فضای مجازی با ویژگی های خاص خود مانند گستردگی، پنهانی بودن، تأثیرگذاری شگرف خود باعث ورود بازیگران بسیاری مانند گروه ها ، سازمان ها شرکت ها برای اعمال قدرت در این فضا شده است. به همین دلیل در این فضای به ظاهر مجازی اما حقیقی و باور نکردنی بسیاری از کارهایی که تنها در ذهن و تخیل می باشد را می توان انجام داد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱- مفهوم و ویژگی های فضای مجازی( سایبری)
امروزه بحث های مربوط به اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی وارد عرصه جدیدی بنام فضای مجازی شده است.
واژه فضای سایبر نخستین بار توسط ویلیام گیبسون^[۱] در سال ۱۹۸۴ به کار برده شد( زندی: ۱۳۸۹، ۳۸).
منظور از فضای مجازی محیط هایی غیر مادی است که در آن کاربران توسط وسایل الکترونیکی همچون اینترنت به یکدیگر متصل می شوند و از نظر خود دنیای مجازی را بوجود می آورند که وجود واقعی ندارد در حالی که این دنیا حقیقتی مجازی است که توسط رایانه بوجود آمده است. هرچند در زبان فارسی واژه سایبر را به مجازی ترجمه کرده اند ولی فضای سایبری فضایی است حقیقی و واقعی که بسیاری از کارهای باور نکردنی که تنها در ذهن ما نمود پیدا می کنند در این فضا و این دنیای مجازی حقیقت پیدا می کند. آن چه به موازات ساده سازی و تنوع بخشیدن به کارکردهای انعطاف پذیر رایانه ها، بهره برداری گسترده تر و متنوع تر از سیستم های رایانه ای شخص^[۲] را به نحو باور نکردنی توسعه داد و به آن وجه های جهانی بخشید، امکان اتصال آن ها به یکدیگر از طریق ارتباطات الکترونیک است. این امر اشتراک گذاری کارکردها و اطلاعات میان رایانه ها را میسر ساخت و به تدریج شبکه ای جهانی به وجود آمد و فضایی به نام فضای سایبر شکل گرفت به طوری که از دنیای فیزیکی کاملاً متمایز بود و ویژگی هایی داشت که نمونه های آن در داستان های تخیلی آمده بود( باقری اصل: ۱۳۸۹، ۱۱).
آن چه در این فضا باید قابل توجه قرار گیرد این است که همه چیز باهم در ارتباط است و بر هم تأثیر
می گذارد و باعث بوجود آمدن هنجارها و فرهنگ های مختلف شده است، آن هم در یک دنیای بیکران و گسترده و نه دریک دنیای محدود و مشخص، که هیچ حد و مرزی برای آن وجود نداشته باشد. با توجه به رشد سریع و گسترده فضای سایبری زمینه ای جدید و مهم در سیاست جهان بوجود آمده است. کم هزینه بودن ورود، ناشناس بودن افراد و نامتقارن بودن در آسیب پذیری باعث شده است که تغییرات بوجود آمده بر قدرت تأثیر مهمی داشته باشد و محیط سایبر باعث بوجود آمدن یک دنیای مصنوعی و غیر قابل تصور شده است. فضای مجازی اگر با فضای اذهان مقایسه شود، بزرگی اش حتی از دنیای ما نیز برجسته تر و بیشتراست، پس گزافه نیست تا فضای سایبر را یک دنیای جدید یا دنیای دیگر نامید. تعبیر فضای سایبر به جهان جدید یا جهان دیگر صرفاً می تواند جنبۀ ادبی و در برخی موارد جنبه جرم شناختی داشته باشد تا با بیان بایسته ها و مقتضیات چنین فضای عنان گسیخته و پهناوری، بتوان درک صحیحی از علت وقوع جرم و شناخت مجرمین داشت و گرنه این تعریف از جهت حقوقی کمتر می تواند مورد توجه باشد و به راستی نیز ویژگی های عینی و ملموس آن را هویدا نمی سازد(پاکزاد: ۱۳۹۰، ۴۳-۴۴).
در این فضا می توان بسیاری از کارهایی را که تنها در ذهن و خیال می باشد، به راحتی و به دور از چشم دیگران انجام داد و همین امر موجب گردیده است تا درصدد کشف اینگونه جرایم و شناخت مجرمینی که در این محیط دست به ارتکاب جرم می زنند برآمد. با چنین تعبیری از فضای سایبر به دنیای مجازی صرفاً می توان بزهکاران و مجرمینی که دراین محیط پهناور دست به ارتکاب جرم می زنند و همچنین علل ارتکاب جرم را شناخت و با اتخاذ تدابیر مناسب بتوان در پیشگیری اجتماعی و نهادینه سازی هنجارهای اخلاقی سایبری مورد بررسی قرار داد. از محیط سایبر به محیط فناوری اطلاعات یا محیط اطلاعات و ارتباطات نیز یاد شده است. ازاین رو، مشاهده می شود که برای نمونه به جرمهای محیط سایبر جرمهای علیه فناوری اطلاعات نیز گفته می شود. این عبارتها نیز نمی توانند به گونه ای جامع متضمن جرمهای محیط سایبر باشند، زیرا، برای نمونه، بسیاری از جرمها در محیط سایبر و با بهره گرفتن از این محیط ارتکاب می یابند و نه لزوماً علیه محیط سایبر. بنابراین، عبارت جرم های علیه فناوری اطلاعات نیز عبارت درستی نیست. همچنین، باید توجه داشت که فناوری اطلاعات بر ابزار تأکید دارد، حال آنکه سایبر به محیطی اشاره دارد که جرم درآن محیط به وقوع می پیوندد(فضلی: ۱۳۸۳، ۱۶۵).
پس می توان گفت که با توجه به استفاده روز افزون از اینترنت و افزایش تعداد کاربران و ورود اشخاص به دنیایی به نام فضای مجازی(سایبری) که با جهان واقعی برابری می کند و ورود فضای سایبر به تمامی عرصه های زندگی افراد و امکان ارتباط و تأثیر گذاری اشخاص بر یکدیگر به وسیله رایانه، همین امر سبب بوجود آمدن جرایمی در این فضای بیکران شده است.
