خدمت: فعالیت یا منفعتی است نامحسوس و لمس نشدنی که یک طرف به طرف دیگر عرضه میکند و مالکیت چیزی را به دنبال ندارد[۶].
خدمات الکترونیک :اگر در فرایند ارائه خدمت تعاملات بین انسان و ماشین و در یک محیط مجازی صورتگیرد مفاهیم در قالب خدمات الکترونیک تعریف خواهد شد .این خدمات از طریق شبکه­ ها و سیستم هایی مانند اینترنت، سیستم های خودپرداز، تلفن­بانک ها،خدمات تلفنی، سیستم های ارائه دهنده خدمات خودکار و… ارائه می­ شود[۷].
کیفیت خدمات الکترونیک^[۴] : کیفیت خدمات الکترونیک را بعنوان ” بستری که خرید، فروش و تحویل کارا و اثربخش کالاها و خدمات از یک وب سایت را تسهیل می­ کند ” تعریف کرده است[۸].
فرایند تحلیل شبکه ای: به دنبال محدودیت های فرایند تحلیل سلسله مراتبی^[۵]در عدم توانایی این رویکرد در لحاظ کردن وابستگی های بین معیار ها و عوامل، پروفسور ساعتی در سال ۱۹۹۶ رویکرد دیگری را توسعه داد که به رویکرد فرایند تحلیل شبکه ای(ANP) معروف گردیده و مزیت آن نسبت به فرایند تحلیل سلسله مراتبی این می باشد که وابستگی های بین معیار ها را در نظر می گیرد. فرایند تحلیل سلسله مراتبی اجزای یک سیستم را به صورت یک سلسله مراتب سازماندهی میکند به طوری که هر عنصر سلسله مراتبی به عنصر سطح بالاتر خود می تواند وابسته باشد و به صورت خطی این وابستگی تا بالاترین سطح می تواند ادامه داشته باشد. به عبارت دیگر در یک سلسله مراتب وابستگی ها باید به صورت خطی – از بالا به پایین و یا بالعکس – باشد چنانچه وابستگی دو طرفه باشد یعنی وزن معیار ها به وزن گزینه ها و وزن گزینه ها نیز به معیا رها وابسته باشد مسئله دیگر از حالت سلسله مراتبی خارج شده و تشکیل یک”شبکه”یا سیستم غیر خطی یا سیستم با بازخور را می دهد .که در این صورت برای محاسبه ی وزن عناصر نمی توان از قوانین و فرمولهای سلسله مراتب استفاد[۹].

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مدل ای سروکوال و ای­اس­کوال (E-SQUAL وE-RecSQUAL): زیتامل، پاراسورامان و مالهورتا ابزار ای سروکوال را برای سنجش کیفیت خدمان الکترونیک بوجود آوردند. این مدل، شامل ۷ بعد کارایی، اجرا، دسترسی به سیستم، محرمانه بودن(ابعاد اصلی E-SQUAL )و پاسخگویی، جبران خدمات و تماس(ابعاد بازیابی خدمات (E-RecSQUAL است[۱۰].
۷٫۱٫ روش شناسی پژوهش
۱٫۷٫۱٫ روش پژوهش و نحوه گردآوری اطلاعات:
این پژوهش از نوع پیمایشی و موردی است که به تعیین و توصیف وجود یا عدم وجود اختلاف معنی دار میان انتظارات و ادراکات مشریان خدمات دستگاه­های خودپرداز بانک ملت شهر بوشهر می پردازد.
ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش مطالعات کتابخانه ای و پرسشنامه است. به منظور گردآوری اطلاعات مناسب، در ابتدا با مراجعه به کتب و مقالات با موضوع اندازه گیری کیفیت خدمات، پرسشنامه ای تنظیم و بعد از گفت و گو با استادان صاحبنظر (استاد راهنما و استاد مشاور پژوهش) نسبت به تطبیق پرسشنامه با ویژگیهای خاص دستگاه­های خودپرداز اقدام گردید.
