برخی دیگر با استشهاد به قول شاعر:

إلى الملک القرم و ابن الهمام

و لیث الکتیبه فی المزدحم‏

آوردن حرف عطف میان یک مفهوم به اختلاف دو لفظ را جایز دانسته اند. (فخررازی، ۱۴۲۰ : ۱۹/۱۶۰) برخی معتقدند «واو» در این جا «واو» مُقحَمه (زاید) باشد. (قرطبی، ۱۳۶۴ : ۱۱ /۵۵) گذشته از تمام توجیهات نحوی و زبانی نباید فراموش کرد که قرآن به زبان عربی مبین نازل شده است .«هذا لِسانٌ عَرَبِیٌّ مُبِینٌ »(نحل/۱۰۳) پس زبان قرآن فراتر از از زبان عربی است.
بنابراین خداوند قرآن را به صورت مثانی نازل کرده تا معلوم شود در مواجه با قرآن کریم چه کسانی سطحی نگری و ظاهر بین هستند و چه کسانی علاقه مند به حقیقت دور اندیش و همه جانبه برای سعادت خویش

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

هستند و نباید فراموش کرد که در پیچ و تاب های آن راهی جز بهره جستن از علم و درایت اهل بیت(ع) نخواهد بود.
۳-۲-۱-۱-۱۱تحلیل نهایی
زبان قرآن کریم سبک ویژه ای دارد، چنان ویژگی که هیچ کس را در هیچ زمان یارای مقابله با آن نبوده و نیست.« فَأْتُوا بِسُورَهٍ مِنْ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا شُهَداءَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِین‏»«فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا فَاتَّقُوا النَّارَ الَّتِی وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَهُ أُعِدَّتْ لِلْکافِرِینَ » (بقره/۲۴-۲۳) بدون شک، از جهات بارز اعجاز قرآن «مثانی» بون قرآن است که بیانگر دو نمود از قرآن کریم است که یکی در لوح محفوظ و دیگری قرآن نازل شده در قالب عبارات عربی مشهود که هر دو یک حقیقت اند لیکن در دو شکل و نمود که به یکدیگر معطوف اند «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِی»(زمر/۲۳)‏ و همین خصوصیت دوگانه سبب شده تا قرآن کریم یگانه ی دوران باشد« قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى‏ أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ کانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِیراً »(إسراء/۸۸)
خداوند حکیم در راستای اهداف نزول قرآن کریم به تعلیم و تربیت انسان توجه ی خاصی مبذول داشته است. به همین منظور از سویی پیامبری از جنس بشر و آشنا به مسائل و مصائب بشر را برای هدایت او فرستاده است «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَ یُزَکِّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ إِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلالٍ مُبِینٍ »(آل عمران/۱۶۴) و از سوی دیگر از سر لطف و محبت و با توجه به مراتب گوناگون معارف قرآن و تفاوت ظرفیت و رشد معنوی مردم در تعالیم این کتاب آسمانی ، ساختار قرآن را در افاده ی تعالیم خود به گونه ای تدبیر فرموده است که تمامی مخاطبان قرآن از تعالیم و معارف هدایت بخش اش بهره مند شوند. «وَ لَقَدْ یَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّکْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّکِر»(قمر/۲۲) و هم راه عرضه ی معارف عمیقش برای انتفاع ژرف اندیشه باز باشد. اما نباید فراموش کرد که در پیچ و تاب های لایه های معنایی آن راهی جز بهره جستن از علم و درایت اهل بیت(ع) نخواهد بود. گر چه قرآن کریم به زبان ساده ی عموم سخن گفته است اما در ورای این زبان ساده معارف و حقایق عالیه ی معنوی نهفته است . بنابراین قرآن کریم «مثانی» است تا تعلیم و تربیت انسان ها با هر درجه ای از فهم و دانش بشری و رشد معنوی در تمامی زمان ها محقق گردد.
قرآن کریم موصوفه ی هدایت و ارشاد خلق به استوارترین طریق هدایت است : «إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَم»(إسراء/۹) بنابراین رهیافت ها و حقایق هدایت بخش خود را به طرز معجزه آسایی تنظیم نموده تا افراد بشر متناسب با ظرفیت وجودشان، استعداد و رشد معنوی خویش از آن بهره مند گردند. بنابراین قرآن کریم
یک حقیقت واحد است که «فَسالَتْ أَوْدِیَهٌ بِقَدَرِها»(رعد/۱۷) پس نزول قرآن است که مردم را در مقابل آن به دو دسته تقسیم می کند.گروهی که قرآن برایشان هدایت است زمانی که آیات قرآن را تلاوت یا استماع می نمایند با واقف شدن به برخی از حقایق کلام الهی ابتدا خوف و خشیت آن ها را فرا می گیرد و سپس قلوب آن ها نرم می گردد، به راستی آن ها هدایت شدگان خواهند بود.« تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلى‏ ذِکْرِ اللَّهِ ذلِکَ هُدَى اللَّهِ یَهْدِی بِهِ مَنْ یَشاء»(زمر/۲۳) و در مقابل، آن ها که دریچه های قلب خود را عمداً بر روی نور هدایت آیات بسته اند و تاریکی و تعصب و لجاجت بر روح آن ها حکم فرما است نه تنها از آیات هدایت بخش الهی بهره ای نخواهند برد «وَ مَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هاد»(زمر/۲۳) بلکه بر اثر عناد و دشمنی بر ضلالتشان افزوده خواهد شد.« وَ لا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلاَّ خَسارا»(إسراء/۸۲) بنابراین مثانی بودن قرآن کریم کمالی است برای کتاب هدایتی که جامع کتب انبیاء پیشین است تا در اثر آن همگان از تعالیم هدایت بخش آن به میزان ظرفیت و رشدمعنوی خویش بهره مند گردند و نتیجه آن به صورت قرار گرفتن در رتبه های و درجات متفاوت در جهات آخرت نمایان خواهد شد.‏
نظریه ی این پژوهش درباره ی مفهوم مثانی این است که قرآن کریم دارای دو نمود که یکی در لوح محفوظ است و برای همگان امکان دسترسی به آن وجود ندارد مگر پاکان و دیگری قرآن نازل شده در قالب عبارات مشهود و متکثر عربی است که برای همگان با هر ظرفیت و رشد معنوی قابل استفاده است . این دو نمود از قرآن کریم هر دو بیانگر یک حقیقت واحداند ولی در دو شکل و نمود که به یکدیگر معطوف و پیوسته اند و چه بسا با تعمیق در آن و بالا رفتن از رشته ی هدایت آن و رسیدن و نزدیک شدن به آن اصل این پیوستگی مشهود و مشهود تر می شود تا جایی که همه ی آن یک امر واحد خواهد شد.
۳-۲-۱-۲بررسی واژه ی«کَرّتَین»
الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً ما تَرى‏ فِی خَلْقِ الرَّحْمنِ مِنْ تَفاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرى‏ مِنْ فُطُورٍ (ملک/۳) ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنْقَلِبْ إِلَیْکَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسِیرٌ (ملک/۴)
همان که هفت آسمان را طبقه طبقه بیافرید. در آفرینشِ آن (خداى‏) بخشایش گر هیچ گونه اختلافی نمى‏بینى. باز بنگر، آیا خلل (و نقصانى‏)مى‏بینى؟ باز دوباره بنگر تا نگاهت زبون و درمانده به سویت بازگردد. (فولادوند،۱۴۱۵: ۱ /۵۶۲)
۳-۲-۱-۲-۱مفهوم لغوی واژه ی«کَرّتَین»
