فصل اول
کلیات تحقیق
۱-١مقدمه
نخستین اقدامات نسبت به دزدی دریایی به ٣٠٠٠سال قبل برمی گردد.حدود ٢٠٠سال قبل، دزدی دریایی در نخستین روزهای شکل گیری ایالات متحده امریکا، یک تاکتیک نظامی بود (مک نیکلاس،٢٠٠٨).
دزدی دریایی یک خطر قدیمی و اثبات شده ای است که کشتی ها، مردم و محموله را تهدید می کند. این پدیده در طول تاریخ فراز و نشیب های بسیاری داشته است.(جونز ، ۲۰۰۶).
امروزه دزدی دریایی خطرات بسیاری برای اقتصاد و حتی محیط زیست ایجاد می کند. دزدی دریایی مدرن، پر از خشونت و خونریزی و بیرحمی است ومملو از خطرات تهدیدکننده زندگی،برای همه ترس آور است و قربانیان آن می دانند که تنها و بی دفاع هستند. دریانوردان دارای این حق انسانی هستند که با کشتی های ایمن و بی خطر روی آب های ایمن سفر کنند و هیچ کس در ساحل نمی تواند این تجربه تلخ و شوک روحی و جسمی که این نوع حملات به آن ها وارد می کند را کاملاً درک کند(همان منبع).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

هدف اصلی از دزدی دریایی اغلب ربودن پول نقد و اشیاء قیمتی از انبار اصلی است، اما تمام انبارها و گنجه های کشتی از قبیل محفظه ها و صندوق های فلزی و انبارهای روی عرشه نیز مورد هدف قرار می گیرند. اخیرا، کل کشتی ربوده و بابت آزادی آن از صاحب کشتی طلب پول نقد می کنند(همان منبع).
سومالی که در منطقه ای معروف به شاخ افریقا^[۱] واقع است، دارای یکی از طولانیترین خطوط ساحلی در افریقا است، این خط ساحلی از مرز جیبوتی، در نزدیکی تنگه باب المندب در خلیج عدن تا مرز کنیا در سواحل شرقی افریقا به طول تقریباً ٣٣٠٠کیلومتر کشیده شده است. از لحاظ موقعیت قرارگیری استراتژیکی، بخش شمال شرقی سومالی در امتداد خلیج عدن تا دماغه گوآردافوی^[۲]، در وضعیت مطلوبی جهت کنترل و منع کشتی‌هایی که از دریای سرخ می‌آیند قرار دارد، این بخش مانند خنجری به طرف دریای عرب بیرون زده و بخش برجسته و متمایزی از خلیج عدن را تشکیل داده است(همان منبع).
١–٢ طرح مسئله:
رشد فزاینده دزدی دریایی در سال های اخیر بخصوص در سواحل سومالی، منجر به فلج شدن تجارت جهانی ، حمل و نقل و امور مرتبط با تجارت جهانی از جمله بیمه گشته است (سازمان توسعه وهمکاری اقتصادی، سال١٣٨٩) و واکنش های جهانی گوناگونی را به دنبال داشته است. بطوریکه اقدامات اخیر دزدان دریایی سومالی در نزدیکی سواحل این کشور و خلیج عدن، باعث شده است تا کشورهای دنیا بیش از پیش به اهمیت مبارزه با این پدیده پی ببرند تا جاییکه می توان گفت مبارزه جهانی با پدیده دزدان دریایی ١٢میلیارد دلار در سال برای کشورهای جهان هزینه به دنبال داشته است (آنا و همکاران ، ٢٠١٠ ).
کشورهای متعددی ازجمله ایران(ازسایت خبری تابناک،۱۳۹۰) در تلاش برای حفاظت ازکشتیرانی بین المللی و البته منافع تجاری خود ،اقدام به گسیل نیروهای دریایی شان به خلیج عدن وسواحل سومالی کرده اند.دراین رابطه شورای امنیت سازمان ملل متحد باعنایت به اختیارات خودبراساس فصل هفتم منشور ملل متحد،مجموعه قطعنامه هایی را به تصویب رسانده که به کشورهااختیارات بی سابقه ای رادرمبارزه بادزدی دریایی میدهد. این تحولات، این تصورکه دزدی دریایی را همچون برده داری به موضوعی متروک درحقوق بین الملل بدل کند،به کنار نهاد وباردیگرتوجه جامعه بین المللی را به خودجلب کرد.
از این رو مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که چه راهکارهایی برای مقابله با پدیده دزدان دریایی در خلیج عدن وجود دارد. هدف اصلی پژوهش بررسی پتانسیل های موجود جهت منع فعالیتهای دزدی دریایی و راهکارهای عملی مقابله با آن در منطقه خلیج عدن برای شرکتهای کشتیرانی می باشد .
بنابرابن فرضیات پیش روی این تحقیق عبارتند از:
۱- کمک سازمان ملل متحد در جهت برقراری سیستم پایداردولتی در کشور سومالی می تواند درکاهش فعالیتهای دزدی دریایی موثر باشد.
فرضیه پیرو :

• • تهیه قوانین ملی و تمهیدات حقوقی و قضایی لازم برای مقابله با دزدان دریایی می توانددر کاهش فعالیتهای دزدی دریایی موثر باشد.

۲- مجهز ساختن کشتی ها به فنون و تاکتیک های امنیتی می تواند درکاهش فعالیتهای دزدی دریایی موثر باشد.
فرضیه پیرو:

• • برگزاری کلاسهای آموزشی جهت نحوه مبارزه با دزدان دریایی و انواع روش های دفاعی برای خدمه کشتی می تواند در کاهش فعالیتهای دزدی دریایی موثر باشد.

۳- ایجاد مرکز تبادل اطلاعات منطقه ای می تواند در کاهش فعالیتهای دزدی دریایی موثر باشد.
فرضیه پیرو:

• • اطلاع رسانی فنی و ارائه دیدگاه های کارشناسی به مالکان کشتی ها، شرکتهای کشتیرانی و نهادهای دولتی می توانددرکاهش فعالیتهای دزدی دریایی موثر باشد.

۴-اقدامات سازمان جهانی دریانوردی درخصوص ایجاد مراکز پلیس دریایی و حضور کریدور امنیتی می تواند در کاهش فعالیتهای دزدی دریایی موثر باشد .
فرضیه های پیرو:

• • فرستادن ناو جنگی جهت گشت زنی نظامی در راستای قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل می تواند در کاهش فعالیتهای دزدی دریایی موثر باشد.