۲٫۷٫۱٫ قلمرو پژوهش
قلمرو موضوعی: موضوع پژوهش، ارزیابی عوامل مؤثر بر کیفیت دستگاهای خودپرداز، با بهره گرفتن از مدل هفت بعدی ای­اس­کوال و ای­رس­کوال از طریق بررسی شکاف مابین انتظارات و ادراکات و رتبه بندی آن‌ها، با تکنیک فرایند تحلیل شبکه می­باشد.
قلمرو مکانی: قلمرو مکانی این پژوهش، خودپردازهای بانک ملت در سطح شهربوشهر می­باشد.
قلمرو زمانی: فاصله زمانی پژوهش از زمان تصویب پروپزال تا اتمام پژوهش از آبانماه ۱۳۸۹ تا تیرماه۱۳۹۱ و بازه زمانی گردآوری داده، اردیبهشت­ماه ۱۳۹۱ می­باشد.
۳٫۷٫۱٫ جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری در این پژوهش، مشتریان بانک ملت در سطح شهر بوشهر می‌باشد. حجم نمونه با بهره گرفتن از فرمول نمونه‌گیری از جوامع نامحدود و تخمین برخی پارامترها بر مبنای پژوهشات مشابه تعیین می‌گردد:
که در آن عدد بحرانی توزیع نرمال در سطح می باشد. با توجه به در نظر گرفتن ضریب اطمینان در سطح ۹۵% حجم نمونه را براساس فرمول فوق به شکل زیر خواهیم داشت :
که در آن p پارامتر مجهولی است که چون قبلاً مطالعه ای در خصوص آن انجام نشده است لذا اطلاعاتی در مورد برآورد آن در دست نبوده و بر این اساس مقدار ان را در فرمول ۵/۰ قرار دادیم. همچنین حداکثر خطای حدی است که در پژوهش حاضر مقدار آن را ۵% قرار دادیم. برای بررسی پایایی پرسشنامه از آزمون آلفای کرومباخ استفاده خواهد شد[۱۱]. پردازش اطلاعات با استفاده ازتحلیل عاملی تأییدی (CFA) و تحلیل شکاف مابین دیدگاهای ادراکی آنها از وضع موجود، و انتظارات آنها از وضع مطلوب با نرم افزارهای آماری SPSS و تایید و برازش مدل مفهومی با AMOS انجام خواهد شد. همچنین آزمون t و مقدار معنی­داری برای آزمون وپاسخ به سوالات پژوهش مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
۸٫۱٫ مراحل پژوهش
این پژوهش در پنج فصل ارائه می‌گردد،‌ که در زیر بطور مختصر به آن‌ها اشاره می‌گردد:
کلیات پژوهش، شامل مقدمه، بیان مسأله، هدف پژوهش، سؤالات پژوهش، اهمیت و ضرورت پژوهش، قلمرو پژوهش.
پیشینه و مبانی نظری، شامل پیشینه، مبانی نظری و ادبیات پژوهش.
روش شناسی، شامل جامعه مورد مطالعه، نمونه گیری و حجم نمونه، نوع پژوهش، سؤالات پرسشنامه، روایی و پایایی پرسشنامه و نمونه پرسشنامه.
تجزیه و تحلیل داده‌ها، شامل آزمونهای آماری، تحلیل توصیفی و استنباطی و ضمایم آن
نتیجه‌گیری و پیشنهادات، شامل نتایج و پیشنهادها و محدودیت­های پژوهش.
مراحل پژوهش حاضر به شرح شکل ۱ سازماندهی شده است.

