۵۳/۰) تعلق داشت.
۵- بین امکـانات شغــلی و رضایــت شغلی در بیـن گـروه کـاری رابطـــه معـنادار ومثبــت
(در سطح ۰۵/۰) بوده و هرچه قدر امکانات شغلی مطلوب تر باشد، رضایت شغلی ۴ گروه کاری بیشتر بوده است.

رفتارها می توانند مستقیماً درون ماشین آلوده شده رها شوند (این روش رفتار مبتنی بر میزبان نامیده می شود). وقتی یک ربات روی یک میزبان مستقر می شود، فعالیت نرم افزار را به خطر می اندازد. (مثلاً خاموش کردن AV یا جلوگیری از مرور کاربر روی یک سرور خاص). برای این کار، ربات ها از یک فراخوانی سیستم / کتابخانه استفاده می کنند که می تواند رجیستر را دستکاری کرده و شبکه ها یا برنامه ها را ایجاد و یا حذف کند. متخصصان کارآزموده با دانش امنیتی می توانند شبکه های رباتی را شناسایی کنند: افرادی با این دانش می توانند حوزه هایی که در آن احتمال آلودگی زیاد است را شناسایی کنند. مثلاً اگر یکی از میزبان ها در شبکه مشکل به روز رسانی تعریف ویروس خود را داشته باشد. (۱۴)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

رفتارهای همبسته جهانی
ویژگی های جهانی به اصول شبکه های رباتی گره خورده است و می تواند برای یک شناسایی موثر استفاده شود. این ویژگی ها قصد تغییر ندارند مگر اینکه شبکه رباتی به طور کامل مجدداً طراحی و پیاده سازی شود. برای مثال، یک رفتار معروف وقتی یک سرور C&C خاموش می شود شناخته شده است: هر ربات می خواهد قطع ارتباط کرده و با سرور DNS به منظور بازیابی یک آدرس سرور C&C ارتباط برقرار کند. بنابراین، افزایش در جستارهای DNS می تواند در شبکه به چشم بخورد که هشدار ابزارهای شناسایی نفوذ را می دهد. (۱۴)
تحلیل سه ربات
مطالب زیر شامل سه ربات متداول در اینترنت است که برای به خطر انداختن کامپیوترها استفاده می شود.
زئوس (Zeus)
زئوس با ۶/۳ میلیون میزبان تخریب شده، متداول ترین ربات است. این ربات می تواند هر اطلاعاتی را از کامپیوترهای قربانی به سرقت ببرد و با زبان C++ نوشته شده است. آخرین نسخه زئوس (سپتامبر ۲۰۰۹) از یک فایل پیکربندی شده رمزگذاری شده با بهره گرفتن از یک کلید واحد استفاده می کند. این کلید با RC4 رمزگذاری می شود (با طول ۲۵۴) و درون فایل اجرایی ربات ذخیره می شود که پیکربندی فایل را برای رمزگشایی دشوار می سازد. یک ویژگی خودتخریبی که معمولاً در تروجان بانکی استفاده می شود پیاده سازی می شود. وقتی که اطلاعات عمده خصوصی جمع آوری شد، شبکه رباتی می تواند خودش را تخریب کند؛ اما این خودتخریبی می تواند برای بازنویسی حافظه مجازی ویندوز با صفر ها نیز استفاده شود و سیستم عامل را از کار بیندازد. در آوریل گذشته، تقریباً ۱۰۰ هزار کامپیوتر شخصی توسط زئوس آلوده شدند و زئوس خودش را ظاهراً نابود کرد. امروزه، چندین نسخه از زئوس در بازار موجود است. زئوس یک محصول تجاری است: یک نسخه به روز که حدود £۶۰۰ فروخته می شود و پس از چند ماه این نسخه به طور رایگان توزیع گردید.
توزیع زئوس با اسپمینگ و به وسیله تعداد زیادی از ترفندهای مهندسی اجتماعی گسترش می یابد.