• • درخواست از کشورهای عضو برای اقدامات امنیتی جهت تعیین شرایط ثبت کشتی ها و جلوگیری از ایجاد ثبت مضاعف در راستای قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل می تواند در کاهش فعالیتهای دزدی دریایی موثر باشد.

متناسب با فرضیه های مذکور , گویه های پرسشنامه ی این تحقیق , پیرامون موضوعات زیر طرح گردیده است :

موضوع

شماره

تجهیز کشتیهای تجاری به شلنگ های آتش نشانی مجهز به سیستم کنترل از راه دور, تفنگ لیزری کور کننده, شناورهای بدون سرنشین مسطح , تجهیزات مالتی-سنسور پرت کننده حواس (بوی زننده، صدای بلند، نور شدید) , سیستم حفاظتی الکتریکی فشار قوی

۱

ایجاد یک مرکزتبادل اطلاعات منطقه ای

۲

تهیه دستورالعملهای مربوط به سازو کارهای هماهنگی عملیاتی از قبیل حضور ماموران رسمی و ضابطان اجرایی مقابله با دزدان دریایی در کشتی

۳

حداقل بهره وام بانکی

۷/۱۴ درصد

۳۰ درصد

۴ درصد

بهره قرض:
نرخ بهره قرض از اشخاص که صاحبان اجرای طرحها بعلت مکفی نبودن تسهیلات بانکی و هزینه های بالای جنبی و پیش بینی نشده و شرایط سخت اخذ وام از بانکها و غیره مجبور به دریافت از منابع غیر بانکی و اعتباری غیررسمی یعنی اشخاص و بازار آزاد می شوند، رقم بالایی بوده و تهدید جدی برای رکود طرحها و سرمایه گذاری می باشد. جدول زیر نشان می‎دهد میانگین بهره قرض از اشخاص نزدیک به دو برابر نرخ بهره وام بانکی است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول شماره ۱۱-نرخ بهره قرض از اشخاص

میانگین نرخ بهره قرض از اشخاص

حداکثر نرخ بهره قرض از اشخاص

حداقل نرخ بهره قرض از اشخاص

۶/۲۳ درصد

۲۵ درصد

۲۰ درصد

بازپرداخت وام:
بازپرداخت بدهی بانک توسط صاحبان طرحها براساس بررسی نمونه های مورد پژوهش طبق جدول زیر رقم بسیار ناچیزی می باشد که میانگین بازپرداخت بدهی های بانک صرفاً حدود ۱۱ درصد میانگین تسهیلات پرداخت شده به سرمایه گذاران می باشد که گویای مشکل بازپرداخت وامهای بانکی از طرف مجریان طرحها علارغم سخت گیریهای شدید بانکها نسبت به تضمین بازپرداخت وامها از قبیل اخذ وثیقه ملکی و ضامن معتبر و غیره می باشد. بعبارت دیگر تسهیلات اعطای بانکها به مجریان طرحها کمتر در راستای موفقیت طرحها به نحوی که قادر به بازپرداخت طلب بانکها باشد، بوده است.
جدول شماره ۱۲ وضعیت بازپرداخت وام بانکی

۶۰ درصدکل سرمایه گذاری ها

میانگین اخذ وام از بانکها جهت سرمایه گذاری

۴۵درصدباز پرداخت شده

میانگین بازپرداخت بدهی سرمایه گذاری به بانکها

زمان اجرای طرح:
زمان اجرای طرحها براساس نمونه هایی که مورد بررسی قرار گرفته است بسیار قابل توجه می باشد. بطوریکه زمانی که عملاً برای اجرای طرحها تا مرحله بهره برداری صرف شده است. بیش از ۵/۲ برابر زمانی است که قابل اجرای طرح، توسط صاحبان اجرای پیش بینی شده است و نشانگر مسیر طولانی اجرای طرحها به دلایل بوروکراسیهای زمان بر و هزینه بر در اخذ مجوزها و تسهیلات و غیره می باشد و زمان بر بودن اجرای طرحها باعث فدا شدن و حتی نابودی طرحها در مسیر پرشتات و هلاک کننده تورم می شود عملاً هزینه های سرمایه گذاری را بالا می برد.
جدول شماره ۱۳ زمان اجرای طرحها

