۲۵

۶/۶

متوسط رو به بالا

۸۹

۷/۲۳

متوسط

۲۱۶

۴/۵۷

متوسط رو به پایین

۴۳

۴/۱۱

پایین

۳

۸/۰

تعداد کل

۳۷۶

۱۰۰

میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی: جدول ۵-۱-۱۲ نشان­دهنده توزیع فراوانی و درصد میزان استفاده­ی پاسخگویان از وسایل ارتباطی است. برای سنجش این متغیر در این پژوهش از ۵ وسیله و هم چنین دامنه­ پاسخی خیلی کم (یا اصلاً)، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد استفاده شده است. همانگونه که جدول نشان می­دهد، بیشترین نسبت استفاده از تلویزیون خارجی (ماهواره)، برای پاسخگویان در طبقه­ی خیلی کم (اصلاً) (۸/۵۴ درصد) قرار گرفته است. کمترین نسبت استفاده از این رسانه به میزان خیلی زیاد (۴/۶ درصد) است. ۵/۷۰ درصد از پاسخگویان اظهار کرده ­اند که خیلی کم از رادیو استفاده می­ کنند. در حالی که در مجموع، تنها نزدیک به ۱۱ درصد پاسخگویان در حد متوسط و بیشتر در طول روز از رادیو استفاده می­کردند. در­مورد اینترنت، بیشتر پاسخگویان (۱/۴۳ درصد) اصلاً از اینترنت استفاده نمی­کردند. ۱۶ درصد، کم­ ؛ ۸/۱۷ درصد، متوسط؛ ۱/۱۴ درصد، زیاد و ۹ درصد، خیلی زیاد در طول شبانه­روز از اینترنت استفاده می­ کنند. در­مورد تلویزیون داخلی، ۸/۳۷ درصد پاسخگویان (بیشترین نسبت) اظهار کرده ­اند که در طول شبانه­روز در حد متوسط از این رسانه استفاده می­ کنند. ۵/۲۸ درصد پاسخگویان، ساعات زیادی از روز را به تماشای تلویزیون داخلی می­پردازند. کمترین نسبت استفاده از این رسانه در طبقه­ی اصلاً (۷/۳) و کم (۵/۱۲) قرار گرفته است. ۶/۱۷ درصد از پاسخگویان اظهار کرده ­اند که زمان خیلی زیادی از روز را صرف تماشای تلویزیون داخلی می­ کنند. ۵/۵۹ درصد پاسخگویان در حد متوسط و زیاد به استفاده از موبایل می­پردازند. ۹/۱۸ درصد از پاسخگویان، خیلی زیاد از موبایل استفاده می­ کنند. تنها ۱۶ نفر (۳/۴ درصد) از کل نمونه­ مورد بررسی، اظهار کرده ­اند که هیچ استفاده­ای از موبایل ندارند یا خیلی کم از آن استفاده می­ کنند. نسبت پاسخگویانی که به میزان کم از موبایل استفاده می­ کنند، ۳/۱۷ درصد می­باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول ۵-۱-۱۲ توزیع فراوانی و درصد میزان استفاده­ی پاسخگویان از وسایل ارتباط جمعی

وسایل ارتباط جمعی

میزان استفاده­ی روزانه

خیلی کم (اصلاً)

کم

متوسط

زیاد

خیلی زیاد

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

۲- پیک­های بین سمبلی^[۴۵]: پیک­های بین سمبلی به پیک­هایی اتلاق می­ شود که در زمانی بیش از طول یک سمبل دیده می­شوند.
۳- پیک­های ناشی از باند محافظ: این پیک­ها در زمان باند محافظ یا همان T_u (T_u=T_s – ∆) رخ می­ دهند.
همان طور که بیان شد پیک­های اضافی تابع ابهام را به ساختار تکرار شونده پایلوت­ها نیز نسبت می­ دهند. توان بیش­تر پایلوت­ها نیز عاملی کمکی برای پیدایش و تقویت این پیک­های اضافی می­باشد. با این دیدگاه که پیک­های درون سمبلی مربوط به ساختارهای تکرار شونده درون یک سمبل OFDM و پیک­های بین سمبلی مربوط به ساختارهای تکرار شونده بین سمبل­های مجاور هستند حضور پیک­های اضافی در تابع ابهام DVB-T را می­توان به صورت زیر توجیه کرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پیک­های درون سمبلی به علت وجود پایلوت­های پراکنده (در یک سمبل) که چیدمانی با ریتم منظم در هر سمبل OFDM دارند، پدیدار می­شوند. می­دانیم که پایلوت­های پراکنده در هر سمبل در فاصله ۱۲ زیرحامل از یکدیگر قرار دارند. وجود پایلوت­های پیوسته که مکان­هایی یکسان و مشخص در هر سمبل دارند ساختاری تکرار شونده بین سمبل­های مجاور ایجاد می­ کند که این دلیلی بر پیدایش پیک­های بین سمبلی است. علت دیگر پیدایش پیک­های بین سمبلی به مکان قرار گرفتن پایلوت­های پراکنده در سمبل­های مجاور بر می­گردد. همان طور که گفته شد پایلوت­های پراکنده متناظر در دو سمبل مجاور در یک فریم به اندازه ۳ زیرحامل با یکدیگر فاصله دارند و از آن­جایی که فاصله بین این پایلوت­ها در هر سمبل برابر ۱۲ زیرحامل می باشد، مکان پایلوت­های پراکنده با دوره تناوب ۴ سمبل در هر فریم یکسان خواهد شد، یعنی در یک فریم شماره ۱ زیرحامل­های حاوی پایلوت­های پراکنده در سمبل شماره ۱ و ۵ و ۹ و … یکسان می­باشد. این نحوه چیدمان ساختاری تکرار شونده بین سمبل­ها ایجاد می­ کند که باعث تولید پیک­های بین سمبلی در تابع ابهام می­ شود [۱۴-۱۵]. شکل شماره ۲-۱۶ تابع ابهام دوبعدی (بر حسب زمان) سیگنال DVB-T و پیک­های اضافی آن را نشان می­دهد.
شکل ۲-۱۶: تابع ابهام در حالت دوبعدی بر حسب زمان
وجود این پیک­های اضافی در هنگام کشف اهداف ایجاد مشکل می­ کند و ممکن است به عنوان هدف کاذب شناسایی شود و یا ممکن است اهداف در زیر این پیک­ها مدفون شده و کشف نشوند به همین دلیل حذف این پیک­ها از تابع ابهام مسئله­ای مهم به­نظر می­رسد [۳۳]. روشی که برای حذف این پیک­ها اعمال می­ شود مطابق بلوک دیاگرامی به شرح زیر است[۱۵].

شکل ۲-۱۷: بلوک دیاگرام حذف پیک­های اضافی در سیگنالینگ DVB-T
همان طور که بیان شد وجود این پیک­های اضافی به ساختار تکرارشونده پایلوت­ها و توان بیش­تر آن­ها باز می­گردد در نتیجه برای حذف این پیک­ها باید تلاش کرد تا بر این ساختار تکرارشونده و توان بیش­تر آن­ها در گیرنده غلبه کرد. برای غلبه بر توان بیش­تر پایلوت­ها کافیست با انجام اکوالایزینگ توان آن­ها را کاهش داد. مطابق این بلوک دیاگرام در دو مرحله می­توان پیک­های مزاحم را تا حد قابل قبولی حذف نمود. در مرحله اول با blank کردن پایلوت­های پیوسته (صفر کردن پایلوت­ها) پیک­های ناشی از پایلوت­های پیوسته حذف می­شوند و در مرحله بعدی با اکوالایز کردن پایلوت­های پراکنده (توان آن­ها را از ۹/۱۶ به ۱۶/۹ می­رسانیم) پیک­های ناشی از پایلوت­های پراکنده حذف می­شوند. برای حذف پیک­های ناشی از باند محافظ که در زمان T_u رخ می­دهد کافیست سطح سیگنال دریافتی را در زمانی معادل زمان باند محافظ به سطح صفر رساند (blanking). نکته­ای که باید به آن توجه کرد این است که درست است balnk کردن باند محافظ پیک اضافی موجود در زمان باند محافظ را حذف می­ شود اما پیکی دیگر در زمان صفر تولید می­ کند. در شکل شماره ۲-۱۸ تابع ابهام سیگنال DVB-T پس از حذف پیک­های اضافی نشان داده شده است [۱۴].

