• • تولید اطلاعات مناسب به شکل بلادرنگ برای اهداف تصمیم سازی.

  ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۶ جنبه های نوع آوری تحقیق
با بررسی و تحلیل بکارگیری برنامه های منابع سازمانی در یک سیستم خاص میتوان بموازات استفاده، روش های نوینی را ابدا، یا با ارائه تحقیات به سازمان های دیگر آنها را ترغیب به استفاده از این سیستم ها نمود. آشنا کردن سازمان ها، همکاری با آنها، کمک به پیاده سازی و گسترش فرهنگ بکارگیری برنامه های منابع سازمانی از جنبه های نوآوری این تحقیق می باشد.
۱-۷ استفاده کنندگان تحقیق
امروزه بسیاری شرکتها از سیستم های برنامه ریزی منابع سازمای بهره مند میشوند. این نرم افزار تمامی نیازهای کلیه دپارتمانها از جمله کارکنان بخشهای مالی، منابع انسانی و انبار را جوابگو است. در حالت عادی هر یک ازاین واحدها نرم افزارهای کاربردی خود را دارند که کارکنان واحد بر روی آن به ثبت اطلاعات می پردازند ولی تمامی آنها در یک سیستم گردآوری شده به طوری که پایگاه داده مرکزی جایگزین هر یک از پایگاه داده های مجزا شده و اطلاعات به سهولت جریان یافته و بین واحدها توزیع می شود.
این ادعای بزرگی است! یک برنامه نرم‌افزاری که بتواند نیازهای افراد مالی و منابع انسانی را برآورده سازد. هریک از واحدها سیستم کامپیوتری منحصربه خود را برای بهینه سازی عملکردهایش دارد. اما ERP آنها را در یک برنامه نرم‌افزاری یکپارچه ترکیب می‌کند. این برنامه از طریق یک پایگاه داده‌ها اجرا می‌شود، لذا واحدهای مختلف می‌توانند اطلاعات را ساده‌تر به اشتراک بگذارند و با هم ارتباط برقرار سازند. این شیوه ییکپارچه در صورتیکه شرکت‌ها نرم‌افزار را به درستی نصب کنند، مزایای متعددی دارد.
۱-۸ محدودیت های تحقیق
یکی از عمده ترین محدویت های بکارگیری سیستم هاب برنامه ریزی منابع سازمانی تحریم ها هستند که بعضیم مواقع تبدیل به معذی میشوند.
اگر مسئول انبار سفارشات خرید را به جای گزارشات ERP بر مبنای تجربه قبلی و صلاح دید خودش انجام دهد پیاده‌سازی سیستم هیچ توجیهی نخواهد داشت. با اینکه مدیریت و مشکلات سازمان در لایه مدیریت تاثیرگذارترین گلوگاه‌های پیاده‌سازی ERP است، شاید کمترین حجم مشکلات را در جریان کاربرد این سیستم به وجود آورد.
آموزش و توجیه مدیران شاید به دلیل محدود بودن تعداد آنان و نوع کاربری آنها از ERP کاری ساده و ممکن به نظر برسد، ولی باید توجه داشت که حجم عمده کاربران را کارکنان سازمان در سطوح مختلف تشکیل می‌دهند.
– آیا کارکنان شرکت تمایلی به استفاده از ERP دارند؟ ERP قرار است جریان اطلاعات را در سطح سازمان تسهیل کند. اگر حجم، فشار کاری و بهره‌وری افراد شرکت در اثر استفاده از ERP کاهش نیابد و یا افراد چنین احساسی در قبال سیستم نداشته باشند، در نهایت هیچ گونه تسهیلی در کار صورت نپذیرفته و اطلاعات و گزارشات مانند گذشته ناقص و بدون دقت خواهد بود.
این مسئله غالبا به دلیل طراحی نادرست ERP و عدم انطباق آن با سازمان به وجود می‌آید. ولی ممکن است دلایل دیگری نظیر عدم اطمینان به سیستم‌ جدید یا برآورده نشدن کامل خواسته‌های واحد به دلیل جامع نبودن عملیات اجرایی (مثلا کامل نبودن سیستم حسابداری) یا گزارشات در سیستم جدید و صرفا اضافه شدن موازی آن به سیستم قبلی نیز داشته باشد.
– آیا کارکنان شرکت توانایی استفاده از ERP را دارند؟ شاید پاسخ این سوال در تمامی از شرکت‌ها و سازمان‌هایی که قبلا در سطح واحدها از سیستم‌های مکانیزه استفاده نمی کرده‌اند در ابتدا منفی باشد. به طور قطع برای استفاده از یک سیستم جدید (از جنس و مرتبه‌ای) در سازمان نیازمند آموزش است. از این رو بهتر است سوالاتی مانند «آیا آموزش‌های ارائه شده در بسته خدمات سیستم برای کاربران کافی است؟»، «آیا مهارت‌های پایه به کاربران آموزش داده می‌شود یا کارکنان مهارت‌های پایه لازم را دارند؟» و مهم‌تر از همه «آیا کاربران انگیزه و توانایی یادگیری مطالب ارائه شده را دارند؟» را جایگزین آن کنیم. معمولا سازمان‌هایی که با شرایط دشوار استخدامی مواجه‌اند و توانایی اعمال فشار و یا تعدیل و تغییر بر کارکنان ندارند نمی‌توانند طرح آموزشی موثری برای آنان پیاده کنند.
– سازمان تا چه حد به خدمات پشتیبانی وابسته است؟ وقتی توانایی و مهارت کارکنان در نگهداری و رفع مشکلات کاربردی سیستم ERP محدود باشد (که معمولا و اصولا این گونه است) وجود خدمات پشتیبانی برای تضمین قابلیت اطمینان سیستم حیاتی است. این قضیه به خودی خود و در صورتی که خدمات درست و به موقغ ارائه شوند مشکلی برای سیستم به وجود نمی‌آورد. ولی در موارد بسیاری سازمان‌ها به منظور کاهش هزینه‌های سرسام آور خدمات از سطح کیفیت آنها می‌کاهند. این کاهش شاید با توجه به توان مالی سازمان ظاهرا توجیه داشته باشد، ولی باعث تبدیل ERP به عنوان سیستمی برای تسریع و تسهیل جریان داده‌ها به عامل اصلی توقف، تاخیر و ناکارآمدی این جریان در صورت بروز مشکلات گاه و بیگاه خواهد شد.
۱-۹ خلاصه فصل
هر کسی که اندکی با ERP آشنایی داشته باشد به خوبی می‌داند که مدیریت منابع سازمان امری حیاتی است و مسلما یک سیستم ERP مناسب می‌تواند. کمک شایانی به مدیران در جهت کنترل و مدیریت این منابع باشد.
سازمان شما نیازی به ERP ندارد! هر کسی که اندکی با ERP آشنایی داشته باشد به خوبی می‌داند که مدیریت منابع سازمان امری حیاتی است و مسلما یک سیستم ERP مناسب می‌تواند کمک شایانی به مدیران در جهت کنترل و مدیریت این منابع باشد. هر مدیری آرزو دارد که بتواند نسبت به وضعیت تمامی منابع و دارایی‌های سازمان را در زمان کوتاه و با دقت بالا آگاهی پیدا کند و نیازمند سیستمی است که برای تصمیم‌گیری در باب این منابع به او کمک کند.
فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق
فصل ۲:مروری بر ادبیات تحقیق
۲-۱ مقدمه
امروزه پیشرفت فن آوری ارتباطات و اطلاعات ، اقتصاد دیجیتالی و تجارت الکترونیکی را به دنیا هدیه کرده و این پدیده جدید عرصه رقابت برای ماندن در چرخه اقتصاد را بسیار تنگ و سخت کرده است. در چنین شرایطی تنها سازمانهایی یارای ماندن و پیروز شدن را دارند که خود را برای این چالش آماده کرده و با سرعت و زیرکی ابزارهای لازم برای پذیرش تحول را در اختیار بگیرند.
۲-۲ انواع تدابیر و روش های ارتقا سطح کیفی کمیتی سازمانها
کیفیت خدمات و محصولات و ماندن در بازار رقابت، از جمله دغدغه‌های سازمانهای بزرگ جهان بوده است. برخی از قدرتهای بزرگ در دهه های اخیر، از طریق ارزیابی، سرمایه گزاری و تحقیق مستمر، این تشویش را کاهش داده و در جهت رفع آن کوشیده‌اند.
کاستن از تغییرات یا نوسانات عملکرد فرآیندها یا به عبارت دیگر بهبود عملکرد آنها را ” ارتقای کیفیت ” می نامند برای ارتقای عملکرد فرآیندها ، نیازمند “سنجش ” عملکرد آنها می باشیم. عوامل موثر در بهره وری یک سازمان متعددند و این عوامل نیز همانند اندام های مختلف بدن موجود زنده ، در رابطه متقابل هستند. بر این اساس بهره وری هر سازمان در شرایطی به حد مطلوب یا بهینه خواهد رسید که همه عوامل درون سازمانی، برون سازمانی و برون مرزی و جهانی موثر در بهره وری سازمان ها به ترتیب تقدم : هماهنگ، هم افزا همسو با یکدیگر و اثر بخش عمل کنند بنابرین مدیران نباید ارتقای کیفیت را یک مسئله حاشیه ای تلقی کنند، بلکه ارتقای کیفیت اصلی ترین وظیفه آنان است و هیچ چیز دیگر برآن مقدم نمی باشد .
عوامل اثرگذار بر افزایش بهره وری سازمان ها عبارتند از: افزایش سطوح کارآیی و اثربخشی شغلی کارکنان، تجزیه و تحلیل علمی مشاغل، آزمایش و انتخاب علمی کارکنان، آموزش اثربخش کارکنان، ارزیابی جامع عملکرد شغلی کارکنان، رهبری و مدیریت اثربخش، بهبود شبکه های ارتباطی سازمانی، مقابله موثر با فشار روانی ناشی از محیط کار، پرهیز از فرسودگی شغلی مستمر کارکنان، کاهش میزان سوانح و حوادث در کار، به کارگیری خلاقیت و نوآوری کارکنان، بهبود فرهنگ و جو سازمانی، بالا بردن میزان انگیزه کارکنان، برآورده نمودن انتظارات و توقعات مشتریان، ثبات سیاسی و ثبات اقتصادی، حضور متخصصان رشته های مختلف و موردنیاز سازمان ها، بکارگیری سیستم های مدیرت سازمانی.
مورد آخر یکی از مدرنترین و امروزه حیاطی ترین عامل بقا یک سازمان می باشد که با بکارگیری و تحلیل اطلاعات دریافتی و همچنین استفاده از سایر عوامل یاد شده در بالا کل مجموعه را در یک سیستم واحد اداره میکند.
بهر حال در جهان امروز و شرایط رقابتی بازار،ارتقاء کیفیت محصول و بهره وری بالا به عنوان دو عامل اساسی در حفظ و ثبات و پیشرفت سازمان ها موثر است.لذا اطلاع مداوم از وضعیت بازار و کیفیت و کمیت محصولات رقبا و همچنین سیستم ها و روش های نوین انجام کار برای هر سازمان و بنگاه اقتصادی ضروری و اجتناب نا پذیر است.نکته مهم و کلیدی اینکه بهبود بهره وری و ارتقاء کیفیت محصولات و خدمات نیازمند همکاری سه جانبه مدیریت ،نیروی کار و دولت می باشد.
امروزه نیروی انسانی علاوه بر منبع به عنوان سرمایه های اصلی یک سازمان نیز جهت ایجاد ارزش افزوده در نظر گرفته می شود. در این دیدگاه به افراد به جای دیدگاه هزینه ای به منزله دارایی نگریسته می شود که نیازمند نگه داشت، توسعه، پرورش، برنامه ریزی و ارتقاء می باشد تا سازمان بتوانددر سطح بهینه ای از این دارایی های ارزشمند بهر همند شد. ارز شهای نامشهود که گاه دارای اهمیتی بیش از دارایی های مشهود هستند از کانال منابع و سرمایه های انسانی تحقق می یابند. [۲]
افزایش سطح خلاقیت، مشتری مداری، برپاسازی نام برند و قابلیت پاسخگویی سریع به محیط کسب و کار پرتغییر در پرتو نیروی انسانی تحقق می پذیرد. تمامی این امور در مباحث بانکداری که کارکنان به عنوان اصلی ترین کانال ارتباطی با مشتری محسوب می شوند، نقش پررنگ تری می یابد.
مدیریت منابع انسانی یک سفر می باشد. مکانی که این سفر آغاز می گردد بستگی به اطلاعاتی دارد که در اختیار ما می باشد و مقصد نهایی به فعالیت هایی که با استفاده ای که از آن اطلاعات انجام می دهیم، برمی گردد. همین موضوع اهمیت سیستم های اطلاعاتی را به عنوان هدایتگر فرآیندهای مدیریت منابع انسانی جلوه گر می نماید. وصل کردن اطلاعات منابع انسانی با اهداف سازمانی و مدیریت عملکرد از مهم ترین عوامل افزایش سطح کیفی محیط کسب و کار می باشد. جهت ایجاد این ارتباط ابتدا لازم است عامل های اصلی مورد نیاز جهت شناخت شرایط سازمان را در این زمینه شناخت تا از این طریق بتوان تعبیر درستی از شرایط منابع انسانی سازمان انجام داد. با وجود ساختارهای نسبتا یکسان در سیستم های ستادی صنعت بانکداری، وجود رویه های منحصربفرد هر بانک در رویارویی با مسائل مدیریت منابع انسانی، عامل اصلی ایجاد تفاوت های دیدگاهی، انگیزشی و عملکردی در کارکنان بانک های متفاوت می گردد.
۲-۲-۱ اهمیت سیستم های اطلاعات مدیران
امروزه اطلاعات عامل اصلی کسب قدرت است و تسلط واقعی در جهان کنونی ، تسلط اطلاعاتی است دستیابی به ماده و انرژی و تبدیل آن به محصول ، پایه های قدرت در جامعه های سنتی به شمار می آید و امروزه مهمترین مشخصه جامعه قدرتمند اولویت دادن به اطلاعات و استفاده بهینه از آن است و به جرأت می توان گفت پیشرفت و توسعه نمودی عینی از کاربرد اطلاعات می باشد.
زیباترین و موثرترین جلوه اطلاعات در مدیریت تجلی می یابد که ثمره اصلی آن تصمیم گیری و راهبرد سازمانهاست. اطلاعات مدیران تنها ابزاری است که آنها را در اتخاذ تصمیم یاری می کند . مدیران با دریافت اطلاعات و پردازش آن به شناختی دست می یابند که براساس آن گزینه های ممکن در حل مسائل را تشخیص داده و مناسب ترین آنها را انتخاب می کند و در حقیقت سرعت عمل مدیر در تصمیم گیری و درستی تصمیم او بستگی کامل به کم و کیف اطلاعاتی دارد که در دسترس او قرار میگیرد.
اطلاعات در مدیریت امور فردی و خانوادگی نیز نقش اصولی یافته و پیشرفت انسان و بهره برداری مناسب در زمان و منابع در اختیار فرد ، ارتباط مستقیم با حجم اطلاعات جذب شده وی دارد.
امروزه توسعه و پیچیدگی سازمانهای تخصصی ، مدیریت سنتی گذشته را غیر کارآمد ساخته و سیستمهای اطلاعات مدیریت MIS ، پدیده ای است که می توان آن را مشخصه گذر از مدیریت سنتی به مدیریت مؤثر جدید دانست . مدیران سنتی با حضور فیزیکی در محیط سازمان به کسب مستقیم اطلاعات می پردازد و با آزمون و خطا روش های مورد نظر را تجربه میکنند. شبکه اطلاعاتی آنها به تعداد اندکی از افراد مورد اعتماد که در نقاط حساس گمارده می شوند محدود میگرددو گاه نفوذ در این گونه شبکه های اطلاعاتی امکان خط دهی به مدیران را فراهم می سازد. این مکانیزم کسب اطلاعات پاسخگوی شرایط پیچیده حاضر نیست و نمی تواند در برخورد با مسائل بغرنج صرفاً به ذهنیات و یا گزارشات محدود اقوال دست اندرکاران متکی شد.
اداره امور به شیوه های موثر و کارآمد مستلزم پردازش حجم انبوهی از اطلاعاتی گوناگون است که با آهنگی سریع رشد کرده و تحلیل آنها را دشوارتر می سازد . نگرش سیستمی به جهت جامعیت بالقوه به یکپارچگی و هماهنگی اطلاعات موجود در سازمان انجامیده و نمود نگرش سیستمی به سازمانها به استقرار سیستمهای اطلاعات مدیریت MIS منجر می گردد . این سیستمها که از جمع آوری و سازماندهی داده ها شروع و به تولید اطلاعات ، سطح بندی و انتقال آن به مدیران می انجامد ، همچون ناظری مقتدر در تمامی سطوح سازمانها حضور یافته و حیطه معرفتی مدیر را توسعه داده بینش وی را برای اتخاذ تصمیمات صحیح مهیا می سازد.
لازم به توضیح است که سیستم های اطلاعات مدیریت همپای تحول در شیوه های مدیریتی متحول و پاتر تر شده اند تا بتوانند نیازهای مدیریت موثر قرن حاضر را تامین کنند.[۳]
۲-۲-۲ تجزیه وتحلیل کلمه های سیستم / داده/ اطلاعات/ پردازش
درمقالات وکتاب های مختلف اسامی متفاوتی برای سیستم های اطلاع رسانی جامع آورده شده است ازجمله :
سیستم های اطلاعات مدیریت^[۴]
سیستم پشتیبانی تصمیم گیری^[۵]
برنامه ریزی منابع سازمانی^[۶]
سیستم اطلاعات استراتژیک^[۷]
درنهایت همه این عناوین دلالت بر سیستم های اطلاع رسانی جامعی است که مدیران را در رهبری سازمان وتصمیم گیری ودستیابی به اهداف یاری می رساند. اگر چه اصطلاح سیستم های اطلاعات مدیریت از دهه ۱۹۶۰ به کاربرده شده اما هنوز درباره مفهوم آن یک توافق جهانی وجود ندارد برای درک بهتراین ا صطلاح تعاریف زیر رامطرح می کنیم.
سیستم^[۸]