شکل ۱: مراحل انجام پژوهش
فصل دوم: پیشینه پژوهش
۱٫۲٫ مقدمه
کاربردهای فناوری به همراه نوآوری فراورده ها تغییرات ساختاری در نظام بانکداری پدید آورده است. این تغییرات باعث دوری مشتریان از نظام های سنتی و روی آوردن به نظام های بانکداری از راه دور شده است. مسیرهای متعددی برای ارائه ی خدمات به مشتریان باز شده است که متداول ترین آن ها دستگا ههای خودپرداز، تلفن، اینتر نت وتلفن همراه است. البته خودپردازها هم از نظر مشتریان و هم از دیدگاه بانک‌ها مشهودتر از سایر مسیرها است ون و همکاران^[۶](۲۰۰۳) با انجام یک پژوهش گسترده درهنگ کنگ دریافتند که پر استفاده ترین مسیرهای بانکداری به ترتیب عبارتند از؛-۱ خودپردازها؛-۲ اینترنت؛-۳ شعبه و -۴ تلفن. ضریب نفوذ دستگاه‌های خودپرداز در ایران بسیار پایین است و طبق آمار بانک جهانی، کشور ایران رتبه‌ی هشتادم را درمیان ۸۸ کشور جهان دارا است[۱۲] .این رتبه بندی بر اهمیت پژوهش در این زمینه می افزاد، چراکه وقتی توسعه یافتگی بانکداری الکترونیکی تا این اندازه پایین است، باید به زیرساخت ها توجه کرد. بررسی ومطالعه ی زیرساخت های فرهنگی از یک سو و برداشت مشتریان از زیرساخت های فنی و مخابراتی از دگر سو کمک خواهد کرد تا شناخت بهتری از موضوع داشته باشیم. ضمن اینکه، در بازار رقابت تنگاتنگ کنونی بانک‌ها از یک سو، و از سویی براساس سیاست های اصل ۴۴ قانون اساسی، در کنار فرصت عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی^[۷] و به تبع آن تاسیس بانک های خارجی در ایران و با توجه به خصوصی شدن تعداد زیادی از بانک های دولتی و همچنین اختلاف ناچیز سود بانکی در بخش جذب منابع ومصارف بانک‌ها هرچه سریع تر برای حفظ مشتریان خویش، چاره اندیشی نمایند. پذیرش خدمات الکترونیکی به طورکلی و خودپردازها به طور خاص از سوی مشتریان در موفقیت بانکداری الکترونیکی بسیار مهم است و بر اهمیت مطالعه ی دیدگاه مشتریان می افزاید. دستگاه های خودپرداز بارزترین نمود تحوّلات خدمات بانکی بر مبنای فناوری نوین است. این دستگاه ها تغییراتی را در ارائه‌دهی خدمات بانکی پدید آورده است که برخی صاحب نظران مانند ماتینهو و اسمیت (۲۰۰۰) ^[۸]این تغییر را انقلابی می دانند. در حقیقت انقلاب تکنولوژی اطلاعات در سیستمهای توزیع صنعت بانکداری در دهه ١٩٧٠ با ابداع کارتهای اعتباری و دستگاه های خودپرداز و شبکه ­های دستگاه­های خودپرداز آغاز شد. گرچه تغییرات فناوری همراه با مزایای بسیاری برای مشتریان است، بسیاری نیز تمایل به پذیرش آن ندارند. تعداد زیادی از مشتریان در برابر روش های نوین انجام کارهای بانکی خود مقاومت نشان می دهند، به ویژه در مواردی که باعث از میان رفتن یا تقلیل ارتباطات شخصی می شود[۱۳] .البته در ایران شاید چنین نباشد و مشتریان به دلیل شلوغی بانک‌ ها ترجیح دهند تا از خدمات خودپرداز به جای مراجعه به درون شعب بانک استفاده کنند. لیکن آنان زمانی خدمات دستگاه های خودپرداز را به تماس با کارکنان بانک ترجیح می دهند که این دستگاه ها به درستی کار کنند. همه می دانند که ارائه‌ خدمات توسط دستگاه های خودپرداز نارسایی هایی دارد و با مشکلاتی همراه است. خودپردازها اغلب با مشکلاتی مانند؛ خرابی دستگاه و تعداد محدود آن ها مواجه هستند، که موجبات نارضایتی مشتری را فراهم می آورند. از آن جا که میزان رضایت مشتریان در درازمدت تأثیر فراوانی بر سودآوری این کانال توزیع خدمات محسوب می شود، در این پژوهش تلاش شده تا عوامل مؤثر بر کارایی و نهایتا رضایت آنان از این دستگاه ها را دقیق تر بشناسیم.