واژه پژوهان واژه ی«کَرّتَین» را از ریشه ی «کَرَّ» و به معنای برگشتن دانسته اند.برگشتن به چیزی خواه به خود شخص برگردد یا از نظر کار و فعل بازگشت کند.(راغب،۱۴۱۲: ۷۰۵؛ابن منظور،۱۴۱۴: ۵/۱۳۶) و معتقدند بازگشت در مرتبه ی دوم گرچه در ظاهر شبیه به مرتبه ی اول است اما از نظر ماهیت متفاوت از آن است.(مصطفوی،۱۳۶۰: ۱۰/۴۱) همچنین عرب به طناب تابیده شده «کرّ» گوید که در اصل اسم مصدر است و به صورت اسم درآمده و جمع آن «کرور» است. (راغب،۱۴۱۲: ۷۰۵) به دلیلی تنوع واژگان در زبان عرب «الکرّ» به طنابی گفته می شود که به وسیله ی آن از درخت نخل بالا می روند.(فراهیدی،۱۴۱۰ :۵/۲۷۷؛ مصطفوی،۱۳۶۰: ۱۰/۴۱)
۳-۲-۱-۲-۲تبیین واژه ی «کَرّتَین» در آیه ی ۴ سوره ی ملک
نگاه های انسان متفاوت است. نگاه های :سطحی و عمیق، گسترده و محدود، یک سو نگر و همه سو نگر،
تیز بین و ضعیف، گذرا و دقیق و…قرآن همواره می کوشد تا چشم دل و گوش جان انسان را باز و بیدار نگهدارد تا انسان در جهان هستی حیات را تنفس کند و روح را استنشاق کند و وقتی جان هوشمند انسان بیدار شد و آهنگ طبیعت هستی را شنید، بهتر می تواند امانت «خلیفه اللهی» خدا را در زمین به دوش کشد. سراسر قرآن پر از دعوت به گشودن چشم بصیرت بر روی هستی و نشانه های خدا در جهان است. (محدثی، ۱۳۷۶ : ۷۴-۷۰)
چنانچه قرآن در آیه ی شریفه ی «الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً ما تَرى‏ فِی خَلْقِ الرَّحْمنِ مِنْ تَفاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرى‏ مِنْ فُطُورٍ (ملک/۳) از انسان دعوت نموده تا چشم بر دیده ی هستی گشاید و خلقت آسمان و زمین را به نظاره بنشیند و نیک بنگرد که آفرینش هستی از هر عیب و نقصی مبرّاست. باز در آیه ی«ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنْقَلِبْ إِلَیْکَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسِیرٌ (ملک/۴) انسان را متذکر می گردد که به یک نگاه اکتفاء نکند و بار دیگر در هستی نگاه کند.
چه بسا در نگاه نخست زوایایی از آفرینش از دید انسان پنهان گردد و در نگاه مجدد برای او آشکار گردد.(طبرسی، ۱۳۶۰ : ۲۵/۱۶۹) ولی انسان هر چند در آفرینش هستی نظر نماید نه تنها عیب و نقصی نمی یابد بلکه بر حیرتش افزوده خواهد . به منظور درک اسرار آفرینش دیده های تیز بین و حقیقت جو لازم است . به عنوان نمونه در نگاه سطحی و ظاهری بسیاری از پدیده های این جهان به عنوان شر و فساد دیده می شوند. مانند: زمین لرزه، بیماری، حوادث ناگوار زندگی و…. اما در نگاه عمیق تر روشن می شود که در پشت پرده ی این امور اسرار و فلسفه های دقیق و مهمی نهفته است.(مکارم شیرازی، ۱۳۷۴ : ۲۴/۳۲۲) بنابراین جوینده ی حقیقت نیازمند است که در مشاهده ی نخست به هستی به نگاه گذرا و سطحی اکتفاء ننماید و با تحقیق و مطالعه و تفکر در
آفرینش، نگاه نخستین را به سمت نگاهی عمیق و باطنی سوق دهد و این گونه انسان قادر خواهد بود در ارجاع نگاه های خود زاویه ی دیدش را مرحله به مرحله توسعه دهد و عمیق گرداند و در شناخت های خود از نردبان تکامل بالا رود.
بنابراین بازنگری در نگاه به هستی به منظور تکمیل و توسعه نگاهی که رفته رفته به بینش منجر می گردد مستلزم نگاه اندیشمندانه است که بیننده تنها به یک نگاه و نگرش قانع نگردد.(مدرسی، ۱۳۷۷: ۱۶/۱۵۳-۱۵۲) لازم به یادآوری است برخی از مفسرین در خصوص واژه «کَرَّتَیْن» چنین نظر داده اند : اگر چه «کَرَّتَیْن» به صیغه ی تثنیه ذکر گردیده صرفاً برای این بوده که تکرار و تکثیر را برساند و منظور نگاه های مکرر و پی در پی و متعدد است.(طباطبایی، ۱۳۷۴ : ۱۹/۵۸۹-۵۵۸؛شریف لاهیجی، ۱۳۷۳ : ۴/۵۲۷؛ثقفی تهرانی، ۱۳۹۸: ۵/۲۳۸؛کاشانی،۱۳۳۶: ۹/۳۵۳؛عاملی،۱۳۶۰: ۸/۳۲۵؛طیب، ۱۳۷۸ : ۱۳/۹۰؛گنابادی، ۱۳۷۲ : ۱۴/۲۴۸؛فخررازی، ۱۴۲۰ : ۳۰/۵۸۳)
۳-۲-۱-۲-۳ تحلیل نهایی
بنابرآنچه گفته شد خواه «کَرَّتَیْن» به معنای دو نوع نگاه سطحی و عمیق و خواه به معنای توجه و نگاه های مکرر و پی در پی باشد وجه مشترک این دو دیدگاه ترتّب، انعطاف و ارجاع نگاهی به نگاه دیگر را در بر دارد. خواه این ترتّب و انعطاف در دو نوع نگاه خلاصه گردد و خواه در توجهات و نگاه های مکرر و پی در پی که در امتداد یکدیگر قرار می گیرند و در آیه ی شریفه ی مورد بحث حرف «ثُمَّ» بیانگر این ترتّب و ترتیب است.
این نگاه ها و توجهات هر چند در فواصل زمانی بلند مدت صورت گیرد ولی هرگز به صورت مجزا و مستقل از یکدیگر نخواهند بود بلکه در حقیقت امر، به یکدیگر متصل می شوند و عمیق می گردند و اتفاق مبارکی را برای انسان صاحب دل رقم می زنند و آن افزایش معرفت و بینش اللهی انسان است که انسان به کمک آن به بلندترین درجات کمال، معرفت و بینش الهی دست می یابد. چنانچه در «کَرّ» رشته های الیاف به هم می تنند و تشکیل طنابی را می دهند که انسان به کمک آن به بلندقامت ترین درختان نخل صعود می کند.
۳-۲-۱-۳بررسی واژه ی«مَرّتَین»
وَ مِمَّنْ حَوْلَکُمْ مِنَ الْأَعْرابِ مُنافِقُونَ وَ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَهِ مَرَدُوا عَلَى النِّفاقِ لا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَیْنِ ثُمَّ یُرَدُّونَ إِلى‏ عَذابٍ عَظِیمٍ (توبه/۱۰۱)
و برخى از بادیه‏نشینانى که پیرامون شما هستند منافقند، و از ساکنانِ مدینه (نیز عدّه‏اى) بر نفاق خو گرفته‏اند. تو آنان را نمى‏شناسى، ما آنان را مى‏شناسیم. به زودى آنان را دو بار عذاب مى‏کنیم سپس به عذابى بزرگ بازگردانیده مى‏شوند. (فولادوند،۱۴۱۵: ۱/۲۰۳)
۳-۲-۱-۳-۱مفهوم لغوی واژه ی«مَرّتَین»
درکتب لغت واژه ی « مَرَّتَیْنِ» از ریشه ی «مَرّ» به معنی عبور کردن و گذشتن بیان شده است.(راغب، ۱۴۱۲: ۷۶۳؛مصطفوی،۱۳۶۰: ۱۱/۷۴؛ابن منظور، ۱۴۱۴ : ۵/۱۶۵؛فراهیدی، ۱۴۱۰ :۸/۲۶۲-۲۶۱) بنابراین واژه ی
«مَرَّتَیْنِ» از «مَرّه» به معنای یک مرور و گذر از زمان و جزئی از زمان است. (راغب، ۱۴۱۲ : ۷۶۴-۷۶۳؛قرشی، ۱۳۷۱ : ۶/۲۵۰) در زبان عرب به طناب نیز «مَرّ» گویند و به مفتول پیچیده شده «مریمر» و «ممر»گویند.(فراهیدی، ۱۴۱۰: ۸/ ۲۶۲-۲۶۱؛راغب، ۱۴۱۲: ۷۶۴-۷۶۳)
۳-۲-۱-۳-۲تبیین واژه ی «مَرَّتَیْنِ» در آیه ی ۱۰۱سوره ی توبه
آیه ی مذکور پیرامون مجازات منافقین است و تعبیر « مَرَّتَیْنِ» به همراه « تعذیب» دلالت دارد به انعکاس سوء عمل منافقین در دو مرحله : مرحله ی اول از جهت تخلف و عصیان مطلق و مخالفت با دستورهای اسلامی و مرحله ی دوم از جهت نفاق و دو رویی که خود را به ظاهر از مؤمنین به حساب آورده و در باطن تخلف ورزیده اند و این عمل اضافه بر معصیت پروردگار متعال، مسلمین را فریب دادن است.بنابراین عذاب آن ها متناسب با انعکاس اعمال آن ها است، قهراً در دو نوبت صورت می گیرد.(مصطفوی، ۱۳۸۰ : ۱۰/۲۵۷)
مفسرین در تبیین « مَرَّتَیْنِ» و تعیین مصداق مجازات منافقین نظرات متفاوتی را ارائه کرده اندکه در مجموع « مَرَّتَیْنِ» را به دو نوبت عذاب یعنی عذاب دنیوی و عذاب اخروی دانسته اند. برای نمونه چندی از نظرات مفسرین پیرامون دو نوبت عذاب منافقین ذکر می شود :
– در دنیا به فقر و قحطی و اعراض مسلمین از آن ها و سایر بلیات دنیوی و در برزخ به سختی جان دادن و عذاب قبر و جهنم مجازات می شوند.(طیب، ۱۳۷۸ : ۶/۳۰۳-۳۰۲)
-در دنیا به اسیر شدن و کشته شدن و بار دیگر در قبر عذاب می شوند.(طباطبایی، ۱۳۷۴ : ۹/۵۱۱؛طبرسی، ۱۳۶۰ : ۱۱/۱۹۹-۱۹۸)