T-T

Tritium- tritium

ICF

Inertial confinement fusion

H¹

Protium

H²

Deuterium

H³

Tritium

RWM

Resistive-Wall Mode

RFP

Reversed field pinch

NTM

Neoclassical Tearing-Mode

MHD

Magnetohydrodynamic

TF

Toroidal Field

مقدمه
مقدمه
یکی از مهمترین اهداف بشر در جهت­گیری زمینه ­های تحقیقاتی و پژوهشی­، دستیابی به منابع جدید انرژی می‌باشد. در این راستا بشر تلاش کرده است تا با ساخت رآکتورهای هسته­ای، به منبعی از انرژی دست یابد که بتواند مدت زمان بیشتری از آن، نسبت به سوخت‌های فسیلی استفاده کند. بطور کلی دو شیوه بنیادی، برای آزادسازی انرژی از یک اتم وجود دارد: شکافت هسته­ای^[۱] و همجوشی هسته‌ای^[۲].

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مزیت همجوشی هسته‌ای نسبت به شکافت هسته‌ای، فراوانی بسیار زیاد منابع سوختی آن (سوخت اصلی راکتورهای همجوشی دوتریوم می‌باشد که در آب دریاها به وفور وجود دارد. تولید انرژی بالاتر نسبت به روش شکافت هسته‌ای به ازای هر نوکلئون از ماده سوخت (به عنوان مثالی از انرژی تولیدی در یک راکتور همجوشی می‌توان گفت اگر یک گالن از آب دریا را که دارای مقدار کافی دوترون است در واکنش همجوشی استفاده کنیم معادل ۳۰۰ گالن گازوئیل، انرژی بدون آلودگی تولید می‌کند) [۱]، عدم وجود معضل پسماندهای هسته‌ای با طول عمر طولانی در روش همجوشی و در نهایت ایمن‌تر بودن راکتورهای همجوشی در هنگام وقوع حوادث احتمالی است که سبب برتری آن بر شکافت هسته­ای گردیده است. سوخت‌های متنوعی در فرایند همجوشی هسته­ای قابل بکارگیری می‌باشد. از آن جمله دوتریوم-تریتیوم(D-T) ، دوتریوم-هلیوم ۳ (D-³He)، دوتریوم-دوتریوم (D-D) و تریتیوم-تریتیوم (T-T) می‌باشد. بیشتر تحقیقات انجام شده در فرایندهای همجوشی بر روی سوخت D-T انجام شده است و علت عمده آن نیز بالا بودن سطح مقطع واکنش پذیری این سوخت نسبت به سایر سوخت‌ها در بازه‌ی دمایی عملکردی راکتورها می‌باشد. این سوخت در کنار مزیت ذکر شده و سایر مزیت ها محدودیت­هایی نیز دارد، نظیر پرتوزایی زیاد و گران بودن سوخت تریتیوم که جزو مواد اولیه این واکنش‌ها است. از طرفی دیگر واکنش همجوشی D-³He از میان سایر سوخت‌ها، به دلیل بازدهی بالاتر، تبدیل مستقیم انرژی و کاهش خطرات ناشی از تابش، هزینه تعمیر و نگهداری پایین­تر و… مورد توجه قرار گرفت[۲-۴]. که این فرایند در راکتورهای متفاوت با شرایط مختلفی قابل انجام است.
لذا با این مقدمه از فرایند همجوشی هسته­ای، در فصل اول به بیان روش­های مختلف همجوشی هسته­ای و سوخت‌های قابل استفاده می‌پردازیم. در فصل دوم سینتیک فرایند همجوشی دوتریوم و هلیوم ۳ و پارامترهای موثر بر همجوشی تشریح شده و به بررسی پارامترهای موثر بر همجوشی پلاسمای دوتریوم و هلیوم ۳ به روش محصورسازی مغناطیسی پرداخته و فرایند با پارامتر مورد نظر شبیه سازی می­گردد. در فصل چهار برخی از روش های کنترل ناپایداری در راکتور بیان شده و در ادامه نتایج حاصل از شبیه سازی به کمک پارامترهای ترمودینامیکی مربوط به سوخت دوتریوم و هلیوم ۳ با نتایج بدست آمده در سایر مطالعات مقایسه می‌شود.
فصل اول
همجوشی هسته­ای
فصل اول-همجوشی هسته‌ای
واکنش‌های هسته‌ای ^[۳]
تبدیلات خودبخودی یا مصنوعی بعضی از هسته‌ها به هسته دیگر که سبب تغییر ساختار هسته یا تغییر تعداد نوکلئون­ها (ذرات هسته‌ای) می‌گردد، واکنش‌های هسته‌ای نام دارند. همجوشی هسته‌ای و شکافت هسته‌ای، دو روش اصلی انجام واکنش‌های هسته‌ای می‌باشد.

آنزیم کوتیناز از باکتری ترموفیل Thermobifida fusca که در مقایسه با گونه­fusarium solani دارای پایداری بسیار بالا در حلال­های آلی و پایداری دمایی بیشتری می­باشد دارای فعالیت نزدیک به کوتیناز قارچی در برابر سورفاکتانت ها و یون­های فلزی می­باشد. جدول ۲-۶ میزان فعالیت آنزیم کوتیناز را در برابر سوبسترهای مختلف در دو گونه فوق نشان می­دهد.
جدول ‏۲‑۶ مقایسه­ آنزیم کوتیناز در باکتری ترموبفدا فوسکا و قارچ فوزاریوم سولانی [۱۸]
نشانگرهای ژنتیکی
تنوع ژنتیکی عامل اصلی تکامل یک ژنوم به شمار می­رود. چندشکلی طبیعی ناشی از تغییر توالی­های DNA در ژنوم­های گیاهی و جانوری در بین و داخل یک گونه اساس ایجاد تنوع ژنتیکی می­باشد. در سال­های اخیر پیشرفت­های چشمگیری در زمینه زیست شناسی مولکولی و بیوتکنولوژی صورت گرفته است که ابزار قدرتمندی را برای پژوهش­های ژنتیک تفضیلی گیاهان عالی از جمله گیاهان زراعی و همچنین اجداد وحشی گیاهان زراعی فراهم کرده ­اند. تفاوت نشانگرهای مولکولی مبتنی بر چندشکلی­های طبیعی است. پس از زمان کشف ساختمان اولیه DNA، در تعدادی از گونه­ ها خصوصیات آن بر محققان مکشوف شده است. چندین سیستم برای آشکارسازی نشانگرهای مولکولی که قادر به شناسایی و برآورد تنوع موجود در توالی­های DNA ژنومی می­باشند، به منظور انجام مطالعات ژنتیکی ابداع و معرفی شده­ است. نشانگرها به دو دسته کلی تقسیم می­شوند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نشانگرهای مورفولوژیکی
به این نشانگرها، نشانگرهای کلاسیک یا ظاهری هم گفته می­ شود که در واقع همان صفات یا خصوصیات فنوتیپی قابل رویت هستند. صفات مورفولوژیکی که عمدتا توسط یک ژن کنترل می­شوند، می­توانند به عنوان نشانگرهای ژنتیکی مورد قرار می_­گیرند. این نشانگرها شامل دامنه وسیعی از ژن­های کنترل کننده صفات فنوتیپی هستند و از نخستین نشانگرها به شمار می­آیند. ولی این نشانگرها دارای محدودیت­های زیادی هستند. به همین دلیل محققین از نشانگرهای دیگر استفاده می­ کنند. از جمله معایب این نشانگرها:

1. 1. اغلب دارای توارث غالب و مغلوب بوده و اثرات اپیستازی دارند.

1. 1. تحت شرایط محیطی یا مرحله نمو گیاه قرار می­گیرند.

1. 1. فراوانی و تنوع کمی دارند.

1. 1. در بعضی مواقع برای مشاهده و ثبت اینگونه نشانگرها باید زمان طولانی را منتظر ماند.

1. 1. پایه ژنتیکی بسیاری از نشانگرهای مورفولوژیکی هنوز ناشناخته مانده است.

1. 1. تنها بخش کوچکی از ژنوم را پوشش می­ دهند، بنابراین بخش اعظم نواحی کروموزومی غیر قابل دسترس می­ شود.

1. 1. صفات مورفولوژیکی ممکن است تحت کنترل چندین ژن باشند و از اینرو دارای نحوه توارث پیچیده­ای هستند.