هنگامی که یک کامپیوتر آلوده می شود، نصب زئوس از طریق تعدادی از گام های مختلف که می توانند بر طبق عمکرد نسخه انجام می شود. شکل ۳ واسط وب استفاده شده توسط زئوس به منظور کنترل خونخواران را نشان می دهد: امکان نمایش لیست ربات ها برای آن وجود دارد، دسترسی به هر ربات منحصر به فرد را دارد، اسکریپت های جدید اضافه می کند، رمز عبورهای به دام انداخته شده و گزینه های سیستم و بسیاری چیزهای دیگر را می بیند. کنترل یک ارتش متشکل از هزاران ربات دیگر پیچیده نیست، واسط وب واقعاً آسان و بصری است که آن را برای تقریباً همگان قابل استفاده ساخته است. (۱۸) (۱۹)
شکل ۵ – شاخص کنترل زئوس (۱۹)
کوب فیس^[۱۷]
این ربات ۹/۲ میلیون کامپیوتر را در آمریکا به خطر می اندازد. هدف اصلی این نرم افزار مخرب انتشار و گسترش از طریق ۱۰ سایت شبکه اجتماعی بصری از جمله تویتر (Twitter)، مای اسپیس (Myspace) و عمدتاً فیس بوک (Facebook) است. سایت های شبکه اجتماعی توسط افراد برای ارتباط و به اشتراک گذاری داده های شخصی با یکدیگر استفاده می شوند. آن ها به یک معدن طلا برای صنعت تبلیغات تبدیل شده اند: فیس بوک اطلاعات محرمانه معینی را از کاربرانش برای کمک به صنعت تبلیغات برای هدف قرار دادن مخاطبان منتشر می کند.
کرم کوب فیس (KOOBFACE) ترکیبی از چند نرم افزار مخرب با عملکردهای خاص است. اولین نرم افزار دانلودکننده کوب فیس (KOOBFACE Downloader) است که خودش را از طریق یوتیوب (YouTube) جعلی و ساختگی منتشر می کند.
کاربران دعوت به نصب کدک آلوده (infected codec) برای دیدن ویدئوی مربوطه می شوند. وقتی کامپیوتر آلوده شد، شروع به جستجوی کوکی های (Cookies) مرتبط با سایت های شبکه اجتماعی می کند.
اگر کرم، کوکی امنیتی مناسب را پیدا کند، یک لینک به ویدئوی آلوده در پروفایل فرد قربانی می سازد تا بیننده ها را برای دنبال کردن آن فریب دهد.
کوب فیس دانلودر (KOOBFACE Downloader) همچنین با سرور C&C کوب فیس به منظور بازیابی نرم افزارهای مخرب بعدی ارتباط برقرار می کند.
یک عنصر انتشار شبکه مجازی، نرم افزاری است که مسئول نوشتن پیام ها در پروفایل، ایمیل ها و پیام های لحظه ای (IM) به لیست دوستان کاربران بدشانس با لینک هایی به ویدئوهای جعلی است.
یک مولفه وب سرور باعث می شود تا کامپیوتر آلوده تبدیل به وب سروری شود که به عنوان یک پروکسی سرور یا سرور عمل می کند تا مولفه های کوب فیس را توزیع کند.
یک تبلیغ دهنده رجیستری ویندوز را آلوده کرده و به طور خودکار پنجره های مرورگر وب را باز می کند و چند تبلیغ را ادغام می کند.
یک دزد اطلاعات، ID های محصولات ویندوز، پروفایل های اینترنتی، نام کاربری و رمز عبور ایمیل ها، نام کاربری و رمز عبور FTP و نام کاربری و رمز عبور برنامه IM را به سرقت می برد.
اطلاعات به سرقت رفته جمع شده آنگاه به سرور C&C فرستاده می شود.
تعداد ماژول های پیاده سازی شده در کوب فیس هر روز در حال افزایش است که این به شبکه رباتی اجازه ایجاد حملات جدید را می دهد.
کوب فیس نحوه کار سایت های شبکه های اجتماعی و نحوه استفاده کاربران از آن ها را درک کرده است.