میانگین

در این رابطه فاصله فاز تا بدنه برج و d فاصله هوائی از دیدگاه اضافه ولتاژ می‌باشد که در این حالت به دلیل صرفنظر نمودن از پیشروی هادی به سمت برج (در اثر وزش باد) این دو فاصله با هم برابر در نظر گرفته می شوند.
شکل (۵- ۲)- یک نمونه از خط انتقال با زنجیره مقره وی شکل
۵-۲-۳- مقره‌های ثابت
اگر از مقره‌های ثابت استفاده گردد، مقدار می‌تواند بیشتر کاهش یابد اما بهرحال از مقدار d که از رابطه (۵-۵) بدست می‌آید کمتر نمی‌شود. دلیل این تقلیل فاصله عدم امکان نوسانات زنجیره مقره‌ها و در نتیجه هادیها در سر برج می‌باشد که در شکل (۵-۳) نیز این موضوع قابل تشخیص می باشد.
(۵-۵)
این رابطه تکرار حالت قبل می‌باشد و در نتیجه پارامترهای مورد استفاده مطابق تعاریف قبل می‌باشند.
شکل (۵-۳)- یک نمونه از خط انتقال با بهره گیری از مقره های ثابت
گرچه در این حالت امکان کاهش فاصله فازها تا بدنه برجها تا حد d میسر است اما در برخی موارد محدودیت‌های فواصل فازی در وسط اسپن مانع از نزدیک شدن فازها تا این حد گردد یا بعبارت دیگر اگر فاصله فازها تا این حد کاهش یابند امکان بروز اتصال کوتاه بین آنها در اثر نوسانات هادیها افزایش می‌یابد. لذا همانطور که قبلاً هم اشاره گردید، تنظیم نهائی‌ فواصل فازها باید با توجه به محدودیت‌های سربرجها و وسط پایه ها صورت گیرد.
۵-۳- فاصله افقی فاز تا فاز
در صورتیکه آرایش هادیها بصورت افقی باشد، فاصله دو فاز از یک مدار می‌توانند تا دو برابر مقدار افزایش یابند. درصد افزایش فواصل فازی بستگی به شکل برجها، آرایش هادیها، آرایش مقره ها و طول اسپن دارد و ممکن است در برخی موارد لازم باشد فاصله دو فاز به بیش از دو برابر حداقل مقداری که برای فاز تا بدنه لازم باشد افزایش یابد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اصولاً فاصله افقی دو فاز از یکدیگر بستگی به طراحی و درجه هماهنگی یا ناهماهنگی نوسانات آونگی هادیها در وسط پایه‌ها دارد. در حالت کلی نوسانات آونگی هادیها ممکن است با یکی از حالات شکل (۵-۴) تطابق داشته باشد.
اگر سه فاز مطابق شکل های (۱) یا (۲) بطور هماهنگ با هم نوسان نمایند یا به عبارت دیگر همواره فاصله آنها ثابت باقی بماند، حداقل فاصله افقی دو فاز مجاوز هم در وسط اسپن می تواند از رابطه زیر بدست آید:
(۵-۶)
بر حسب اینکه دو فاز از یک مدار یا دو مدار مختلف باشند مقدار می‌تواند تا بیش از یک نیز افزایش یابد. لذا لازم است با توجه به وقوع اضافه ولتاژ احتمالی بین دو فاز مجاور که بر اساس مطالعات انجام شده در مرجع ممکن است به حدود ۵/۱ افزایش یابد محاسبه گردد. اما در صورتیکه فازها در شرایط نوسان و مطابق شکل (۳) دارای اختلاف فاز باشند، حداقل فاصله دو فاز کناری در وسط اسپن بر حسب اینکه طول فلش چقدر باشد متفاوت می باشند اما در حالت کلی بصورت زیر محاسبه می شود:
(۵-۷)
شکل (۵-۴)- حالات مختلفی از نوسانات هادیها
اگر فاصله ای که از طریق محاسبه می شود کمتر از مقدار باشد، حداقل فاصله فازی باید بر مبنای تنظیم شود، اما اگر مقدار آن بیشتر باشد، فاصله هادیها در سر برجها باید تا حد افزایش یابند یا اینکه از طریق انتخاب مناسب آرایش مقره‌ها مقدار آنرا کنترل نمود. گرچه احتمال وقوع نوسانات هادیها مطابق شکل (۴) بعید می‌باشد، اما ممکن است هنگام توقف وزش باد، هادیها تحت تأثیر نیروی اولیه دچار نوسان ناهماهنگ شوند. در چنین حالت که در طراحی‌ها مد نظر قرار نمی‌گیرد، فاصله فازها در وسط اسپن تا حد مقدار زیر افزایش یابد:
(۵- ۸)
بندرت ممکن است وضعیت شکل (۴) ایجاد شود و عمدتاً طراحی بر مبنای شکل (۳) انجام می‌شود. بنابراین در چنین شرایطی لازم است فواصل فازی از طریق روابط (۵-۷) و (۵-۹) محاسبه شوند و هر کدام که بزرگترند ملاک طراحی برجها قرار گیرند. در رابطه زیر عامل CHt مقداری است مشخص که بستگی به پهنای قسمت فلزی برج در حد فاصل دو فاز مجاور دارد و برای تیرهای فولادی لوله ای شکل مقدار آن برابر قطر خارجی لوله است.
(۵- ۹)
در خطوط انتقال کمپاکت که هدف نزدیک سازی فازها تا حد امکان می باشد تلاش در عدم استفاده از آرایش افقی هادیها است، چون این اقدام سبب افزایش بی رویه فواصل فازی می‌گردد. در صورتیکه از آرایش عمودی یا مثلثی هادیها استفاده شود، فواصل فازی می تواند کاهش یابد اما با انتخاب مناسب آرایش هادیها، شکل مناسب برجها و آرایش مناسب مقره ها، امکان کاهش فواصل افقی فازها تا حد بیشتری میسر می‌گردد. در چنین موارد یکی از محدودیت های نزدیک سازی فازها، احتمال برخورد فازها در وسط پایه‌ها می‌باشد که این اشکال نیز می تواند با کاهش فواصل پایه‌ها، کاهش فلش هادیها و بهره‌گیری از فاصله نگهدارهای فازی تا حدود زیادی کنترل گردد. بهرحال حداقل فازها از یکدیگر برحسب اینکه آرایش هادیها و شکل برجها چگونه باشند متفاوت می باشد که در ادامه بطور اختصار به آنها اشاره می گردد.
۵-۳-۱- فاصله افقی فاز تا فاز که در دو طرف برج قرار می گیرند
همانطور که در قسمت های قبلی اشاره گردید، فاصله دو فاز مجاور ( ) برحسب اینکه مقره ها آویزان یا ثابت باشند به کمک روابط (۵- ۱۰ و ۵- ۱۱) می توانند محاسبه شوند:
(۵-۱۰)
(۵-۱۱)
در این رابطه حداقل فاصله فاز تا فاز و عرض قسمت فلزی موجود در حد فاصل دو فاز می باشد. همانطور در شکل (۵-۵) زیر نشان داده می شود، مقدار در پایه های نوع تلسکوپی به مراتب کمتر از نوع معمولی است (شکل سمت چپ). بهرحال حداقل فاصله دو فاز از یک مدار که از این طریق محاسبه می‌شوند ممکن است در وسط اسپن کافی نباشد، لازم است فاصله فازها در هر دو محل محاسبه و هر کدام که بزرگترند ملاک طراحی قرار گیرد. در این حالت نیز حداقل فاصله دو فاز در وسط اسپن مستقل از شکل برج می تواند از رابطه زیر بدست آید:
(۵- ۱۲)
طبیعی است مقدار بستگی به فلش هادیها دارد و ممکن است در برخی موارد بیشتر و در بعضی مواقع کمتر از مقدار بدست آید که برحسب مورد باید عدد بزرگتر به عنوان حداقل فاصله دو فاز انتخاب شود.