نشانگرهای مولکولی
نشانگرهای مولکولی فراوان هستند و میتوان برای همه موجودات زنده از آنها استفاده کرد. اگرچه پتانسیل نشانگرهای مولکولی از ۷۵ سال پیش شناخته شده بود ولی کاربرد آنها تا حدود ۳۰ سال پیش بسیار محدود بوده است. چندین سیستم برای آشکارسازی نشانگرهای نشانگرهای مولکولی که قادر به شناسایی و برآورد تنوع موجود در توالی­های DNA ژنومی می­باشند، به منظور انجام مطالعات ژنتیکی ابداع و معرفی شده است. بررسی بسیاری از صفات با ارزش در گیاهان زراعی به دلیل پیشرفت­های حاصله در شناخت از سازماندهی ژنوم و ژنتیک گیاهی به کمک نشانگرهای مولکولی حاصل شده است. این نشانگرها در زمره پرکاربردترین نشانگرها هستند، زیرا به تعداد زیادی در ژنوم وجود دارند. این نوع نشانگرها در واقع از کلاس­های مختلفی از جهش­های ایجاد شده در DNA نظیر: جهش نقطه­ای، نوآرایی (حذف و اضافه شدن بازها) یا بروز اشتباهاتی در واحدهای تکراری DNA به وجود آمده­اند. از مزایای این نشانگرها خنثی بودن آنهاست، زیرا در مناطق خنثی ژنوم یا همان مناطق غیر رمز کننده واقع شده ­اند. برخلاف نشانگرهای مورفولوژیکی و بیوشیمیایی از نظر نوع و تعداد نامحدود هستند و تحت تاثیر عوامل محیطی و یا مراحل نموی گیاه قرار نمی­گیرند از جمله پرکاربردترین این نشانگرها در آنالیز پیوستگی ژنتیکی میتوان به RFLP، RAPD، SSR و AFLP اشاره نمود. کاربرد این روش­های فوق منجر به انقلاب جدیدی در اصلاح نباتات موسوم به گزینش به کمک نشانگر شده است. در تمام گونه­ های مهم زراعی، ژن­های بسیاری با بهره گرفتن از این روش شناسایی و جداسازی شده است. آنالیز لینکاژ ژنتیکی تبدیل به ابزار پرکاربردی در شناسایی و تعیین خصوصیات ژن­های کنترل کننده صفات چند ژنی مهم شده است. این نشانگرها به دو دسته نشانگرهای بیوشیمیایی و نشانگرهای مبتنی بر DNA تقسیم می­شوند.
شکل ‏۲‑۱۲ دسته­بندی نشانگرهای ژنتیکی [۸۱]
نشانگرهای پروتئینی یا بیوشیمیایی
نشانگرهای بیوشیمیایی به دو دسته تقسیم می­شوند: الف) ماکرو مولکول­ها ب) ایزوزایم­ها یا آلوزایم­ها برخی از تفاوت­های موجود در ردیف DNA بین دو موجود ممکن است به صورت پروتئین­هایی با اندازه­ های مختلف تجلی نمایند که از طرق مختلف بیوشیمیایی قابل ثبت و مطالعه می­گردند. این قبیل نشانگرها را نشانگرهای مولکولی در سطح پروتئین می­نامند که از آن جمله میتوان به سیستم آیزوزایم/آلوزایم اشاره نمود. در دهه ۱۹۵۰، نشانگرهای مولکولی قابل مشاهده توسط الکتروفورز پروتئین­ها تحول شگرفی را ایجاد نمودند. ایزوزایم­ها بطور گسترده­ای در بررسی تنوع ژنتیکی و طبقه بندی گیاهان زراعی بکار گرفته شدند. تا اواخر دهه ۱۹۷۰ نقشه­های ژنتیکی تلفیقی از ایزوزایم­ها و نشانگرهای مورفولوژیکی بسیاری از گونه­ های مهم تهیه شدند. ایزوزایم­ها اشکال مختلف یک آنزیم با ماهیت پروتئینی هستند که واکنش یکسانی را کاتالیز می­نمایند یا در واقع میتوان گفت فرآورده ­های آلل­های مختلف یک یا چند ژن هستند. این نشانگرها را به راحتی میتوان با بهره گرفتن از ژل­های غیرخنثی از طریق واکنش رنگی یا سوبسترای مربوطه آشکار نمود. نشانگرهای پروتئینی (ایزوزایمی) نسبت به نشانگرهای مورفولوژیکی مناسب­تر هستند، زیرا این نشانگرها همبارز هستند و هر آنزیم محصول یگانه تنها یک ژن است و اختصاصی بودن ژن موردنظر را منعکس می­نماید. نشانگرهای پروتئینی نیز معایب مخصوص خود را دارا می­باشند. با توجه به اینکه روش­های رنگ آمیزی پروتئین­ها در مورد ایزوزایم­ها چندان زیاد نیست، تعداد ایزوزایم­های قابل ثبت و مشاهده که میتوان از آنها به عنوان نشانگر استفاده نمود به ۱۰۰ عدد هم نمی­رسد. از نکات منفی دیگر این نشانگرها محدودیت تنوع ژنتیک قابل ثبت در ایزوزایمهاست. به عبارت دیگر ایزوزایم­ها نه تنها کم هستند، بلکه چند شکلی و تفاوت قابل ثبت نیز در آنها چندان زیاد نیست. پیچیدگی فنوتیپ­های الکتروفورزی ایزوزایم­ها از دیگر معایب این قبیل نشانگرهاست. این پیچیدگی که به دلیل دخیل بودن آنزیم­ های مرکب از چند پلی پپتید مستقل در ترکیب برخی از ایزوزایم­ها می­باشد، امتیازبندی را دشوار می­ کند.
نشانگرهای DNA
برخی از تفاوت­های موجود در ردیف DNA بین دو دو موجود در سطح DNA هیچ تظاهری ندارند. نه صفت خاصی را کنترل می­ کنند و نه در ردیف اسیدهای آمینه پروتئین­ها اثری برجای می­گذارند. اینگونه تفاوتها فقط از طریق تجزیه و تحلیل مستقیم DNA قابل ثبت هستند و بنابراین به آنها نشانگرهای مولکولی در سطح DNA اطلاق می­گردند. نشانگرهای DNA به دو دسته کلی نشانگرهای مبتنی بر PCR و نشاتگرهای غیرمبتنی بر PCR تقسیم بندی ­می­شوند.
نشانگرهای DNA غیر مبتنی بر PCR
این دسته از نشانگرهای DNA بدون استفاده از روش PCR تولید و مورد استفاده قرار می­گیرند. سرگروه این دسته از نشانگرها، نشانگر تفاوت طول قطعات حاصل از هضم DNA توسط آنزیم­ های محدودکننده می­باشد که RFLP نامیده می­ شود.
در اوایل دهه ۱۹۸۰ بوتستاین و همکارانش روش تفاوت طول قطعات قابل هضم یا RFLP را برای مطالعه مستقیم DNA و یافتن نشانگرهای ژنتیکی جدید پیشنهاد و معرفی نمودند. از میان نشانگرهای مولکولی مختلف ابداع شده، RFLP ها در زمره اولین نشانگرهای مولکولی بودند که در پروژه­ های مختلف ژنوم گیاهان و جانوران به کار رفته­اند. به همین دلیل به نشانگرهای مولکولی نسل اول هم موسوم می­باشند. RFLP ها در اثر تغییرات توالی DNA مانند اضافه شدن یا حذف شدن قطعات DNA، نوآرایی و جهش­های تک نوکلئوتیدی ایجاد می­شوند. این تغییرات سبب ایجاد، از دست رفتن یا جابجایی برخی جایگاه­­های برشی می­ شود که اساس ایجاد RFLP ها می­باشد. در این روش DNA ژنومی توسط آنزیم محدودگر خاصی هضم می­ شود و سپس بر روی ژل آگارز از هم جدا می­شوند. سیستم آللی یا جهش­های ژنتیک از تفاوت طول قطعات حاصل از هضم شناخته می­شوند. اگر دو نمونه گیاهی را در نظر داشته باشیم که فقط یک نوکلئوتید آنها در نقطه برش خاصی باهم متفاوت باشند، آنزیم محدودگر ویژه آن نقطه برش، DNA مستخرج از یکی از آن دو را برش خواهد داد و DNA نمونه دیگر در آن نقطه بدون برش باقی خواهد ماند. به این ترتیب قطعات حاصل از برش توسط آنزیم­ های محدودگر دارای طول متفاوت خواهد بود. اثبات شده است که این نشانگرها برای تعیین ژنوتیپ کارآمد و دقیق می­باشند. از محاسن این نشانگر میتوان تکرار پذیری بالا، فراوانی زیاد، همبارز بودن نام برد. همچنین این نشانگر تحت تاثیر عوامل محیطی داخلی و خارجی نبوده و صددرصد ژنتیکی است. از معایب این نشانگر میتوان به دشواری، پیچیدگی، نیاز به کاربرد مواد رادیواکتیو و نیاز به مقدار نسبتا زیادی DNA اشاره کرد.
نشانگرهای مبتنی بر PCR
واکنش زنجیره­ای پلیمراز برای اولین بار در سال ۱۹۸۵ توسط سیکی و همکاران معرفی شد. واکنش زنجیره­ای پلیمراز که بطور اختصار PCR خوانده می­ شود روشی قوی می­باشد که تکثیر ردیف منتخبی از مولکول یک ژنوم را تا چندین میلیون برابر در مدت کمتر از نیمروز امکان پذیر می­ کند. اما از این روش زمانی میتوان استفاده کرد که حداقل ردیف کوتاهی از دو انتهای قطعه DNA موردنظر معلوم باشد. در این فرایند که تقلیدی از فرایند همانندسازی DNA در طبیعت می­باشد، الیگونوکلئوتیدهای مصنوعی که مکمل ردیف شناخته شده دو انتهای قطعه موردنظر DNA می­باشند، به عنوان آغازگر مورد استفاده قرار می­گیرند تا واکنش همانندسازی انجام گیرد. این همانندسازی یک فرایند آنزیمی بوده و توسط انواع مختلفی از آنزیم­ های پلیمراز صورت می­گیرد. نشانگرهای مبتنی بر PCR به دو دسته نشانگرهای اختصاصی و نشانگرهای غیر اختصاصی تقسیم بندی می­شوند [۸۲].
PCR یا واکنش زنجیره­ای پلیمراز:
فرایند PCR از سه مرحله مشخص تشکیل شده است. که این مراحل به وسیله تغییر در درجه حرارت، هر مرحله تعیین می­ شود. در مرحله اول DNA دورشته­ای واسرشته شده و دو رشته از هم جدا می­شوند. در مرحله دوم درجه حرارت پایین می ­آید تا حدی که اتصال آغازگر به الگو را امکان پذیر سازد. در حین مرحله اتصال آغازگر به الگو آنزیم DNA پلیمراز مقاوم به حرارت فعال می­ شود و شروع به بسط آغازگرها می­ کند. در مرحله سوم درجه حرارت دوباره افزایش می­یابد تا اینکه به یک حد مناسب جهت فعالیت پلیمرازی آنزیم DNA پلیمراز برسد. اگر PCR با کارایی ۱۰۰درصد انجام گیرد، در طی ۲۰ چرخه یک میلیون نسخه از DNA موردنظر تولید می­ شود.
نشانگرهای غیر اختصاصی
RAPD
این روش در سال ۱۹۹۰ توسط دو گروه ویلیامز و همکاران و ولش و مکلند ارائه شد. در این روش از آغازگرهایی به طول ۸ تا ۱۰ نوکلئوتید که ردیف بازی آن بطور قراردادی تعیین می­ شود، استفاده می­گردد. در این واکنش یک آغازگر منفرد نقاط ممکن خود را روی دو رشته متقابل DNA ژنومی نمونه­ها یافته و در آن نقاط بر روی دو رشته مکمل DNA متصل می­ شود. اگر محل اتصال آغازگرها در روی دو رشته متقابل بهم نزدیک باشند، ردیف بین آن دو نقطه اتصال طی واکنش PCR تکثیر خواهد شد. پلیمورفیسم در RAPD به شکل حضور و غیاب یک باند مشخص می­ شود. نشانگرهای RAPD از نوع غالب هستند. از مزایای این روش امکان بررسی همزمان چندین جایگاه در ژنوم نمونه­ها و عدم نیاز به مواد رادیواکتیو می­باشد. از معایب این روش میتوان به تکرارپذیری کم، غالبیت و عدم امکان تشخیص سیستم آللی اشاره کرد. از این روش جهت شناسایی ارقام و رده­بندی درون گونه ­ای و بین گونه ­ای در گیاهان مختلف استفاده کرد. نشانگر RAPD در روش تجزیه توده­ای افراد درحال تفرق بهترین گزینه است.
نشانگرهای اختصاصی
AFLP
با روش AFLP نشانگرهایی تولید شد که علاوه بر دارا بودن مزایای RFLP مانند دقت و تکرارپذیری، دارای ویژگی­های مثبت روش­های مبتنی بر PCR نیز می­باشند (وس و همکاران ۱۹۹۵). این روش براساس تکثیر انتخابی برخی قطعات از بین تمام قطعات هضم شده DNA می­باشند. این روش شامل سه مرحله مجزا می­باشد. در مرحله اول DNA موردنظر را با یک آنزیم محدودگر هضم کرده و سپس اتصال آنها به آداپتور ایگونوکلئوتیدی.در روش AFLP استاندارد معمولاً از ترکیب آنزیمی MseI / EcoRI در واکنش هضم استفاده می‌گردد. در مرحله دوم طراحی و ساخت آغازگر و همچنین تکثیر انتخابی دسته­ای از قطعات حاصل از هضم انجام می­ شود. در مرحله سوم جداسازی قطعات حاصل از تکثیر بر روی ژل­های پلی آکریل آمید و سپس رنگ­آمیزی با نیترات نقره برای ثبت نتایج انجام می­ شود. هریک از قطعاتی که به صورت باند بر روی ژل ظاهر می­ شود می­توانند به عنوان یک نشانگر ژنتیک مورد استفاده قرار بگیرد. در این روش در مقایسه با سایر روش­ها بیشترین تعداد نشانگر به ازای هر ژل به دست می ­آید. همچنین دقت و تکرارپذیری این روش بسیار بالا است ولی از معایب عمده این روش میتوان به غالب بودن این نشانگر و عدم امکان تشخیص آلل­های هر نشانگر اشاره کرد[۸۲].
SSR
SSR یکی از مهمترین گروه ­های نشانگرهای مولکولی می­باشد. این روش مبتنی بر PCR می­باشد و در انگشت نگاری DNA، نقشه یابی ژنتیکی، MAS و مطالعه تنوع ژنتیکی و ژنتیک جمعیت استفاده می­ شود. این دسته از نشانگرها در موجودات پیشرفته تر مثل هسته داران دیده می­ شود. این گروه از نشانگرها مبتنی بر واکنش زنجیره­ای پلیمراز هستند که دارای موتیف تکرار شونده به طول یک تا شش جفت باز می­باشند و می­توانند تا حدود ۱۰۰ برابر تکرار شوند. این توالی­ها عمدتا در مناطق بین ژنی و مناطق غیر رمز کننده در سراسر ژنوم توزیع شده ­اند. نشانگرهای میکروساتلایتی فراوان، پلیمورفیسم زیاد و همبارز هستند. در این نشانگر، فرآورده ­های PCR را میتوان با بهره گرفتن از ژل آگارز، ژل پلی آکریل آمید غیر واسرشته کننده و ژل پلی آکریل آمید واسرشته کننده آشکار نمود. از سیستم ژل آگارز با بهره گرفتن از غلظت بالای ۲ درصد و سپس رنگ آمیزی با اتیدیوم بروماید معمولا در برنامه MAS استفاده می­ کنند. ولی در بقیه موارد از ژل پلی آکریل آمید و از الکتروفورز عمودی استفاده می­ کنند. ردیف های تکرار شونده بر اساس اندازه واحد تکرار به چهار گروه تقسیم می­شوند [۸۲].