در مجموع این سخنان فضایی را ترسیم می نماید که می توان حدس زد که قرآن کریم از یک نظام زوجی برخوردار است و می توان این قسم از واژگان یعنی واژگان دارای ساختار تثنیه و واژگان دوگانه همنشین را در قالب یک نظام معنایی ارائه نمود.
۲-۲ نظام معنایی
نظام معنایی که برای این واژگان در نظر گرفته شده است از سه مجموعه ی اصلی : زوجین ، شفع و مثانی تشکیل شده که این نام ها خود برگرفته از قرآن کریم است . مجموعه ی زوجین به دو زیر مجموعه ی حقیقی و مجازی تقسیم می گردد. مجموعه ی زوجین حقیقی شامل واژگانی است که حقیقتاً صفت زوجیت بر آن ها اطلاق می شود مانند : زوجین (قیامه/۳۹) و مجموعه ی زوجین مجازی متشکل از واژگانی است که صفت زوجیت نه به صورت عینی و خارجی بلکه به اعتبار وضع و قرارداد بر آن ها اطلاق می شود مانند : الشمس و القمر(رعد/۲). مجموعه ی شفع بر اساس نوع ارتباط و همنشینی واژگان در کنار یکدیگر به دو زیر مجموعه ی حقیقی و اعتباری تقسیم می گردد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مجموعه ی شفع حقیقی، واژگانی را در بر دارد که ارتباط و همنشینی آن ها در کنار یکدیگر حقیقی است مانند : المجاهِدین مِنکم و صابرین (محمد/۳۱) ارتباط میان این دو حقیقی و جاودانه است و بر اسا س آیه ی شریفه ی «یَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِینَ إِلَى الرَّحْمنِ وَفْداً »(مریم/۸۵) روزى که پرهیزگاران به سوى خداى‏رحمان گروه گروه محشور مى‏شوند و حتی با بر پا شدن رستاخیز این ارتباط گسسته نخواهد شد.
در مجموعه ی شفع اعتباری واژگانی قرار می گیرند که ارتباط و همنشینی آن ها در کنار یکدیگر، ارتباطی حقیقی نیست بلکه از نوع ارتباطات قراردادی و اعتباری است که چندان مستحکم نخواهد بود وگاه در زندگی دنیوی گسسته خواهد شد مانند : فَتَیان (یوسف /۳۶) که بر اساس آیه ی شریفه ی «‏یا صاحِبَیِ السِّجْنِ أَمَّا أَحَدُکُما فَیَسْقِی رَبَّهُ خَمْراً وَ أَمَّا الْآخَرُ فَیُصْلَبُ فَتَأْکُلُ الطَّیْرُ مِنْ رَأْسِهِ قُضِیَ الْأَمْرُ الَّذِی فِیهِ تَسْتَفْتِیانِ» (یوسف/۴۱) ارتباط اعتباری میان آن دو منقطع گردید و گاه با برپایی هنگامه ی رستاخیز گسسته خواهد شد مانند : صاحِبَته و أخیه (عبس/۳۶)، أزواجاً و ذُریهً (رعد/۳۸) که بر اساس آیه ی شریفه ی « یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ »،« وَ أُمِّهِ وَ أَبِیهِ »، «وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِیهِ» (عبس/۳۶-۳۴) ارتباط و نسبیت دنیوی آن ها گسسته می شود همچنین ارتباط میان « المنافقین و الکافرین » ( نساء/۱۴۰) ، گر چه در زندگی دنیوی این دوگروه با یکدیگر پیوندی تنگاتنگ داشتند با این وجود بر اساس آیه ی کریمه ی «وَکُلُّهُمْ آتِیهِ یَوْمَ الْقِیامَهِ فَرْدا » (مریم/ ۹۵) در روز رستاخیز تنها خواهند ماند.
مجموعه ی مثانی به دو زیر مجموعه ی (اساسی و نسبی ) تقسیم می گردد. در مجموعه ی مثانی اساسی واژگانی قرار می گیرند که اگر چه صورت مفرد آن ها در زبان عربی رایج بوده ولی قرآن کریم واضع صورت تثنیه ی آن ها است و آن ها را به صورت تثنیه به کار برده است مانند : النَجدین (بلد/۱۰)، کِفلَین (حدید/۲۸). مجموعه ی مثانی نسبی واژگانی را شامل می شود که اگر چه در خارج از نظام معنایی قرآن معنادار هستند اما در فضای معنایی قرآن مضاف بر معنای لغوی در ارتباط با سایر واژگان نشانه ای از یک مفهوم بوده اند و تصور دینی خاصی را القاء می نمایند مانند : نَعلیک (طه /۱۲) ، یَومین (فصلت/۱۲-۹).
چینش واژگان در هر مجموعه با توجه به تعریفی که از هر مجموعه ارائه شده است و با بررسی معنای لغوی واژگان و با در نظر گرفتن ترجمه ی آیات و توجه به سیا ق آیات صورت گرفته و در حیطه ی واژگان و زبان قرآن تقسیم بندی و مورد بررسی قرار گرفته است . بنابراین در هر گروه ابتدا اطلاعات مختصری از نام گذاری مجموعه ی اصلی ارائه می شود و سپس زیر مجموعه های هر گروه بیان می گردد.
شکل( ۲-۱ ) : نظام معنایی واژگان مثنی
شکل( ۲-۱ ) : نظام معنایی واژگان مثنی
۲-۲-۱ زوجین
واژه ی « زوج » متضاد واژه « فرد » است . بر خلاف تصور فارسی زبانان که هر دو چیز جفت را زوج می نامند ، در زبان عربی به هر یک از دو چیز به صورت منفرد « زوج » و زمانی که در کنار دیگری قرار گیرد و جفت شوند «زوجین» اطلاق می شود . ( ابن منظور ، ۱۴۱۴ : ۲ / ۲۹۲ ؛ مصطفوی ، ۱۳۶۰ : ۴ / ۳۶۰ ) واژه پژوهان قلمرو معنایی گسترده ای را برای واژه « زوج » مطرح کرده اند : در جانداران به هر کدام از دو جنس مخالف ( نر ،‌ ماده ) که در مزاوجت یکدیگر قرار گرفته اند ( همان،‌۱۳۶۰ : ۴ / ۳۶۱ ؛ راغب ،‌۱۴۱۲ / ۳۸۴ ؛ قرشی ، ۱۳۷۱ : ۳ / ۱۸۵ ) و در غیر جاندران به هر کدام از دو چیزی که قرینه ی همدیگر هستند مانند : دولنگه ی کفش و همچنین به هر کدام از دو چیزی که مقارن و متضاد دیگری باشد مانند : شب و روز ،‌ شیرین و ترش و…. را زوج می نامند . ( راغب ، ۱۴۱۲ / ۳۸۴ ؛ مصطفوی ، ۱۳۶۰ : ۴ / ۳۶۱-۳۶۰ ؛ ابن منظور ،‌۱۴۱۴ : ۲ / ۲۹۲ ؛ قرشی ، ۱۳۷۱ : ۳ / ۱۸۵ )
۲-۲-۱-۱ زوجین حقیقی
هر دو چیزی که یکی فاعل و مؤثر و دیگری منفعل و متأثر باشد به گونه ای که از سوی فاعل عملی بر آن که منفعل است واقع گردد ( طباطبایی ،‌۱۳۷۴ : ۱۸ / ۵۷۳ ) یا در حقیقت دو چیزی که در ارتباط با یکدیگر معنادار می شوند و یک نسبیت و عناوین جدیدی می یابند مانند : پسر و دختر زیرا از زمانی که پیوند ازدواج میان این دو برقرار می شود این دو نفر عناوین جدید زن و شوهر را می یابند و اگر A شوهرBاست پس B نیز زن A خواهد بود .
در قرآن کریم می توان این گروه از واژگان را در این مجموعه قرار داد :
شکل( ۲-۲ ) : زوجین حقیقی
شکل( ۲-۲ ) : زوجین حقیقی
اگر به موجودات زنده بنگرید، درمی یابید که اکثر آن ها ساختمان جسمی متقارنی دارند. اصل تقارن به سادگی حکمی است که بنا بر آن اگر چیزی از زاویه های گوناگون معینی نگریسته شود، یکسان به نظر می آید. بدیهی است مسئله ی تقارن با زوجیت در ارتباط است زیرا در هر تقارن «دو» چیز در اطراف محور تقارن باید همانند باشند، چنانچه جسم اکثر موجودات زنده متقارن است.(حسینی زاده، ۱۳۸۶ :۱۴۴-۱۴۲) همان گونه که در تعریف «زوجین» اشاره شد در زبان عربی به هر دو چیز مقارن نیز «زوجین» اطلاق می شود چنانچه در بدن اکثر جانداران زنده اندام های مزدوج و مقارنی وجود دارد که از خصوصیات زوجی برخوردارند و بدن آن ها حالات متقارن دارد.
شکل( ۲-۲ ) : زوجین حقیقی
۲-۲-۱-۲ زوجین مجازی گاه موجودات عینی و خارجی موصوف به صفت حقیقی هستند مانند : زن و شوهر که صفت زوجیت بر آن دو هم در حوزه ی واژگان و زبان و هم در حوزه ی حقیقت و عینیت خارجی اطلاق می شود و درمقابل، برخی
ازموجودات صفت زوجیت، به صورت مجازی برآن ها اطلاق می شود.
بنابراین زوجیت مجازی معمولاً در حوزه ی الفاظ مطرح می شود نه حقایق عینی و خارجی و این نوع زوجیت به اعتبار وضع و قرارداد است چنانچه ممکن است دو پدیده با وجود اینکه بر یکدیگر تأثیر و تأثر داشته باشند اما از نظر فیزیکی زوج یکدیگر نیستند اما از نظر لفظی زوج هم تلقی شوند مانند : خورشید و ماه زیرا در آسمان زمین، خورشید جسم نورانی روز و ماه جسم نورانی شب است و این دو را زوج هم می نامند . ( حسینی زاده ، ۱۳۸۶ / ۱۸۶ )
در قرآن کریم می توان این گروه از واژگان را در این مجموعه قرار داد :
شکل( ۲-۳ ) : زوجین مجازی
در زبان شناسی برخی از واژه ها به صورت یک جفت واژه مطرح می شوند که این نوع واژه های دوگانه ی همنشین را تحت مقوله ی «مکمل سازی» مطرح می سازند به این معنا که هر یک از این واژه های متضاد مکمل معنای دیگری است و نفی یکی موجب اثبات دیگری می شود مانند‌: خشک و تر، تا خشکی نباشد تر بودن معنایی نخواهد داشت و تا تر نباشد خشکی بدون معنا است و این دو واژه ی متضاد مکمل معنای یکدیگر خواهند بود.(پالمر، ۱۳۷۴: ۱۴۰)
شکل( ۲-۳ ) : زوجین مجازی
شکل( ۲-۳ ) : زوجین مجازی
شکل( ۲-۳ ) : زوجین مجازی
۲-۲-۱-۳ پیامد های زوجیت