شکل ۲-۱۸-الف: حذف پیک­های بین سمبلی از تابع ابهام

شکل ۲-۱۸-ب: حذف پیک­های درون سمبلی از تابع ابهام

شکل ۲-۱۸-ج: حذف تمام پیک­های اضافی از تابع ابهام
۳- معرفی روش­های وفقی حذف تداخل در رادارهای پسیو مبتنی بر سیگنال DVB-T و چگونگی آشکارسازی هدف در آن­ها
۳-۱- مقدمه
می­دانیم که رادارهای پسیو شامل دو کانال مرجع و مراقبت جهت جمع­آوری داده ­ها هستند. کانال مرجع بعد از انجام پردازش­های اولیه شامل سیگنال مرجع و نویز می­باشد. در کانال مراقبت رادار­های پسیو علاوه بر سیگنال اهداف مورد نظر برای آشکارسازی، نویز و سیگنال­های مزاحمی مانند سیگنال مسیرمستقیم و سیگنال ناشی از کلاتر (سیگنال چند مسیرگی) نیز حضور دارند. سیگنال­های دریافتی در دو کانال مراقبت و مرجع در شکل زیر نشان داده شده است. (فرستنده FM در نظر گرفته شده است که البته در کلیت موضوع تفاوتی ایجاد نمی­کند.)
شکل ۳-۱: سیگنال­های دریافتی در کانال مرجع و مراقبت در رادار پسیو
سیگنال­های تداخلی در کانال مراقبت در نگاهی ساده نمونه تأخیر یافته از سیگنال کانال مرجع با داپلر صفر هستند. از آن­جایی که این سیگنال­های مزاحم معمولاً توان بیش­تری نسبت به سیگنال اهداف دارند حضور آن­ها در کانال مراقبت مانع از آشکار­سازی صحیح اهداف می­ شود. سیگنال مسیر مستقیم معمولاً بسیار قوی بوده و عملاً در حضور این سیگنال آشکار­سازی هیچ هدفی امکان­ پذیر نخواهد بود و تمام اهداف زیر سطح سایدلوب­های سیگنال مسیرمستقیم مدفون می­شوند، سیگنال­های ناشی از کلاتر نیز می­توانند به اشتباه به عنوان سیگنال هدف شناسایی شده و باعث رخداد هشدارکاذب^[۴۶] در آشکارسازی شوند، بنابراین حذف یا تضعیف سیگنال­های تداخل تا سطح نویز در رادارهای پسیو برای آشکارسازی صحیح اهداف اجتناب ناپذیر به نظر می­رسد. در حالت کلی برای حذف یا تضعیف سیگنال مسیرمستقیم یا سیگنال چندمسیرگی می­توان از یکی از روش­های زیر استفاده کرد [۱۶-۱۷-۳۴-۳۵]:
روش­های مبتنی بر الگوریتم Clean
روش­های مبتنی بر نول­گذاری در گیرنده کانال مراقبت
روش­های وفقی
هر کدام از روش­های فوق معایب و مزایای خود را دارند.
در ادامه به معرفی و بررسی روش­های پرکاربرد وفقی برای حذف سیگنال­های مزاحم در کانال مراقبت می­پردازیم.
۳-۲- جایگاه و عملکرد فیلترهای وفقی در رادارهای پسیو
در مسیر پردازش یک سیگنال، در تلاش برای بدست آوردن یک سیگنال مطلوب و عاری از هرگونه اختلال برای انجام آشکارسازی صحیح هستیم. به کار بردن فیلتر در مسیر پردازش، این امکان را به ما می­دهد که از سیگنال ورودی آغشته به اختلال به یک سیگنال مطلوب و عاری از اختلال دست یابیم. هرگاه سیگنال تداخل و سیگنال مطلوب از نظر فرکانسی به خوبی قابل تفکیک باشند، می­ توان از فیلترهایی نظیر فیلتر پایین­گذر یا بالاگذر استفاده نمود و در خروجی سیگنال مطلوب را بدست آورد. در اکثر مواقع سیگنال تداخل و سیگنال مطلوب از نظر فرکانسی قابل تفکیک نبوده و یا در مواردی دقیقاً در یک باند فرکانسی قرار دارند، در این موارد برای جداسازی سیگنال­ها باید از ویژگی­های آماری این سیگنال­ها کمک گرفت که این روند به نحوی به اصول فیلترهای وفقی باز می­گردد. برای پیاده­سازی فیلترهای وفقی ساختارهای متفاوتی وجود دارد که یکی از این ساختارها با نام ترکیب کننده خطی وفقی شناخته می­ شود. در شکل ۳-۲ دو فرم از این ساختار نشان داده شده است. در ساختار اول، ورودی­ ها به طور هم­زمان از چند منبع سیگنال متفاوت دریافت می­شوند اما در ساختار دوم که با نام فیلتر Transversal شناخته می­ شود ورودی­ ها به صورت چند نمونه پشت سرهم از یک منبع سگینال یکسان دریافت می­شوند. شکل ۳-۳ کمک به درک بهتر چگونگی عملکرد فیلترهای وفقی می­ کند. در این شکل ساختار Transversal از یک فیلتر وفقی نشان داده شده است که در آن وزن­ها با یک مکانیزم وفقی تنظیم و به روز می­شوند. در واقع منظور از طراحی فیلترهای وفقی انتخاب و تنظیم ضرایب به نحوی است که به یک تخمین مناسب از سیگنال مطلوب در خروجی فیلتر دست یابیم و تفاوت در روش­های مختلف وفقی به همین مکانیزم کنترل و به روزرسانی وزن­ها باز می­گردد [۳۶-۳۷-۳۸-۳۹].

شکل ۳-۲-الف: ترکیب کننده خطی وفقی

شکل۳-۲-ب: ساختار فیلتر Transversal
شکل ۳-۳: ساختار فیلتر Transversal در رادار پسیو
در بحث فیلترهای وفقی از فیلترهایی با طول محدود^[۴۷] و پایداری ذاتی استفاده می­ شود. همان طور که بیان شد طراحی فیلتر وفقی به معنای انتخاب ضرایب فیلتر به نحوی است که تخمین مناسبی از سیگنال مطلوب در خروجی فیلتر بدست آید. در روش­های وفقی انتخاب مناسب ضرایب فیلتر بر اساس کمینه کردن یک تابع هزینه صورت می­گیرد که این تابع هزینه بسته به نوع سیگنال­ها به صورت قطعی یا تصادفی تعریف می­ شود. در حالتی که سیگنال­های ورودی قطعی فرض می­شوند تابع هزینه یک تابع غیر آماری تعریف می­ شود که یکی از رایج­ترین این توابع، جمع وزن­دار مربع خطا می­باشد، حل چنین توابع هزینه­ای منجر به اعمال فیلترهای وفقی به روش RLS^[48] می­ شود. در حالتی که سیگنال­ها به صورت تصادفی فرض می­شوند تابع هزینه رفتاری آماری داشته و به صورت متوسط آماری مربع خطا تعریف می­ شود، در این حالت هرگاه سیگنال­های ورودی ایستان باشند کمینه کردن تابع هزینه منجر به اعمال فیلتر وینر می­گردد. فیلترهای وینر غیرعملی بوده به همین دلیل از فرم­های عملی آن مانند LMS^[49]، NLMS^[50]، VSLMS^[51] وVSNLMS^[52] استفاده می­ شود [۳۶-۴۰-۴۱].
پیش از آن که به معرفی جزییات روش­های وفقی بپردازیم جایگاه فیلترهای وفقی در رادارهای پسیو برای حذف تداخل، ورودی و خروجی این فیلترها و سیگنال مطلوب و سیگنال خطا را معرفی می­کنیم. ساختار کلی این فیلترها در رادارهای پسیو به صورت شکل ۳-۴ می­باشد [۳۸]. با توجه به مفاهیم فیلتر وفقی، سیگنال ورودی فیلتر، سیگنال خروجی فیلتر، سیگنال مطلوب و سیگنال خطا به ترتیب برابر با x_i[n]، x_o[n]، x_d[n] و x_e[n] می­باشد.

شکل ۳-۴: ساختار وفقی در رادار پسیو
در ساختار فوق، فیلتر وفقی تابع مابین سیگنال­های تداخل در کانال مراقبت و سیگنال­های پردازش شده در کانال مرجع را تقریب می­زند. هر چه همبستگی سیگنال تداخل در کانال مراقبت و سیگنال پردازش شده در کانال مرجع بیش­تر باشد فیلتر وفقی عملکرد مناسب­تری داشته و می ­تواند سیگنال­های تداخل کانال مراقبت را به صورت بهتری در خروجی خود دنبال کند. ممکن است تفاوت بین سیگنال­های تداخل کانال مراقبت و سیگنال پردازش شده کانال مرجع تنها در تأخیر باشد، در این حالت اگر مقدار این تأخیر کم­تر از طول فیلتر وفقی باشد فیلتر توانایی دنبال کردن سیگنال تداخل را در خروجی خود به خوبی خواهد داشت. حال اگر علاوه بر تأخیر، تفاوت در داپلر نیز بین سیگنال تداخل و سیگنال پردازش شده وجود داشته باشد میزان همبستگی بین این سیگنال­ها بسته به میزان داپلر کاهش یافته و این امکان وجود دارد که فیلتر وفقی نتواند تداخل را در خروجی خود به خوبی دنبال کند. حال باید به این نکته توجه داشت که از آن­جایی که اهداف دارای داپلرهای نسبتاً بزرگ و یا تأخیر بیش­تر از طول فیلتر وفقی هستند، فیلتر وفقی توانایی حذف آن­ها را در خروجی خود ندارد و لذا با بهره گرفتن از این فیلترها پس از حذف تداخل، اهداف به صورت صحیحی آشکارسازی می­شوند. نکته دیگر قابل توجه این است که ذات سیگنال کانال مرجع خود نیز می ­تواند عاملی موثر بر عملکرد فیلتر وفقی باشد چرا که در رادراهای پسیو سیگنال­های مطلوب و سیگنال­های تداخلی همگی از جنس سیگنال مرجع هستند.
حال به معرفی و بررسی جزییات روش­های متفاوت وفقی می­پردازیم[۳۶-۳۷].
۳-۳- معرفی روش­های وفقی حذف تداخل
۳-۳-۱- فیلتر وینر
در ابتدا به نحوه طراحی فیلترهای وینر می­پردازیم زیرا درک مفهوم فیلتر وینر کمک بسیاری به درک مفاهیم در فیلترهای وفقی می­ کند. در بحث فیلتر وینر سیگنال­ها به صورت تصادفی فرض شده و تابع هزینه به صورت زیر تعریف می­ شود:

منظور از همان متوسط­گیری آماری است. در واقع در این روش با کمینه کردن تابع هزینه که به صورت فوق تعریف می­ شود ضرایب بهینه فیلتر نتیجه می­ شود. هرگاه طول فیلتر وفقی با طولی برابر L و با ساختار عرضی مطابق شکل ۳-۲ در نظر گرفته شود، می­توان بردار ضرایب و ورودی فیلتر را بنابر شکل ۳-۳ به صورت زیر تعریف کرد:

با توجه به روابط فوق خروجی فیلتر به صورت زیر تعریف خواهد شد:

در نتیجه سیگنال خطا و تابع هزینه به صورت زیر قابل استخراج هستند:

که در رابطه فوق داریم:

خبرگان

۰٫۷۳۴

ارباب رجوع

۰٫۷۵۴

شهروندان

۰٫۵

۵

مسئولیت اجتماعی

کارکنان

۰٫۸۲۶

خبرگان

۰٫۸۱۹

ارباب رجوع

۰٫۷۳۴

شهروندان

۰٫۶۱۹

با توجه به اعداد به دست آمده به وضوح مشخص است که پایایی متغیرهای مربوط به ادراک و تجربه‌ی فساد و سلامت از میزان خوبی برخوردار است. اما به محض خرد کردن آن به متغیرهای سلامت و فساد اداری، محقق با این مشکل روبرو شد که برخی از متغیرها از پایایی نه چندان مناسبی برخوردار است. ا زاین رو محقق برای افزایش پایایی سعی در همگون کردن طیف‌ها و افزایش تعداد نمونه کرد که تا حدودی محقق را در افزایش پایایی کمک نمود. البته هم‌چنان برخی از متغیرها از پایایی مطلوبی برخوردار نیست که به پیش‌بینی محقق با افزایش تعداد نمونه این عدد نیز بهبود خواهد یافت.