1. 1. DNA ماهواره ای:

در ماهواره ها ردیف های تکرار شونده از چند جفت باز تا چند صد جفت باز تکرار می­شوند. ماهواره ها معمولا در نواحی هتروکروماتین قرار دارند. ماهواره ها معمولا رونوشت برداری نمی­شوند و فعالیت خاصی ندارند، ولی تصور می­ شود که در جفت شدن، تفرق یا نوترکیبی کروموزوم ها نقش دارند. محققین از ماهواره ها برای نقشه یابی ژنوم انسان به عنوان نشانگرهایی که با سانترومر ارتباط دارند استفاده می­ کنند.

1. 1. ماهوارک ها:

ماهوارک ها واحدهای ۱۰ تا ۶۰ جفت بازی هستند که ممکن است صدها بار تکرار شده باشند. ماهوارک ها بیشتر در نواحی یوکروماتین ژنوم پستانداران، قارچ ها و گیاهان قرار دارند. از ماهوارک ها در انگشت نگاری DNA انسان استفاده می­ کنند.

1. 1. میان ماهواره­ها:

فصل سوم
جنگ خسروپرویز و دولت بیزانس تا زمان فتح مصر به دست ایرانیان
۳-۱ جنگ در دوران فوکاس
در سال ۶۰۲ م در امپراتوری بیزانس حوادثی روی داد که بر سرنوشت جهان در قرن هفتم میلادی تأثیر بسیاری گذاشت. آن قتل امپراتور ماوریکیوس بود. این اتفاق در بیشتر منابع مسیحی مرتبط با آن دوران بازتاب زیادی پیدا کرد. مقایسه و بررسی جزئیات آن از عنوان این پایان نامه به دور است. اما بیشتر مورخان علت آن را سختگیری های امپراتور به سربازانش در منطقه­ تراکیه در جنگ با اسلاوها می­دانند. او به نیروهایش دستور داد تا زمستان را در هوای سرد آنجا در جنگ بگذرانند و این موضوع باعث ناخرسندی آنها گردید. هنگامی که فرمانده­ی آن­ها حاضر نگردید از دستورات برادرش ماوریکیوس کوتاهی کند یکی از افراد ارشد به نام فوکاس رهبری شورش را به دست گرفت و به سمت قسطنطنیه پیش رفت. ماوریکیوس گریخت اما دستگیر شد و به همراه فرزندان پسرش به قتل رسید.^[۵۲۸]
در آن زمان خسروپرویز نسبت به این اقدام شدیداً واکنش نشان داد و صلح میان ایران و بیزانس بر هم خورد. برخی از منابع گزارش می­ کنند که یکی از پسران ماوریکیوس به نام تئودوسیوس موفق به فرار نزد خسروپرویز گردید و خسروپرویز وی را با سپاهی تجهیز کرد. بر اساس رویدادنامه­ی خوزستان خسروپرویز او را با افتخار پذیرفت؛ در کلیسا بر طبق رسم رومیان تاج بر سرش نهادند. سپس خسروپرویز به او ارتشی داد. اما او در نزدیکی شهر دارا از سپاهی که فوکاس فرستاده بود شکست خورد، لیک خسروپرویز با سپاهی به کمک او آمد و ارتش بیزانس را شکست داد^[۵۲۹] سبئوس گزارش می‌کند که در آن زمان شایعه­ای در تمامی امپراتوری بیزانس پراکنده گردید مبنی بر این که تئودوسیوس فرار کرده و نزد شاه ایران رفته بود.^[۵۳۰] تئوفیلاکت نیز این را شایعه­ای می­داند که نادرست بود اما در سراسر امپراتوری شایع گردیده بود.^[۵۳۱]
تئوفانس روایت می­ کند که این شایعه را خود خسروپرویز پراکنده کرده زیرا قصد داشت با این بهانه تخت امپراتوری بیزانس را برای خود به دست بیاورد.^[۵۳۲]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به عقیده­ی نگارنده احتمال شایعه بودن این حادثه وجود دارد، اما نمی­ توان با آن بخش از گزارش تئوفانس موافقت نمود که این شایعه را ساخته­ خسروپرویز می­داند. پراکنده شدن این شایعه در تمامی امپراتوری بیزانس آن‌گونه که تئوفیلاکت گزارش می­ کند بیانگر این است که نقش رومیان در این کار پررنگ­تر بوده است. نگارنده با آن قسمت از گزارش سبئوس بیشتر موافق است که بر طبق آن هنگامی که خسروپرویز در ابتدای جنگ به شهر ادسا وارد شد، نارسس لباس­های شاهی را بر تن نوجوانی پوشاند، تاج را بر سرش نمود و به عنوان پسر ماوریکیوس او را به خسروپرویز معرفی نمود، تا خسروپرویز لطف ماوریکیوس به خود را جبران کند. خسروپرویز به گرمی او را پذیرفت و در کنار خود نگاه داشت.^[۵۳۳]
در این قسمت از گزارش سبئوس اختلافی دیده می­ شود، زیرا رویدادنامه­ی خوزستان گزارش کرده بود که خسروپرویز تئودوسیوس را ملاقات کرد، و به او سپاهی بخشید و به خاطر شکست او خسروپرویز شخصاٌ وارد جنگ شد. اما در گزارش سبئوس خسروپرویز با حیله­ی نارسس او را پسر ماوریکیوس فرض کرد و در کنار خود نگه داشت. اما به هر حال نمی­ توان نقش نارسس را در اتحاد با خسروپرویز نادیده گرفت، پس به هیچ وجه بعید به نظر نمی­رسد که یکی از دلایل اصلی پخش شدن این شایعه، نارسس فرمانده­ی رومی بوده باشد.
بهانه­ی آغاز جنگ، قتل ماوریکیوس بود. تقریباً تمامی منابع بر این نکته تأکید دارند که خسروپرویز با شنیدن این خبر شروع به تجهیز سپاه خود کرد و در سال ۶۰۴ م حملات خود را آغاز نمود.
تئوفیلاکت گزارش می­ کند خسروپرویز از قتل ماوریکیوس به عنوان بهانه­ای برای شروع جنگ استفاده کرد و تظاهر کرد که علت آن حمایت از خاطره­ی نیک ماوریکیوس است.^[۵۳۴]
اما در عوض برخی منابع دیگر گزارش می­ کنند، که خسروپرویز قلباً بسیار خشمگین شد. رویدادنامه­ی ۱۲۳۴م چنین گزارش می­ کند که خسروپرویز با شنیدن خبر قتل ماوریکیوس پر از اندوه و خشم گردید، و برای او مانند یک پدر در لباس­های سیاه سوگواری نمود. سپس او در حضور سربازانش که گرد آمده بودند درباره سودهایی که ماوریکیوس به او رسانده بود به خصوص کمک به او برای احیای تاج و تختش سخنرانی کرد، و به تمام ارتش فرمان داد که جامه­ی عزا بپوشند.^[۵۳۵] میخاییل سوری نیز همین را گزارش می­ کند.
جان نیکیو گزارش می­ کند که خسروپرویز با شنیدن خبر قتل ماوریکیوس بسیار خشمگین شد، و سفرای فوکاس را نپذیرفت.^[۵۳۶]
طبری نیز به عنوان منبعی ایرانی چنین گزارش می­ کند:
«هنگامی که خسرو شنید که رومیان بیعتشان با ماوریکیوس را شکسته و او را کشته­اند بسیار برانگیخته شد و آن را زشت دانست و در خشمی گران فرو رفت. وی به پسر ماوریکیوس که به سایه­ی او گریخته بود، پناه داد، و تاج بر سرش نهاد او را پادشاه رومیان بشناخت».^[۵۳۷]
به عقیده­ی نگارنده نمی توان انگیزه­­ی خسروپرویز را تنها ناراحتی از قتل ماوریکیوس دانست. او برای به دست آوردن تاج و تخت مناطقی را به امپراتوری بیزانس تسلیم کرده بود، که سابقا در اختیار ساسانیان بودند. بنابراین این فرصت مناسبی بود که سرزمین­های از دست رفته را دوباره به دست بیاورد. لیکن نباید این را از نظر دور داشت که خسروپرویز تا زمانی که ماوریکیوس زنده بود به پاس کمکی که به وی روا داشته بود با او محترمانه رفتار کرد و هیچ تعرضی به خاک بیزانس ننمود.
به هر حال این موضوع جرقه ای برای شعله­ور گردیدن دوباره­ی جنگ میان ایران و بیزانس شد، که البته این بار بسیار طولانی­تر، خونبارتر و سرنوشت سازتر از جنگ­های پیشین بود. شاهنامه­ی فردوسی اشاره­ای به جنگ ایران و بیزانس در این زمان ندارد. احتمال دارد منبع یا منابعی که فردوسی مورد استفاده قرار داده باشد به دلایلی نامعلوم این جنگ را گزارش نکرده باشند.
اما هوارد جانستن نظریه­ دیگری را مطرح می­ کند. وی معتقد است که فردوسی از روی عمد این جنگ­ها را گزارش نکرده است. ایشان برای این فرضیه­ خود دو دلیل عمده را ارائه می­دهد. او معتقد است که خدای­نامه منبع اصلی تاریخ سبئوس، رویدادنامه­ی ۶۸۲م، تاریخ تئوفیلوس ادسا، رویدادنامه­ی سعرت، شاهنامه­ی فردوسی و تاریخ طبری بوده است و بنابراین حذف آن در شاهنامه به عمد بوده است. دلیل دیگری که ارائه می­دهد این است که چون فردوسی قصد داشته است آن را به سلطان محمود تقدیم کند، بنابراین نمی­خواسته است که او را با گزارش یکی از پیروزیهای بزرگ بیزانس بر ایران دلخور کند، زیرا در زمان وی نیز سپاه بیزانس همچنان پرقدرت به مناطق شرقی دست­اندازی می­کرد، و ممکن بود زمانی سلطان محمود با رومیان روبرو شود در حالیکه تاریخچه­ این شکست می­توانست بر این رویارویی تأثیر منفی بگذارد.^[۵۳۸]
به عقیده­ی نگارنده این فرضیه­ هوارد جانستن نمی­تواند درست باشد. ایشان بسیاری از منابع دیگر ایرانی به زبان عربی و فارسی را به جز طبری و شاهنامه نادیده می­گیرند که درباره خسروپرویز نوشته­اند، اما اشاره­­ی چندانی به جنگ او با بیزانس ندارند. آن­ها که قرار نبود کتاب خود را به سلطان محمود تقدیم کنند تا از ناراحتی او بیم داشته باشند.