این ربات در سال ۲۰۰۸ در اینترنت منتشر شد و به طور مداوم بخاطر تورم سایت های شبکه بصری در حال رشد است. (۱۴)
تورپیگ^[۱۸]
در چهارم می ۲۰۰۹، یک شبکه رباتی که “تورپیگ” نامیده می شد عمومیت زیادی یافت و سرتیتر اخبار با کشف یک خونخوار بزرگ شبکه شامل ۷۰ گیگابایت رمز عبور و کارت اعتباری به سرقت رفته منتشر شد که بر اساس تحقیق تیمی از دانشگاه کالیفرنیا در سانتا باربارا کشف گردید. در طی ۱۰ روز، ربات در حال اجرا روی ۱۸۰ هزار میزبان آلوده شده بود و توانایی استفاده از ۲/۱ میلیون آدرس IP را داشت. این شبکه خونخوار با تقریباً ۳۰۰ هزار رمز عبور به سرقت رفته از ۴۱۰ موسسه مالی مختلف و سرویس های پولی نظیر PayPal، یکی از مشهورترین شبکه های دنیاست. تورپیگ از طریق مب روت (Mebroot)، یک کیت ریشه ای (rootkit) که در حین استارتاپ، رکوردهای بوت هارد درایو را بازنویسی می کند. استفاده از این تکنیک، نرم افزار مخرب را غیرقابل شناسایی توسط AV می کند زیرا پیش از بارگذاری نرم افزارهای امنیتی اجرا می شود. شکل ۴ گام های مختلف نصب و راه اندازی تورپیگ را نشان می دهد. وقتی مب روت نصب شد (۴)، میزبان آلوده با سرور C&C مب روت به منظور بدست آوردن کدک های مخرب ارتباط برقرار می کند (۵). این کدک ها رمزگذاری شده و در درون دایرکتوری system32 تحت نام های فایل های موجود در این دایرکتوری اما با فرمت یا اکستنشن (extension) مختلف برای جلوگیری از سوء ظن ذخیره می شوند. هر ۲۰ دقیقه، تورپیگ داده های keylogger را در سرور C&C تورپیگ به روز رسانی می کند. (۶) برخی از حملات فیشینگ (Phishing Attacks) نیز به اطلاعات شخصی جمع آوری شده صورت می گیرد. (۷) وقتی نرم افزار مخرب نصب شد، با بهره گرفتن از keylogger شروع به جمع آوری اطلاعاتی چند از نام کاربری ها و رمز عبور ها از ۳۰ نرم افزار عمده و برنامه های کاربردی مبتنی بر وب می کند. یک مشخصه جالب این نرم افزار مخرب این است که در پایین ترین سطح اجرا می شود. این بدین معنی است که می تواند هر رمز عبوری را پیش از رمزگذاری توسط سوکت های امن، رمز گذاری نماید.
شکل ۶ – زیرساخت شبکه تورپیگ (۱۴)
نتیجه گیری
پدیده شبکه رباتی چندین چالش جدید در جامعه اینترنت ارائه می کند. این بخش طبقه بندی شبکه های رباتی را برای درک بهتر رفتارهایشان تعریف می کند که برای تعیین و شناسایی ظهور فعالیت های شبکه رباتی ضروری است. با در نظر داشتن اینکه شبکه های رباتی اهداف را جابجا می کنند، تمام جنبه های پروتکل ارتباطی، مکانیزم های رهاسازی، حملات به مکانیزم صف آرایی به طور ثابت در حال تحول بوده و وظیفه سختی برای مدافعان شبکه ایجاد می کند. بخش های مختلف مرور سوابق در حال استفاده برای ایجاد یک شبکه رباتی تجربی هستند.
فصل ۳ روش پیشنهادی
روش پیشنهادی
هر جا که با مجموعه ای از داده ها روبه رو هستیم، رده بندی آنها به گروه های یکسان مورد توجه قرار می گیرد. در سال های اخیر روش های متعدد نوینی برای رده بندی )یادگیری با نظارت( و خوشه بندی )یادگیری بدون نظارت( داده ها ارائه شده است.