۳-۶-۲- روایی:
روایی محتوایی نشان‌دهنده‌ی آن است که آیا پرسش‌هایی که برای سنجش به کار رفته ‏است، معرف خصیصه‏هایی که قصد اندازه‌گیری آن‌ها در میان است را دارد یا خیر؟ معمولاً روایی محتوا را بر اساس داوری‏های کارشناسان و افراد مجرب مورد سنجش قرار می‏دهیم.
۳-۶-۲-۱- روایی سازه:
روایی سازه بیانگر این موضوع است که سؤالات و گویه‌های مطرح شده برای هر متغیر، آیا دقیقاً همان متغیر را می‌سنجد یا خیر. در راستای رسیدن به این اطمینان می‌توان از روش‌ها و شاخص‌های متفاوت بهره جست. در این تحقیق با توجه به این که در پرسشنامه‌ی طراحی شده به تأیید اساتید محترم مشاور و راهنما رسیده و پیش از این توسط گروه پژوهشی مبدع مدل و روش خاص سنجش سلامت و فساد اداری مورد تست خبرگی قرار گرفته بود و هم‌چنین در دو مرحله که مرحله‌ی اول به صورت پایلوت در ۵ منطقه‌ی شهرداری تهران آزمایش شده و سپس در مرحله‌ی دوم در سرتاسر شهر تهران و تمامی شهرداری مناطق و سازمان‌ها، مؤسسات و شرکت‌های وابسته‌ی شهرداری تهران به اجرا درآمد و نتایج آن نیز مورد تأیید ناظران علمی قرار گرفته است، پرسشنامه‌ی مورد استفاده را دارای روایی قابل قبول است.
۳-۷- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:
روش تجزیه و تحلیلی که در ادامه توضیح داده خواهد شد با بهره‌گیری از روشی که توسط فاستر، هورویتز و مندز برای سنجش فقر بسط داده شده است، ابداع شده و تکنیک‌های فنی محاسبه بنا به ضرورت و نیاز تغییر داده شده و بومی شده است(فاضلی، محدثی و عابدی‌جعفری ۱۳۹۱)
پیش از مطرح کردن روش تجزیه و تحلیل اطلاعات باید چند نکته‌ی مهم در استفاده از این روش گوشزد شود:
اول: شناخت انواع و ابعاد سلامت و فساد در شهرداری ضروری است که این ابعاد و انواع در مدل مفهومی تحقیق بیان شده است. هر چند که شاید ابعاد و انواع فساد و سلامت ذکر شده دربرگیرنده‌ی تمامی ابعاد و انواع فساد و سلامت نباشد اما حداقل دربرگیرنده بخش اصلی و عمده بوده و بیانگر چند بعدی بودن این پدیده‌ها می‌باشد.
دوم: بر اساس تحقیقات صورت گرفته‌ی پیشین و تجربه‌ی محقق، شهرداری به لحاظ ساختاری، ماهیت وجودی و وظایفی که انجام می‌دهد دارای دو بخش عمده است. بخش اول آن بخش که در ارتباط مستقیم با ارباب‌رجوعان روزمره و کثیر بوده و بخش دوم، بخشی که ارباب‌رجوع عادی ندارد بلکه بنا به نیاز با ارباب‌رجوع خاص‌تر در قالب مناقصات و برون‌سپاری و پیمانکاری‌ها در تماس است.
سوم: بروز فساد و یا تأمین سلامت در شهرداری به جهت توضیحات پیشین باید هم در تعاملات این سازمان با خارج از سیستم سازمانی و هم در تعاملات درون سیستم سازمانی مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد.
چهارم: لازم است بررسی‌های مبتنی بر سنجش ادراکات درباره‌ی فساد و سلامت و مطالعه‌ی میزان قربانی شدن در برابر فساد و عدم تأمین سلامت را با بررسی‌هایی که عمیق‌تر به ساختار فساد و سلامت در هر بخش از شهرداری می‌پردازند ترکیب کرد. برای مثال می‌توان شاخص‌های مبتنی بر سنجش ادراکات و میزان دریافت رشوه را با شاخص‌هایی که از بررسی پرونده‌های واقعی یا میزان گزارش شدن موارد فساد به دست آمده‌اند ترکیب کرد.
با توجه به ذکر این چند نکته می‌توان به بررسی و توضیح روش مورد پرداخت.