۲-۱-۱-فضای سایبری و ارتباط شبکه های اطلاع‌رسانی
فضای مجازی با توجه به گستردگی و تنوع کاربران آن، دنیای جدیدی را بوجود آورده است که دارای قابلیت ها و کارکردهای مختلفی است و به نسبت کارکردهای آن چالش های مختلفی نیز بوجود آورده است. با ظهور اینترنت و ارتباطاتی که در سطح جهانی به وجود آمد، ایجاد شبکه جهانی را می توان یکی از مظاهر فن آوری اطلاعات به شمار آورد که با پیدایش رایانه ها و سامانه های ارتباطی و تحول گردش اطلاعات توانست در زندگی انسان ها تأثیر بگذارد. رایانه توانست روش جمع آوری و تولید اطلاعات و پردازش داده ها را متحول سازد. داده ها عبارت از نمادهایی هستند که می توانند قابلیت انجام کارهایی مانند ورود، خروج، پردازش و ذخیره در یک سیستم رایانه ای را داشته باشند. داده ها به اشکال مختلف از جمله متن های صوتی و تصویری، دیسکهای نوری، یا داده های رقمی که دریک تراشه ذخیره شده و برای سیستم رایانه ای دارای مفهوم خاصی است، پردازش می کنند. کامپیوتر یا اینترنت را می توان به عنوان ساختار اصلی جرایم سایبری دانست، در فضای سایبری اینترنت نقش اصلی را ایفا می کند و این فضا چیزی غیر از داده و اطلاعات نیست که گاهی این دو در معنای مشابهی مورد استفاده قرار می گیرند. دراین فضا به راحتی می توان به آنسوی دنیا متصل شد و به تبادل اطلاعات در سطح بین المللی دست یافت. که این تبادل اطلاعات تنها به وسیله سخت افزارهای رایانه ای عمکرد خود را اجرا خواهد کرد( رضوی: ۱۳۸۶، ۱۲۴).
در واقع ارتباط بین رایانه‌ها و سامانه های ارتباطی در سراسر جهان بوسیلۀ کاربران سبب بوجود آمدن فضای مجازی شده است. سامانه های رایانه ای نیز قابلیت تبادل اطلاعات و ارتباط شبکه های اطلاع رسانی را متناسب با پردازش و مبادله داده، ذخیره و انتشار اطلاعات دارد. برخلاف دنیای واقعی در این دنیای مجازی حد و مرزی برای قلمرو حاکمیتی افراد وجود ندارد، اینترنت بر پایه استانداردهای جهانی باز و بدون اینکه تحت حاکمیت فرد یا نهاد خاصی باشد بنا شده است. هیچ فرد، دولت یا موسسه تجاری مالک آن نیست(استیون وهلپین: ۱۳۸۳، ۲۰).
قلمرو حاکمیتی حق مسلم هر دولتی می باشد که کشورها باید به قلمرو یکدیگر احترام گذاشته و از ایجاد ناامنی و تعرض به یکدیگر بپرهیزند که فضای مجازی گاهی اوقات این حق مسلم حقوق بین المللی کیفری را زیر پا گذاشته و باعث شده است که بعضی افراد از آزادی هایی که در این فضا وجود داشته استفاده سوء کرده و درجهت اختلال و تخریب سیستم ها گام بردارند.
۲-۱-۲- مخفی و پنهان بودن
پنهانی و مخفی بودن فضای مجازی را می توان یکی دیگر از ویژگی های آن دانست. این فضا را همانند ذهن آدمی که بسیاری از قضایا درآن نقش می بندد و به صورت پنهانی است، می توان تشبیه نمود. تا زمانی که افکار خود را در عمل نشان ندهد آن چیز تنها در ذهن خود آن شخص است و به صورت پنهانی است، امّا وقتی آن افکار نمایان شود گاهی سبب نقض قوانین و هنجارهای جامعه خواهد شد. در فضای سایبر نیز اشخاص در محیطی امن از طریق رایانه های خود، هر آنچه را که در ذهن دارند و به صورت پنهانی و پوشیده می باشد نمایان می سازند. به نقل از اندیشمندانی چون «هابز» که ذات انسان را شرور می دانند در چنین فضایی دوباره قوت می گیرد، چرا که حس پوشیده بودن و مخفی ماندن اعمال ارتکابی است که اینترنت را دنیایی آزاد جلوه گر می سازد تا در این پهنه، افراد به شکلی افسار گسیخته و فارغ از کنترل های اجتماعی و اخلاقی میدانی برای تاخت و تاز و عقده گشایی آنچه بدان دست نیافته اند بیابند؛ نمونه این امر را می توان در مورد انتشار تصاویر مستهجن کودکان در فضای سایبر دید که در عین حالی که وسیله سود آوری برای ارائه کنندگان این تصاویر گشته، برای خواستاران ارضای غرایز جنسی نیز دنیایی آزاد فراهم آورده تا هر لحظه که خواستند بتوانند به راحتی وارد این دنیای خیال گونه شوند و تمایلات غریزی خود را فرو بنشانند(فضلی: پیشین، ۱۲۷).
پس فضای مجازی، محیطی است که بازیگران آن بصورت پنهانی بدون اینکه به راحتی مورد شناسایی قرار گیرند می توانند با بهره گرفتن از امکانات دیجیتال و فناوری ارتباطات دست به ارتکاب جرم بزنند. این افراد با توجه به امکاناتی که رایانه در اختیار آن ها قرار می دهد به جرایمی مانند تخریب داده ها و اطلاعات، کلاهبرداری، جعل و غیره می پردازند بدون اینکه کوچکترین ترسی از ارتکاب این اعمال درآن ها وجود داشته باشد. همین امر موجب شده فضای سایبر، جهانی وسیع و گسترده اما پوشیده و پنهانی را به وجود آورد با مجرمینی خطرناک که می توانند به راحتی به مبادله اطلاعات بپردازند.
۲-۱-۳- فراملی و غیر قابل کنترل بودن
فراملی بودن و غیر قابل کنترل بودن اینترنت و عدم وجود محدودیت مکانی و زمانی برای آن یکی دیگر از ویژگی های فضای مجازی می باشد. پیدایش میلیاردها سایت اینترنتی در این فضا سبب شده کاربران بسیاری در سطح جهانی و بین المللی بوسیله رایانه با یکدیگر مرتبط شده و همین امر گاهی مشکلات فراوانی را موجب می گردد، از جمله می توان به خدشه وارد کردن به حاکمیت سرزمینی دولت ها اشاره داشت و همین امر کنترل این دنیای بزرگ را با مشکل رو به روساخته است. در این فضا به وسیلۀ شبکه جهانی اینترنت می توان با صرف کمترین هزینه ممکن، به آسان ترین شیوه به گنجینه کامل از اطلاعات در هر نقطه از جهان دست یافت. به طور مثال در فضای مجازی یک کاربر در دورترین نقطه اهواز با فشردن یک دکمه با یک سرویس دهنده در خراسان می تواند تماس و ارتباط برقرار کند یا شخصی در دورترین نقطه قاره اروپا با یک کاربر در قاره آسیا بدون اینکه هیچگونه محدودیتی وجود داشته باشد با یکدیگر در ارتباط باشند. اینترنت ابزارهای جدید ارتباطی مانند وبلاگ ها را ایجاد نموده است، که جهت انتقال اطلاعات و افکار کاربران براحتی می توانند خواسته ها و اندیشه های خود را وارد شبکه های مورد نظر خود نمایند تا دیگران از آن استفاده نمایند. همین امر اینترنت را از ارتباطات یکطرفه خارج ساخته و از آن رسانه ای مبتنی بر تعامل می سازد که آزادانه افراد، گروه ها، سازمان هارا به یکدیگر متصل می سازد. تصور اشخاص از این محیط این است که در این فضا به دور از چشم قانون و به دور از نظارت سازمان یا افراد مختلف، هر کس هر آنچه می خواهد انجام می دهد چرا که او را در حین ارتکاب جرم نمی بینند. بنابراین ویژگی دیگر این محیط عدم امکان یک کنترل مؤثر تکنیکی و حقوقی در شرایط حاضر است( بیگی: ۱۳۸۴، ۳۶).