۱٫۱٫۲٫ دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک و بانکداری الکترونیکی
در سند چشم انداز ۲۰ ساله، ایران کشوری است توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی وفن آوری در سطح منطقه با هویت اسلامی و انقلابی، الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین الملل. در بند دیگری از سند چشم انداز، ارتقای بازار سرمایه ایران و اصلاح ساختار بانکی و بیمه ای کشور با تاکید بر کارایی، شفافیت، سلامت و بهره مندی از فن­آوری­های نوین همچنان که مورد تاکید در این پژوهش است، مورد اشاره قرار گرفته است. نظر به اهمیت استقرار دولت الکترونیک در کشور به عنوان بستر تحقق بسیاری از اهداف در حوزه فناوری اطلاعات در ادامه تعریف دولت الکترونیک به تشریح بانکداری الکترونیکی به عنوان یکی از بازوان اصلی دولت الکترونیک پرداخته خواهد شد[۱۴] (مقدسی, ۱۳۸۱).
۲٫۱٫۲٫ تعریف دولت الکترونیک
یکــــی از مفاهیمی که در دهه های اخیر به گونه ای بسیار گسترده در جوامع پیشرفته مورد بررسی قرار گرفته و حتی در بعضی مواقع با موفقیت به اجرا درآمده، مفهوم دولت الکترونیک است. دولت الکترونیک، یک دولت دیجیتال بدون دیوار و ساختمان و دارای سازمانی مجازی است که خدمات دولتی خود را به صورت بهنگام^[۹] ارائه می کند و موجب مشارکت آنان در فعالیتهای مختلف اجتماعی سیاسی می شود. در متون علمی، تعاریف مختلفی از دولت الکترونیک ارائه شده است که هر یک از آن‌ها برخی ازجنبه ها و وجوه آنرا آشکار می سازند. از مهمترین تعاریف دولت الکترونیک عبارتند از؛ دولت الکترونیک، به معنای تحویل و دریافت خدمات و تبادل اطلاعات به دو صورت درون سازمانی (دولتی) و یا برون‌سازمانی (فرادولتی) می باشد که با بهره‌گیری از ابزارهای مختلف فنی انجام می­گیرد و بصورت ارتباط و تأثیر دوسویه میان دولت با شهروندان، سازمان های غیرانتفاعی، بازرگانان، کارمندان و خود دولت دیده می شود[۱۵]. در تعریفی دیگر، دولت الکترونیک یک واژه عام است که برای مفاهیمی از قبیل خدمات الکترونیک، دموکراسی الکترونیک و از همه مهمتر، مدیریت/ نظارت الکترونیک مورد استفاده قرار میگیرد. این بکارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) است که دسترسی به خدمات دولتی، و متقابلاً ارائه خدمات توسط دولت را در جهت انتفاع به شهروندان، شرکای تجاری دولت، بخشهای عمومی و بخشهای خصوصی افزایش می­دهد[۱۶].