زنان ترانه، بنفشه حجازی، صفحه ۹۹
ماهنامه ادبی فرهنگی هنری نافه، شماره ۲۲، صفحه ۶
همان صفحه ۶
همان صفحه ۶
زن، شعر، اندیشه، غزل تا جبخش، صفحه ۱۰
گهواره سبز افرا، دکتر احمد ابو محبوب، صفحه ۵۶
همان کتاب، صفحه ۵۶
همان کتاب، صفحه ۶۲
زن، شعر، اندیشه، غزل تا جبخش، صفحه ۲۱
بررسی عناصر زنانه در شعر بانوان ( پایان نامه) ، پریسا مسعودی، صفحه ۱۵
زنان ترانه، بنفشه حجازی، صفحه ۹۹
گهواره سبز افرا، دکتر احمد ابو محبوب ، صفحه ۷۶
نوع نگاه در ایجاد تصویر
در فصول گذشته مختصری به تصاویر ترسیم شده شاعرانه پرداختیم اگر چه به اشاره؛ در این مقال، مجال آن را خواهیم یافت تا بیش تر نگاه دو شاعر مد نظر را در خصوص آفرینش تصویر مورد بررسی قرار دهیم و شباهت و تفاوت این هر دو را در تطابق آثار و گفتار و نظریاتشان دریابیم. بگذارید در همین افتتاح سخن از قول شفیعی کدکنی در کتاب ارزشمند صور خیال در شعر فارسی بیاوریم که « نوع تصاویر هر شاعر صاحب اسلوب و صاحب شخصیتی بیش و کم اختصاصی اوست.»^۱ یعنی آن چه که شاعری به عنوان تصویر در اثر خود خلق می کند، شاعر دیگر نمی تواند خلق کند و اگر کسی بدین کار مبادرت ورزد پر واضح است که صاحب اسلوب نیست و مقلد است.
اگر چه که رویکرد این پژوهش نگاه زنانه است و نقد بر پایه زن مداری، لکن بی راه نمی رویم اگر اندکی از تصویر و تصویر سازی سخن بگوییم .
علم بیان، علم تصویر های شاعرانه است طرح آن تشبیه، پرداخت آن استعاره و رنگ و لعاب آن را مجاز و کنایه می سازند اگر چه دیگر عناصر زیبایی در شعر همچون آرایه های ادبی و اقسام دیگر فنون بلاغت، گیرایی و دلربایی تصاویر را افزون می کند اما این چهار رکن که در بالا یاد کردیم اساس علم بیان و تصاویر شاعرانه است.« شاعر سخن می گوید زیرا شاعر مشهودات و احساسات خود را به سبکی که مکالمه یا معمولی، می نامند بیان می کند و بین این سبک و سبک های دیگر یعنی آن چه در اصطلاح، نثر، نثر منظوم، حکایت، حماسه، سوال و جواب، نمایش، غزل سرائی، ساز و آواز و غیره نامیده می شود هیچ گونه فاصله ای وجود ندارد.»^۲ چه این که همه این اقسام بر شمرده شده اجزاء هنراند و ما حصل کنش جهان خارج و واکنش صاحب اثر، لکن دراین مکالمه که آن را از حد محاوره معمولی خارج می کند عناصری وجود دارد که به دلربایی سخن کمک شایانی کرده و همچنان می کند چندان که گفته شده « بیان “عادی” به فکر و فلسفه ربط داده می شود و بیان ” آراسته ” به خیال و شعر، ماهیت و خصوصیت زبان همانا خیال و استعاره است و زبان رابطه بسیار نزدیکی با شعر دارد که با منطق ندارد»^۳ خصوصا این ویژگی با احساس سخن گفتن یا مخیل سخن گفتن در زبان زنانه قوت بیش تری می تواند داشته باشد گرچه وجود این حس لطیف در همه شعرا از زن و مرد دیده و شنیده شده است. اساسا آن دسته از احساساتی که به شکل شعر در گستره ادب پارسی موجود است همواره همراه با تصویر است. لذا قوت و ضعف سرایندگان در ساختن تصویر بحثی است که قابل تحلیل و بررسی است البته کم هم نیستند کسانی که در این راستا قلم زده اند و مقالات و کتب عدیده نگاشته اند، بِنِدِ تو کروچه ی ایتالیایی معتقد است « احساس بدون تصور کور است و تصور بدون احساس میان تهی است.»^۴ یعنی این دو به مثابه دو بال، پرنده خیال شاعر را به سر منزل مقصود می رسانند و شعرش را به لانه اذهان مخاطب می نشانند. فی الواقع شاعر با دمی مسیحایی طایر خشکیده روزگار و ابتلائات خوش و ناخوش آن را حیات می بخشد تا آزاد و رها در آسمان سینه مخاطب صاحب ذوق و خرد به پروازدر آید « شاعر چیزی را به شکلی تازه می سازد، شکلی که در طبیعت وجود ندارد، شکلی که سرچشمه پایان ناپذیر نظم ها و قاعده ها و به همین شکل شناخت ها و تأویل هاست»^۵ می بیند، می اندیشد، خیال می کند و می آفریند. این آفرینش می تواند شیرین باشد و یا تلخ.
تصاویر شاعرانه از نظرگاه سیمین
سیمین بهبهانی شاعری با قلمی به جد زنانه در ایجاد تصاویر شاعرانه ورای احساسات زنانه یا بهتر بگوییم خالی از این احساسات خاص- که ناشی از ویژگی های یک زن است- در دیگر اشعار که اشاره ای به این خصیصه ها نداشته موفق شده است به طور قطع و یقین تصاویری بسازد که به راحتی مخاطب خویش را وادار به دیدن کند.
نمونه را در شعری با عنوان « گفتی که انگور است… » شاعر موفق شده چنان تصویر مشمئز کننده ای از ظلم ها و ستم های تاریخ بسازد که طعم شور چشم در دهان هر مخاطبی خواه ناخواه چهره او را در هم کشد و گره بر جبین اش افکند.
گفتی که انگور است…
گفتی که: « انگور است»، گفتم: « نمی بینم!» / گفتی که: « باور کن! یک خوشه می چینم
این باغ تاریخ است وین تاک ها هر سال / انگور می آرد چندان و چندینم…»
دستت تکان می خورد انگار می چیدی- / گفتم: « ندارد راه شوخی در آیینم.»
گفتی:« به هم نِه چشم وانگَه دهان بگشا» / تا بخشمت کامی زین تُرد شیرینم…»
من آنچنان کردم گفتم که: « وه! شور است!» / بیزاری قی بود زان طعم خونینم!
افکندمش بیرون؛ بر کنده چشمی بود؛ / گویی به سر بارید آوار سنگینم
در دیده، آفاقم چون آسیا، می گشت / باران خون می ریخت از ماه و پروینم
می گفتی:« انگور است…» فریاد من می گفت: / « بر تاک ها جز چشم چیزی نمی بینم!»
( مجموعه اشعار، دشت ارژن، صفحه ۷۴۱ )
با خواندن این شعر مخاطب گویی قادر است تجسم کند که کسی در مقابلش چنین وضعی را تجربه می کند و یا خود تجربه گر طعم شور و مشمئز کننده چشم است. و البته باید گفت از این دست تصاویر مفهوم گرایانه در شعر سیمین بسیار است که در پی خواهد آمد، لکن این شعر را که خالی ا زاحساس زنانه است و بیان شومی ظلم در اعصار گذشته است، آوردیم تا مصداق و نمونه ای ذکر کرده باشیم.
وزن و تصویر
گفتیم که عوامل بسیاری در ایجاد تصویر موثرند و البته عوامل بیانی آن را بر شمردیم اما نکته دیگری که در این جا باید بدان اشاره مختصری شود مسئله اوزان شعر پارسی است که خود می توانند تصاویر را بهتر و جا افتاده تر کنند. این فی الواقع همان چیزی است که در اشعار سیمین بهبهانی مورد بحث و بررسی بسیار قرار گرفته و نظرات مختلفی دربارهی اوزان انتخابی او برای سرایش شعر بیان داشته اند. همه می دانیم که وی از اوزان غیر متداول در شعر خود استفاده کرده و برخی بر این باورند که این نیز خود نوعی ساختار شکنی اوست در عدم استفاده از اوزانی که دیرگاهی است تا همه بدان ها شعر سروده اند. بنابراین باید گفت « شاعری که از وزن اعراض می کند بیش از شاعری که در حیطهی وزن می سراید باید با زبان تصویر سخن بگوید. زیرا وزن به تن هایی، خود یکی از عوامل ایجاد تصویر است. وقتی این عامل بر کنار بماند شاعر بیش تر به رعایت عوامل دیگر تصویر ملزم می شود.»^۶ که البته در ارائه شواهد مثالی که نگاه زنانه سیمین را بررسی می کند به نحوهی رعایت این مقوله در آفرینش و سرایش شعر توجه خواهیم کرد. البته خود سیمین در پاسخ به چنین مسئله ای و نیز در پاسخ به این که صناعات ادبی دیگر در شعر او بیش تر کاربرد داشته می گوید « رمز و کنایه و ایهام، شعر را قابل تفسیر می کند، هر کس به میل خود می تواند برداشتی از آن داشته باشد. بسیاری از شعرهای خود را می بینم که در ذهن دیگران مفهومی متفاوت با آن چه در ذهن خود من بوده است دارد. در حالی که این برداشت نیز برایم قابل قبول است.»^۷ پس ملاحظه می شود که علی رغم عدم استفاده از اوزان پر کاربرد، شاعر وظیفه خود را در قبال جبران آن دانسته و از دیگر صناعات ادبی در جهت ساختن تصاویر خود استفاده مطلوب کرده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