شکل (۵-۵)- دو نمونه از خطوط انتقال نیرو که هادیهای آن در دو طرف برجها قرار دارند.
۵-۳-۲- فاصله افقی فاز با فاز که در یک طرف برج قرار می گیرند
در صورتیکه دو فاز از یک مدار بدون مانعی در کنار هم نصب شوند و به عبارت دیگر هادیها همانند شکل های زیر در یک طرف برج جایگذاری شوند. معیار محاسبه فاصله فازها همان حالت قبل نمی باشد، چون در حالت قبل فاصله دو فاز از یک مدار هیچوقت نمی تواند از دو برابر فاصله هر فاز تا بدنه کمتر باشد، حال آنکه در این حالت چنین احتمالی وجود دارد.
لذا اگر طول اسپن و در نتیجه فلش هادیها زیاد نباشند، می‌توان حداقل فاصله فازها را از رابطه زیر بدست می‌آورد:
(۵-۱۳)
اما در هر حال فاصله ای که از این طریق محاسبه می شود باید با رقمی که از رابطه (۵-۱۲) محاسبه می‌شود مقایسه و هر کدام بزرگترند ملاک طراحی قرار گیرند
شکل (۵-۶)- یک نمونه از خطوط انتقال نیرو که دو فاز آن در یکطرف برجها قرار دارند
۵-۳-۳- فاصله فاز تا فاز در صورت استفاده از مقره‌های غیر آویزان
گرچه بکارگیری مقره های ثابت یا انتخاب آرایش وی برای زنجیره مقره‌ها می‌تواند باعث کاهش فواصل فازها در سربرجها گردد، اما این اقدام نمی تواند کاهش فواصل فازها در وسط اسپن را نیز به همراه داشته باشد. در خطوط انتقال نیرو کمپاکت که هدف نزدیک سازی فازها تا حد امکان می باشد، لازم است بطور همزمان با تدابیر ویژه ای فواصل فازها در سربرجها و وسط اسپن کنترل شوند.
در شکل‌های زیر با بهره گرفتن از مقره‌های ثابت و آرایش وی شکل برای زنجیره مقره ها پهنای برج و در نیجه فواصل افقی فازها کناری می‌توانند تا حد رابطه زیر کاهش یابند:
(۵- ۱۴)
در این حالت نیز لازم است فاصله فازها در وسط اسپن محاسبه و با ارقامی که به کمک روابط بالا محاسبه می‌شوند مقایسه و هر کدام بزرگترند ملاک طراحی قرار گیرند. در عمل وقتی از مقره های ثابت استفاده می‌شود، هدف نزدیک سازی فازها تا حد امکان می باشد لذا برای اینکه نوسانات هادیها در وسط اسپن مانع نزدیک سازی فازها نگردد، تلاش بر این است که از طریق نصب فاصله نگهدارهای فازی نوسانات هادیها در وسط اسپن کنترل و در نتیجه فاصله دو فاز کناری در حد رابطه (۵- ۱۴) محدود گردد.
البته مقدار CTh نیز بستگی به نوع و شکل برجها دارد که با انتخاب نوع مناسب آن امکان کاهش این پارامتر نیز می تواند میسر می باشد.
شکل (۵- ۷)- خط انتقال با بهره گرفتن از مقره های ثابت و آرایش وی شکل برای زنجیره مقره‌ها
۵-۴- محاسبه فواصل عمودی فازها
در بسیاری موارد به خصوص در حالاتی که چند مدار در روی برجها نصب شوند، آرایش هادیها بصورت عمودی است، لذا لازم است حداقل فاصله مجاز از این دیدگاه نیز محاسبه شود. برای محاسبه حداقل فاصله عمودی فازها تا بازو یا بدنه برج ها همانند حالت قبل می توان از روابط (۳-۲ و ۳-۴ و۳-۶) استفاده نمود. اما تعیین مقدار فاصله عمودی بستگی به آرایش هادیها در روی پایه ها دارد. در مناطق غیر آلوده معمولاً این فاصله به اضافه ولتاژها تعیین می گردد اما در مناطق آلوده که لازم است تعداد بیشتری از مقره ها استفاده شود، طول زنجیره مقره ها نیز تعیین کننده فاصله عمودی فازها تا بازوی برج می باشند.
حداقل فاصله عمودی فازها بستگی به آرایش هادیها و طول زنجیره مقره ها دارد. شکل (۵- ۸) دو نمونه از خطوط انتقال نیرو با آرایش مختلفی از هادیها را نشان می دهد. گرچه در هر دو حالت فاصله عمودی بازوها می تواند یکسان باشد، اما فواصل فازها متفاوت می باشد.
شکل (۵- ۸)- دو نمونه از آرایش هادیها در خطوط انتقال نیرو
همانطور که در شکل بالا نشان می‌دهد در صورتیکه هادیها روی هم قرار گیرند، حداقل فاصله عمودی فازها نباید از حاصل جمع طول زنجیره مقره‌ها و حداقل فاصله هوائی هادیها با بدنه کمتر باشد. در این حالت حداقل فاصله عمودی فازها نباید از رقم که از رابطه زیر بدست می آید کمتر باشد:
(۵- ۱۵)
در این رابطه حداقل فاصله عمودی فازها و طول زنجیره مقره ها و d حداقل فاصله فاز با بدنه برج و ctv ارتفاع قسمت فلزی برج در حد فاصل دو فاز می باشد که مقدار آن از روابط (۳-۲ و ۳-۴ و۳-۶) قابل محاسبه می‌باشد. ضمناً با تغییر آرایش هادیها از حالت جایگذاری عمودی (شکل (۵- ۸) سمت چپ)، به جایگذاری مثلثی (شکل(۵- ۸) سمت راست)، حداقل فاصله عمودی می تواند دو فاز پائینی کاهش یابد. البته در عمل لازم است فاصله عمودی مناسب با توجه به اضافه ولتاژها و نوسانات هادیها محاسبه گردد که در ادامه بطور اختصار نقش آرایش هادیها در فواصل عمودی فازها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۵-۴-۱- فاصله عمودی فازها در سربرج با جایگذاری عمودی هادیها
در سربرجها ضمن اینکه فاصله افقی هادیها نباید از رقم مشخصی کمتر باشد، لازم است با معیارهای علمی در تنظیم فواصل عمودی فازها نیز مد نظر قرار گیرد. در صورتیکه از زنجیره مقره های آویزان استفاده شود، حداقل فاصله عمودی هادیها برای خط انتقال نشان داده شده در شکل (۵- ۹) از رابطه زیر بدست می‌آید:
(۵- ۱۶)
همانطور که شکل زیر نشان می دهد، پارامتر CTv از مجموع ارتفاع قسمت فلزی برج در حد فاصل دو فاز و قسمت های غیر متحرک مقره ها بدست می‌آید. البته فاصله ای که از این طریق محاسبه می شود باید با فاصله ای که در وسط اسپن تعیین می شود، مقایسه و عدد بزرگتر در طراحی مد نظر قرار گیرد.
شکل (۵- ۹)- نمائی از یک خط انتقال دو مداره با آرایش عمودی هادیها
۵-۴-۲- فاصله عمودی فازها در سربرج با جایگذاری مثلثی هادیها