۳٫۱٫۲٫ تجارت الکترونیکی
تجارت الکترونیکی واژهای است که امروزه بر سر زبانها است و در مقالات و ادبیات بازرگانی و تجارت و رسانه­های عمومی بسیار شنیده می شود. این تکنولوژی هم به علت جدید بودن و هم به علت کاربردها و زمینه های بسیار متنوع فعالیت آن، نزد مراجع گوناگون تعاریف مختلفی دارد. همچنین تجارت الکترونیکی پدیدهای چندرشته‌ای است که از طرفی با پیشرفته ترین مفاهیم فناوری اطلاعات و ازسوی دیگر با مباحثی مثل بازاریابی و فروش، مباحث مالی و اقتصادی و حقوقی پیوستگی دارد. از اینرو تعابیر گوناگونی از آن وجود دارد. بعضی فکر می­ کنند تجارت الکترونیک به معنی انجام امور تجاری بدون استفاده از اسناد و مدارک کاغذی است؛ و بعضی دیگر تبلیغات بر روی اینترنت و حتی خود اینترنت را مترادف با تجارت الکترونیکی می‌دانند. بعضی دیگر فکر می‌کنند تجارت الکترونیکی یعنی سفارش دادن کالاها و خدمات و خرید آن‌ها به وسیله رایانه. همه دیدگاه های بالا بخشی از مفهوم تجارت الکترونیکی را پوشش می‌دهند اما این تعاریف تصویر کاملی از تجارت الکترونیکی را نشان نمی دهند. تعاریف مختلف از تجارت الکترونیکی اینگونه است: تجارت الکترونیک به معنای مبادله محصولات و خدمات درمقابل پول با بهره گرفتن از توانایی های اینترنت است. یا در جای دیگر عنوان شد: تجارت الکترونیک به معنی سهیم شدن در اطلاعات، حفظ ارتباطات تجاری و هدایت مبادلات بازرگانی به وسیله شبکه‌های ارتباطی است. باجاج^[۱۰] تجارت الکترونیکی را چنین تعریف کرده است؛ تجارت الکترونیکی یعنی مبادله اطلاعات تجاری بدون استفاده از کاغذ، که در آن نوآوری هایی مانند مبادله الکترونیکی اطلاعات، پست الکترونیکی، تابلو اعلانات الکترونیکی، انتقال الکترونیکی وجوه و سایر فناوریهای مبتنی بر شبکه به کار گرفته شده است. تجارت الکترونیکی نه تنها عملیاتی راکه در معاملات به طور دستی و با بهره گرفتن از کاغذ انجام می‌شود به حالت خودکار در می آورد، بلکه سازمان‌ها را یاری می‌کند به یک محیط کاملا الکترونیکی قدم بگذارند و شیوه های کاری خود را تغییر دهند. یکی از مصادیق و بازوان اصلی تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیک می‌باشد[۱۷].
۴٫۱٫۲٫ بانکداری الکترونیکی
در حقیقت میتوان گفت که پدیده بانکداری الکترونیک یکی از دستاوردهای تجارت الکترونیک محسوب می­باشد و با رشد روزافزون حجم تجارت الکترونیک در جهان و با توجه به نیاز تجارت به انجام عملیات بانکی آسان، سریع و دقیق، جهت نقل و انتقال منابع مالی، بانکداری الکترونیک نقش بسیار اساسی در تجارت الکترونیک دارد. برای شناخت هر پدیدهی لازم است ابتدا تعریف مشخصی از آن پدیده و عوامل و متغیرهای مرتبط با آن ارائه کرد. برای بانکداری الکترونیک تعاریف گوناگونی ارائه شده که از آن جمله میتوان به تعاریف زیر اشاره کرد:

• • فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با بهره گرفتن از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی[۱۸].

• • استفاده مشتریان از اینترنت برای سازماندهی، آزمایش و یا انجام تغییرات در حساب‌های بانکی خود و یا سرمایه‌گذاری در بانک‌ها برای ارائه عملیات و سرویس های بانکی[۱۹].

• • ارائه مستقیم خدمات و عملیات بانکی به مشتریان از طریق کانال های ارتباطی متقابل الکترونیک[۲۰].

اساساً بانکداری الکترونیک، به فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با بهره گرفتن از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی اطلاق می‌شود. بانکداری الکترونیک را می­توان استفاده از تکنولوژی پیشرفته‌ی شبکه‌ها و مخابرات برای انتقال منابع (پول) در سیستم بانکداری معرفی کرد. در واقع بانکداری الکترونیک به معنای یکپارچه سازی بهینه­ کلیه‌ی فعالیت‌های یک بانک از طریق به کارگیری تکنولوژی نوین اطلاعات، مبتنی بر فرایند بانکی منطبق بر ساختار سایر بانک­ها است که امکان ارائه‌ کلیه­ خدمات مورد نیاز مشتریان را فرآهم می سازد[۲۱].