سیمین بهبهانی در پاسخ به سوالی بدین مضمون که آیا اهمیت ابداع شعر شما بیش تر در وزن است؟ گفته است:« ابداً، این وزن ها از این جهت اهمیت دارند که فضای تازه و تعبیرات نو و درونمایه هایی را که تاکنون سابقه نداشته اند، پذیرا می شوند و به طور کلی این نوع غزل با غزل گذشتگان هیچ شباهتی ندارد، جز شکل هندسی نوشتار و تساوی طولی مصرع ها.»^۸ یعنی سیمین برای به تصویر کشیدن منظور و مقصود خویش اوزانی را انتخاب کرده که بتواند سخنش را به تمامی باز گوید و مخاطب خویش را از درونیات خود آگاه کند. فی الواقع از اوزان به عنوان ابزاری برای بیان استفاده کرده است که به گمانم پیرامون این مقوله سخن های بسیاری هم خود وی در مصاحبه هایش ایراد کرده است و هم پژوهشگران و نظریه پردازان بدان به قدر کفایت پرداخته اند لذا به همین اندک در خصوص اوزان او و نقل قول هایش بسنده می کنیم و اشاره ی کوتاهی نیز به وزن در آثار شفیعی کدکنی در مطالب پیش رو خواهیم داشت.
به سر بحث پیشین یعنی تصویر و تصویر سازی باز گردیم. سیمین بهبهانی در پاسخ به این پرسش که به گمان شما تصویر سازی در شعر چه نقشی دارد و آیا محتوا و پیام شعر اهمیت اساسی دارد یا فرم و تکنیک؟ آورده است:« در مورد تصویر دراین مجال چه می توانم گفت؟ هر مفهومی در ذهن ایجاد حرکتی می کند. شما از برخورد با لفظ آب، شکل آن را تصور می کنید. این تصور، عنصر خام خیال است، اما شاعرانه نیست. اگر کسی از شگرد شاعری آگاه نباشد، هر محتوا و هر پیام و هر تصویر والا را در تنگنا های عجز و ناتوانی خویش خواهد کشت. مقصودم از شگرد یا به گفته شما ” تکنیک، لزوما قواعد و معیار های کتاب های معجم و صناعات شاعری نیست. مقصود آگاهی از درست گفتن است و درست اندیشیدن تسلط بر واژگان و تبحر در زبان و بسیاری آگاهی های دیگر که با ممارست ومداومت در کار، و نقد و بررسی بی رحمانه فراهم می آید. وقتی پیام و محتوا و تصویر با شگرد درست در هم آمیخت، می توان گفت که شعر تکوین یافته است.»^۹
می توانیم ازاین گفته سیمین این گونه استنتاج کنیم که تصاویر و محتوا به نوعی باز بسته به یکدیگرند و لازم و ملزوم هم یعنی تصاویر اگر با بهره گرفتن از شگرد های شاعرانه که همانا بیان و بدیع است درست و بر اسلوب ساخته شده باشد و مبین ادراک صاحب اثر گردد پس محتوا و پیام را رسانده است چه این که محتوا و پیام نیز خود رسانای تصاویر موجود در اثر است. در خصوص تصویر سازی سیمین از او در چندین مصاحبه سوالهایی شده است من باب مثال وقتی از او خواسته می شود تا درباره ی تصویر و مضمون شعرش توضیح دهد وی این گونه به توضیح می پردازد:« من با زبان تصویر سخن می گویم. تصاویرم ابعاد مختلفی دارند که تداعی و جان بخشی و بر قراری رابطه عاطفی با شنونده، به دنبال یک مفهوم محض، از مختصات آن است. مثل یک نقاش از رنگ ها به تناسب فضای شعرم استفاده می کنم. اشیاء برایم هیچ وقت همان نیستند که در ظاهر به آن نگاه می کنم. سمبل ها هم در شعرم ارزش خاصی دارند.»^۱۰ و این نقاش سانی و نقاش واری توصیه ایست که بزرگان به خیل شعرا کرده اند « ارسطو توصیه می کند که شاعران نیز روش نقاشان را در پیش گیرند، و همچون آنان وقتی می خواهند اصل چیزی را تصویر نمایند، تصویری سازند شبیه به اصل اما بهتر از آن.»^۱۱ یعنی اصل چیزی را دیدن و آن اصل را به تخیل و فن شعر آمیختن و زیباتر عرضه کردن این مقوله را اگر به مثابه یک اصل بپنداریم باید گفت دردیگر هنرها و از جمله در خود هنر نقاشی هم وضع به همین منوال است یعنی استاد نقاش به هنرجوی خود مدام گوش زد می کند که جور دیگر ببین، آن چه را که دیگران نمی بینند تو باید ببینی، ظرافت ها، سایه ها و هر آن چیزی که به اعتلای تصویر ترسیم شده عینیت می بخشد.
سیمین در جای دیگری باز در باب تصویر گفته است:« من کمتر به تصویر، صرفاً از جنبه تصویری آن فکر کرده ام، بلکه همیشه در جست و جوی چیزی برای عینیت بخشیدن به عاطفه بوده ام و شاید همیشه همین عاطفه موجب تداعی تخیل شده است و شاید به همین علت تصویر های من کمتر انتزاعی هستند و بیش تر رشته عاطفه من است که آن ها را به سویم می کشد. از طرف دیگر تصویر یا تخیل را همیشه در تقارن و تضاد یا تشابه به کار گرفته ام و شاید از همین جهت است که تصویرهایم ابعاد مختلفی دارند.»^۱۲ عاطفه دقیقاً همان عنصری است که عینیت و تجسم خارجی ندارد و شاعر ما در اشعار خود آن بخشی را برجسته می کند که دیگر چشم ها قادر به دیدن و تجسم آن نیست گرچه احساسش می کند.
نمونه را، این شعر می آوریم تا عاطفه پنهان در قلب آدمی را به عینه در شعر سیمین بازخوانی و یا به دیگر سخن بازبینی کنیم:
باغ مهتاب
دیشب، ای بهتر ز گل! در عالم خوابم شکفتی / شاخ نیلوفر شدی در چشم پر آبم شکفتی
ای گل وصل از تو عطرآگین نشد آغوش گرمم / گرچه بشکفتی ولی در عالم خوابم شکفتی
بر لبش، ای بوسه ی شیرین تر از جان! غنچه کردی / گل شدی، بر سینه ی هم رنگ سیمابم شکفتی
شام ابر آلود طبعم را دمی چون روز کردی / آذرخشی بودی و در جان بی تابم شکفتی
بستر خویش از حریری نرم چون مهتاب کردم / تا تو چون گل های شب در باغ مهتابم شکفتی
خوابگاهم شد بهشتی، بسترم شد نو بهاری / تا تو، ای بهتر ز گل! در عالم خوابم شکفتی .
(سیمین بهبهانی- مجموعه اشعار- مرمر- شعر باغ مهتاب – صفحه ۳۲۴)
این نمونه شعر عاطفی که سرشار از عواطف زنانه است پر است از تشبیهاتی که شاعر برای ملموس کردن مقصود خود بدست داده است.
در باب ارائه اثر مختص به بانوان در آثار سیمین باید گفت:« هر چند سیمین اثر مستقلی از وضعیت زنان در جامعه ایرانی ننوشته، ولی برای زن می نویسد. زیرا می داند زن موجودی نیرومند و از ناتوانی مبراست؛ زن به اعتقاد او محور هستی و شگفتی عظیم خلقت است. زن سازنده جامعه و شریک و همکار مرد است و اگر در جامعه ای مرد عقب مانده و ستم دیده و بدبخت باشد، طبعاً زن هم همین حالت را دارد.»^۱۳ این نگاه زنانه، زبانی است برای بیان رنج ها و شادی ها و هر آن چه که در خصوص زن نیاز به بیان دارد.
برای بررسی حس حماسه پردازی درآثار سیمین ناگزیرگریزی به نظریهی روانشناسی یونگ می زنیم و روان آنیموسی سیمین را تحلیل می کنیم و البته باید گفت به همین ترتیب روان آنیمایی سرشک را نیز بررسی خواهیم کرد. روان و روحیه ای که می توان دراشعار حماسی سیمین از مجموعه شعر ” خطی زسرعت و از آتش” سراغ گرفت. تا به اکنون بر این باور بوده ایم و بوده اند که سرودن حماسه و اشعار حماسی عرفاً به زبان مردان جاری است و زبانی مردانه دارد لکن آنجا که زنی حماسه سراید و ساز حماسه کوک کند، روح مردانه ی او بر وجودش محیط گشته و مسلط؛ چندان که در آثار سیمین اشعاری که برای جنگ و جبهه و ایام دفاع مقدس دارد این روحیه به خوبی ظهور و بروز می یابد.
از آن جا که « سیمین طبیعت گرا نیست وغالبا^ً مضامین آن حول انسان شهر نشین دور می زند.»^۱۴ و درست در این خصیصه شعر او با شعر شفیعی کدکنی متفاوت و متمایز است لذا او « در غزل خود به فرم و زبانی رسیده است که می تواند در آن به راحتی از مشخص ترین موضوعات اجتماعی حرف بزند.»^۱۵ موضوعاتی چون جنگ، ایثار، جانبازی که مبتلا به یک دوره زمانی مشخص یعنی دهه شصت تاریخ معاصر ایران است .ذکر نمونه ای از زبان خود سیمین به آشنایی مخاطب با روح حماسی وی کمک شایانی خواهد نمود.
بروید تا بمانم

میشل فوکو نه فقط بر رعایت مصالح عمومی از سوی دولت تأکید می ورزید بلکه رعایت مصالح عمومی از سوی دولت را متناظر با مصلحت خود دولت هم می دانست (فوکو، ۱۳۷۷: ۹۴).
۴-۱. اهمیت مصلحت عمومی در اسلام و ایران
موضوع مصلحت از سده ی اول تاریخ اسلام در میان دانشمندان اسلامی مورد بحث بوده است (دهقان، ۱۳۹۱: ۴). از این قرار اهمیت دادن به نظریه ی «مصلحت عمومی» در اندیشه های سیاسی و سیاست ورزی منحصر به غرب نیست بلکه این نظریه در جهان اسلام به طور کلّی و در جهان تشیّع به طور ویژه از اهمیّت به سزایی برخوردار بوده و هست: امام محمدغزالی در زمره ی اندیشه گرانی است که در آثار گوناگون خود به مسأله ی «مصلحت» پرداخته و برای آن چارچوب نظری و علمی گذارده است. غزالی در مقام عمل به نظریه ی «مصالح عمومی» به روایت ایرانی آن پایبند بوده و آن را مورد تأیید قرار داده است. (افتخاری، ۱۳۸۴: ۲۱۸ و ۲۲۰) غزالی در فقره ای مهم پاس داشت مصلحت مردمان را وظیفه ای دانسته که از سوی خداوند برعهده ی حاکمان نهاده شده است. «اما پیغامبران را بفرستاد به بندگان خویش تا ایشان را به وی راه نمایند و پادشاهان را برگزید تا ایشان را از یکدیگر نگاه دارند و مصلحت زندگانی رعیت در ایشان بست به حکمت خویش». (به نقل از حلبی، ۱۳۶۵: ۴۷۵).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