۱۶

مدلDEA

در این مدل ادراکات و انتظارات مصرف کنندگان داخلی و تأمین کنندگان داخلی یک نقش مهم در باز شناسی و تشخیص سطوح درک شده کیفیت خدمات را دارد : از جمله مزیت اصلی این مدل کاربرد آن در مطالعات اکتشافی است.

۱۷

مدل نگهداری داخلی

درواقع مدل حاضر بیانگر این است که باید بتوانیم بصورت رسمی از منابع جهت تولید و ارائه سطوح عالی کیفیت خدمات بهتر استفاده کنیم. از جمله ایراداتی که به این مدل وارد شده است عبارتند ا:ز ۱٫مدل حاضر نمی تواند یک مقیاس اندازه گیری ویژه ارائه دهد. ۲٫قادر به انجام تحلیل های آماری نیست.

۱۸

مدل
itmoed
based

itبعنوان اساس خدمات دارای یک تأثیر هدایت کننده برتوانایی ها، مسئولیت ها و حیطه های اطمینان و یک تأثیر هدایت کننده بر رضایت مشتری و درک کیفیت خدمات .itتکنولوژی اطلاعات می تواند به خدمات وجهت کشف سطوح عالی از رضایت مشتری کمک نماید . ارزش یابی مصرف کننده ازit بعنوان اساس خدمات از ترجیهات و اولویت های وی نسبت به خدمات سنتی تجارب گذشته در بابitبعنوان اساسخدمات و درک سیاستهایitتأثیر پذیرفته است. پیشنهاد شده است برای مدیریت کیفیت در بانک اینترنت که خدمات دارای دو قسمت می باشد: خدمات بین فردی و مدیریت افزایش نقش مصرف کننده. درواقع سطوح وطبیعت مشارکت مصرف کننده تأثیرات بزرگی بر روی میزان کیفیت تجارب خدمات و مباحثی مانند مصرف کنندگان منطقه تولورانس و فهمیدن درجات نقش ها بوسیله مصرف کنندگان و درک کیفیت خدمات دار.د
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱۹

مدلeserbicequality

در واقع مدل حاضر درک و فهم بهتری ازe-sqجهت کشف نحوه نگه داشت عالی مشتری، رضایت مشتری وسود مندی وی فراهم می نماید مدل فوق می تواند کمک نماید به تمامی سازمانها و شرکت هایی که بنحوی بامسائل تجارت و بازرگانی و طراحی جهت انجام آنها مشغول هستند کمک نماید

۲۰

مدل کیفیت خدمات پاراسو مان یا مقیاس سروکوال

مطالعات تجربی زیادی۱۹۸۵،۱۹۸۶،۱۹۸۸،۱۹۹۰،۱۹۹۱،۱۹۹۳،۱۹۹۴درسازمان های مختلف مورد استفاده قرار گر فته است. همچنین محققان بسیاری چون بوتل ۱۹۹۶ ،کلیف ۱۹۹۹ ، باباکوس ۱۹۹۲ ، نیومن ۱۹۹۶ در مطالعات تجربی خود از این مدل استفاده کرده اند مقیاس سروکوال دارای۵ بعد اصلی می باشد که عبارتنداز :
۱-ثبات وپایداری۲- پاسخگوئی۳-اطمینان۴-همدلی۵-عوامل ظاهری