به عبارت دیگر فضای مجازی دارای یک نظام عرضی است و نه یک نظام طولی و برخلاف جوامع انسانی، ساختار آن مبتنی بر سیستم سلسله مراتبی بالا به پایین نیست که نهادهای بالا دست بر نهادهای پایین دست حاکم و ناظر باشند، بلکه در آن از نظام قدرت و کنترل تمرکز زدایی شده و هر شخص در کنار دیگری قرار می گیرد و هیچ نهاد بالا دستی برآن حاکمیت ندارد که امر کنترل و ایجاد نظم را در آنجا عهده دار باشند( پیشین: ۵۵).
خصوصیت فراملی و سرزمینی بودن فضای مجازی سبب شده است که جرایمی که در این فضا رخ می دهد بر خلاف جرایم چند رسانه ای دیگر مستقل از محل ارتکاب باشد. اینترنت با ایجاد شبکه های متنوع و گسترده خود توانسته است فضایی را جهت ارتکاب جرایم مختلف توسط مجرمین بوجود آورد. مرتکبین می توانند براحتی با قرار گرفتن در این فضا با اقصی نقاط جهان ارتباط برقرار کنند. در این محیط مجرم می تواند با مشخص ساختن محل مورد نظر خود حتی در دورترین نقطه از کشور دیگر نیز براحتی جرایمی را مرتکب شود و همین امر سبب گردیده است که اینگونه جرایم جامعه بین المللی را تهدید کند( انصاری: ۱۳۸۹، ۲۱).
۲-۲-پیکره فضای مجازی
منظور از پیکره فضای مجازی اصول و زیر ساخت های اطلاعاتی تشکیل دهنده فضای مجازی می باشد که وسیله ارتباط بین ارکان تشکیل دهنده را فراهم می نمایند. اجزای تشکیل دهنده فضای مجازی را مخازن اطلاعات، که بر مبنای ذخیره داده ها می باشد، سیستم های ارتباطی، ارائه دهندگان خدمات شبکه ای، تشکیل می دهند( پیشین، ۲۲).
در این قسمت ساختار فضای مجازی را به سه قسمت تقسیم نموده ایم که به بررسی آن ها می پردازیم.
۲-۲-۱-مخازن اطلاعات
امروزه به وسیله وسایل ارتباطی و اطلاع رسانی می توان به سیستم های راه دور و نزدیک متصل شد. انواع وسایل ارتباطی شبکه های ماهواره ای، شبکه های تلفنی، شبکه های عمومی گزینه ای داده ها وغیره می باشند که امکان اتصال افراد را در اقصی نقاط جهان فراهم می نمایند. اطلاعات ذخیره شده در رایانه ها، امکان دستیابی به میلیاردها نویسه از داده های مختلف را فراهم می سازند. داده ها به اشکال مختلفی مانند تصویر، واقعه عدد یا گزاره می باشند. نخستین گام در تولید اطلاعات، گردآوری و وارد کردن داده ها به سیستم اطلاعاتی است که درون داد نام دارد. بسیاری از داده هایی که یک سازمان به عنوان درونداد سیستم اطلاعاتی خود از آن استفاده می کند در داخل سازمان تولید و گردآوری می شود. این داده ها ضمن فعالیت سازمان، از تراکنش های صورت گرفته به دست می آید. یک تراکنش رویدادی کاری است، مانند: فروش، خرید، استخدام، کارمند جدید که روی کاغذ ثبت و به سیستم وارد می شود(بشیری وپوررحیم: ۱۳۹۰، ۲۱).
از مصادیق مختلف داده پیام ها که یکی از مخازن اطلاعات نامیده می شوند می توان الگوها، اطلاعات، نرم افزارها و برنامه ها، فرمول ها، اطلاعات مال، طرح های تجاری، طرح های بازاریابی، وامثال اینها را نام برد. ماهیت مخازن اطلاعات در فضای مجازی عبارت است از مجموعه ای از اطلاعات، که مقصود از این اطلاعات، معلومات و دانسته هایی است که ممکن است به صور مختلف مانند نوارهای صوتی، دیسک ها، داده رایانه ای، نوشته وغیره باشد. حتی ممکن است که این اطلاعات هنوز در ذهن و حافظه اشخاص باشد و سپس به صورت اطلاعات مختلف قابلیت انتقال را پیدا کند. بنابراین اشخاص که قصد تخریب یا وارد ساختن اختلال در اطلاعات داده یا سیستم های حافظه کامپیوتر را دارند و به این طریق می خواهند به اطلاعات یک سازمان حمله کنند به راحتی می توانند از این امکانات بهره گیرند و از طرف دیگر با ذخیره سازی تراکم اطلاعات و داده ها در رسانه هایی چون دیسک، فلاپی، نوار، کاست و غیره می توان گفت از دست دادن یا سرقت آن ها تا چه حدی حائز اهمیت می باشند(داوودی: ۱۳۹۲، ۴۵).
۲-۲-۲-سیستم های ارتباطی
از جهت ارتباط بین داده ها و سیستم های ارتباطی باید از اینترنت نام برد. اینترنت می تواند به عنوان یک منبع جهانی اطلاعات و خدمات، قابل دسترسی در سطح منطقه تعریف شود که از طریق ایستگاه های رایانه‌ای خصوصی که بخشی از آن ها یک سیستم عمومی وابسته به شبکه های رایانه‌ای مرتبط به هم را تشکیل می دهد در سطح دنیا گسترش پیدا نموده است(اسیتون هیک: ۱۳۸۶، ۱۹).