خداوند متعال نگارنده دو کتاب : تکوین ( جهان هستی ) و تدوین ( قرآن کریم ) است و هماهنگی و ارتباطی که بین اجزاء کتاب تکوین وجود دارد در کتاب تدوین نیز مشاهده می شود ، تا جایی که قوانین این دو کتاب با یکدیگر منطبق و هماهنگ است . در جهان هستی تمام ممکنات و مخلوقات به صورت های گوناگون دو به دو به یکدیگر می پیوندند تا جهان آفرینش هستی گیرد و چرخ هستی به گردش درآید و به حیات خود ادامه دهد . در قرآن کریم نیز واج ها دو به دو به هم می پیوندند و شکل هجا به خود می گیرند تا واژگان تولد یابند .
واژگان در پیوند با واژگان دیگر باعث زایش معانی جدید می شوند و به شکل گیری آیات می انجامد . آیات با یکدیگر مرتبط می شوند که گاه ارتباط ظاهری دارند چنانچه با ذکر آیه ای مطلب تمام نمی شود و به آیه ی دیگر ارتباط می یابد ،گاهی ارتباط ظاهری نیست چنانچه در ظاهر مستقل به نظر می رسند ، ولی از نظر
معنایی با یکدیگر روابط درونی می یابند .آیات با پیوند به یکدیگر سوره ها را به وجود می آورند . پیوند و ارتباط میان سوره ها بسیار شگفت انگیز است . از سویی برخی از سوره ها به دلیل پیوند و تناسب که میان آن ها برقرار است با اسامی تثنیه مانند : سور بقره و آل عمران ( زهراوین ) ، سور فلق و ناس ( معوذتان ) نامیده شده اند .( سیوطی ، ۱۳۸۴ : ۱ / ۱۹۶-۱۹۲ ) از سویی دیگر برخی از سوره ها به دلیل پیوند و ارتباط تنگاتنگ، یک سوره تلقی شده اند مانند : سوره الضحی و الشرح ، سور فیل و قریش و توصیه شده است که در فرائض، این دو سوره با هم تلاوت شوند . ( طیب ، ۱۳۷۸ : ۱۴ / ۱۵۲ ) قرآن کریم در تمام هستی جریان دارد و بازگو کننده ی ارتباطی است که در میان پدیده ها و مخلوقات هستی برقرار است.
چنانچه بیانگر زوجیت هستی است : نر و ماده ، آسمان و زمین ، شب و روز ، خشکی و دریا ، نور و ظلمت ، تابستان و زمستان و…. این دوگانگی به آیات رنگ خاصی بخشیده به ویژه زمانی که از دوگونه از مردم درباره ی رفتاری که انجام می دهند و جزایی که از خداوند دریافت می کنند با انسان سخن می گوید : یکی مجرمانی که از دل های خود ، ترس از آفریدگار را زدوده اند و به انجام منکرات پایان نمی دهند و دیگری خائفین از خدا که ترس از خدا آنان را چنان پاک و پاکیزه نگاه داشته که گویی پیکان تازه در کمان نهاده اند و این روش ، جاری در کتاب الهی است . ( مدرسی ، ۱۳۷۷ : ۱۴ / ۳۵۲ ) تا هر کس به اندازه ی ظرف وجودی خود از آن بهره مند گردد . « نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلاَّ خَساراً » (إسرا ء / ۸۲ ) و سرنوشت حقیقی خویش را رقم زند .
بنابر آن چه گفته شد می توان از دیدگاه قرآن کریم پیامدهای زوجیت در جهان هستی را در محورهای زیر بررسی نمود :
۲-۲-۱-۳-۱ کثرت
گوناگونی و کثرت پدیده ها و جلوه های مختلف آفرینش خداوند در جهان هستی اغلب از دوگوهر وجودی نشأت می گیرد. در آیه ی « وَ جَعَلْنَا اللَّیْلَ وَ النَّهارَ آیَتَیْنِ فَمَحَوْنا آیَهَ اللَّیْلِ وَ جَعَلْنا آیَهَ النَّهارِ مُبْصِرَهً لِتَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّکُمْ وَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِینَ وَ الْحِسابَ وَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ فَصَّلْناهُ تَفْصِیلاً »(إسراء / ۱۲) نخست خداوند فرموده : « شب و روز را دو نشانه قرار دادیم . » که ذکر واژه ی « آیَتَین » به صیغه ی مثنی تأکید بر عدد « دو » را می رساند . بنابراین اختلاف شب و روز با عث ایجاد و کثرت زمان می شود تا انسان بتواند حساب سال ها و تاریخ وقایع را داشته باشد زیرا تعداد روزهای هر سال مشخص است و شمارش روزها ، به ایجاد تقویم و ضبط ماه ها و سال ها می انجامد . بنابراین اگر اختلاف شب و روز در کار نبود و تنها یک روز یا یک شب وجود داشت کثرت
زمانی هم میسر نبود . ( حسینی زاده ، ۱۳۸۶ / ۷۲-۷۱ ) همچنان در آیه ی «یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَهٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها وَ بَثَّ مِنْهُما رِجالاً کَثِیراً وَ نِساء …» ( نساء /۱ ) به این نکته ی ارزشمند اشاره دارد . از سوی دیگر در آیه ی «وَ مِنْ آیاتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَثَّ فِیهِما مِنْ دابَّهٍ وَ هُوَ عَلى‏ جَمْعِهِمْ إِذا یَشاءُ قَدِیرٌ »(شوری / ۲۹) به صراحت گسترش انواع موجودات زنده در دو پهنه ی آسمان و زمین را بیان می کند . ضمیر تثنیه «هما » آسمان و زمین را دربرمی گیرد . ( مکارم شیرازی ، ۱۳۷۴ : ۲۰ / ۴۳۹-۴۳۸ ) باگذشت زمان جنبندگان و مخلوقات زمینی و آسمانی هریک به نحو خاص و مناسب با بقای نوع خود گسترش می یابند و بقاء خویش را در صحنه ی هستی حفظ می کنند . به ویژه موجوداتی که از طریق تکثیر جنسی بر حفظ بقای وجود خود و افزایش موالید می کوشند .
از دیدگاه علمی تکثیر جنسی به چند روش صورت می پذیرد که در تمامی این روش ها ترکیب دو عنصر دیده می شود :
۱٫آمیختگی^[۶] : در این روش دو تک یاخته با یکدیگر جفت شده و آن گاه محتویات هسته ی آن ها (میکرونوکلئوس ها ) با یکدیگر تبادل حاصل کرده و سپس به صورت تک یاختگانی که هسته ی آن ها تجدید سازمان یافته است از هم جدا می شوند .
۲٫سنگامی^[۷] : دو سلول جنسی نر و ماده به نام گامت با یکدیگر ملحق شده و تشکیل تخم می دهند .
۳٫اسپوروگونی^[۸] : ابتدا در داخل اووسیست تک یاخته تعداد زیادی اسپوروزوئیت به وجود می آید ( به طور غیرمستقیم تقسیم چندتایی ) که بعداً طی مراحلی سلول های جنسی تشکیل می شوند که به طریق سنگامی با یکدیگر جفت می شوند . ( رضایی اصفهانی ، ۱۳۸۶ : ۲ / ۲۹۹ ) بنا بر توضیحات فوق آن چه بیان شد با شالوده ی خلقت سازگار است و این شالوده ای است که قرآن نیز به آن توجه داشته است . بنابراین خداوند متعال به منظور ایجاد تکثر و تنوع « دو » را اساس خلقت قرار داده است .
آفرینش بر اساس دو جنس مخالف و قطب های دوگانه منجر به ایجاد تنوع می شود . تنوع همواره گنجینه ای از مخلوقات را با خصوصیات گوناگون در گونه های مختلف انسانی ، حیوانی ، نباتی و …. به دنبال دارد . بنابراین تنوعی که به واسطه ی زوجیت تجلی می نماید و می تواند مجموعه هایی زیبا از جلوه های گوناگون آفرینش خداوند را به نمایش بگذارد ، چنانچه آیات « وَ فِی الْأَرْضِ قِطَعٌ مُتَجاوِراتٌ وَ جَنَّاتٌ مِنْ أَعْنابٍ
وَ زَرْعٌ وَ نَخِیلٌ صِنْوانٌ وَ غَیْرُ صِنْوانٍ یُسْقى‏ بِماءٍ واحِدٍ وَ نُفَضِّلُ بَعْضَها عَلى‏ بَعْضٍ فِی الْأُکُلِ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ » (رعد / ۴) « وَ مِنْ آیاتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافُ أَلْسِنَتِکُمْ وَ أَلْوانِکُمْ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْعالِمِینَ » (روم / ۲۲) و «وَ مِنَ النَّاسِ وَ الدَّوَابِّ وَ الْأَنْعامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ کَذلِکَ إِنَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ غَفُورٌ »(فاطر / ۲۸ ) ( حسینی زاده ، ۱۳۸۶ / ۱۶۹-۱۶۰ ) بیانگر این مطلب است که « اختلاف » و « تنوع » در هستی از آیات خداوند محسوب می شوند و فهم این نکته تأمل خاصی را می طلبد .
۲-۲-۱-۳-۲ زیبایی
از دیدگاه قرآن کریم نه تنها تمام هستی در اوج زیبایی است ،‌« الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ خَلَقَه‏ » ( سجده / ۷ ) بلکه خداوند همه ی ازواج را نیز با ظرافت و زیبایی خاصی آراسته و حجله گاه هستی را زیور بخشیده است . « وَ أَنْبَتَتْ مِنْ کُلِّ زَوْجٍ بَهِیجٍ » (حج / ۵ ) بعید نیست که این تعبیر علاوه بر گیاهان، انسان ها و جانوران را نیز در بر می گیرد . خداوند متعال در مورد انسان نیز فرموده است : « وَ اللَّهُ أَنْبَتَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ نَباتاً »(نوح/ ۱۷) چنانچه برخی از مفسرین معتقدند : « نه تنها گیاهان بلکه هر آن چه را که از دل زمین می روید و تمام نباتات ، حیوانات و انسان ها را شامل می شود .» ( طباطبایی : ۱۳۷۴ : ۱۷/ ۱۲۹) هنرمندی خالق هستی در خلقت دوگانه ی مخلوقات و انعطاف آن ها به یکدیگر ، زیبا ، ستودنی و چشم نواز است . چنانچه خداوند به هنرمندی خود بالیده است : « تَبارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ وَ هُوَ عَلى‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ » (ملک/ ۱) ، « فَتَبارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ »(مؤمنون / ۱۴)