جانستن با در نظر گرفتن خدای­نامه به عنوان یک کتاب واحد این فرضیه را مطرح می­ کند در صورتی که تفاوت­های موجود میان گزارش­های منابع ایرانی در بسیاری از موارد نشان می­دهد که از یک منبع واحد استفاده نکرده ­اند، و در واقع خدای نامه­ های مختلفی وجود داشته است. استدلال ایشان در مورد مطرح نکردن این جنگ­ها به خاطر دل آزرده نساختن سلطان محمود نیز خالی از اشکال نیست. درست است که در ۲ سال پایانی جنگ، هراکلیوس با کمک ترک­ها و خزرها توانست در قفقاز به پیروزیهایی دست یابد، و حتی به بین النهرین نفوذ کند، اما نباید این موضوع را از نظر دور داشت که در هنگام مرگ خسروپرویز ایران بیشترین وسعت خود را پس از زمان هخامنشیان داشت. مصر، سوریه و آسیای صغیر همچنان تحت کنترل لشکر ایران بود، و تنها پس از عقد قرارداد صلح میان شهربراز و هراکلیوس بود که سپاهان ایرانی این مناطق را تخلیه نمودند. در واقع بسیار بعید است که فردوسی با وجود علاقه­ شدیدش به جنبه­ های حماسی، بیش از ۲۰ سال پیروزهای کم نظیر نظامی را تنها به خاطر این شکست نادیده گرفته باشد. برعکس، این موضوع می­توانست به سلطان محمود انگیزه­ دو چندانی دهد زیرا در صورت آگاهی از آن با شنیدن شکست­های بیزانس به ویژه ماجرای محاصره­ی قسطنطنیه در سال ۶۲۶م متوجه می­شد، که سپاهیان ایران در گذشته تا چه اندازه در خاک بیزانس پیش رفته بودند و امکان آن باز هم وجود دارد. پس علت عدم گزارش این جنگ های ایران و بیزانس در شاهنامه­ی فردوسی را باید در منابع آن جست نه اراده­ی فردوسی مبنی بر حذف این رویدادها.
۳-۱-۱ اتحاد نارسس با خسروپرویز و آغاز جنگ
در ابتدای جنگ نخستین موضوعی که در منابع به چشم می ­آید اتحاد نارسس فرمانده­ی رومی با خسروپرویز بر علیه فوکاس است. شاید نارسس امید داشت که خود بتواند به تخت بنشیند. تئوفانس گزارش می­ کند که نارسس بر علیه غاصب قیام کرد و ادسا را تصرف نمود. او به خسروپرویز نامه نوشت تا نیروهایش را گرد آورد و با رومیان به جنگ بپردازد. ^[۵۳۹] رویدادنامه­ی ۸۱۹م گزارش می­ کند که نارسس ادسا را تصرف کرد، و در دست خود نگه داشت و در آنجا سوروس ^[۵۴۰]اسقف را سنگسار کرد^[۵۴۱] رویدادنامه ۸۴۶م نیز به شورش نارسس اشاره دارد.^[۵۴۲]رویدادنامه­ی ۱۲۳۴م گزارش می­ کند که نارسس که پاتریکیوس سوریه بود حکومت فوکاس را به رسمیت نشناخت. هنگامی که او آگاه شد که فوکاس نیرویی را برای دستگیری او فرستاده است انطاکیه را با بخشی از ارتشش ترک کرد، و به سمت ادسا پیش رفت. در ادسا برخی سوروس اسقف آن­جا را به عنوان دوست فوکاس به او معرفی کردند و او پس از بازجویی از سوروس، دستور داد که از درب عقب او را به خارج از شهر ببرند و سنگسارش کنند. سپس جان فرمانده فوکاس به ادسا رسید و آن را محاصره نمود. او با حیله­ای نارسس را دستگیر کرد، و بدون جنگ شهر تسلیم شد.^[۵۴۳] رویدادنامه‌ی زوقنین اما نارسس را فرمانده­ی ایران می­داند:
«نارسس فرمانده­ ارتش ایران به ادسا حمله کرد و آن را فتح نمود. او سوروس اسقف شهر را دستگیر و سنگسار کرد».^[۵۴۴]
یعقوب ادسایی گزارش می­ کند که نارسس بر علیه فوکاس شورید و ادسا را فتح کرد، اما در آن محاصره شد.^[۵۴۵] سبئوس گزارش می­ کند که خسروپرویز با شنیدن خبر محاصره، سپاهش را به دو بخش تقسیم کرد. بخشی را برای محاصره­ی دارا گذاشت و خود با بخشی سپاه بیزانس را که ادسا را محاصره کرده بود شکست داد. نارسس دروازه­ها را برای او گشود و پسر جوانی را لباس سلطنتی پوشاند و به عنوان تئودوسیوس به خسروپرویز معرفی کرد.^[۵۴۶]
بر طبق روایت تئوفانس در ماه دسامبر سال ۶۰۳م خسروپرویز شاه ایران نیرویی بزرگ را جمع آوری کرد، و بر ضد رومیان فرستاد. ژرمانوس را ترس فرا گرفت اما مجبور به جنگ شد. ژرمانوس در جنگ شکست خورد، و محافظش وی را به کنستانتینا برد. رومی­ها شکست خوردند و در روز یازدهم ژرمانوس مرد.^[۵۴۷]
بر طبق رویدادنامه­ی خوزستان، خسروپرویز با نیروهای بسیار به همراه کاتولیکوس به قلمرو بیزانس حمله کرد و نبردی سخت در گرفت که در روز دوم آن ارتش بیزانس شکست خورد. در حین جنگ رومیان کمندی را به سمت خسروپرویز پرتاب کردند، اما یکی از محافظان او به نام مشکان^[۵۴۸] آن را برید.^[۵۴۹] بر طبق گزارش تئوفانس، فوکاس این بار ارتش خود را به دو بخش تقسیم نمود. بخشی را بر ضد ایرانیان که مشغول محاصره­ی دارا بودند، و بخشی دیگر را به فرماندهی خواجه­ای به نام لئونتیوس به محاصره­ی ادسا فرستاد. خسروپرویز در آرخامون ^[۵۵۰]با بهره گرفتن از فیل­های جنگی در لشکرش به یک پیروزی بزرگ دست یافت. وی بسیاری از رومیان را دستگیر کرد و گردن زد. پس از آن نیروهایش را به زونگوئس ^[۵۵۱]سپرد و خود به سرزمینش بازگشت. فوکاس با شنیدن این موضوع خشمگین شد، و لئونتیوس را در زنجیر آهنی به قسطنطنیه آورد و دومنتزیلوس، برادرزاده­ی خود، را به جای او فرمانده­ی اصلی کرد.^[۵۵۲]
سبئوس گزارش می­ کند که خسروپرویز یک سال و نیم دارا را محاصره کرد. آن­ها به شالوده­های دیوار شهر نقب زدند و با ویران نمودن دیوار شهر را تصرف کردند. سپس با برداشتن غنیمت بسیار از شهر به تیسفون بازگشتند، زیرا ارتش از جنگ برای آن شهر خسته شده بود. ارتشی دیگر از قلمرو بیزانس به ادسا رسید؛ به آن حمله کرد و تصرفش نمود. نارسس دستگیر شد و به قتل رسید.^[۵۵۳] این همان ارتش جدیدی است که طبق روایت تئوفانس فوکاس به دومنتزیولوس داد، اما تئوفانس فتح دارا را پس از قتل نارسس می­داند، هرچند به نظر روایت سبئوس صحیح­تر می ­آید زیرا اگر ارتش خسروپرویز همچنان دارا را در محاصره داشت و در منطقه حضور داشت مانند حمله­ی نخست رومیان نسبت به محاصره­ی ادسا عکس العمل نشان می­داد، اما در مورد مدت زمان محاصره­ی دارا اختلافهایی وجود دارد. رویدادنامه ۱۲۳۴م مدت محاصره را نه ماه گزارش کرده­ است.^[۵۵۴]
تئوفانس گزارش می­ کند که دومنتزیولوس با سوگندهای بسیار به نارسس قول داد که در صورت تسلیم هیچ آسیبی از جانب فوکاس به او نرسد، و بنابراین او را نزد فوکاس فرستاد که این قول را زیر پا گذاشت و وی را در آتش سوزاند^[۵۵۵]
همانگونه که پیشتر اشاره شد رویدادنامه­ی ۱۲۳۴م و میخاییل سوری نیز گزارش کردند که نارسس با حیله دستگیر شد. تئوفانس در ادامه جملاتی را گزارش می­ کند، که بسیار از حقیقت دور است:
«رومیها ]از قتل نارسس[ بسیار اندوهگین شدند، زیرا نارسس ترس زیادی را در بین ایرانیان ایجاد می­کرد، آن­قدر که کودکان ایرانی وقتی که نام نارسس را می­شنیدند می­لرزیدند. ایرانیان از سوی دیگر بسیار خوشحال شدند».^[۵۵۶]
آشکار است که نارسس بر علیه هم میهنان خود با خسروپرویز متحد شده بود، بنابراین دلیلی برای اینکه ایرانیان از قتل او خوشحال شوند وجود نداشت، زیرا اختلاف داخلی در میان رومیان باعث پیشرفت سریعتر لشکریان خسروپرویز می­گردید. به علاوه همانگونه که پیشتر نیز اشاره شد بر طبق روایت سبئوس هنگامی که نخستین بار سپاه بیزانس نارسس را در ادسا محاصره کرده بودند، خسروپرویز شخصا با قسمتی از لشکرش آن­ها را در هم شکست.
در مورد سقوط دارا رویدادنامه­ی خوزستان هم گزارش می­ کند که لشکریان ایران بر زیر دیوارهای شهر تونل زدند و آتش روشن کردند و با انجام کارهای بسیار دیگر به دیوار نفوذ کردند و در شهر افراد بسیاری را کشتند اما اسقف شهر از بیم خسروپرویز خودکشی کرد زیرا خسروپرویز قسم خورده بود که او را با ۴۰ وسیله­ قتل بکشد. دارا در چهاردهمین سال حکومت خسروپرویز سقوط کرد.^[۵۵۷] یعقوب ادسایی نیز سقوط دارا را گزارش می­ کند.^[۵۵۸]
۳-۱-۲ انتخاب شهربراز به عنوان فرمانده
تئوفانس گزارش می­ کند که خسروپرویز، کارداریگاس^[۵۵۹] و روسمیازان ^[۵۶۰]را فرستاد و آن­ها بسیاری از شهرهای رومی را تصرف کردند. وی ادامه می­دهد که در سال بعد پس از تصرف دارا ایرانیان تمام بین النهرین و سوریه را به همراه تعداد زیادی اسیر گرفتند.^[۵۶۱]