جدول شماره(۲-۲)مدل کیفیت خدمات
منبع: به نقل از میزا محمدی و عبدالملکی(۱۳۸۶)
۲-۱۶-۱مدل تجزیه وتحلیل شکاف کیفیت
نقش کیفیت خدمات در آموزش عالی در دو دهه اخیر توجه زیادی به آن شده است . موسسات آموزش عالی باید مطمئن شوند تمام خدمات ارائه شده طوری مدیریت می شوند که کیفیت ادراک شده توسط مشتری را افزایش بدهد در حالیکه یک توافقی برروی اهمیت مسائل و مشکلات کیفیت خدمات در آموزش عالی وجود دارد . شناسایی و اجرا و تکمیل وسیله اندازه گیری صحیح، چالشی است که اساتیدی که می خواهند به درک بهتری از مشکلات کیفیت با تاثیر بر روی جنبه تجارت دانشجویان برسند با آن روبرو هستند . در حقیقت استفاده از ابزار اندازه گیری مناسب تر کمک برای ارزیابی کیفیت خدمات ارائه شده توسط موسسات آنها خواهدبود، بنابراین داشتن توانایی استفاده از نتایج برای طراحی بهتر ارائه خدمات و مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیقات انجام گر فته،نشان می دهد که مشخص ترین مقیاس هایی که برای اندازه گیری کیفیت خدمات به کار رفته اند سروکوال(پاراسورامان و همکاران،۹۸ ۱۹) وسروپرف^[۶۴](کرونین و تیلور، ۱۹۹۲)،می باشند(بروچادو،۲۰۰۷). مدل تجزیه تحلیل، شکاف کیفیت به وسیله پاراسورامان ارائه شده است و سعی دارد فعالیتهای مهم سازمان های خدماتی را نشان دهد که بر درک کیفیت تاثیر دارند . این مدل، تعاملات بین این فعالیتها را نشان داده و ارتباطات بین فعالیت های کلیدی سازمان خدماتی را که با رضایت از کیفیت خدمت تاثیر دارند شناسایی می کند . روابط با عنوان شکاف یا فاصله توصیف شده اند . به عبارت دیگر ، هریک ازشکاف ها مانع را دربه دست آوردن سطح رضایت بخشی از کیفیت خدمت نشان می دهد . ادراکات مشتری ، ارزیابی های ذهنی او از تجربیات واقعی خدمت است . انتظارات مشتری نیزشاخص هایی برای عملکرد سازمان هستند که مشتری آن را با تجربیات خود از خدمت مقایسه می کند و اغلب با این جمله “چیزی که مشتری اعتقاد دارد بایداتفاق بیفتد یا خواهد افتاد ” توصیف می شود(زیتامل،۱۹۹۶).
۲-۱۶-۲مدل(مفهومی کیفیت خدمات)سرکوال^[۶۵]
این واژه مخففservice QUALITY می باشد و ابزاری است برای اندازه گیری کیفیت خدمات برمبنای درک و انتظار مشتری از خدمت)زیتامل^[۶۶]،۱۹۹۶).
مدل سروکوال، از مدلهای توسعه یافته در اندازه گیری کیفیت خدمات در بخش دولتی متعلق به مدل پاراسورامان و زیتامل می باشد، این مدل تلاش در اندازه گیری کیفیت خدمات دارد در جائیکه کیفیت خدمات بعنوان یک ضرورت جهت درک مشتری، انتظارات او و کیفیتی که از خدمات ارائه شده انتظار دارد، به کار می رود . این مدل کمک می کند که مشتریان بتوانند که خدماتی را توسطسازمانهای متفاوت به آنها ارائه می شود، با یکدیگر مقایسه کنند . اندازه گیری کیفیت خدمات به منظور درک مناسب از خدماتی که سازمانها باید ارائه دهند و اینکه آیا این خدمات مناسب باانتظارات مشتریان هست یا نه وهمچنین مقایسه کیفیت خدمات یک سازمان با سازمانهای دیگر انجام می شود. این اندازه گیری درجه اختلاف بین انتظارات مشتری و خدمات سازمانها را مشخص می کند(پاراسومان وهمکاران،۱۹۹۸).
هدف اصلی در مدل توسعه ای اندازه گیری کیفیت سرکوال تعیین یک وسیله برای اندازه گیری دربخش دولتی است. ابزاری که بتواند کیفیت خدمات را در سازمانها و در تمامی زمینه ها با کمترین تغییرات اندازه گیری نماید(الوانی وریاحی،۱۳۸۲).
ظفیر پولوس(۲۰۰۶) بیان می کند الگوی سروکوال روشی استاندارد برای اندازه گیری رضایت مشتری در صنایع خدماتی به شمار می رود (هیل،۱۹۹۶) و ابزار معتبری برای ارزشیابی کیفیت خدمات است و می تواند در محیط های آموزش عالی به کار گرفته شود(زوار وهمکاران،۱۳۸۶)
آرم بلاو هال(۲۰۰۶) می گوید الگوی سروکول مربوط به کیفیت خدمات در رشته های مختلفی ازقبیل بانکداری، خدمات بورس، نگهداری ساختمان، خدمات اطلاع رسانی، خدمات حکومت محلی،بازاریابی، هتلداری، کشتیرانی، فروشندگی، خدمات مسافرتی، خدمات بهداشتی و مراقبتی و آموزش عالی به کار گرفته شده است(به نقل از همان).
این الگوی در کشور ایران برای ارزشیابی کیفیت خدمات بیمه(جعفری نژاد و رحیمی، ۱۳۸۴) ، توزیع نیروی برق(میر غفوری،۱۳۸۴)بانک(هجیجی وهمکاران،۱۳۸۲)،نظام اطلاعاتی(مهدوی،۱۳۸۴)،درکمیته امداد(رمضانی،۱۳۸۵) و خدمات آموزشی دانشگاه علوم پزشکی(کبریایی وهمکاران،۱۳۸۴و آقاملایی و همکاران، ۱۳۸۶ و آربونی و همکاران، ۱۳۸۷) و دیگر زمینه استفاده شده است.
این مقیاس، نشان دهنده ی تفاوت یا شکاف بین انتظارات مشتریان از خدمت و عملکرد واقعی سازمان در رابطه با خدمات می باشد . بنابراین می توان گفت زمانیکه ا دراکات مشتریان از عملکردخدماتی سازمانی مساوی یا بیش تر از سطح انتظارات آن ها باشد، خدمات آن سازمان کیفی است. “یافته های تحقیق(برادلی،۲۰۰۵) نشان داد که سرکوال وسیله خوبی جهت اندازه گیری کیفیت خدمات در میان دانشجویان است، و توضیحات بر اساس پنج بعد اصلی سرکوال داده شده است این ابزار اندازه گیری با این نیت ایجاد گردید که در گستره ای از انواع خدمات بکار گرفته شود، ودر نتیجه، بسیاری از محققین مثل باباکوس و مان گولد(۱۹۹۲) چهارچوب گسترده ای را بکار بردندو آیتم هایی بر مبنای زمینه تحقیق خودشان به آن اضافه و یا از آن کم کردند”.
نخستین بار مطالعاتی که پاراسورامان، بری و زیتامل انجام داده اند یک مدل فرضی از کیفیت خدمات را ارائه نمودند این مدل تعامل میان فعالیتها و ارتباط میان فعالیتهای کلیدی سازمان خدماتی را که مربوط به ارائه یک سطح رضایتمند کیفیت خدمات هستند، رانشان می دهد . این ارتباط توسط مغایرتها یا شکافها نشان داده شده است.
یک شکاف مانع مهمی برای دست یافتن به یک سطح رضایت بخش کیفیت خدمات است به منظورآشنایی بیشتر با مدل کیفیت خدمات به تشریح شکافهای یاد شده پرداخته می شود.
شکاف یک– این شکاف بین انتظارات مشتری و شناخت درک مدیریت از انتظارات مشتریان اتفاق می افتد زمانی است که مدیران تصور می کنند انتظارات مشتریان را درک کرده اند پس جهت ارائه خدمات اقدام می نماید درحالیکه مشتریان و مصرف کنندگان انتظار خدمات متفاوتی را دارند. این موضوع دردستگاههای خدماتی دولتی بیشتر روی می دهد زیرا ارائه کنندگان خدمات خود رامتخصص آگاهی می دانند تصور می کنند آنچه آنان فکر می کنند به نفع مشتریان است و به ندرت ازمشتریان پرسش می کنند . به منظور اجتناب و کاهش این شکاف لازم است کارکنان و مدیران اطلاعات وسیع راجع به انتظارات مشتریان را کسب نما ن ید برای این منظور با روش های علمی مناسب و مستمر می توان نسبت به جمع آوری اطلاعات موردنیاز اقدام کرد.
شکاف ۲-شکاف بین درک مدیریت و ویژگیهای طراحی شده برای خدمت را شامل می شود ممکن است ویژگی خاص وجود نداشته باشد یا واضح نباشد یا ویژگیهای واضح قابل دسترسی نباشد اگرچه درک صحیح از انتظارات مشتریان ضروری است. ولی برای ارائه خدمات دارای کیفیت عالی بایدویژگیها طرح ها و استانداردهای عملکردی به خوبی واضح و روشن طراحی و دردسترس باشند. بایددرطراحی این استانداردها بیشتر به انتظارات و الویتهای طراحی مشتریان توجه شود ممکن است مشکل از کارشناسان و دست اندرکاران تدوین استانداردها باشد که اعتقاد دارند ، انتظارات مشتریان نامعقول و غیرواقعی است . یا به جهت درجه تغییر پذیری ذاتی در خدمات ، تنظیم و تدوین استانداردها نمی توانند برای دستیابی به اهداف دلخواه مثمرثمر باشند با اینکه تصور کنند تقاضا برای خدمت، قابل پیش بینی و طراحی نیست.