بند دوم : اولاد نامشروع
مطابق مادۀ ۱۱۶۷ قانون مدنی و نظر اجماعی فقها، به ولدالزنا، ارثی تعلق نمی گیرد. بنابراین آنچنانکه استنباط می شود؛ قانونگذار از رابطۀ زناشوئی نامشروع، که منتهی به تولد یک طفل می شود، حمایت نمی کند و چنین طفلی همانند کودکان مشروع، از پدر یا مادر خود ارث نمی برد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بند سوم : فرزند خوانده
الف : تعریف فرزند خوانده
فرزندخواندگی یا تبنّی، عبارت است از اینکه کسی، دیگری را که فرزند طبیعی او نیست، به فرزندی بپذیرد.^[۲۱۲] در حقوق اسلام، این اصطلاح، مورد پذیرش قرار نگرفته لیکن در حقوق ایران، قانون حمایت از کودکان بدون سرپرست مصوب اسفندماه ۱۳۵۳ مورد تصویب قرار گرفته که در این قانون، سرپرستی، به رسمیت شناخته شده است که تا حدودی شباهت به فرزندخواندگی دارد. شرایطی که در این قانون برای اخذ سرپرستی، بیان شده است، عبارتند از؛
۱ – وجود رابطۀ نکاح دائم بین زن و مرد سرپرست
۲ – اقامت زن و شوهر در ایران
۳ – توافق برای سرپرستی
۴ – صاحب فرزند نشدن زوجین تا ۵ سال از تاریخ ازدواج
۵ – سن ۳۰ سال حداقل برای یکی از زوجین
۶ – عدم محکومیت جزائی مؤثر
۷ – اهلیت
۸ – شایستگی اخلاقی
۹ – تمکن مالی
۱۰ – عدم ابتلاء به بیماریهای واگیردار صعب العلاج
۱۱ – عدم اعتیاد
۱۲- طفل زیر ۱۲ سال، سن داشته باشد
۱۳ – پدر و مادر یا جد پدری او معلوم نبوده یا فوت کرده باشند یا پدر و مادر و جد پدری طفل، سه سال پس از سپردن او به مؤسسۀ عام المنفعه، به آنجا مراجعه نکرده باشند.
ب : آثارحقوقی مترتب بر زناشوئی در ارث فرزندخوانده
همانطور که از شرایط فوق الذکراستنباط می شود؛ فرزندخوانده، فرزند حقیقی زوجین محسوب نمی شود. مادۀ ۲ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست، صراحتا ًبیان داشته که فرزدخوانده، ارث نمی برد. بنابراین، زناشوئی زوجین، تأثیری در ارث و وضعیت فرزندخوانده را ندارد.
بند چهارم : طفل ناشی از تلقیح مصنوعی
همانطور که در قسمتهای قبل نیز بیان شد، برای آنکه فرزندی از پدر یا مادر خود، ارث ببرد، بایستی فرزند مشروع ایشان بوده و دارای نسب مشروع باشد. بنابراین با توجه به شرایط و اختلاف نظراتی که در بحث نسب فرزند متولد از انواع راه های تلقیح مصنوعی گفته شد و با توجه به اینکه طرفدار کدام نظر باشیم؛ ممکن است این طفل، جزو وراث قرار بگیرد یا نگیرد.
نتیجه گیری
در این تحقیق، به آثار حقوقی ناشی از برقراری روابط زناشوئی پرداخته شده است. مطالب در چهار فصل، شامل کلیات، آثار حقوقی مترتب بر زناشوئی در عقد نکاح، آثار حقوقی مترتب بر زناشوئی در انحلال نکاح و آثار حقوقی مترتب بر زناشوئی در بحث اولاد و ارث مورد بررسی قرار گرفته است.
همانطور که گفته شد؛ زناشوئی به معنای زن و شوهری آمده و درشرع مقدس اسلام و حقوق ایران، زناشوئی به رابطۀ جنسی صحیح و مشروع میان یک زن و شوهر گفته می شود و با این تعریف، روابط حاصل از زنا و وطی به شبهه، در این شمول نمی گنجند، هر چند که به موجب برخی از مواد،آثاری همانند روابط مشروع داشته باشند. در کتب فقهی و حقوقی، روابط جنسی مشروع تحت عناوین نزدیکی، مقاربت، وطی و جماع آمده است. زنا عبارت است از روابط نامشروع میان زن و مردی که به حرمت کار خود آگاه بوده و با اطلاع و از روی اخنیار با یکدیگر، نزدیکی می نمایند. لیکن در نزدیکی به شبهه، مرد و زن، به تصور اینکه بین آنان رابطۀ زوجیت وجود دارد، نزدیکی می نمایند و این در حالی است که رابطه ای در عالم واقع بین آنان وجود نداشته است.
در فصل دوم، به آثار حقوقی مرتب بر زناشوئی در بحث عقد نکاح پرداخته شد که عبارتند از؛
۱ – ایجاد مانع در ازدواج با برخی از اقربای نسبی و سببی و رضاعی
۲ – ایجاد حرمت ابدی فی ما بین یک زن و مرد با شرایط خاصی که بدان به تفصیل پرداخته شده است.
۳ – ضرورت بکارگیری محلل در طلاق سوم
۴ – سقوط اجازۀ ولی دختر در ازدواج او
علاوه بر اینکه زناشوئی در بحث انعقاد عقد نکاح، دارای آثار فراوانی می باشد، در امور مالی نکاح نیز آثار متفاوتی دارد: این امور عبارتند از : مهریه، نفقه، اجرت المثل، شرط تنصیف و نحله
مهریه در نکاح دائم، دارای انواع مختلفی می باشد که عبارتند از مهر المسمی، مهر المثل و مهر المتعه.
در صورتیکه برای زوجه در عقد، مهر المسمی تعیین شده باشد و این مهر، صحیح باشد، او به مجرد عقد نکاح، مالک تمام مهر می شود ولی تا زمانیکه نزدیکی انجام نشده باشد، در صورت طلاق و در صورت اخذ تمام مهر، باید نیمی از کل مهریه را به زوج مسترد دارد.
در برخی موارد که مطابق قانون و شرع اسلام، برای زوجه، مهر المثل تعیین می شود، استحقاق زوجه به دریافت این نوع مهر، منوط به وقوع نزدیکی است و در صورتیکه طلاق قبل از نزدیکی واقع و برای زوجه، مهر المسمی تعیین نشده یا مهر المسمی به دلیلی، باطل باشد، زوجه مستحق مهر المتعه خواهد بود که شرایط تعیین و مقدار آن، به مراتب از شرایط مهر المثل پائین تر است.