از کاربردهای اصلی شبکه اینترنت، وب جهانی^[۳] است که شامل مجموعه ای از سرورهای وب می باشد که اطلاعاتی را که قابلیت مشاهده دارند پشتیبانی می کند. وب از صفحات یا اسنادی ساخته شده است محتویاتی را که قابل مشاهده با مرورگر وب هستند پشتیبانی می کند که می تواند از متن، تصویرها،صدا، فیلم وغیره تشکیل شده باشد. با بهره گرفتن از وب به بیشترین امکانات اینترنت دسترسی پیدا خواهیم کرد. پست الکترونیک که به اختصار E–mail نامیده می شود، از طریق شبکه های الکترونیکی ارائه می گردد و یکی از پرطرفدارترین سرویس های اینترنت است که علاوه بر امکان ارسال نامه ها و متن نوشتاری امکان ارسال فایلهای صوتی و تصویری نیز امکان پذیر می باشند. خدمات پست الکترونیکی از سال ۱۹۶۵ به وجود آمده و استفاده از عبارت @ برای مشخص کردن نام کاربران و سیستم رایانه ای آن ها توسط ری تاملینسون^[۴] در سال ۱۹۷۱ صورت گرفت. خدمات پست الکترونیک را می توان در زیر مجموعه خدمات انتقال اطلاعات قرارداد. گروه های خبری تابلوهای اعلان اینترنتی هستند که بر اساس موضوعات مختلف طبقه بندی شده است و برای اشخاص این امکان را فراهم می سازد که نظرات خویش را ذیل موضوعات مورد علاقه و با ارسال پیام های اینترنتی اظهار کنند. تلفن اینترنتی نیز از خدمات ارتباط تلفنی می باشد که مکالمات را از طریق این شبکه میسر می سازد. که این خدمات نیز به عنوان زیر مجموعه ای از خدمات انتقال اطلاعات است. گپ اینترنتی نیز از جمله گپ های دوستانه اینترنتی است که کاربران به صورت همزمان در خصوص موضوعات مختلف به گفتگو و مبادله افکار می پردازند. موتورهای جستجو نیز امکان جستجوی کلید مطالب، اطلاعات، اسناد را در روی پایگاه ها فراهم می سازد. ابزارهای سازگار با اینترنت، با بهره گرفتن از پروتکل مدیریت شبکه تحت کنترل در می آیند. این مجموعه از پروتکل ها، با ارسال پیام به بخش های مختلف یک شبکه به منظور بازیابی داده های ذخیره شده از دستگاه های تحت فعالیت برای مدیریت شبکه های پیچیده مورد استفاده قرار می گیرد. اغلب هکرها با بهره گرفتن از این پروتکل به بررسی اجزاو مشترکین شبکه می پردازد( داوودی: پیشین، ۲۷).
۲-۲-۳- ارائه دهندگان خدمات شبکه‌ای
همزمان با پیدایش اینترنت ارتباط رایانه ها با هم به صورت ساده و مستقیم بوده است، بعدها با ازدیاد رایانه ها نیاز به واسط هایی بود که از طریق آن ها این ارتباط شکل بگیرد که این واسط های ارتباط با اینترنت را ما امروزه ارائه دهندگان خدمات اینترنتی می نامیم. که امکان ارتباط و اتصال گیرندگان خدمات را با اینترنت فراهم می سازند. در اغلب کشورها ارائه دهندگان خدمات اینترنتی را معمولاً در ذیل یک عنوان کلی تحت همین عنوان می آورند و تقسیم بندی خاص بین آن ها وجود ندارد(فضلی: پیشین، ۹۰).
لکن در برخی کشورها از جمله کشور ما تقسیم بندی هایی از ارائه کنندگان خدمات وجود دارد که در مصوبه جلسه شماره ۴۸۸ مورخ ۱۵ / ۸ / ۸۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنوان «مقررات و ضوابط شبکه های اطلاع رسانی رایانه ای» آمده است. ارائه کنندگان خدمات اینترنتی به سه دسته ایجادکنندگان نقطه تماس بین المللی، رساها و کافی نت ها تقسیم شده اند. ایجاد کنندگان نقطه تماس بین المللی در واقع به عنوان ارائه کننده و نقطه ارتباط و اتصال شبکه درونی کشور با شبکه جهانی اینترنت می باشد و سایر ارائه دهندگان خدمات اینترنتی و کاربران و گیرندگان اینگونه خدمات می توانند به وسیله آن ها به اینترنت دسترسی یابند و در واقع این گروه نقش مهمی در ورود اطلاعات به کشور را دارند( پیشین: ۲۶).
گروه دوم رساها هستند که منظور از آن ها « رساننده سرویس اینترنتی » هستند که نقطه اتصال کاربران در داخل کشور یا در سطح بین المللی را ایجاد می کنند. یک رسا یا (ISP ) با اتصال به شبکه اطلاع رسانی و اینترنت، جزضروری دسترسی و اتصال افراد به شبکه اینترنت را فراهم می سازد. گروه سوم می توان از کافی نت ها به عنوان دفاتر خدمات دسترسی حضوری نام برد که در تعریف آن ها آمده است: دفتر خدمات دسترسی حضوری به شبکه های اطلاع رسانی و اینترنت محلی برای دسترسی حضوری مشتریان و کاربران به شبکه اطلاع رسانی ( اینترنت و اینترانت ) می باشد، که ارتباط اینترنتی این دفاتر فقط از طریق موسسات و شرکتهای رسا (ISP ) مجاز می باشد. در ادامه باید اضافه نمود که در متن حاضر هر آنچه که عبارت ارائه دهندگان خدمات اینترنتی است، به صورت یک نظام پلکانی و هرمی از بالا به پایین است، برمبنای این سیستم برای مثال یک ارائه دهنده خدمات اینترنتی نمی تواند خود رأساً اطلاعات را از طریق دیگری مانند ماهواره در اختیار کاربران قرار دهد(فضلی: پیشین، ۹۳).
۲-۳- مزیت ها و محدودیت های فضای مجازی
پس از انقلابهای صنعتی که باعث بوجود آمدن تحولات شگرفی در سطح جهان بود و به نام «عصر صنعتی» نامگذاری شد، در حیطه اطلاعات تحولات شگفت انگیزی با بهره گرفتن از ابزارهای الکترونیکی پیشرفته در امر انتقال اطلاعات بوجود آمد و عصر «عصر اطلاعات» نامگذاری شد. از مهمترین ویژگی های این عصر، ایجاد «جامعه اطلاعاتی جهانی » در یک دنیای مجازی با تمام کارکردهای دنیای واقعی می توان نام برد( جلالی فراهانی: ۱۳۸۶، ۱۱۳).
از جمله تحولات شگفت انگیز فناوری اطلاعات در آغاز قرن بیست و یکم می توان به تغییر جهان واقعی و بوجود آمدن جهان مجازی با استفاده اینترنت اشاره داشت. همانطور که در جهان واقعی، صنعت انفورماتیک و فناوری اطلاعات در همه شؤون زندگی انسان ها رخنه کرده است، استفاده از اینترنت در دنیای مجازی نیز در زندگی همه انسان ها هویدا می باشد. هرچند برخی معتقدند که مفهوم اطلاعات آشکار به نظر می رسد، ولی تاکنون به تعریفی که مورد اتفاق همگان باشد اشاره نشده است( هاتف: ۱۳۸۸، ۹۱).
امروزه اطلاعات به عنوان ساختار اصلی جامعه و دولت ها محسوب می شود و تمام تلاش دولت ها در جهت سلطه برمنابع و محتوای اطلاعاتی کشورشان می باشد. از عوامل مهم ایجاد جامعه اطلاعاتی، رشد شبکه های ارتباطی می باشد که سبب تسهیل ارتباطات شده است. از جمله شبکه های اطلاع رسانی اینترنت می باشد که بوسیله اتصال رایانه ها سبب بوجود آمدن فضای مجازی گردیده است. این فضا دارای محدودیت ها و مزیت هایی می باشد که عبارتنداز :
آزادی بیان، آزادی اطلاعات، حق بهره مندی از حریم خصوصی. در این فضا هیچ گونه محدودیتی برای استفاده کاربران وجود ندارد. از جمله این موارد می توان به راه اندازی سایت، وبلاگ های مختلف توسط اشخاص اشاره داشت. علاوه بر این گونه مزیت ها، از این فضا می توان به عنوان وسیله ای برای انجام مقاصدسوء و ارتکاب جرایم مختلف استفاده کرد که می تواند آسیب های جبران نا پذیری برساختار جامعه وارد سازد و امنیت یک کشور را تهدید کند( داوودی: پیشین، ۳۰).