روش پیشنهادی بر خلاف روش های دسته بندی دیگر مانند درخت تصمیم و نزدیکترین همسایه و… دارای پیچیدگی کمتر، اثبات بهینگی، حساسیت نداشتن به داده های نا متقارن، پیچیدگی محساباتی کمتر، تفسیر ساده نتایج و نیاز به تخمین پارامتر پیچیده ای ندارد و براحتی برای داده های بزرگ قابل استفاده است دارا است و با یک سری پیش پردازش های دستی و انتخاب ویژگی به صورت هوشمند به بهینه شدن روش کمک کردیم در روش هوشمند از الگوریتم انتخاب ویژگی information Gain و نرم افزار Weka جهت انتخاب ویژگی موثر استفاده شده است که در ارزیابی ها نشان داده شده که فاز انتخاب ویژگی بر کارایی ساده بیز تاثیر دارد و باعث بهبود عملکرد ساده بیز می شود. همان‌طور که در فصل‌های قبل بیان شد، بات نت^[۱۹](Botnet) کلمه‌ای است که معرف شبکه‌ای از کامپیوتر‌های آلوده است که به اینترنت متصل می‌باشند و برای حمله‌های توزیع شده‌ی اینترنتی مانند هرزنامه^[۲۰]، ابزار جاسوسی وغیره مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کامپیوترها تحت کنترل یک مجموعه دستورات هستند که از طریق نرم افزاری که آگاهانه یا ناآگاهانه بر روی آنها نصب شده است، مدیریت شده و تغییر می­ کنند. این نرم افزار توسط یک کامپیوتر خرابکار کنترل می­گردد. بات‌نت‌ها چرخه حیات شفافی داشته و به سه مرحله اصلی شکل‌گیری، فرمان و کنترل و حمله تقسیم می‌شوند. مشکل اصلی در مورد بات نت ها این است که پنهان بوده و دارای قابلیت پاسخگویی سریع و موثر به نفوذ نمی‌باشند. بسیاری از بات­نت­ها مبتنی بر IRC هستند که معماری متمرکزی دارند و بسیار بزرگ هستند که این دو ویژگی کشف این نوع بات­نت را تسهیل می‌کنند. در سال­های اخیر روش‌های زیادی برای تشخیص بات­نت­های مبتنی بر IRC پیشنهاد شده ­اند، به همین خاطر طراحان بات­نت سعی کرده ­اند امکانات جدیدی به این نوع حملات اضافه کنند که مهمترین آنها، معماری غیر متمرکز آن می‌باشد. همچنین آنها توانستند با بهره گرفتن از پروتکل­های شبکه­ نظیر به نظیر یک شبکه از بات­ها معرفی کنند که نه تنها برای افزایش سرعت انتشار بات­ها استفاده می‌شود، بلکه برای ساخت بات­نت­ها با توان بیشتر هم مورد استفاده قرار می­گیرد.
مبنای رده‌بندی در الگوریتم بیزین، احتمالات است. در واقع رده‌بندی بیزین چیزی جز احتمالات شرطی نیست؛ اما ویژگی بسیار مثبت الگوریتم بیز، این است که امکان اثبات بهینگی دارد. به عبارت دقیق‌تر اگر اعتبار اطلاعات ورودی به این الگوریتم که برای رده‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرند، ۱۰۰% باشد، می توان اثبات کرد که بیز، در مقایسه با روش‌های دیگر، بهترین رده بندی را ارائه می‌کند.
در نظریه بیز، دو عامل دانش اولیه و احتمال قرارگیری یک نمونه در یک رده مشخص، نقش تعیین کننده‌ای در رده بندی دارند(احتمال شرطی). فرض کنید از ما سؤال شود ماشینی که در خیابان پارک شده، سواری است یا باری؟ اگر خودرو مذکور را دیده باشیم که طبیعتاً یک پاسخ قطعی به سؤال مذکور خواهیم داد؛ اما اگر آن خودرو را ندیده باشیم، یک پاسخ احتمال پذیر به سؤال خواهیم داد. ولی در ارائه پاسخ احتمال پذیرمان، به این نکته توجه خواهیم داشت که در منطقه ای که قرار داریم، آیا سواری ها بیشترند و یا باری ها؟ به عنوان مثال اگر محل استقرار، در دانشگاه باشد، طبیعتاً انتظار داریم که در محوطه دانشگاه خودرو سواری پارک شده باشد و نه خودرو باری. به عبارتی، در صورتی که پاسخ به سؤال اولیه، خودرو سواری باشد، احتمال صحت پاسخ بیشتر است تا این که پاسخ، خودرو باری باشد. این احتمال پیشین نامیم. بدیهی است که دامنه رخداد،(A priori knowledge :APK) را دانش اولیه دانش اولیه، ۰ و ۱ است. در روش بیزین، دانش اولیه نقش مهمی در رده بندی دارد. (۲۰)
یکی از مهم‌ترین مفاهیم به کار رفته در الگوریتم بیز، مفهوم احتمال شرطی است. در این راستا هدف اصلی از انجام این پایان‌نامه، شناسایی بات نت ها با بهره گرفتن از جریان های شبکه و یادگیری ماشین مبتنی بر الگوریتم بیزین می‌باشد. در این فصل ابتدا به بیان معماری روش پیشنهادی پرداخته شده و سپس جزئیات شبه‌کد و پارامترهای روش پیشنهادی به طور کامل بیان می‌شود. یادگیری ماشین برنامه نویسی کامپیوتر برای بهینه سازی یک معیار کارایی با بهره گرفتن از داده های نمونه و یا تجربه گذشته است. برخی از کاربردهای یادگیری ماشین عبارتند است از:کنترل روباتها، داده کاوی، تشخیص گفتار، دسته بندی داده و… است. در فصل های قبل به چند روش یادگیری ماشین اشاره کردیم .