از نظر حنفیان و در رأس آن ابوحنیفه مهلت پرداخت دیه در جرایم شبهعمد سه سال میباشد که این مهلت برخلاف نظر فقهای شیعه است که آن را دو سال میدانند. حکم این رأی روایتی است از ابوهریره که دو زن از قبیله «هزیل» با هم نزاع کردند و یکی سنگی به سوی دیگری انداخت که موجب قتل وی و جنینش شد. رسول اکرم (ص) دیه را بر عهده عاقله نهاد و این روایت مورد قبول همه است این دیه در سه سال ادا میشود و واجب است در پایان هر سال ثلثش را ادا کنند.^۱
۱- رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور به شماره ۳۲ مورخ ۲۰/۸/۱۳۶۵

گفتار سوم: در جنایات خطای محض و در حکم آن

همانطور که قبلاً بیان نمودیم هدف قانونگذار از دادن مهلت بیشتر در خطایمحض فرقی است که بین این نوع از جنایت با دیگر جنایات وجود دارد. از آنجایی که در جنایت خطایی، مرتکب قصد در فعل و نتیجه ندارد و در نتیجه خطر کمتری از وی نسبت به جنایات عمد و شبهعمد نصیب جامعه خواهد شد قانونگذار به همان نسبت تسهیلات بیشتری در اختیار مرتکب قرار میدهد و به او مهلت بیشتری میدهد تا در پرداخت دیه به عسرت و تنگدستی دچار نشود و این امر با عدالت کاملاً سازگار است.
قانونگذار در بند ج ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی مهلت پرداخت دیه از زمان وقوع قتل خطای محض را اینچنین مقرر کرده است: «دیه قتل خطای در ظرف سه سال پرداخت میشود.»
حکم این ماده مبتنی بر روایتی است از امام صادق (ع) که میفرماید: «حضرت علی فرمود: دیه قتل خطا ظرف سه سال پرداخت شود.»^۲
قبل از ورود به ماهیت لازم به ذکر است که مطابق با ماده ۳۰۵ قانون مجازات اسلامی در قتل خطای محض گاهی مرتکب و گاهی عاقله مسئول پرداخت میباشد و از آنجایی که مسبب اصلی مرتکب و اصل در مسئولیت پرداخت توسط مرتکب است، عاقله در قبال خطای مرتکب دیه را از جانب او میپردازد.
ما در این گفتار مسئول پرداخت را مرتکب قلمداد کردیم.
۱- گرجی، پیشین، ص ۶۱
۲- خویی، پیشین، ج ۱۹، ص ۱۵۰
فقهای شیعه ادعای اجماع کردهاند که دیه قتل خطا ظرف مدت سه سال پرداخت میشود، زیرا این امر به صورت صریح در روایات بیان شده است اما ابن زهره در کتاب غنیه بیان کرده است که ربیعه معتقد است که قاتل باید ظرف مدت پنج سال دیه را بپردازد.^۱
در پرداخت دیه قتل خطای محض طی سه سال اختلاف وجود دارد، در اینکه آیا تمامی دیه باید در پایان سه سال پرداخت شود یا طی اقساط باشد.
آنچه مورد اتفاق همه فقهاست این است که دیه قتل خطا به سه قسمت تقسیم میشود و مرتکب میبایست در هر سال ثلثش را بپردازد.^۲ به این صورت که در پایان سال اول یک سوم و به ترتیب در پایان سال دوم و سوم مابقی را پرداخت نماید.
اما از آنجایی که قانونگذار در بند ج این ماده مهلت را ظرف سه سال دانسته و تفکیک بین سالها و مهلت پرداخت به عمل نیاورده است میتوان نتیجه گرفت مرتکب فرصت دارد تا پایان سه سال دیه را بپردازد و قبل از سه سال نمیتوان وی را بازداشت نمود. اما اگر بخواهد دیه را قبل از پایان سه سال بپردازد مجنی علیه یا اولیای دم نمیتوانند از دریافت دیه استنکاف به عمل آورند و مرتکب با پرداخت آن به صندوق دادگستری، موجبات پرداخت آن به مجنیعلیه یا اولیایدم را فراهم میآورد.^۳ به دلیل اینکه مهلت مقرر شده طی سه سال حقی است برای وی به واسطه عملی که از روی خطای محض انجام داده و میتواند هر زمان که اراده کند دیه را بپردازد.^۴ رویه دادگاهها و اجرای احکام به این صورت است که به مرتکب سه سال فرصت میدهند و در پایان سه سال دیه را قابل وصول میدانند.