رایانه یگانه اختراع بشراست که به تنهایی پیشرفت کلیه علوم وابسته را مدیون خود قرار داده به نحوی که تمامی اختراعات و ابداعات در امور صنعتی، اداری، علمی، نظامی وغیره با تکیه بر همین اختراع یگانه انجام شده است و رابطه ای مستقیم از لحاظ سرعت پیشرفت بین علم رایانه و سایر اختراعات وجود دارد. بدین ترتیب که هر چه رایانه پیشرفت می کند، علومی که آن را به خدمت گرفته اند نیز پیشرفت می کنند و هر چه این علوم پیش می روند رایانه ها نیز پیش خواهد رفت(بشیری و پور رحیم: ۱۳۹۰، ۱۵).
منظور از مزیت ها امکانات متنوعی است که این فضا در اختیار کاربران قرار می دهد تا به مقاصدشان برسند و منظور از محدودیت ها تهدیداتی است که این فضا به دنبال خواهد داشت. براین اساس، در این قسمت مزیت ها و محدودیت های فضای مجازی در سه قسمت به صورت جداگانه بررسی خواهد شد.
۲-۳-۱-در حوزه آزادی بیان
در عصر اطلاعات، فضای مجازی با ویژگی های منحصر به فردخود توانسته است تحولات شگرفی را در عرصه اطلاع رسانی بوجود آورد که از جمله مزیت های این فضا به موارد ذیل می توان اشاره داشت. از مزایای شبکه های رایانه ای می توان به وسیع بودن و گستردگی جهانی آن ها اشاره داشت. این شبکه سبب ارتباط در سطح بین المللی خواهد شد در حالی که دیگر رسانه ها در سطح ملی استفاده خواهد شد. شبکه های اطلاع رسانی رایانه ای امکان ارتباط دوسویه بین مخاطبان را فراهم می نماید در حالی که رسانه های ارتباط جمعی ماهیتی یک سویه دارند و مخاطبان آن ها نمی توانند به نظر خواهی بپردازند، در صورتی که شبکه های رایانه ای با کارکردهای متنوع خود، امکان برقراری انواع ارتباط را میان کاربران ایجادکرده است. وهمین امر سبب شده است جرایم در این فضا به آسانی به وقوع بپیوندد و مجرمین را نیز به آسانی نمی توان شناسایی و دستگیر کرد.از جمله مواردی که سبب سامان دهی کردن و محدودیت این فضا می شود به فیلترها و تدابیر صدور مجوز که در زمره تدابیر محدود کننده دسترسی افراد به محتوا و برنامه های رایانه ای قرار می گیرند. فیلترها از مهم ترین تدابیر پیشگیرانه از جرم های سایبری هستند که تقریباً از همان ابتدا برای جلوگیری از وقوع تعرض های رایانه ای به کار می رفتند. در تدابیر صدور مجوز، از ورود اشخاص ناشناس یا فاقد اعتبار جلوگیری می شود نمونه ساده آن به کار گیری گذرواژه است. به این ترتیب فقط اشخاصی که پس از طی مرحله شناسایی و کسب اعتبار لازم، گذر واژه دریافت کنند حق بهره برداری از یک سیستم یا سایت را خواهند داشت. صدور مجوز یکی از مناسب ترین راه های سامان دهی بهره برداری از فضای سایبر به منظور ابراز آزادانه عقاید است(جلالی فراهانی: پیشین، ۷۲).
۲-۳-۲- در حوزه آزادی اطلاعات
اطلاعات، یافته ها و دیدگاه های شهروندان نسبت به امور کشورشان است که با هدف آگاهی بیش تر مردم و از آن مهم تر مسؤلان نسبت به آنچه در کشور می گذرد، بازتاب می یابد. ولی در آزادی اطلاعات، دولت موظف است که اطلاعات مربوط به امور حاکمیتی و تصدی گری خود را جز در موارد کاملاً مشخص و محدود در اختیار شهروندان قرار دهد تا آنان مشارکت آگاهانه تری در اداره حکومت داشته باشند. فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی با سرعت شگفت انگیزی در حال پیشرفت است و این نظر، به گونه ای گسترده پذیرفته شده است. هرچند که، پیشرفت فناوری های عصر اطلاعات موضوع بسیارمهمی است، اما در رابطه با گسترش این فناوری ها سه نکته قابل ذکر است :

1. 1. گسترش این فناوری ها سریع است.

1. 1. گسترش این فناوری هاجهانی است.

1. 1. گسترش این فناوری ها نابرابر بوده، یعنی در بین جوامع، صنایع و سازمان ها متفاوت است(دیویدس ودانیل: ۱۳۸۵، ۳۸).

محدودیت های فضای سایبر به ماهیت خود این فضا مربوط می شود که عبارت از :
خطر پذیری داده های الکترونیکی و ضعف زیر ساخت های فناوری اطلاعات است. دولت ها باید تجهزات و امکانات فنی الکترونیکی را در جهت دستیابی به فناوری اطلاعات فراهم سازند. برای تحقق این هدف دولت موظف است تجهیزات فنی مورد نیاز را در همه اداره ها و مراجع مسؤل در سراسر جامعه تأمین کند تا از این لحاظ کارگذاران دولتی و مردم کمبود نداشته باشند و زمینه های لازم جهت کسب مهارت بهره برداری از این ابزارها را فراهم آورد. در فضای مجازی با وجود انواع ابزارهای امنیتی اجرا شدنی در سطوح زیر بنائی و نقاط پایانی، بازهم تعرض های رایانه ای که به مختل شدن کارکرد سیستم ها و از میان رفتن داده های رایانه‌ای می انجامند، روبه فزونی اند( داوودی: پیشین، ۳۱-۳۳).
۲-۳-۳- در حوزه حریم شخصی

حال که تاریخچه ی ازانواع قراردادهای نفتی درایران رابررسی کردیم به منظورایجاد دیدگاه دقیقتری نسبت به این قراردادها وآشنایی بانقات قوت وضعف آنها،ویژگی های کلی انواع قراردادهای نفتی وتاثیر گذای آنها برمدیریت ومالکیت صنعت نفت عنوان می نماییم.