افراد غیرمعتاد شیوع سوء مصرف مواد در مبتلایان به اضطراب اجتماعی بیشتر از جمعیت غیرمعتاد است. بنابراین مطالعات در خارج کشور نیز نشان می‌دهد که اضطراب اجتماعی پیش‌بینی‌کننده مصرف مواد مخدر می‌باشد (اناری، شفیعی تبار و پوراعتماد، ۱۳۹۰) و این اختلال در واقع باعث روی آوردن فرد به مصرف مواد می‌شود (مبینی، ۱۳۸۴). این اختلال رنج زیادی رادر زمینه های مختلف شغلی، روابط بین فردی ،حیطه زناشویی و… را به وجود میآورد (انجمن روانپزشکی امریکا ،۲۰۰۰). اضطراب اجتماعی موجب بوجود آمدن علائم جسمانی از جمله دردعضلات، سردرد، لرزش عضلات و تهوع میشود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

یکی از مسائلی که ضرورت توجه و اهمیت به این اختلال و درمان این را توجیه میکند، گرایش به خودکشی دراین دسته از افراد می‌باشد (انجمن روانپزشکی امریکا، ۲۰۰۰). از سال ۱۹۹۹، داروهایی برای درمان این اختلال مثل داروهای ضدافسردگی شامل: مهارکننده باز جذب سروتونین مانند، فلوکستین، پاروکستین میباشد ولی به دلیل عوارض دارویی افراد ازخوردن آن امتناع می‌کنند و روش‌های غیردارویی بیشتر تأثیرگذار بوده است (اناری و همکاران ، ۱۳۹۰). در این پژوهش به دنبال اثربخشی روش های درمانی جایگزین دارو میباشیم. پرسشهای این پژوهش باعث تعمیم و تأیید یافته های پژوهشهای قبلی در این زمینه در خارج و داخل ایران میشود و روایی واعتبار بیشتری را بوجود میآورد.
۱-۴ اهداف موضوع
هدف کلی:
مقایسه اثربخشی نوروفیدبک با کاهش استرس مبتنی برحضورذهن در کاهش اضطراب اجتماعی افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی.
اهداف جزیی:
تعیین اثربخشی نوروفیدبک در کاهش اضطراب اجتماعی در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی.
تعیین اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر حضور ذهن در کاهش اضطراب اجتماعی در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی.
۱-۵ سوالات پژوهش
آیا بین دو روش نوروفیدبک و کاهش استرس مبتنی برحضورذهن در کاهش اضطراب اجتماعی در افراد اضطراب اجتماعی تفاوت معنیداری وجود دارد؟
آیا نوروفیدبک موجب کاهش اضطراب اجتماعی در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی میشود؟
آیا روش کاهش استرس مبتنی برحضورذهن موجب کاهش اضطراب اجتماعی در افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی می‌شود؟
۱-۶ متغیرهای اساسی پژوهش
۱-۶-۱متغیرهای مستقل
متغیرهای مستقل در این پژوهش، نوروفیدبک و کاهش استرس مبتنی بر حضور ذهن.
درمان نوروفیدبک
تعریف مفهومی: نوعی رویکرد توان بخشی است که هدف آن بهنجارسازی پایدار رفتار بدون وابستگی مداوم به داروها و یا رفتاردرمانی است و به این طریق افراد میتوانند برامواج مغزی خود کنترل داشته و در جهت درمان مورد استفاده قرار گیرند (ماستروپسکو وهیلی، ۲۰۰۳، برنر و همکاران، ۲۰۰۶).
تعریف عملیاتی: در این پژهش پروتکل درمانی براساس افزایش آلفا- تتا با چشمان بسته است که از کارهای گریزلیر (۲۰۰۸) (اقتباس از سی اگنر، ۲۰۰۲) اقتباس شده است. در درمان آلفا- تتا، ۱۲جلسه در طی ۶ هفته و در هر هفته دو جلسه برگزار میشود. در این روش فرد در یک موقعیت آرام با چشمان بسته قرار میگیرد و در جریان درمان (با نصب الکترود در ناحیه pz) موسیقی با صدای امواج آرام آب رودخانه و امواج اقیانوس پخش میشود و از آزمودنی خواسته میشود که در حالت صدای آب آرام به آن گوش دهد و در مواقع امواج اقیانوس به موقعیتهایی که در آن اضطراب دارد (از اضطراب کم تا زیاد) فکر کند و همین روش باعث شرطی سازی می شود و همزمان فعالیت امواج مغزی ثبت میشود (گریزلیر، ۲۰۰۸).
درمان حضور ذهن
تعریف مفهومی: به معنی توجه کردن به طریق خاص، معطوف به هدف، در زمان حال و بدون داوری میباشد(کبات زین، ۱۹۹۸).
تعریف عملیاتی: به عنوان ابزار درمان در بیشتر اختلالات مورد استفاده است و پروتکلدرمانی از کتاب کبات زین گرفته شده است که در فصل سوم پیوست میباشد.
۱-۶-۲ متغیر وابسته
متغیر وابسته در این تحقیق، اضطراب اجتماعی میباشد.
اضطراب اجتماعی:
تعریف مفهومی: ترس غیرمنطقی از موقعیتی که به واقع منطقی وبدون ترس است ولی فرد از آن اجتناب میکند یا آن را با وجود اضطراب تحمل میکند (پورافکاری، ۱۳۷۳).
تعریف عملیاتی: نمره ای که فرد از آزمون اضطراب اجتماعی لایبوتیز بدست میآورد.
فصل دوم
(پیشینه پژوهش)
۲-۱ مقدمه
گسترهای که پژوهش کنونی به آن پرداخته است، مقایسه اثربخشی روش های درمانی نوروفیدبک و حضور ذهن مبتنی برکاهش استرس در کاهش علائم اضطراب اجتماعی میباشد. در این فصل نخست به بررسی اختلالات اضطرابی به ویژه اضطراب اجتماعی و ملاکهای تشخیصی آن براساس DSM-IV-TR، ویژگی، اختلالات همراه، شیوع و… پرداخته شده و در بخش دوم به مبانی و اصول نوروفیدبک و در بخش سوم به بررسی روش درمانی حضور دهن مبتنی برکاهش استرس پرداخته شده است و درنهایت در بخش آخر به پیشینه پژوهشی پرداخته شده است.
۲-۲ اضطراب
اهمیت اضطراب در زندگی عصر حاضر را نویسندگانی چون کاموس^[۲۱] که دوران ما را قرن ترس نامیده است و ادون در شعر خود تحت عنوان عصر اضطراب، به خوبی مطرح کرده است. اضطراب، هیجان ناخوشایندی است که با اصطلاحاتی نظیر نگرانی، دلشوره، وحشت و ترس بیان میشود و با درجات مختلفی بروز میکند، بنابراین اضطراب نوعی ترس و ناراحتی بیدلیل است، نشانه بسیاری از اختلالات روانشناختی محسوب میشود که اغلب با رفتارهای دفاعی مانند فرار از یک موقعیت ناخوشایند یا انجام یک عمل طبق نظم و آیین معین کاهش مییابد. لانگ (۱۳۷۴) معتقد است که اضطراب یک سازهی فرضی است و ترکیبی از تظاهرات جسمانی و روانی را به دنبال دارد که قابل انتساب به خطرات واقعی نیستند و به صورت دورهای یا مستمر بروز میکند. اضطراب اثرات خاصی بر شناخت میگذارد و بر طبق DSM-IV، اضطراب باعث انحراف تفکر و توجه فرد از کاری که انجام میدهد، میشود. اضطراب، هسته هیجانات است ولی با این حال زیادی آن باعث مشکل میشود. اضطراب یک ساختار یکپارچه نیست. دو نوع متمایز اضطراب، تحریک اضطراب و هراس اضطراب در ارتباط با الگوهای متفاوتی از فعالیت مغز وجود دارد. هراس و ترس اضطراب به صورت نگرانی و نشخوار کلامی دیده میشود و نگرانی به صورت افکاری در مورد سلامت جسمی، توانایی در محل کار و طور کلی جهان میباشد و همچنین علائم فیزیکی شامل بیقراری، خستگی و تنش عضلانی را به همراه دارد. علائم تحریک اضطراب شامل تپش ضربان قلب، عرق کردن، سرگیجه، تنش تنفس و احساس خستگی میباشد (اسچینویس^[۲۲]، ۲۰۱۳).
اضطراب باعث اختلال در عملکرد اجتماعی، روانی، مشکل افراطی حالت عاطفه منفی میشود. نبود لذت و گوش به زنگی در اضطراب قابل مشاهده است. قسمت چپ و راست فرونتال و تمپورال راست در اضطراب نقش دارند و EEG نشان میدهد که در فرونتال راست اضطراب بیشتر به چشم میخورد. مدل ظرفیت-برانگیختگی، کاهش و افزایشی اضطراب در قسمت فرونتال را توضیح میدهد (ریموند، وامی، پارکینسون، گریزلیر، ۲۰۰۵)
۲-۳ اختلال اضطراب اجتماعی
ملاک‌های تشخیص:
الف- ترس آشکار و مستمر از یک یا چند موقعیت اجتماعی یا عملکردی که شخص در معرض دید اشخاص ناآشنا یا احتمالاً در معرض توجه دیگران قرار می‌گیرد. فرد از این واهمه دارد که کاری انجام خواهد داد که موجب تحقیر یا شرمندگی او خواهد شد. در کودکان باید شواهدی از توانایی برای برقراری روابط اجتماعی متناسب با سن، با افراد آشنا وجود داشته باشد.
ب- قرار گرفتن در معرض موقعیت‌های اجتماعی ترس‌آور تقریباً همیشه به اضطراب منجر می‌شود، ممکن است به شکل حمله وحشت‌زدگی وابسته به موقعیت یا با زمینه موقعیتی ظاهر شود.
ج- شخص می‌داند که ترس مفرط یا غیرمنطقی است.
د- شخص می‌داند از موقعیتهای اجتماعی یا عملکردی ترس‌آور اجتناب کرده یا آنها را با اضطراب یا پریشانی شدید تحمل میکند.
ه- اجتناب، اضطراب انتظاری یا پریشانی در موقعیت اجتماعی یا عملکردی به طور قابل ملاحظه‌ای با مخالفتهای عادی، کارکرد شغلی، یا فعالیتها یا روابط اجتماعی تداخل میکند، یا پریشانی آشکاری درباره ابتلاء به هراس وجود دارد.
و- ترس یا اجتناب، ناشی از اثرات فیزیولوژیایی مستقیم مواد یا یک بیماری جسمانی نیست و بر حسب یک اختلال روانی دیگر توجیه بهتری ندارد.