این قسمت از گزارش تئوفیلاکت مبنی بر فتح سوریه در آن سال قابل قبول نسبت زیرا در سال ۶۱۰م بود که ساسانیان فتح سوریه را آغاز کردند.
اما در مورد نام فرماندهان، روسمیازان روایت تئوفانس با رمیوزان در روایت طبری مطابقت دارد. اما طبری علاوه بر شاهین از فرماندهی دیگر به نام فرهان نام می برد که مقام شهربراز داشت. در واقع طبری میان شهربراز و رومیوزان تفاوت قائل می­گردد، و فتح اورشلیم را به دست رومیوزان می‌داند نه شهربراز.^[۵۶۲] رویدادنامه­ی ۱۲۳۴م فرضیه­ دیگری را مطرح می‌کند. بر طبق گزارش او خسروپرویز پس از پایان عزاداری برای ماوریکیوس از اشراف و فرماندهان ایرانی برای انتقام خون او یاری خواست:
«کدامیک از شما فرماندهان با شکوه و اشراف ایرانی آماده‌ی خدمت به هدف من است؟ رومزان^[۵۶۳] مردی قدرتمند و وقف شده با تجربه­ قابل توجه در جنگ پاسخ داد: من آماده‌ام تا هدف شما را به انجام برسانم، و جنگ با رومیان چیزی است که می توانم از عهده‌اش برآیم. من از هیچ چیز شانه خالی نمی­کنم، هیچوقت برای دلسوزی سر فرو نمی­آورم، به هیچ کس بخششی نمی­کنم، و احترام و افسوسی برای افراد مسن یا خردسال ندارم. خسرو با خوشحالی بیان داشت پس نام تو رومیزان نیست بلکه شهروریز ^[۵۶۴]است به معنی گراز وحشی. بنابراین شهروراز به امپراتوری رم در راس ارتش حمله کرد به همراه خسروپرویز که او را دنبال می­کرد. اولین شهری که او محاصره کرد دارا بود. پس از ۹ ماه شهر به خاطر قدرت بیشتر او سقوط کرد. دژ ماردین ^[۵۶۵]به مدت ۲ سال و نیم مقاومت کرد تا به دست ایرانیان افتاد.»^[۵۶۶] میخاییل سوری نیز همین را گزارش می­ کند.^[۵۶۷]
عنایت الله رضا نظر کریستن سن مبنی بر یکی بودن فرخان و شهربراز را رد می­ کند و روایت طبری را به حقیقت نزدیک تر می­داند^[۵۶۸] اما به عقیده نگارنده با توجه به اطلاعاتی که منابع مسیحی می­ دهند و همین طور گزارش­هایی که در بالا به آن­ها اشاره شد این دو اسم یا لقب برای یک نفر به کار می رفته­اند.
شاهنامه­ی فردوسی هم شهربراز را با نام گراز معرفی می­ کند.^[۵۶۹]
منابع مسیحی دیگر به ویژه یک شاهد عینی به نام استراتگوس فاتح اورشلیم را شهربراز می‌دانند.^[۵۷۰] این موضوع با روایت طبری متناقض است. پس روایت رویدادنامه­ی ۱۲۳۴م که شهربراز را لقب رومیزان یا همان رمیوزان طبری می‌نامد به نظر به واقعیت نزدیک‌تر است.
اما آن قسمت از این گزارش که شهربراز صفات خود را بر می شمرد به نظر ساخته‌ی خود این منبع یا منابعش می‌باشد. احتمالاً جنگ‌های شهربراز در منطقه‌ی سوریه بعدها باعث گردیده است که برخی چنین صفاتی را به او نسبت دهند، و بدین صورت در این منابع راه یافته است.
تئوفانس در حوادث سال ۶۰۶م گزارش می‌کند که ایرانیان از فرات گذشتند و تمام سوریه، فلسطین و فینیقیه را تصرف کردند و خرابی بسیاری را در بین رومیان به وجود آورند.
با توجه به اینکه خود تئوفانس در میان حوادث دوران هراکلیوس به فتح سوریه و فلسطین و فینیقیه به دست ایرانیان اشاره می‌کند بنابراین در این قسمت تناقضی به وجود می‌آید. این احتمال وجود دارد که سپاهیان ایران حملاتی را به این مناطق انجام داده‌اند و با بدست آوردن غنائم، دوباره آن مناطق را تخلیه نمودند. جان نیکیو نیز به حملات ایرانیان به این مناطق پیش از شورش هراکلیوس بر فوکاس اشاره می‌کند:
«و ایرانیان خود را اربابان رود فرات و تمام شهرهای انطاکیه ساختند و آن­ها را غارت کردند و هیچ سربازی را در این ضمن زنده نگذاشتند».^[۵۷۱]
۳-۱-۳ جنگ در ارمنستان
سبئوس حوادثی را مربوط به جنگ در ارمنستان در همان سال اول گزارش می‌کند، که در سایر منابع موجود نیست. بر طبق روایت سبئوس خسروپرویز شخصی به نام ژوانوه^[۵۷۲] را با سپاهی به ارمنستان فرستاد و آن­ها در زمستان به منطقه­ آرارات و شهر دوین رسیدند. ارتش بیزانس نیز در منطقه الوارد^[۵۷۳] گرد آمده بود. در نبردی که درگرفت ارتش ایران شکست خورد و فرمانده‌شان کشته شد، اما سال بعد هنگامی که خسروپرویز همچنان در حال حمله به دارا بود یک ارتش ایرانی دیگر به فرماندهی داتوییان^[۵۷۴] به ارمنستان حمله کرد. ارتش بیزانس در دشت شیراک در روستایی به نام شیراک وان بود. در آ­ن­جا ارتش ایران مانند فرود یک عقاب برای شکار بر سر آن­ها ریخت. پس آن­ها اردویشان را رها کردند، و به بخش دیگر رودخانه در دشتی به نام آکانک^[۵۷۵] رفتند.
ارتش ایران آن­ها را تعقیب کرد، و در جنگی که در روستای گتیک درگرفت اهالی منطقه به دژ ارگینای پناهنده شدند. ارتش بیزانس شکست خورد و بسیاری از آن­ها در حین فرار کشته شدند سپس ارتش ایران به دژ حمله کرد، و آن را تصرف نمود. تعداد زیادی کشته شدند و بقیه اسیر گردیدند. جمعیت سی و سه روستا در آن دژ دستگیر شد، و بر اساس رسم موجود به اسارت برده شدند. ایرانیان تمام غنیمت آن ایالت را جمع کردند و به آذربایجان برگشتند.^[۵۷۶]
در ادامه سبئوس جنگی دیگر میان قوای ایران و بیزانس را گزارش می‌کند. این بار فرمانده ارتش ایران سنیتام خسرو^[۵۷۷] بود. ارتش یونان گرد آمد و در تسالکتن^[۵۷۸]در نزدیکی روستای آنگل^[۵۷۹] که رودخانه ی آراتسانی^[۵۸۰]از کنار آن می گذرد مستقر شد. آن­ها با ویران کردن روستایی که در سمت دیگر بود برای خودشان سنگربندی کردند فرمانده­ی آنها تئودوس خورخرونی ^[۵۸۱]بود. ارتش ایران در پهلویشان اردو زد. سپاه بیزانس از روی ترس تقاضای صلح نمود، و متعهد شد که سنگر خود را تحویل داده و به طور صلح آمیز از آن­جا برود، اما آن­ها این طرح خود را عملی نکردند، و با اطمینان به استحکامات خود فکر کردند که می­توانند موفق شوند. در روز بعد ارتش ایران حمله نمود. تیراندازان ایرانی شروع به باریدن تیر نمودند، و با تیرهایشان سپاهیان و اسبها را هدف گرفتند. اسب­هایی که کنار چادرها بسته شده بودند آشفته گشتند و تمام خیمه­ها را بر هم زدند. دشمن به سنگر رومیان نفوذ کرد و کشتار شدیدی در گرفت. رومیان قسمتی از دیوار را فرو ریختند و گریختند. تئودوس خورخرونی در دژ پناه گرفت صبح روز بعد ایرانیان پیغامی فرستادند، که رومیان باقیمانده سنگر خود را رها کنند و با بار و بنه و تجهیزات خود آن­جا را ترک کنند. آن­ها پذیرفتند و در سومین روز دروازه را گشودند و بر اساس مفاد قرارداد همگی آن­جا را ترک کردند. اما فرمانده­ سپاه ایرانی، تئودوس خورخرونی را فراخواند و به او گفت که این اجازه را ندارد که او را رها سازد، و باید وی را به دربار بفرستد، اما قول داد که در نامه­ای کلمات خوبی را درباره این که او چگونه بدون ایجاد دردسر ارتش و دژ را به اراده­ی خود به ایرانیان سپرده بود بنویسد. او بر اساس قولش چنین نامه­ای به دربار نوشت. خسروپرویز نیز وی را دوستانه پذیرفت و برای او حقوق و جیره­ی لباس از خزانه تعیین کرد، اما بعدها به خاطر مشکوک شدن به یک خیانت دستور داد تا کشته شود.^[۵۸۲] این قسمت از گزارش سبئوس نشانگر پایبندی شاه و سپاه ایران به عهد و پیمان است، زیرا به راحتی می توانستند سپاه بیزانس را که تسلیم شده بود قتل عام کنند، و اموالشان را به غنیمت ببرند، اما گویا ارتش بیزانس نیز آن­قدر به ایرانیان اعتماد داشت که این قرارداد را با وجود خطر احتمالی پذیرفت. فرماندهشان با وجود این که دشمن بود به خاطر قولی که داده شده بود به قتل نرسید، و حتی مواجب و حقوق دریافت کرد تا این که خسروپرویز به خاطر دست داشتن در توطئه­ای وی را به قتل رساند. در نقطه­ی مقابل، فوکاس یکی از بزرگترین فرماندهان خود نارسس را که تسلیم شده بود با وجود آن که دومنتزیولوس فرمانده‌اش با سوگندهای بسیار ضمانت او را کرده بود همانگونه که پیشتر اشاره شد در آتش سوزاند؛ به علاوه بسیاری دیگر از بزرگان و مردم بیزانس را به قتل رساند؛ و این گونه بود که تئوفانس درباره‌اش چنین گزارش کرد:

تابش ترمزی از کلمه‌ی bremsen به معنی ترمز و strahlung به معنی تابش گرفته شده است.که تابش الکترو مغناطیسی تولید شده توسط کاهش سرعت یک ذره‌ی باردار است، هنگامی که توسط ذره باردار دیگری منحرف می‌شود. (شکل ۲-۸) ذره در حال حرکت بخشی از انرژی جنبشی خود را بصورت فوتون از دست می‌دهد، در نتیجه بقای انرژی برقرار است. تابش ترمزی همچنین برای اشاره به فرایند تولید اشعه استفاده می‌شود که دارای طیفی پیوسته است که شدت آن افزایش می‌یابد و بیشتر امواجی با فرکانس‌های بالاتر (طول موج کمتر) تابش می‌کند و ممکن است براحتی از پلاسما فرار کند و در نتیجه، انرژی جنبشی ذره کاهش یافته و پلاسما خنک شده و انرژی جبرانی، ضروری می‌شود ]۴۸[. در یک پلاسمابرخوردهای کلنی یک الکترون با یک یون با در نظر گرفتن زمان ، و فاصله x، بصورت زیر بیان می‌شود:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(۲-۳۶)
(۲-۳۷)
توان کل اتلافی بر واحد حجم در این فرایند، به عنوان ضریب تابش ترمزی شناخته می‌شود و با بهره گرفتن از انتگرال گیری از همه برخوردها بدست خواهیم آورد:
(۲-۳۸)
و در نهایت به رابطه زیر خواهیم رسید:
(۲-۳۹)