معماری روش پیشنهادی
همان‌طور که گفته‌شد، ویژگی اصلی بات‌نت ها وجود زیر ساخت فرمان وکنترل برای آنها است. هر بات‌نت یک گروه هماهنگ از بات‌هایی است که از طریق کانال‌های فرمان و کنترل هدایت شده و فعالیت‌های بدخواهانه انجام می‌دهند؛ بنابراین هدف اصلی روش پیشنهادی، کشف بات‌نت با هدف جلوگیری از انتشار اسپم ها و ترافیک شبکه می‌باشد. در صورت کشف بات‌نت ها می‌توان از انتشار میلیون‌ها اسپم جلوگیری کرد.
در روش پیشنهادی، رفتار کاربران مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و میزان ترافیک شبکه بررسی می‌شود. بر این اساس الگو های رفتاری عمده در شبکه مشخص می‌شود و سیستم مورد یادگیری قرار می گیرد. در ابتدا ترافیک شبکه بررسی می‌شود. میزان ترافیک انتقالی بین میزبان‌ها و یا هاست‌ها ثبت می‌شود و در ادامه الگوهای رفتاری شبکه استخراج می‌شود. جهت مدل‌سازی یک ماژول کشف الگوی های رفتاری از الگوریتم بیزین استفاده می‌شود. الگوهای رفتاری را از مجموعه‌ای از بسته‌های مربوط به حملات استخراج نموده و آنها را در قالب قوانین تشخیص قابل فهم برای تشخیص نفوذ بر خط به کار گرفت. طبیعتا هرچه داده‌های مورد استفاده، دارای تنوع و کیفیت بیشتری باشند، قدرت روش پیشنهادی بیشتر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در شکل ۷، چارچوب کلی روش پیشنهادی مشاهده می‌شود. در طراحی روش پیشنهادی تلاش بر آن بوده‌است تا ضمن حفظ سادگی و استفاده از الگوریتم‌های قدرتمند تا حد امکان، هزینه زمانی اجرایی الگوریتم پایین باشد. در صورت بالا بودن هزینه زمانی، ماژول تشخیص بات‌نت تبدیل به گلوگاه شده و استفاده از آن به عنوان بخشی از نرم‌افزارهای شبکه، غیرممکن می‌شود.
شکل ۷ – چارچوب روش پیشنهادی
مهم‌ترین مزایای روش پیشنهادی عبارتند از:
بهبود سرعت و دقت در کشف و شناسایی بات‌نت‌ها در شبکه‌های کامپیوتری.
بهبود امنیت در شبکه‌های کامپیوتری و حفظ حریم شخصی کاربران شبکه های مختلف.
فراهم کردن دسترس‌پذیری در شبکه‌های کامپیوتری.
استفاده از مجموعه‌داده وسیع و متنوع در راستای افزایش دقت مدل.
سادگی.
توانایی تشخیص بات‌ها مستقل از آدرس.
شاید بتوان مهم‌ترین عیب این روش را عدم توازن تعداد هاست‌های سالم و هاست‌های آلوده دانست. این فرایند سبب کاهش کیفیت مرحله یادگیری می‌شود. همچنین امکان تشخیص بلادرنگ و درجای بات‌نت‌ها وجود ندارد.
شبیه‌سازی داده‌ها
در این پایان‌نامه ابتدا جهت شبیه‌سازی داده‌ها از مجموعه‌داده‌ آماده و دردسترس ISOT که جریان واقعی شبکه را ذخیره نموده استفاده شده‌است. مهم‌ترین ویژگی های این مجموعه‌داده عبارتند از:
۱) یک پایگاه‌داده واقعی P2P BotNet بوده که حاصل مانیتورینگ بسته‌های شبکه چندین زیرشبکه می‌باشد.
۲) شامل هاست‌های مخرب^[۲۱] و غیرمخرب^[۲۲] .
۳) عدم توزان هاست‌های سالم و بات.
۴) تنوع کاربردی از ایمیل و وب تا بسته‌های کنترلی و جریان‌های مدیا