ز- اگر یک بیماری جسمانی یا یک اختلال روانی دیگر وجود دارد، ترس موجود در ملاک تشخیص الف مرتبط با آن نیست، برای نمونه، این ترس ناشی از لکنت زبان، رعشه در بیماری پارکینسون، یا رفتار غذا خوردن (غذا خوردن غیرعادی) در بیاشتهایی عصبی یا پرخوری نیست. ویژگی اصلی اضطراب اجتماعی ترس آشکار و مستمر از موقعیتهای اجتماعی یا عملکردی است که ممکن است موجب شرمندگی شوند. شخصی مبتلا به هراس اجتماعی به طور معمول از موقعیتهای ترسآور اجتناب میکند، به ندرت، شخص خود را به تحمل موقعیت اجتماعی یا عملکردی مجبور میکند، اما اگر با این موقعیت‌ها روبهرو شود اضطراب شدیدی احساس خواهد کرد. ممکن است یک دور معیوب اضطراب انتظاری منتج به درک توأم با ترس و نشانه های اضطراب در موقعیتهای ترسآور وجود داشته باشد، که به عملکرد ضعیف واقعی یا فرضی در موقعیت‌های ترسآور منجر شده، که آن هم موجب شرمندگی و اضطراب انتظاری فزاینده در مورد موقعیتهای ترسآور میشود و بر همین روال ادامه مییابد. ترس یا اجتناب باید به میزان قابل ملاحظهای با فعالیت عادی، کارکرد شغلی یا تحصیلی یا فعالیتها یا روابط اجتماعی شخصی تداخل نماید یا شخص باید پریشانی آشکاری را درباره ابتلا به هراس داشته باشد (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ۲۰۰۰).
۲-۳-۱ شاخص
تعمیم یافته: وقتی ترسها با اکثر موقعیتهای اجتماعی مربوط هستند (مانند آغاز کردن یا ادامه دادن گفتگوها) از این شاخص میتوان استفاده کرد: افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی تعمیم‌یافته معمولاً از موقعیت‌های عملکرد در جمع و هم موقعیتهای روابط اجتماعی میترسند. چون مبتلایان به هراس اجتماعی اغلب گستره کامل ترسهای اجتماعیشان را به طور خود انگیخته گزارش نمیکنند. افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی تعمیم یافته بیشتر احتمال دارد که کاستیهایی را در عملکرد تمام موقعیتهای اجتماعی داشته یاشد (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ۲۰۰۰).
۲-۳-۲ ویژگیها و اختلالهای همراه
ویژگی توصیفی همراه اضطراب اجتماعی عبارتند از حساسیت مفرط به انتقاد، ارزیابی منفی یا طرد شدن، اشکال در ابراز خود، عزت نفس پایین یا احساس حقارت، مبتلایان به اضطراب اجتماعی اغلب از ارزیابی غیرمستقیم از جانب دیگران، مانند اجرای یک آزمون میترسند.آنها ممکن است مهارتهای اجتماعی ضعیف (مانند تماس چشمی ضعیف) یا نشانه‌های قابل مشاهده اضطراب داشته باشند. افراد دچار اضطراب اجتماعی اغلب در مدرسه در اثر اضطراب امتحان یا اجتناب از حضور در کلاس پیشرفت نشان نمیدهند. آنها به دلیل اضطراب یا اجتناب از صحبت کردن در گروه ها، در ملأعام یا با مراجع قدرت و همکاران ممکن است در کارشان پیشرفت نکنند. این اشخاص اغلب در شبکه های حمایت اجتماعی اندکی دارند و کمتر ازدواج میکنند. در مورد شدیدتر ممکن است از مدرسه اخراج شوند، بیکار بمانند و به دلیل اشکال در انجام مصاحبه استخدامی در جستجوی کار برنیایند، دوستانی نداشته باشند یا به روابط ناپایدار دل ببندند، از قرار ملاقات عشقی کاملاً اجتناب میکنند، یا به زندگی با والدین خود ادامه دهند. علاوه بر این، اضطراب اجتماعی ممکن است با اندیشهپردازی خودکشی‌گرایانه ارتباط داشته باشد، به ویژه وقتی که با اختلالهای دیگری همراه باشد. اضطراب اجتماعی ممکن است با اضطرابی، خلقی، مرتبط با مواد و پرخوری عصبی همراه باشد و معمولاً مقدم بر این اختلال‌ها میباشد (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ۲۰۰۰).
۲-۳-۳ یافته‌های آزمایشگاهی
تاکنون هیچ آزمون آزمایشگاهی که بتواند اضطراب اجتماعی را تشخیص دهد یافت نشده است و شواهد کافی نیز برای حمایت از کاربرد هر نوع آزمون آزمایشگاهی (مانند تزریق لاکتات، استنشاق دی اکسید کربن) به منظور تشخیص از سایر اختلالهای اضطرابی در دست نیست (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ۲۰۰۰).
۲-۳-۴ ویژگیهای خاص وابسته به فرهنگ، سن و جنسیت
تصویر بالینی و آسیب ناشی از اضطراب اجتماعی در بین فرهنگها، بسته به مقتضیات اجتماعی ممکن است متفاوت باشد. در فرهنگهای خاصی (مانند ژاپن و کره) مبتلایان ممکن است به جای شرمنده شدن، ترسهای مستمر و مفرطی از آزردن دیگران در موقعیتهای اجتماعی بروز دهند، احتمال دارد این ترسها با شکل اضطراب شدید از سرخ شدن چهره، تماس چشم به چشم، یا بوی بدن که ممکن است برای دیگران زننده و ناراحت کننده باشد، ظاهر شود.
در کودکان، قشقرق، سفت کردن اندام‌ها، چسبیدن به یک شخص آشنا یا ماندن در کنار او، محدود کردن روابط تا حد لالی ممکن است وجود داشته باشد. احتمال دارد کودکان خردسال در موقعیتهای اجتماعی کمرویی افراطی ظاهر کنند. از تماس با دیگران کنارهگیری نمایند، در حاشیه فعالیتهای اجتماعی باقی بمانند، سعی کنند در کنار اشخاص آشنا بمانند. برخلاف بزرگسالانشان، کودکان دچار اضطراب اجتماعی معمولاً امکان اجتناب از همه موقعیتهای ترس‌آور را ندارند و ممکن است قادر به شناسایی ماهیت اضطرابشان نباشند. امکان دارد افت در عملکرد کلاسی، مردودی یا اجتناب از فعالیتهای اجتماعی و قرارهای ملاقات عشقی متناسب با سن وجود نداشته باشد. برای مطرح کردن این تشخیص در کودکان، باید شواهدی در مورد توانایی برای برقراری روابط اجتماعی با افراد آشنا وجود داشته باشد و اضطراب اجتماعی باید در ارتباط با همسالان روی دهد نه صرفاً در تعامل با بزرگسالان. مطالعات همهگیر شناختی و اجتماعی حاکی از آن است که اضطراب اجتماعی در زنان شایعتر از مردان است. اما در اکثر نمونه های بالینی شیوع آن در هر دو جنس برابر است یا بیشتر مبتلایان را مردان تشکیل میدهند (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ۲۰۰۰).
۲-۳-۵ شیوع
مطالعات همهگیر شناختی و اجتماعی شیوع کلی اضطراب اجتماعی را تقریباً ۳ تا ۱۳ درصد گزارش کردهاند. ارقام شیوع گزارش شده، بسته به آستانه مورد استفاده برای تعیین پریشانی یا اختلال و تعداد انواع موقعیتهای اجتماعی که به طور اختصاصی بررسی شدهاند ممکن است متفاوت باشد. در یک مطالعه، ترس مفرط از صحبت کردن و عملکرد در ملأعام ۲۰ درصد گزارش شده است. اما تنها ۲ درصد دارای اختلال یا ناراحتی کافی برای تضمین تشخیص اضطراب اجتماعی بودند. در جمعیت کلی، بیشتر مبتلایان به هراس اجتماعی از صحبت کردن در جمع واهمه دارند، در حالی که تقریباً کمتر از نیمی از آنها از صحبت با غریبهها یا ملاقات با افراد جدید میترسند. سایر ترسهای عملکردی به ظاهر کمتر متداولاند. در موقعیتهای بالینی، اکثر قریب به اتفاق مبتلایان به اضطراب احتماعی از بیش از یک نوع موقعیت اجتماعی واهمه دارند. اضطراب اجتماعی به ندرت باعث بستری شدن در مراکز درمانی میشود. در کلینیکهای سرپایی، میزان هراس اجتماعی در مبتلایان به اختلالهای اضطرابی تقریباً ۱۰ تا ۲۰ درصد است. اما این ارقام بر حسب منطقه متفاوت است (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ۲۰۰۰).
۲-۳-۶ دوره یا سَیر
شروع اضطراب اجتماعی به طور معمول در اواسط نوجوانی افراد شروع در اوایل دوران کودکی را گزارش میکنند. شروع اختلال ممکن است به طور ناگهانی و دنبال یک تجربه تنشزا یا تحقیرکننده، یا احتمال دارد، تدریجی باشد. سیر اضطراب اجتماعی اغلب پیوسته یا مداوم است. طول مدت آن بیشتر برای تمام عمر است، ولی ممکن است که شدت این اختلال در بزرگسالی کاهش یابد یا رو به ضعف گذارد. احتمال دارد شدت اختلال با توجه به محرکهای تنشزا و ممقتضیات زندگی تغییر کند. برای مثال، اضطراب اجتماعی فردی که از قرار ملاقات عشقی میترسد با ازدواج کردن ممکن است تضغیف یابد و پس از مرگ همسر دوباره ظاهر شود. ارتقاء شخصی تا مقامی که مستلزم صحبت کردن در جمع باشد، ممکن است به ظهور اضطراب اجتماعی در فردی منجر شود که قبلاً هرگز مجبور به صحبت کردن در جمع نبوده است (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ۲۰۰۰).
۲-۳-۷ الگوهای خانوادگی
از قرار معلوم اضطراب اجتماعی در میان بستگان بیولوژیک درجه اول مبتلایان به این اختلال در مقایسه با کل جمعیت بیشتر روی میدهد. برای نوع تعمیم یافته شواهد قویتری وجود دارد (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ۲۰۰۰).
۲-۳-۸ تشخیص افتراقی