اداره حقوقی قوه قضائیه نیز پرداخت در پایان سه سال را تأیید مینماید و مقرر میدارد: «از مفاد ماده ۳۰۲ قانـون مجازات اسلامـی که مقرر داشتـه دیه قتل خطای محـض بایـد ظرف سه سال
۱- زراعت، پیشین، ص ۱۷۳
۲- نجفی، پیشین، ج ۴۳، ص ۲۴
۳- یزدی، محمد، نشریه مأوی، شماره ۵۲۶، مورخ ۲۱/۱/۱۳۸۵
۴- فایده بحث در این است که شاید درطی سه سال دیه افزایش یابد و جانی نخواهد مشمول قانون جدید شود.
پرداخت شود چنین استنباط میشود که نحوه پرداخت دیه در مواعد مقرر با محکوم علیه است. بنابراین محکوم علیه میتواند دیه را دفعتاً واحده یا به دفعات و یا اقساط مساوی یا متفاوت پرداخت نماید ولی به هر تقدیر پرداخت دیه باید به کیفیتی صورت پذیرد که به محض انقضا موعد قانونی تمامی آن پرداخت شود.»^۱
تبصره ۲ ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی راجع به نقص عضو یا جرح سخن به میان آورده است اما اشارهای به دیه ضرب منجر به کبودی و نظایر آن اشارهای نکرده است، که در عمل موجب سردرگمی خواهد شد. برای نمونه اگر جرحی به صورت خطای محض واقع شود دیه جرح ظرف مدت سه سال پرداخت شود، اما اگر ضربی به صورت خطای محض واقع شود در مواجهه با این ماده نمیتوان پاسخ منصوصی داد.
برخی معتقدند که با توجه به عدم اشاره تبصره ۲ به ضرب، دیه ضرب حال است و باید فوری پرداخت شود. نظر دوم آن است که با بهره گرفتن از وحدت ملاک تبصره ۲ ماده ۳۰۳ قانون مجازات اسلامی دیه ضرب نیز در موعدهای مشخص شده قابل پرداخت است.^۲
به نظرمیرسد نظر دوم قویتر باشد، اما بهتر میبود قانونگذار به صراحت از ضرب سخن به میان میآورد تا در مقام استناد به این ماده مشکلی پیش نیاید.
در ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی برای دیه مهلت تعیین شده شده است و قانونگذار راجع به ارش چیزی نگفته است. حال اگر جنایتی به صورت خطای محض رخ دهد و مرتکب به دیه و ارش محکوم گردد، در مورد دیه بحثی نیست اما در مورد ارش میتوان به این ماده استناد کرد یا خیر؟
برخی با توجه به اینکه واژه دیه هم به دیه مقدر و هم به دیه غیر مقدر (ارش) اطلاق میشود و دیه غیر مقدر از تمامی احکام دیه مقرر تبعیت میکند، معتقدند که پرداخت ارش نیز مهلت دارد.
۱- نظریه مشورتی قوه قضائیه به شماره ۵۱۶۷/۷ مورخ ۲۸/۹/۱۳۶۴
۲- الف)یزدی، پیشین، شماره ۵۲۴، مورخ ۲۰/۱/۱۳۸۵ ب)زراعت، پیشین، ص ۱۷۵
اداره حقوقی قوه قضائیه در این زمینه مقرر میدارد:^۱ «پرداخت ارش مهلت ندارد و از مهلتهای مقرر در ماده ۳۰۲ و ۳۰۳ قانون مجازات اسلامی خارج و آن مهلتها خاص دیات و عناوین کیفری مذکور در آن مواد است.»
به نظر میرسد با عدم وجود نص در مورد ارش به صورت حال و فوری پرداخت میشود و مهلت پرداخت آن شامل ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی نیست اما در مقابل این نظر میتوان گفت در موارد سکوت قانون میبایست به اصول استناد نمود و در این مورد میتوان اصل عدم فوریت را جاری دانست و حکم به پرداخت ارش همچون دیه داد.
در مورد پرداخت دیه در جرایم در حکم خطای محض نص صریحی وجود ندارد و همانطور که در گفتار قبلی متذکر شدیم زمانی که قانونگذار حکم یک جرم را به جرم دیگری تسری میدهد، هدف آن نیست که آنها را دارای یک عنصر بداند بلکه هدف این است که مجازات جرم اولی را بر دومی بار کند مانند تبصره ماده ۳۰۶ قانون مجازات اسلامی که مقرر میدارد جنایات عمد و شبهعمد نابالغ و دیوانه به منزله خطای محض و بر عهده عاقله میباشد.
همانطور که ملاحظه میشود هدف قانونگذار این نبوده که عناصر جنایت نابالغ و دیوانه را غیرعمد بداند بلکه خواسته است حکم خطای محض را بر جنایات عمد و غیرعمد تسری دهد.
با عدم وجود نص قاعدتاً میبایست مهلت پرداخت دیه در این موارد را حال و فوری بدانیم اما با کمی تأمل در موضوع میتوان به این نتیجه رسید که هدف قانونگذار از تعیین مهلت بیشتر برای خطای محض، دادن تسهیلات بیشتری میباشد حال از آنجایی که این دو جرم همانند یکدیگر هستند چرا این تسهیلات برای جرم در حکم خطای محض در نظر گرفته نشود؟ فلذا عدالت کیفری اقتضا میکند مدت سه سال را در جرایم در حکم خطای محض جاری بدانیم اما بهتر میبود قانونگذار در تدوین قانون به این مسئله توجه کافی مینمود.
۱- نظریه مشورتی قوه قضائیه به شماره ۸۱۵/۷ مورخ ۱۰/۲/۱۳۸۱

مبحث دوم: مسئولین پرداخت دیه

در این مبحث مسئولین پرداخت دیه را بررسی خواهیم نمود. در پرداخت دیه اصل بر این است که مرتکب مسئول عمل خویش میباشد و دیگری را نمیتوان به موجب فعل غیر مسئول دانست. اما شارع و قانونگذار در مواردی که علاوه بر مرتکب اشخاص دیگری را به دلایلی که بیان خواهیم نمود، مسئول در پرداخت دیه میدانند. در این مبحث به مسئولیت مرتکب، عاقله، بیتالمال و بستگان و اینکه در چه جرایمی و چه شرایطی مسئول پرداخت دیه میباشند، خواهیم پرداخت.

گفتار نخست: مرتکب

قانونگذار در شش ماده از قانون مجازات اسلامی، مسئول پرداخت دیه را خود قاتل (مرتکب) می داند که در جای خود به آنها خواهیم پرداخت، در نظام کیفری ایران اصلی به نام اصل شخصی بودن مجازاتها داریم که طبق این اصل، مجازاتها فقط نسبت به مرتکبان جرم قابل اعمالند و هرکس مسئول اعمال خویش است و طبق قاعده «لا ضرر و لا ضرار» نباید