۲-۹-قراردادهای امتیازی وتاثیرآن برچگونگی مالکیت ومدیریت درصنعت نفت ایران:
ماهیت قراردادهای منعقده تا قبل ازملی شدن صنعت نفت امتیازی بوده است.براساس امتیازبزرگترین منبع ثروت ملی وخدادی برای مدت طولانی تحت تملک ومالکیت شرکت نفتی خارجی قرارمی گرفت.اعطای امتیاز درچارچوب حقوق اداری وبراساس اندیشه مدیریت عامرانه واقتداگرا وحاصل تفکرمالکیت دولتی بود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این نوع قراردادها عملا یک حق مشخص وعینی یا ترکیبی ازآنها رابه طورانحصاری به طرف مقابل اعطا می کند.به همین دلیل است که به تدریج عامه مردم به کلمه امتیازات حساسیت نشان داده و نسبت به این نوع توافقات بد گمان بودند .اگرچه به لحاظ حقوقی امتیاز تابع قوانین کشور امتیاز دهنده است ولی در امتیاز نامه رویتر مطلقا ذکری ازقانون حاکم برآن به میان نیامده است و حتی مرجعی برای حل و فصل دعوی حاصله نیز پیش بینی نشده است درهرحال .مجلس عملیات امتیازات .در ۱۳۰۸ وظیفه نظارت بر عملیات موضوع امتیازراداشته ویک دادگاه اداری برای رسیدگی به اختلافات حاصله از آن بوده است .
دراین نوع قراردادها همانگونه که قبلا هم اشاره شد .رویه انیگونه بوده که از اوایل قرن بیستم تا ۱۹۵۰ حق امتیاز مقطوعی صورت میگرفت و دارنده امتیاز برتمامی مراحل استخراج .بهره برداری کنترل نظارت مستمر داشته و عملا مقطوعی صورت میگرفت و دارنده امتیاز برتمامی مراحل استخراج ،بهره برداری کنترل و نظار ت مستمر داشته و عملا حکومت هیچگونه طرح و برنامه ای برای ساماندهی و کنترل موضوع امتیاز نداشت . رژیم امتیازات در خاورمیانه توام با رژیم کاپتولاسیون بود و از اعمال قوانین ملی نظیرمقررات سالیانه واردات و صادرات معاف بود و معمولا حوزه امتیاز به گونه ای وسیع بود که امکان وسیع بود که امکان واگذاری آن به دیگری باقی نمی ماند .
وجه اشتراک این نوع قراردادهای امتیازی مدت زمانی طولانی اعتبار امتیاز (از ۶۰ تا ۷۵ سال)وسعت ناحیه امتیاز ، ثابت بودن حق الامتیاز،انحصاری بودن حیطه اختیارات دارنده امتیاز از قوانین داخلی کشور بود. اولین قراردادی که در ایران به طور مشخص از اعطای امتیاز نامبرده شده .مربوط به امتیازنامه مورخ ۱۸۶۴ است که بنام “توری ” از اتباع انگلستان صادر شده است ،موضوع اصلی امتیاز مزبور احداث راه آهن بود بعد از آن چند فقره امتیازنامه مربوط به نفت صادر شد از جمله قراردادهای امتیازی نفت قرارداد امتیازی آلبرت هرتز هلندی برای معادن دالکی .قرارداد رویتر ،قرارداد دارسی ۱۹۰۱ و قرارداد استاندارد اویل نیوجرسی ،قرارداد نفت ۱۹۳۲ .میتوان نامبرد .
نقاط ضعف و قوت قراردادهای امتیازی :
الف – نقاط قوت
طولانی بودن مدت قرارداد
قلمرو وسیع قرارداد
مالکیت مطلق بیگانه برمنابع نفتی
مدیریت و نظارت مطلق بیگانه برتمامی مراحل لرزه نگاری ،اکتشاف ،استخراج و بهره برداری نفت
عدم انتقال تکنولوژی به ایرانیان
ثابت بودن مبلغ حق الامتیاز
انحصاری بودن حیطه اختیارات دارنده امتیاز
معافیت صاحب امتیاز از قوانین داخلی ایران
تسهیل دخالت بیگانه در برنامه ریزیهای اقتصادی و سیاسی کلان کشور
۱۰-ملحوظ نمودن معافیت های مالیاتی و گمرکی برای صاحب امتیاز
۲-۱۰قراردادهای مشارکت وتاثیر آن برچگونگی مالکیت و مدیریت در صنعت نفت ایران :
نوع دیگر قراردادها عبارت است از مشارکت به این معنی که دولت ازطریق یک شرکت Z100 دولتی برای مشارکت با شرکت نفتی خارجی قراردادی منعقد می کند.دراین نوع قراردادها سه مسئله حائز اهمیت است .
الف)سرمایه گذاری :معمولا در این نوع قراردادها هزینه های مربوط به تفحص و اکتشاف به عهده شرکت نفتی خارجی است و چنانچه منجر به کشف نفت شود .آن هم به گونه ای که شروع عملیات استخراج .تولید و بهره برداری به لحاظ تجاری مقرون به صرفه باشد .سرمایه گذاری و تامین وجوه لازم برای انجام این عملیات به عهده هر دو شرکت طرف قرارداد می باشد.
با آغاز دوره قانونگذاری در بخش نفت و گاز، نظارت و کنترل مستقیم بر قراردادهای بین المللی نفتی کشور توسط مجلس شورای ملی اعمال میگردید . دراین دوره قانونگذاری ،قوانین مختلف هریک ویژگی خاصی داشته اند .قانون تفحص (۱۳۳۶)ضمن ارائه شیوه مختلف سرمایه گذاری خارجی در بخش نفت و گاز به دوموضوع زیر توجه خاصی داشته است که این موضوعات به این قرارند:
اول – حفظ حاکمیت ملی کشور بر اراضی تحت کنترل شرکت های نفتی که این ویژگی جنبه سیاسی داشت.
دوم – نحوه اخذ و محاسبه مالیات ازشرکت های نفتی خارجی و همچنین مبالغ دیگر ازجمله پذیره و حق الارض که این ویژگی جنبه اقتصادی داشت.
ب)اداره فنی:شیوه های اداره فنی دراین قرارداد ها متفاوت است. در پاره ای از کشورها اداره فنی عملیات کاملا برعهده شرکت خارجی است ولی عملیات توسعه وبهره برداری مطابق شرایط قرارداد تنظیم می شود به طور مشترک صورت خواه گرفت .