کل اندیشه های سیاسی خواجه نظام الملک براساس مصلحت عمومی استوار است. (ارمکی، ۱۳۸۷: ۲۵۸). او در فصل دوم «سیاست نامه»ی خویش تحت عنوان «اندرشناختن قدر ایزد تعالی مر پادشاهان را» قدرشناسیِ پادشاهان از خداوند به خاطر نعمت پادشاهی در نگه داشتن رضای او دانسته و راه رسیدن به آن را رعایت «مصالح مردمان» از طریق گسترش عدالت و نیکی در بین آنان می داند. آن جا که می گوید: «شناختن قدر نعمت ایزد تعالی پادشاهان را نگاه داشت رضای او است؛ عزَّ اِسمُه و رضای حق سبحانه اندر احسانی باشد که با خلق کرده شود و عدلی که میان ایشان گسترده آید». (خواجه نظام الملک، ۱۳۷۲: ۶).
ابوالحسن ماوردی که از اندیشه گران بزرگ جهان اسلام است؛ به گونه ای روشمند به طرح مسأله‌ی «مصلحت عمومی» و ابتنای سیاست و حکومت بر آن پرداخته است. قسمت اعظم آراء او درباره‌ی «مصلحت عمومی» در کتاب «الاحکام السلطانیه»ی وی آمده است. کتابی که ابن خلکان درباره‌ی آن آورده است: «آن تصنیفی عجیب و بسیار جامع در امر سیاست اسلامی است که بنیاد آن بر مصلحت عمومی استوار است». سرتاسر کتاب «الاحکام السلطانیه» دلالت بر این دارد که ماوردی در همه جا ایده ی «مصلحت عمومی» را به مثابه اصلی بنیادین در امر سیاست و حکومت در نظر داشته است. (افتخاری، ۱۳۸۴: ۲۱۷-۲۱۶).
سعدی بر اهمیّت در نظر داشت و رعایت مصلحت عمومی چنان پای می فشرد که فرمانروای آرمانی خویش را فرمانروای «درویش صفت» معرفی کرده که خلق از او خیر و خوبی و نعمت ببینند. او در مذمّت عطف نظر فرمانروایان به مصلحت خصوصی می گوید:
نیاساید اندر دیار توکس چو آسایش خویش جویی و بس
سعدی در جای دیگر در این معنی و خطاب به فرمانروا این گونه سفارش می کند:
که خاطر نگه دارِ درویش باش نه دربند آسایش خویش باش
(سعدی، ۱۳۸۷: ۲۰)
مخلص اندیشه ی سعدی در این باب را از زبان شیرین بیانی این گونه می خوانیم: فرمانروایان باید بدانند که «حکومت از برای ملّت است و نه ملت برای حکومت». (بیانی، ۱۳۸۰: ۲۲۷). سعدی آن چنان به مصلحت عمومی اهمیت می دهد که به نظر او راهکار استقرار عدالت از سوی حکومت آن است که در هر کار صلاح رعیت در نظر گرفته شود. (یوسفی، ۱۳۸۷: ۲۰).
ابن خلدون خیرهمگانی را غایت علم عمران به شمار آورده (مهدی، ۱۳۷۳: ۳۳۸) و تدبیر امور جامعه را از جمله ی مصالح عمومی می دانست که به مردم واگذار شده است. (افتخاری، ۱۳۸۴: ۷۴).
شیعیان زیدی وجوب امام را از باب «مصلحت عمومی» توجیه می کنند. آنان وجوب امام را برای حفظ عدالت که همان ترجمان «مصلحت عمومی» است لازم می دانند (پولادی، ۱۳۹۲: ۶۱ و ۵۴).
محقق سبزواری بنیاد و فلسفه ی حکومت را بر تأمین مصالح عمومی می داند. او به اندازه ای به این مفهوم اهمیت می داد که حکومت ها را بر پایه ی میزان تأمین مصالح عموم مردمان دسته بندی کرده است. او حتی گامی فراتر نهاده و معیار عملکرد فقها را در هر دوره ای تأمین مصالح عمومی دانسته است. (افتخاری، ۱۳۸۴: ۳۷۱- ۳۶۷).
درباره ی اهمیت مصلحت عمومی در نزد فقها می توان گفت که به طور کلی نظریات سیاسی آنان دائر مدار «مصالح عمومی» است. اصغر افتخاری در فقره ای که به تحول اندیشه ی سیاسی شیعیان از قرون پنجم تا عصر صفویه پرداخته می نویسد: در این بازه ی زمانی ما شاهد «تحول در ماهیت دولت از یک نهاد سیاسی با مرجعیت سلاطین جائر و همکاری فقها در حدود مصالح عمومی شیعیان، به نهادی با مرجعیت مجتهدان جامع الشرایط در خدمت مصالح عمومی و عموم مصالح شیعیان هستیم». (افتخاری، ۱۳۸۴: ۳۶۲). بی جهت نیست که ابونصرفارابی «فقه» را در مقایسه با فلسفه، عرصه ی مناسب تری برای پرداختن به جزئیات مصالح حیات جمعی دانسته است. (نوبهار، ۱۳۹۱: ۱۲۳)
امام خمینی (ره) که نوآوری های قابل توجهی در نظریه و مفهوم «مصلحت عمومی» داشته اند بر این باور بود که اساس حکومت بر «مصلحت عمومی» استوار است. او وجوب اجرای احکام شرعی را مشروط به تامین «مصالح عمومی» می دانست. امام خمینی (ره) براساس قاعده ی «الاهم و فالاهم» شرط وجوب احکام شرعی را در امر حکومت آن می دانست که امر شرعی «مأمور به» یا «منهی عنه» متضمن «مصلحت عمومی» باشد. (آذین ، ۱۳۸۹: شماره ۹).
نایینی حکومتها را بر پایه و سنجه ی مصلحت عمومی و به این صورت طبقه بندی می کرد: «حکومت استبدادی که بر اساس قدرت مطلقه ی فردی قرار دارد و در خدمت منافع شخصی است و حکومت مشروطه ی قانونی که در خدمت منافع عامه است».(بشیریه، ۱۲۱:۱۳۷۸).
در نزد عبدالکریم سروش مصلحت عمومی از چنان اهمیتی برخوردار است که حکومتی را که بر مبنای «مصلحت عمومی» استوار نباشد دینی نمی داند. (پولادی، ۱۳۹۲: ۱۸۱-۱۸۰)
این اندیشه منحصر به غزالی، ابن خلدون، خواجه نظام الملک، آکوئیناس، کوزانوس، ارسطو و یا عصر سنت نیست بلکه در دوره ی مدرن نیز به طور کلی مفهوم کشور را حوزه ی مصالح عمومی به حساب می آورند. زیرا در دولت جدید اصل صورت آن یعنی حکومت یک تن یا گروهی از شهروندان نیست بلکه اصل اداره ی کشور براساس معیارهای مصلحت عمومی است. (طباطبایی، ۱۳۸۲: ۲۱۳). به همین دلیل جان لاک بر این باور بود که توجه به مصالح عمومی شاخص ترین ویژگی عصر حاضر است. (افتخاری، ۱۳۸۴: ۴۲۵).زیرا امروزه بنیان تمامیِ جوامع صرف نظر از نوع نظام سیاسی بر رضایت عمومی استوار است (معتمد نژاد، ۱۳۸۹: ۳۲). و رعایت مصالح عمومی عمده ترین راه تأمین رضایت عمومی است. به طور کلی می توان گفت که اساساً نوآوری و ابتکار عصر حاضر در امر سیاست و حکومت همان تنظیم نهادینه ی حدود مصلحت عمومی و مصلحت خصوصی در چهارچوب نظام های مردم سالار است. (هلد، ۱۳۷۷: ۳۶۸).
از این گذشته علت اساسیِ مخالفت مارکسیست ها با نظام های دموکراتیک و مردم سالار غربی نیز این است که آنان این نظام ها را تأمین کننده ی «مصالح عمومی» نمی دانند. زیرا آنان این جوامع موجود را طبقاتی دانسته و برآن بودند که در جوامع طبقاتی دولت نمی تواند وسیله ی تعقیب خیر مشترک یا منافع همگان باشد. (هلد، ۱۳۷۷: ۳۷۰). زیرا دولت ابزار دست طبقه ی مسلط بوده و منافع آنان را نماینگی می کند نه همگان را. بدین سان مارکسیست ها رعایت نشدن اصل «مصلحت عمومی» در دولت های مردم سالار را نقص اساسی این نوع از سیستم های سیاسی می دانند واین اهیمت مفهوم «مصلحت عمومی» را در امر فرمانروایی، سیاست و حکومت می رساند. آنان با طرفداران نظام مردمسالار در این که «مصلحت عمومی» غایت امر سیاست است هم نظرند لکن در راه رسیدن به آن هم عقیده نیستند.
اهمیت این مفهوم به حدی است که بسیاری از اندیشمندان، در توضیح ویژگی ها و شاخص های دولت مدرن، کارآمدی و کارآیی دولت را کاملاً مشروط به تحقق «خیرعمومی» دانسته اند. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان مادر سند حقوقی و سیاسی کشور در اصول متعدد خود با عباراتی گوناگون همچون «مصالح کشور» «مصلحت جامعه» «مصالح عمومی» «منافع ملی» و «مصلحت نظام» به آن توجه ویژه ای مبذول داشته است. (راسخ، ۱۳۹۲: ۵۵۶)
۵.رابطه بین مصلحت خصوصی و مصلحت عمومی
بنابر مبانی انسان شناسِی اندیشه ی سیاسیِ جدید، انسان ها، خواه آنان را بد سرشت و یا نیک سرشت بدانیم، در جستجوی نفعِ شخصیِ خود هستند. به همین دلیل یکی از مسائل مهم اندیشه ی سیاسی جدید موضوع پیوند میان «منافع خصوصی» و «مصالح عمومی» است. به گونه ای که هر بحثی در اندیشه ی سیاسی جدید به نوعی با این موضوع ربط پیدا می کند.(طباطبایی، ۱۳۸۲: ۵۴۴). از این نظر باید در نظر داشت که تأکید بر «مصالح عمومی» نه فقط به معنای نفی یا رد مصلحت فردی نیست بلکه وظیفه اصلی نظریه ی مصلحت عمومی این است که راه های تأمین منافع فردی را در چهارچوب عمل جمعی بیابد. غایت نظریه ی مصلحت عمومی ارائه ی راه حل هایی برای سامان دادن به خواسته ها و مصلحت های فردی به گونه ای است که با الزامات و نیازهای جمعی ناسازگار نباشد و در عین حال «مصالح عمومی» موجب سرکوب «مصالح خصوصی» نگردد. (معینی علمداری، ۱۳۸۷: ۱۵۹). اندیشه گران زیادی منفعت عمومی و فردی را در هم تنیده و در یک راستا می دانند. به نظر آنان «خیر عمومی» به معنای «خیر همگان» نیز هست. از این رو با حمایت از «منفعت فرد» در حقیقت به حفظ و حمایت از «منفعت عمومی» نیز پرداخته ایم و در مقابل با تضمین «منفعت عمومی» در واقع خیر فرد را تضمین کرده ایم. (راسخ، ۱۳۹۲: ۹۴). علاوه بر این نه فقط نظریه ی خیرعمومی به این معنی نیست که افراد برای خیر عمومی جامعه، مصالحِ خود را فدا کنند بلکه نظریه های خیرعمومی به منظور رشد و اعتلای خیر و مصلحت افراد بنا شده است. (نوبهار، ۱۳۹۱: ۱۸).