مایه زنی ویروس موزاییک خیار به توتون­های تراریخت و تیپ وحشی انجام شد و پس از دیدن علایم در گیاهان تیپ وحشی­ در سه زمان متفاوت شامل ۱۵، ۲۰ و ۳۰ روز بعد از مایه زنی ویروس موزاییک خیار از گیاهان تراریخت و تیپ وحشی نمونه برداری انجام شد. بعد از دیدن علایم در گیاهان تیپ وحشی­ به مدت دو ماه روند شدت علایم را در گیاهان تراریخت­ مشاهده و ثبت شد.
۳-۴- آزمون الایزا برای ویروس موزاییک خیار

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بعد از مشاهده­ علایم و برای اندازه ­گیری جذب نوری ویروس درگیاهان تیپ وحشی و تراریخت ۲ /۰ گرم از بافت برگی ­برداشت شد و در حاون عصاره­ گیری شد. سپس سانتریفیوژ به مدت ۳ دقیقه با دورxg 3000 انجام شد و ۵۰ میکرومول از عصاره و ۵۰ میکرومول از بافر PVP در پلیت الایزا ریخته و در دمای ۴ درجه سانتی گراد به مدت ۴ ساعت قرار داده شد. سپس سه مرتبه با بافرشستشو داده شد و آنتی بادی ویروس موزاییک خیار به آن اضافه شد و در در دمای ۳۷ درجه به مدت ۴ ساعت قرار داده. مجددا سه مرتبه با بافر شستشو داده شد و سپس آنتی ربیت اضافه شد و ۴ ساعت در دمای ۴ درجه قرار داده شد و با بافر شستشو داده شد در نهایت به آن سوبسترای آنزیم اضافه شد و جذب نوری ویروس در گیاهان تیپ وحشی و تراریخت با بهره گرفتن از دستگاه Elisa Reader تعین شد. و سپس داده ­ها با بهره گرفتن از نرم افزار MINITAB 17 در طرح کاملا تصادفی تجزیه و تحلیل شدند.
۳-۵- تایید تراریختی
۳-۵-۱- استخراج DNA ی ژنومی
به منظور حذف آلودگی ها تمام وسایل مورد نیاز برای استخراج DNA شامل ویال­ها و تیپ­های سمپلر و حاون های چینی اتوکلاو شدند.
استخراج DNA طبق دستورالعمل استاندارد روش Miniprepانجام شد (Gawel and Jarret 1991). در این روش از بافر CTABاستفاده شد (جدول ۳-۲).

1. 1. قبل از شروع کار بافر استخراج به مدت ۳۰ دقیقه در دمای ۶۵ درجه سانتی ­گراد در حمام آب گرم قرار داده شد و یک میلی لیتر از بافر استخراج، ۱ میکرولیتر ۲-­ مرکاپتواتانول^[۲۳] اضافه شد.

1. 1. حدود ۱۰۰میلی گرم از بافت برگ توسط ازت مایع پودر شد و در داخل ویال قرار داده شد.

1. 1. به هر ویال ۷۰۰ میکرولیتر از بافر استخراج که از قبل گرم شده، اضافه شد و تا زمانی که یک مخلوط یکنواخت ایجاد کند، به هم زده شد.

۴- ویال به مدت ۳۰ دقیقیه در دمای ۶۵ درجه سانتی ­گراد در حمام آب گرم قرار داده شد. پس از سرد شدن ۶۰۰ میکرولیتر کلروفرم- ایزوآمیل الکل به نسبت ۱:۲۴به آن اضافه و چندین بار تکان داده شد
۵- سپس با سرعت xg1200 به مدت ۵ دقیقه در دمای اتاق سانتریفیوژ انجام شد.
۶- فاز رویی به یک ویال جدید انتقال یافت و ۵۰۰ میکرولیتر ایزوپروپانول سرد به آن اضافه و محتویات ویال با هم مخلوط شد.
۷- این مخلوط با سرعت xg1200 به مدت ۸ دقیقه سانتریفیوژ شد و فاز رویی حذف شد و ویال بر روی دستمال کاغذی به مدت ۱۵ تا ۱۰ دقیقه قرار داده شد تا خشک شود.
۸- حدود ۳۰۰ میکرولیتر اتانول ۷۰ درصد به تیوب اضافه شد. سپس ضربه­های ملایم به پایین ویال وارد شد تا این عمل به شستشوی بهتر و حذف بقایای نمک کمک کند.
۹- سانتریفیوژ با سرعت xg 1200و به مدت ۸ دقیقه انجام شد.
۱۰- فاز رویی حذف و ویال به وسیله دستگاه کونسنتراتور^[۲۴] خشک شد.
۱۱- رسوب DNAدر ۶۰ ماکرولیتر آب اتوکلاو شده یا بافر TE ( PH=9/7) حل شد و به مدت یک ساعت در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد قرار گرفت تا DNAکاملا در بافر حل شود. توجه شود که اگر از بافت فریز شده استفاده می شود فقط از CTAB 2% استفاده شود.
جدول۳-۲- تهیه ی بافر استخراج DNA

مواد مورد نیاز

مقدار مورد نیاز

CTAB

۴%

Tris-HCL

۱۰۰ میلی مولار

Nacl

۸ مولار

EDTA (Na)₂

۲۰ میلی مولار

۲-mer captoethanol

۱/۰%