ج)بازاریابی :دراین مرحله که مهم ترین و حساسترین مرحله اجرای قراردادها می باشد علی الاصول هرشریک متعهد است که سهم خود را براساس قرارداد مشارکت برداشت نموده و خود به فروش برساند.معذالک درعمل به این جهت که طرف ایرانی بازارکافی برای فروش نفت خود نداشت .شریک خارجی مجاز بوده سهم طرف ایرانی رانیز برداشت نموده و به فروش رساند.بدین جهت درمقدمه قراردادهای مشارکت که ایران منعقد نموده غالبا به این اشاره شد که شریک خارجی برای نفت خامی که به واسطه این قراردادها حاصل میشود بازاردارد .البته بدیهی است که شریک خارجی حاضر نخواهد بود از موقعیت ممتاز خود در بازارها برای فروش نفت طرف ایرانی استفاده نماید .بلکه عملا به این صورت عمل میشود که طرف خارجی سهم ایرانی را به قیمت معمول بازار برداشت و صادر می کند و خود با بهره گرفتن از موقعیت های ممتازش به نرخ بالاتری به فروش می رساند و لذا درعمل دسترسی شرکت خارجی به بازار،منافع چندانی رانصیب طرف ایرانی نمی کند.بااستفاده از تجربه ۱۷ ساله اجرای قانون تفحص ۱۳۳۶،قانون نفت درسال ۱۳۵۳ با ترکیب محتوایی وشکل متفاوت به تصویب رسید .از این قانون اصول کلی و آیین رسیدگی به درخواستهای سرمایه گذاری خارجی وبخش نفت و گاز تشریح شده بود و موارد تخصصی وفنی به موافقت نامه های دو جانبه یا شرکت های نفتی خارجی ارجاع داده شده بود .محور اصلی قانون مزبور را قراردهای پیمانکاری تشکیل می داد که اجرا ی آن محدود به دوره اکتشاف بود و امکان توسعه ناحیه قرارداد، مدیریت شرکت های طرف قرارداد در دوره بهره برداری از آنان سلب می گردد.
برای همین در قراردادهای ششگانه ۱۳۲۳و۱۳۲۴ فصول تازه ای توسط ایران گنجانیده شده که براساس آن شریک خارجی پس از برداشت مهم خود ، آن را به قیمت اعلان شده که توافق طرفین تعیین می شود به فروش می رساند طرف ایرانی نیز خود به این شیوه عمل می کند و چنانچه طرف ایرانی موفق به فروش کل سهام خود نشود.شریک خارجی متعهد است که آن میزان را برداشت و به بهای نیمه راه (یک دوم قیمت اعلان شده به اضافه مالیات بردرآمد دولت به اضافه هزینه تولید )به فروش برساند . درنتیجه که منافع حاصله بین شریک ایرانی و خارجی تقسیم خواهد شد .براساس این فرمول حداقل منافعی برای شریک ایرانی تضمین می شود . اصول کلی قراردادهای مشارکت که در آخرین تجربه ها برای ایران مورد استفاده قرار گرفت بدین شرح است :
طرف خارجی ریسک عملیات اکتشاف را برعهده می گیرد در این صورت هرگاه منابع نفتی اکتشافی به میزان قابل قبول و دارای منابع تجاری نباشد طرف خارجی حق مطالبه این مبالغ را نخواهد داشت .
در صورتی که نفت اکتشافی قابل بهره برداری باشد هزینه های بهره برداری به تساوی بین شریک خارجی و ایرانی تقسیم شده و نفت تولیدی به همان نسبت متعلق به طرفین است . به این ترتیب براساس قانون نفت ۱۳۳۶سهم منافع هریک تعیین شده و دولت ایران در هرحال نباید سهم کمتراز ۵۰% داشته باشد.هریک ازشرکا مالیات خود را جداگانه می پردازد . معذالک درعمل ممکن است تخفیفی نیز درخصوص بهای اعلان شده اعمال گردد .بدین ترتیب با احتساب پرداخت ۵۰% مالیات منافع شرکت خارجی به دولت سهم ایران از منافع به ۷۵%می رسید هزینه های عملیات اکتشاف عملا ازمحل درآمدهای شریک خارجی به تدریج مستهلک می شد .برخلاف قراردادهای امتیازی ناحیه عملیات در قراردادهای مشارکت بسیار محدود است و منطقه عملیات در اختیار طرف ایرانی می باشد.
دوره اکتشاف در این قراردادها ۱۲ سال بوده و در پایان فقط قسمتی که عملا مورد بهره برداری است دراختیار شریک باقی می ماند.مدت قراردادهای مشارکت ۲۵ سال ازتاریخ شروع بهره برداری تجاری است اگرچه امکان تجدید آن برای سه دوره پنج ساله پیش بینی می شود ولی دردوره های بعدی امکان بازنگری در شرایط قرارداد وجود دارد و طرف خارجی متعهد بوده پس از گذشت ۱۰ سال نفت ناحیه قرارداد را به طرف ایرانی مسترددارد .این نوع قراردادهای مشارکت که درقانون نفت (۱۳۳۶)باتفویض اختیار وسیع به شرکت ملی نفت ایران تجویز شد.پیش از این مورد استفاده قرارنگرفته بود و ایران تولید کننده نفت بود که استفاده از این نوع قراردادها راتجربه کرد.درعمل برای جلوگیری ازتکرار قرارداد کنسرسیوم و به منظور اینکه شرکت های نفتی خارجی کنترل بخش بزرگ و وسیعی از منابع نفتی کشور را در اختیار نگیرند .عملا دامنه اختیارات شریک خارجی محدودگردید.
درچارچوب قراردادهای مشارکت،طرفین یعنی شرکت ملی نفت ایران و کشور خارجی ملزم بودند که شرکت مشترکی برای اجرای پروژه تاسیس کنند . دستگاهی که به موجب این قراردادها تشکیل می شد برخلاف قرارداد آجیپ که سازمان مشترک بود به نام دستگاه مختلط نامیده میشد.که عامل دستگاه مزبور به صورت شرکت سهامی تشکیل شده و طرفین تواما تعهد می کردند دستگاه مختلط را ظرف ۶۰ روز ایجاد کند ولی دستگاه مذکور برطبق مقررات قرارداد و قانون نفت شخصیت جداگانه به وجود نخواهد آورد و عامل دستگاه یعنی دستگاه مختلط بصورت شرکت غیرانتفاعی بوده که سهام آن به طور مساوی متعلق به شرکت ملی و طرف خارجی قرارداد است . همین مساله خود ابتکاری بود که دراین قراردادها به کار رفته بودکه درنتیجه مورد اصل مالکیت نفت خام در سرچاه برای کشور طرف قرارداد شد.
طرفین این قرارداد مکلف بودند ظرف مدت ۳۰ روز ازتاریخ اجرا درخواست ثبت خود را طبق قوانین و مقررات ثبت شرکت ها در ایران به اداره ثبت ایران تسلیم نمایند . هریک از طرف قراردادها در شرکت عامل دستگاه مختلط مزبور به طور مساوی شرکت کرده و شرکت عامل عملیات مقرر در قرارداد را به حساب مشترک طرفین قرارداد و به عنوان عامل طرفین انجام میدهند.ولی در مورد انجام عملیات اکتشافی یاهرعمل دیگری که به موجب قرارداد فقط بعهده یک طرف قرارداد است شرکت مذبور فقط عامل طرف مربوطه بود.