اکوئیناس مصلحت عمومی و مصلحت های شخصی را بدون تعارض و سازگار با یکدیگر توصیف می کند. زیرا رسیدن به اهداف فردی در صورتی امکان پذیر است که انسان فی المثل در جامعه ای ایمن و عادلانه زندگی کند. بنابراین رعایت تعادل بین مصلحت عمومی و مصلحت های شخصی از لوازم ضروری نظریه ی مصلحت عمومی است. (نوبهار، ۱۳۹۱: ۳۱). پس رعایت مصلحت عمومی نه فقط به معنای وانهادن مصالح خصوصی نیست بلکه به قول فرانچسکو گوئیتچاردینی هماهنگیِ نفع خصوصی و مصلحت عمومی یکی از اساسی ترین ضابطه های شیوه ی فرمانروایی مطلوب است و مصالح خصوصی باید به گونه ای سوق داده شود که در جهت مصالح عمومی باشد. (طباطبایی، ۱۳۸۲: ۵۶۴). ماکیاولی نیز چونان گوئینچاردینی کوشیده است تا راهی برای تأمین مصلحت عمومی در هماهنگی با منافع خصوصی بیابد. (طباطبایی، ۱۳۸۲ : ۵۴۴).
به نظر هگل و مطابق دریافت وی از قدرت عقلانی آدمی، رشد تدریجی و تعالی عقل آدمی سرانجام مرز میان نفع شخصی و عمومی را از بین می برد. او جریان تاریخ را جریان رشد عقل می داند که تعیین کننده ی همه ی چیزها از جمله زندگی انسان هاست. از این رو وی معتقد است که اگر جامعه ای بر پایه ی عقل به وجود بیاید منافع شخصی و تکالیف اجتماعی یا همان مصلحت خصوصی و عمومی یکی می شوند. (راسخ، ۱۳۹۲: ۹۳) آدام فرگسُن جامعه ی مدنی را قلمرو نفِع خصوصی و دولت را قلمرو «مصلحت عمومی» می دانست و قائل به هماهنگی میان نفع خصوصی و مصلحت عمومی بود. (طباطبایی، ۱۳۷۹: ۲۷۵). آدام اسمیت بنیاد «مصلحت عمومی» را بر «مصلحت شخصی» استوار می دانست. (منصور نژاد، ۱۳۸۶: hawzeh.net) و هماهنگی میان این دو حوزه را در صورت وجود «آزادی» و «امنیّت» در جامعه ممکن می دانست. (طباطبایی، ۱۳۷۹: ۳۲).
بنابراین و در تحلیل نهایی می توان گفت که: مصلحت عمومی اساساً پشتوانه ای برای تأمین مصالح و منافع آحاد جامعه است. با ادبیات امروزی گفته می شود که در نظام های سیاسی آزاد بر اثر رقابت میان شهروندان، حوزه ی عمومی به وجود می آید و شهروندان برای تأمین منافع خصوصی خود، حوزه‌ای از مصالح عمومی به وجود می آورند. (طباطبایی، ۱۳۸۲: ۲۱۲).
بدینسان نظریه ی «مصلحت عمومی » می کوشد که مصالح شخصی و مصلحت عمومی را در طرحی یکپارچه که سعادت آدمی را تأمین کند با هم سازگار سازد. در این فقره می توان «سعادت» را همانا پس از مرگ و در لقای خداوند تصور کرد. لکن زندگی در این جهان در پیوندی کامل با این سرنوشت نهایی است و نه در تعارض با آن. زیرا جهان آفریده ی خداوند است و هم او آدمی را به استفاده از مواهب حیات تشویق کرده است. خلقت آدم و عالم در نهایت مبتنی بر طرحی الهی برای به سعادت رساندن آدمی است. به این ترتیب سعادت نهایی انسان و مصالح این جهانی به یکدیگر وابسته اند. (نوبهار، ۱۳۹۱: ۳۲). در این باره توماس قدیس بر آن است که، سیاست به عنوان تأمین مصالح عمومی اگر به درستی فهمیده شود عین دیانت است. زیرا غایت دیانت رستگاری و سعادت اخروی است که به عنوان مصلحتی برتر بر تأمین مصالح عمومیِ دنیا اشراف دارد. اما با این که سیاست تابعی از سعادت اخروی است، دنیا مزرعه ی آخرت و پل به سوی آن به شمار می رود که «انسان به نیروی خرد می تواند به استقلال در تدبیر امور آن بکوشد». (طباطبایی، ۱۳۸۲: ۲۸۷).
۶.مفهوم و تعریف مصلحت عمومی
۶-۱. مفهوم مصلحت عمومی
«مصلحت عمومی» از مفاهیم کلیدیِ اندیشه های سیاسی و حقوق عمومی است. زیرا غایت تمام اعمال زمامداران و مقامات اداری برآوردن سود همگان یا همان مصلحت عمومی است. (گرجی، ۱۳۹۲: ۱۱۲). لکن باید در نظر داشت که نمی توان تعریفی مطلق از سود همگانی و یا مصلحت عمومی برای همه ی زمان ها و مکان ها به دست داد. زیرا مصلحت و یا منفعت عمومی نیز مانند برخی دیگر از مفاهیم علوم انسانی امری زمانمند و مکانمند است. (گرجی، ۱۳۹۲: ۱۱۹). لکن این امر دلیلی بر این نیست که خود این مفهوم فی نفسه مغشوش و مبهم باشد. (بریان بای، ۱۳۷۱: ۲۲۰).
اگر بپذیریم که «تُعرف الاشیاء بأضدادها»، دانستن معنا و تعریف فساد ما را به معنا، مفهوم و تعریف « مصلحت عمومی» رهنمون می شود. از این منظر در تعریف «فساد» آورده اند: «فساد عبارت است از به کارگیری قدرت عمومی برای تأمین منافع خصوصی و گروهی» براین اساس شاخص فساد سیاسی و اداری این است که زمامداران از قدرت سیاسیِ(عمومی) خویش برای کدامین مقصود استفاده می کنند. بنابراین چنان چه قدرت زمامداری در راستای برآوردن منافع خصوصی یا گروهی اعمال گردد و نه مصالح عمومی می توان آن را مصداق کامل فساد دانست. (گرجی، ۱۳۹۲: ۱۱۲).
در فرهنگ علوم اجتماعی زیر واژه ی «خیر همگانی» آمده است: خیرهمگانی یا مصلحت عمومی مفهومی است که متضمن آن است که چیزی دست کم در نهایت به خاطر «خیر» «هر» عضو اجتماع می باشد. خیر همگانی به موسسات، خط مشی ها و جز اینها که در خدمت صلاح عمومی هستند یا باید باشند اشاره دارد که دولت یکی از آنهاست. (گولدوکولب، ۱۳۷۶: ۳۹۸).
خیر عمومی مربوط به کیان و اصل زندگی جمعی است. بنابراین می توان آن را نفع حیات جمعی نامید. چون «خیرعمومی» می خواهد با پیاده ساختن اموری چون نظم، امنیت، آزادی، بهداشت و آموزش عمومی، برای همگان به صرف انسان بودنشان، امور جمعی را سامان داده و فضایی را ایجاد کند که در آن هر فردی بتواند به اموری که به نظرش سعادت در گرو آن است بپردازد. (نوبهار، ۱۳۹۱: ۱۹ و۳۳). بدین سان مصلحت عمومی یعنی رعایت مصالح و منافع همه ی آحاد جامعه اعم از طبقات و اقشار گوناگون و جدا از این که به کدام قوم، دین، نژاد، رنگ و … بستگی دارند از سوی حکومت (منصور نژاد، ۱۳۸۶: hawzeh.net)
در این خصوص ذکر این نکته ضروری است که سیاست و اقتصاد و به طور کلی سازماندهی اجتماعی متعلق به قلمرو وسیله است و نه هدف. اینها ابزارهایی هستند که موجب آن می شوند که یک جامعه به صورت ارگانیک، منظم و خوب کار کند و زمینه ی «به زیستیِ» هرچه بیشترِ افراد را فراهم کند. به عبارت دیگر جامعه ی خوب وسیله ای است برای افرادِ جامعه برای رسیدن به زندگی خوب و نه این که بتوان جداگانه آن را دارای نوعی کمال دانست. زیرا اصل بر مصلحت مردم و آحاد جامعه است. حتی در مواردی که در اندیشه ی سیاسی گفته می شود اصل بر مصلحت دولت است این سخن بر مفروض بنیادین دیگری استوار و آن این است که دولت نماینده ی مصالح عالیه ی ملی است و تفکیک مصالح این دو از یکدیگر امکان پذیر نیست. (آبادیان، ۱۳۹۲: ۱۷۸).
بدین سان می توان گفت که انسان ها دارای مصلحت در حیات جمعی شهر و جامعه اشان هستند که در آن با یکدیگر شریک هستند و «خیر» یا «مصلحت عمومی» از این منظر به «آن دسته از مصلحت هایی که فرد فی نفسه به این دلیل که عضو یک جمع یا کلیت سیاسی است واجد آن می گردد» اطلاق می شود. (معینی علمداری،۱۳۹۰: ۱۹۵ و نوبهار، ۱۳۹۲: ۱۹). در عوض در تعریف «مصلحت خصوصی» گفته شده است: «یک سیاست یا قانون یا رسم و عادت در صورتی به مصلحت کسی هست که بر امکانات او برای تحصیل هر آن چه که بخواهد تحصیل کند بیفزاید» (بریان باری، ۱۳۷۱: ۲۲۶). چنان چه هویدا است این مفهوم با مفهوم «مصلحت» تفاوت دارد. زیرا «مصلحت عمومی» در زندگی جمعی انسان ها شکل می گیرد در حالی که «مصلحت» اساساً «به اقدام در جهت افزایش امکانات فردی برای دستیابی به مقصود» باز می گردد. (بریان باری، ۱۳۷۱: ۲۲۶) و با «مصلحت عمومی» که به دنبال برآورده ساختن نیازهای همگانی است تفاوت دارد. از این رو باید بین «مصلحت عمومی» و مصلحت فردی یا مصلحت دولت فرق گذاشت و اینها به یکدیگر قابل تقلیل نیستند. (معین علمداری،۱۳۸۷: ۱۶۰).