۲-۱۴-۲- تابش سیکلوترونی^[۴۹]
تابش سیکلوترون، تابش الکترومغناطیسی ساطع شده از حرکت ذرات باردار منحرف شده توسط میدان مغناطیسی است. نیروی لورنتس^[۵۰] روی ذرات در جهت عمود بر خطوط میدان مغناطیسی و مسیر ذراتی که در آن حرکت می­ کنند، عمل می­ کند. ذرات شتاب می­گیرند و شتاب ذرات باردار سبب می‌شود، این ذره به بخش تابشی وارد گردد و روی خطوط مارپیچ میدان مغناطیسی شروع به چرخش ­کند. دوره زمانی چرخش ذرات روی مدارها مستقل از انرژی ذرات است، در نتیجه سبب می‌شود سیکلوترون در یک فرکانس مشخص کار کند. این تابش توسط تمام ذرات بارداری که میدان مغناطیسی را ترک می­ کنند، ایجاد می­گردد نه فقط از طریق سیکلوترون­ها. توان (انرژی بر واحد حجم) از هر الکترون می‌تواند بصورت معادله (۲-۳۲) محاسبه گردد:
(۲-۴۰)
که E انرژی، t زمان، _tσ سطح مقطع توماس^[۵۱]( سطح مقطع کل و نه جزیی)، B قدرت میدان مغناطیسی، V سرعت عمود بر میدان مغناطیسی است، c سرعت نور است و _۰μ نفوذ پذیری از فضای آزاد است [۴۹].
بر خلاف تابش ترمزی، تابش سیکلوترون در حرکت ذرات باردار، نقش مهمی را در کاهش انرژی بازی می­ کند. طبق رابطه کلاسیک کاهش توان ناشی از تابش برای ذره باردار در میدان شتاب دهنده:
(۲-۴۱)
جرم اندک الکترون و شتاب­گیری این ذرات سبک باعث خواهند شد که این ذرات، عامل اساسی در کاهش توان سیکلوترون باشند. N_e، دانسیته الکترونی و a_e، شتاب وابسته الکترونی است.
۲-۱۴-۳- افت­های انتقالی
انتگرال­گیری از شار حرارتی (انرژی بر واحد زمان) که از طریق انتقال حرارت بصورت هدایت و جابجایی روی مرزهای پلاسما صورت می­گیرد، افت انرژی کلی را ایجاد می­ کند که افت انتقالی نامیده می­ شود. که مقدار کلی آن وابسته به زمان حبس انرژی می­باشد. در نتیجه محاسبه زمان حبس انرژی عامل مهمی است. در اینگونه افت­ها زمان حبس انرژی را مطابق معادله (۲-۴۶) تعریف می­کنیم (τ_E) (بصورت تئوری) و به دنبال آن، زمان حبس انرژی متفاوتی (τ^*_E) (در فعالیت­های تجربی) استفاده می‌شود که بصورت معادله (۲-۴۷) تعریف می­گردد. این زمانی است که پلاسما در اثر افت­های تابشی، همان مقدار انرژی را از دست می­دهد که در همان لحظه دارد و ساده­تر از اندازه­گیریτ_E است .
(۲-۴۲)
(۲-۴۳)
فیزیک واکنش‌های همجوشی
همانطور که پیش­تر گفته شد، سوخت‌های اصلی همجوشی بصورت زیر در واکنش‌های هسته­ای شرکت می­ کنند:
(۲-۴۴)
(۲-۴۵)
(۲-۴۶)
(۲-۴۷)
در بین واکنش‌های اصلی همجوشی هسته‌ای، آهنگ انجام واکنش در D-T در محدوده دمایی مورد استفاده در راکتورهای همجوشی نسبت به دیگر واکنش­ها بالاتر می‌باشد. اما این تحقیقات تنها به سوخت D-T محدود نمی‌شود و امروزه تحقیقات دیگری نیز بر روی سایر سوخت‌های هسته‌ای که سوخت‌های پیشرفته نام دارند و علی‌الخصوص سوخت D-³He در حال انجام است [۳۳, ۲۶, ۵۲].
واکنش D-³He در مقایسه با واکنش D-T دارای مزیت‌هایی است از جمله اینکه در واکنش همجوشی D-T ، ۸۰ در صد انرژی به نوترون داده می‌شود که دارای بار الکتریکی نیست و بنابراین در میدان مغناطیسی منحرف نشده و نیاز به حفاظ‌هایی به منظور گیراندازی نوترون است. از طرف دیگر نیاز به حضور بلانکت­هایی به منظور زایش تریتیوم دارد. از دیگر مزیت‌های واکنش همجوشی D-³He می‌توان به کاهش خطرات ناشی از تابش، فعال‌سازی کمتر، کارکرد بالا در تبدیل مستقیم انرژی، تعمیر و نگهداری ساده‌تر و حفاظت در برابر گسترش سلاح‌های هسته‌ای را اشاره کرد. اما این واکنش دارای مشکلاتی نیز است چون این واکنش دارای سطح مقطع کوچک‌تری در مقایسه با واکنش دوتریوم-تریتیوم است. بنابراین واکنش دوتریوم-هلیوم ۳ به دمای بالاتر، محصورسازی بهتر و پارامتر (نسبت فشار جنبشی پلاسما محصور به فشار مغناطیسی تولید شده توسط میدان‌های مغناطیسی خارجی) بالاتر نیاز دارد همچنین کمیاب بودن هلیوم ۳ روی سطح زمین توسعه آنرا علی­رغم مزایای ذکر شده با تاخیر مواجه کرده است.
همجوشی با سوخت D+³He به توسعه فیزیکی قابل توجهی به ویژه در سلول­های پلاسما در حالت همجوشی متناوب با کارایی بالا نیاز دارد. در نتیجه پرداختن به پارامترهای اساسی واکنش‌های همجوشی ضروری است.
آهنگ انجام واکنش
سرعت واکنش همجوشی در واحد حجم به صورت زیر بیان می شود:
(۲-۴۸)
که و ، به ترتیب چگالی­ ذره ۱ و ۲ و <?ν> سطح مقطع همجوشی (معیار واکنش­پذیری) می­باشند.

شکل۲-۷- آهنگ واکنش به صورت تابعی از دما برای واکنش‌های مختلف همجوشی با توزیع سرعت ماکسولی [۱]
شکل ۲-۷ آهنگ انجام واکنش را برحسب دما برای واکنش‌های مختلف همجوشی با توزیع سرعت ماکسولی نشان می­دهد.
واکنش پذیری
۲-۱۷-۱- واکنش پذیری واکنش‌های هسته­ای (پارامتر سیگما-وی)
مقدار با اهمیت بعدی واکنش­پذیری است که به عنوان احتمال انجام واکنش بر واحد زمان بر واحد دانسیته هسته هدف تعریف شده است و تابع دمای پلاسما (برحسب (keV است که در حالت ساده تنها توسط <?ν> داده می‌شود. بطور کلی حرکت هسته هدف، بطوری که سرعت نسبی (ν) برای هر جفت هسته که با هم برخورد می­ کنند، متفاوت است. در این حالت مقدار متوسطی بصورت معادله (۲-۴۹) محاسبه می­ شود.
(۲-۴۹)
بطوری که تابع پراکندگی مربوط به سرعت­های نسبی است که در بصورت نرمال سازی شده است.
همانطور که پیش از این گفته شد، اثر بخشی سوخت همجوشی توسط واکنش­پذیری آن یعنی <σv> مشخص می‌شود. در همجوشی کنترل شده و نیز در اختر فیزیک معمولا با مخلوطی از هسته‌های مختلف در برخورد با یکدیگر سروکار داریم که در تعادل گرمایی، از معادله پراکندگی سرعت ماکسول تبعیت می­ کند. بر این اساس چندین روش مختلف برای بررسی پارامتر پر اهمیت واکنش­پذیری ارائه شده است، که در زیر به آنها اشاره می‌شود.
۲-۱۷-۲- واکنش­پذیری باکی^[۵۲]
معادله واکنش­پذیری باکی که وابسته به دما است بصورت معادله (۲-۵۰) می‌باشد.
(۲-۵۰)