مهمترین تفاوت سازمان مشترک و دستگاه مختلط دراین بود که شرکت عامل سازمان مشترک ،کلیه عملیات بنام خود انجام می داد و درآمد و هزینه نیز به حساب خود او بود و در پایان هرسال پس ازپرداخت مالیات منافع خالص خودرا بین شرکاء تقسیم میکرد .در صورتی که عامل دستگاه مختلط با این که شرکت سهامی است هیچ عملی را به نام خود انجام نمی دهد و اصولاشرکت غیر انتفاعی است و هرکاری که انجام می دهد به سمت عاملیت ازطرفین قرارداد بایک طرف قرارداد است که باید هزینه های آن هم به همان ترتیب به دستگاه عامل پرداخت شود و محصولی راهم که به دست می آورد در سرچاه بین طرفین به نسبت ۵۰-۵۰ تقسیم می کرد .درهریک از قراردادهای مشارکت ،برای شرکتی که به عنوان عامل دستگاه مختلط به صورت شرکت سهامی وغیرانتفاعی تشکیل شده یک نام ایرانی ویک نام خارجی انتخاب می شد.ازجمله قراردادهای مشارکت قرارداد سیریپ ۱۹۵۷ ،قرارداد ایپاک و قرارداد سافایر ،قراردادهای ششگانه مشارکت سال ۱۳۴۴ که عبارتنداز قرار ایمینوکو ،قرارداد ایروپکو ، قرارداد لایکو و قرارداد پگوپگو ،قرارداد اف ، پی سی و قرارداد دوپکو ،قراردادهای سه گانه مشارکت ۱۳۵۰ که شامل قراردادهای اینیکو ،بوشکووهوپگو بودند.
نقاط قوت و ضعف قراردادهای مشارکتی:
الف نقاط قوت:
۱-پذیرش ریسک عملیات اکتشافی از سوی طرف خارجی که دراین صورت هرگاه منابع نفتی اکتشافی به میزان قابل قبول و دارای منافع تجاری نباشد طرف خارجی حق مطالبه این مبلغ رانخواهد داشت.
۲-درصورتی که نفت اکتشافی عامل بهره برداری باشد هزینه های بهره برداری به تساوی بین کشور خارجی وایرانی تقسیم شده و نفت تولیدی به همان نسبت به طرفین تعلق می گیرد.
۳-هریک از شرکا مالیات خود را جداگانه می پردازند .معذالک درعمل ممکن است تخفیفی نیز در خصوص بهای اعلان شده اعمال گردد
۴-هزینه عملیات اکتشاف عملا ازمحل درآمدهای شریک خارجی به تدریج مستهلک می گردد .
۵-برخلاف قراردادهای امتیازی ،مساحت ناحیه عملیات وقراردادهای مشارکت بسیار محدود است
۶-برخلاف قراردادهای امتیازی که منطقه عملیات کلا دراختیار دارنده امتیاز بود .در قراردادهای مشارکت که منطقه عملیات دراختیار طرف ایرانی بوده واسطه عملیات رانیز وی برعهده می گیرد.
۷-افزایش بهره مالکانه
ب)نقاط ضعف
۱-محدود بودن حق مالکیت دولت ایران برمنابع و مخازن نفتی
۲-عدم کنترل و نظارت دولت ایران برفرآیند تولید نفت
۳-عدم تاکید برانتقال فن آوری
۱۱-۲ قراردادهای پیمانکاری و تاثیرآن برچگونگی مالکیت و مدیریت در صنعت نفت ایران:

سازمان­های توانمند سازمانی است که در آن گروههایی از انسان­ها با هم کار می­ کنند و در انجام کارها با یکدیگر مشارکت دارند. این سازمان با سازمان رقابتی، یعنی جایی که هر کارمند در انجام دادن کارها با یکدیگر به رقابت می پردازد، کاملاً تفاوت دارد. در سازمانهای توانمندبرای کار گروهی اهمیت خاصی قایل هستند و افراد ضمن کمک به یکدیگر، در حل مشکلات پیچیده تشریک مساعی دارند. آنها نسبت به همکاران محبت می ورزند و منافع جمعی را بر منافع شخصی ترجیح می دهند. در سازمان توانمند کارکنان با احساس هیجان، مالکیت و افتخار بهترین ابداعات و افکار خوب را پیاده می سازند (شاهرکنی،۱۳۸۱). در حقیقت در یک سازمان توانمند محیطی حکمفرماست که در آن کارکنان نیروی محرکه اصلی هستند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مدل مدیریت سنتی که در آن مدیر کنترل می کند و کارکنان تحت کنترل هستند دیگر کارآمد نیست. به منظور ایجاد محیط کار توانمند، نقش مدیر در سازمان بایستی از چارچوب ذهنی فرماندهی و کنترل به محیط حمایتی و مبتنی بر حس مسئولیت تبدیل شود که در آن کلیه کارکنان فرصت داشته باشند به نحو احسن همکاری کنند .(Koberage, Christine & etal.1999)
در محیط توانمند، فرهنگ توانمندسازی رشد می کند، تبادل اطلاعات و دیدگاه ها به آسانی صورت می گیرد؛ اهداف مشخص و تعریف شده است؛ مرزهای تصمیم گیری روشن است؛ تقسیم کار صورت می گیرد؛ شایستگی در قالب کسب تجربه و آموزش ها شکوفا می شود؛ منابع کافی انجام کار (پول، مواد، تجهیزات، نیروی انسانی) در اختیار کارکنان قرار می گیرد، پشتیبانی لازم توسط مدیران عالی سازمان از فرهنگ توانمندسازی صورت می گیرد، پشتیبانی لازم توسط مدیران عالی سازمان از فرهنگ توانمندسازی صورت می گیرد، کارکنان تشویق و ترغیب به پذیرش ریسک و مخاطره می شوند. توانمندسازی محیطی را به وجود می آورد تا کارکنان بتوانند با اختیارات بیشتر کار کرده و در فرایند تغییر و بهبود نقش داشته باشند، نیازشان به سرپرست مستقیم کاهش یافته و در تحقق اهداف سازمان مشارکت نمایند (آقایاری، ۱۳۸۲).
۴ـ۲ـ۲٫ ویژگی­های کارکنان در یک سازمان توانمند
توانمندسازی با پرورش کارکنانی با انگیزه و توانا به مدیران این امکان را خواهد داد که در برابر پویایی های محیط رقابتی به سرعت و بطور مناسب عمل نموده، موجبات برتری رقابتی سازمانشان را فراهم آورند (محمدی،۱۳۸۱).
در سازمانی که کارکنان آن توانمند شده اند، کارکنانش برای ایفای نقش و تحقق اهداف سازمانی احساس عدم توانایی نمی کنند، کارهای بزرگ را بر کارهای روزمره و جرأت را بر احتیاط و آزادی عمل را بر وابستگی ترجیح می دهند، آنان بدون ترس و واهمه نقطه نظرهای خود را آزادانه بیان می کنند، بر احساس باور و عقیده درونی و از روی اشتیاق کار می کنند نه بر اساس فشاری که از بیرون وارد می شود. مسئولیت اقدامات خود را به عهده می گیرند و پاسخگوی عملکرد خود می باشند (درگاهی،۱۳۸۱). داور(۱۹۹۹) ویژگیهای رفتاری کارکنان توانمندشده را در مقایسه با کارکنان غیر توانمند در جدول زیر نشان داده است: (جدول شماره ۱-۲).
جدول۱-۲: ویژگی­های رفتاری کارکنان توانمندشده در مقایسه با کارکنان غیر توانمند