ارسطو که «هدف از جامعه ی سیاسی ]را[ نه تنها زیستن بلکه به زیستن می دانست» (ارسطو، ۱۳۷۱: ۱۲۳). مصلحت عمومی را به معنای نفع عمومی دانست و آن را در سه حوزه حکومت، عدالت و قانون جستجو می کرد. توماس آکوئیناس نیز آن را در حوزه ی حکومت و قانون جستجو می کند. زیرا از نظر او این دو باید در هر صورت معطوف به خیر و مصلحت عمومی باشند. (رحمت اللهی، ۱۳۸۷: ۱).
۶-۲. تعریف مصلحت عمومی و یک پرسش اساسی
در تعریف مصلحت عمومی سوال اصلی این است که چگونه می توان از مصلحت عمومی تعریفی به دست داد که بتواند تا حد امکان مرزهای زمان و مکان را در نوردیده و تعارض احتمالی منافع شخصی و جمعی را نیز به حداقل کاهش دهد؟ زیرا غایت نظریه ی مصلحت عمومی در انداختن طرحی است برای سامان دادن به خواسته ها و مصلحت های فردی به گونه ای که با الزامات زندگیِ جمعی دست کم ناسازگار نباشد (معینی علمداری،۱۳۹۰: ۱۹۵). در کلی ترین حالت می توان گفت آن چه را که همه ی شهروندان می خواهند یک جامعه ی نظام یافته و مولد است که در آن همه، فرصت توسعه ی توانایی های خود را تا کاملترین سطح را دارا باشند. مردم به غذا، محبت و امکان تشکیل خانواده نیاز دارند. آنها به لباس و سرپناه احتیاج دارند. همچنین آنان می خواهند که با کار و تلاش در خیر و صلاح جامعه مشارکت جویند، هرچند چنین مشارکتی می تواند به اشکال گوناگون صورت گیرد. انسان ها به فرصت هایی برای تفریح و ارضاء نیازهای غیرمادی و معنوی خود نیاز دارند. بدین سان می توان گفت که خوشبختی انسان وابسته به برآوردن نیازهای چندگونه ای است که شدّت و قوّت آن در انسان ها با هم فرق می کند. به خصوص که به گواهی حکیمان و آموزگاران حکمت بیشترین خوشبختی نه صرفاً از ارضای غرایز حیوانی که از مشارکت در تمدن انسانی در حوزه های مادی، فکری، اخلاقی، دینی یا زیباشناختی زندگی حاصل می شود. (بودنهایمر، ۱۳۸۷: ۱۱۶). بر پایه ی مفروضات بالا هست که آلفرد وردراس^[۱۳] حقوق دان اتریشی تعریفی را از مصلحت عمومی اعلام داشت که نمی تواند مورد تأیید قرار نگیرد. او می گوید که نظریه ی خیرعمومی به دنبال « برقراری شرایط اجتماعی است که تحت آن افراد قادرند با کار جدّی و مولد یک زندگیِ متناسب با کرامت و عزت انسانی را برپا سازند». (بودنهایمر، ۱۳۸۷: ۱۱۷). تعریف وردراس از مصلحت عمومی متضمن این نکته هست که سیاست های مبتنی بر مصلحت عمومی باید به دنبال تقویت کرامت انسانی باشند و نه گسترش خواری انسان ها (بودنهایمر، ۱۳۸۷: ۱۱۸).
داگلاس به هنگام تعریف از مفهوم «مصلحت عمومی» بر این باور است که مصلحت عمومی زمانی معنا پیدا می کند که واقعاً «برای کل مردم خیر باشد». (معینی علمداری،۱۳۸۷: ۱۶۲).
امام محمد غزالی مصلحت را به منفعت تعبیر می نمود. (افتخاری،۱۳۹۰: ۲۰).
امام خمینی(ره) مصلحت عمومی را به معنای منفعت عمومی می گرفت و بر این باور بود که مصلحت عمومی عبارت است از آن چیزی که است که در آن رعایت سود همگانی بشود (آذین، ۱۳۸۹: ش.۹)
۶-۳. رویکردهای گوناگون در تعریف مصلحت عمومی
معینی علمداری رویکردها و دیدگاه های موجود درباره ی تعریف و مفهوم «مصلحت عمومی» را به شرح زیر دسته بندی کرده است:
۱.رویکرد کمال گرایانه: در این دیدگاه خیر به عنوان امری زیبا فی نفسه ارزشمند است. این دیدگاه خیر را به وجه آرمان گرایانه آن در نظر می گیرد. ۲. رویکرد دوم واقع گرا است و مصلحت عمومی را چیزی جز سازش میان منافع افراد نمی داند. از این نظر مصلحت عمومی در صورتی حاصل می شود که منافع و مصلحت های جزئی مصالحه کنند و در خارج از این قلمرو نمی توان از مصلحت عمومی گفتگو کرد. ۳. نگرش فایده گرایانه: طبق این دیدگاه «مصلحت عمومی» عبارت از مجموعه جبری تک تک مصالح خصوصی است. بنابراین سیاستی مبتنی بر مصلحت عمومی است که بتواند بیشترین نفع را عاید بیشترین افراد کند و در خدمت بیشترین تعداد مصلحت های خصوصی باشد. ۴. رویکرد چهارم جنبه پیامدگرایانه دارد و پیامدهای ناشی از اتخاذ یک سیاست را ملاک تعیین مصلحت عمومی می داند. به عقیده هواداران این دیدگاه اعضای یک جمع از سیاست مبتنی بر «مصلحت عمومی»، نه به عنوان یک فرد دارای مصلحت خصوصی، بهره مند می شوند، بلکه به عنوان عضوی از جامعه از آن برخوردار می شوند. در صورتی که شخصی فارغ از عرضیات خود و به صرف زیستن در جامعه ای از پیامدهای سیاست های مبتنی بر «مصلحت عمومی» بهره مند شود می توان نتیجه گرفت که مصلحت عمومی وجود داشته است.
نظریه مصلحت عمومی که بر مبنای سنجش «پیامدهای عمل» در نهایت به چند اصل کلی اذعان دارد: نخست، می پذیرد که بالاتر از مصلحت های خصوصی افراد مصلحت دیگری نیز وجود دارد، ولی در عین حال این نکته را یادآور می شود که پذیرش مصلحت خصوصی را منکر نیست. دوم، بنابراین دیدگاه سیاست را نمی توان به گفتگو درباره منافع خصوصی افراد و شیوه های حمایت از این منافع تقلیل داد بلکه باید به حفظ دلبستگی های اجتماعی توجه داشت. یونانیان باستان این «دلبستگی» را به مفهوم «دوستی» (Philia) مربوط می دانستند. اصولاً از لحاظ فقه اللغه نیز ریشه واژه Interest (مصلحت) در زبان های اروپایی به دلبستگی باز می گردد. این واژه از دو جزء Inter به معنای «در» و «میان» و Esse به معنای «بودن» تشکیل شده است. به طور کلی، مصلحت عمومی در شرایطی شکل می گیرد که عضویت در جامعه فرد را وامدار دیگری کند.
باید در نظر داشت که مصلحت عمومی تنها فرضیه ای برای سامان بخشیدن به نگرش های نظری نیست بلکه برای پاسخگویی به مسایل عملی زندگی سیاسی به کار می آید. از سوی دیگر، باید جایگاه ویژه ای را در این موضوع به بررسی پیامدها اختصاص داد. به هر حال، جدا از ان که سیاستی به درستی یا نادرستی اتخاذ شده، پیامدهای آن اهمیت زیادی دارد و نمی توان آن را نادیده گرفت. در این جا است که مسأله ی اخلاق، نفع جامعه، بقای بشر، حقوق انسان ها و غیره قابل طرح می گردد.
به علاوه، در این چارچوب سیال، مقیاس و سطح تحلیلِ «مصلحت عمومی» تنها ملت یا دولت شهر یا هر کلیتِ سیاسیِ خاصّی نیست بلکه برحسب شرایط این مقیاس تغییر می کند. امروزه بسیاری از امور تحت عنوان مصالح عمومی بشری دسته بندی شده اند و فوق مصلحت های مردم یک کشور هستند. در این حالت، در صورت اقتضاء، مصالح جهانیِ بشری و نه صرفاً مصلحت ملی به عنوان مقیاس مصلحت عمومی قرار می گیرد یا برعکس، ممکن است مصلحت عمومی در سطح پایین تر از سطح ملی طرح شود. بنابراین نباید «مصلحت عمومی» را با «منافع ملی» یکی انگاشت بلکه می توان در صورت لزوم ارزش های دیگری جز ارزش های مربوط به حفظ مصالح یک ملت را در نظر گرفت. به طور مثال، «برده برداری» به مصلحت عمومی نیست، نه به خاطر آن که با منافع کشورها منطبق نیست بلکه به خاطر آن که با اصول اخلاقی و معیارهای جهانی حقوق بشر منافات دارد. (معینی علمداری، ۱۳۸۷: ۲۰۸-۲۰۶).
علاوه بر این عده ای دیگر نیز کوشیده اند تا به سؤالات فراوانی که درباب مفهوم و معنای «مصلحت عمومی» است پاسخ دهند. اینان کوشیده اند تا به صور گوناگون معنای دقیق و عینی «مصلحت عمومی» را روشن سازند. تلاش های آنان را می توان این گونه دسته بندی کرد: ۱. مصلحت عمومی به معنای جمع عددی مصلحت های فردی است. ۲. مصلحت عمومی مساوی با مصلحت حکومت است. ۳. مصلحت عمومی همان است که در سیاستگذاری های عمومی دولت ها آمده است، ۴.مصلحت عمومی به معنای قوانین موضوعه ی یک کشور است. ۵. مصلحت حیات جمعی (راسخ، ۱۳۹۲: ۵۵۷ و بودنهایمر، ۱۳۸۷: ۱۱۷-۱۰۹). که به نظر نگارنده این آخری بیشتر می تواند ما را به معنای مصلحت عمومی نزدیک کند.
در هر صورت باید در نظر داشت که «مصلحت عمومی» به هر معنایی که گرفته شود یک مفهوم هنجاری و تجویزی است. یعنی باید در حوزه ی فرمانروایی اموری را زیرلوای این مفهوم تأمین و حفظ کرد. (راسخ، ۱۳۹۲: ۸-۵۵۷).