بانکداری الکترونیکی، کلیه خدمات بانکی را بصورت الکترونیکی و از طریق واسطه های ایمن، ارائه می دهد و نیاز به حضور فیزیکی مشتری در بانک را مرتفع می سازد. بانکداری الکترونیکی، خدماتی چون اطلاعات حساب و استعلام آن، حواله یا انتقال وجوه بین حساب ها، سپرده گذاری، تبدیل ارز و پرداخت صورتحساب و آب، برق و … را بصورت فهرست بندی و زمان بندی شده در اختیار مشتری قرار می‌دهد. بانکداری الکترونیکی مزایای بسیاری چون افزایش مشتری و پایین آمدن هزینه معاملات بانکی را به دنبال دارد و در ضمن بانک‌ها می توانند از این طریق، خدمات را با کارایی بیشتر و با هزینه های پایین‌تری ارائه داده و به حفظ و افزایش سهم بازار نامحدود از لحاظ مکانی، تمرکز بر کانال های توزیع جدید، خود بپردازند[۲۲].

الف) نبود جامعیت: علت ایت امر وجود عناصر خودمختار و مستقل در بودجه است که جامعیت ان را تضعیف می کند.همچنین وجود هزینه های بزرگ که خارج از فرایند بودجه اعمال می شوند انضباط مالی را برهم می زنند.
ب) تکیه بر وام ها و کمک های خارجی: بودجه اردن از وابستگی شدید به وام کمک های خارجی رنج می برد و حتی برای تامین هزینه های جاری نیز به این منابع وابسته است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ج) عدم تاثیر گذاری قوه مقننه: در اردن نقش مجلس در فرایند بودجه به خوبی تعریف نشده و به ویژه در زمینه تاثیر گذاری بر راهبرد ها بسیار ضعیف است. قانون گذار نمی تواند بدون رضایت نخست وزیر هزینه های کل را افزایش دهد. اعضای قوه مقننه از نحوه برخورد با قوه مجریه چندان اگاه نیستند و در این باره اطلاعات کافی ندارند و این مسئله ایفای نقش اثربخش وظایف انان را با مشکل رو به رو می سازد.
د) تمرکز گرایی
ه) کسری بودجه شدید: درامدهای داخلی اردن گاهی حداکثر دو سوم هزینه های برنامه ریزی شده است.
اثربخشی تخصیصی:
اثربخشی تخصیصی شامل مسائلی همچون استفاده از معیارهای عینی برای تعیین اولویت ها استفاده از چارچوب اقتصادی کلان ، سنجش عملکرد و افق زمانی برنامه های بودجه ای است.
الف) عدم تاکید بر راهبردها:
به دلیل اقتدار سیاسی و سازمانی ناچیز ، همراه با مشکل کمبود مالی نتوانسته اند به گونه ای مناسب به تغییرات در شرایط داخلی ، منطقه ای و جهانی پاسخ گویند. اگرچه سیستم قدرت متمرکز به کنترل مقدار کل هزینه های عمومی انجامیده، ولی به هماهنگی یا پاسخگویی بیشتر در میان سازمان های صف منجر نشده و استفاده از معیار های عینی برای ارزیابی و تعیین اولویت این هزینه ها را نیز بهبود نبخشیده است.
ب) سهم بالای هزینه ها:
حقوق پرسنل نظامی و غیرنظامی و مزایای بازنشستگی انها بیش از نیمی از کل هزینه های عمومی را تشکیل می دهد. تنها بخش کوچکی از بودجه را می توان برای رشد اقتصادی و اشتغال زایی در نظر گرفت.
ج) ناتوانی در نیل به اهداف کلی سیاست های مالی
۲-۳-۲-۶-۴- تجربه کشور ایران در ایجاد نظام بودجه ریزی عملیاتی
سابقهی پاسخ خواهی و طلب بودجه در ایران به زمان مشروطیت بر می گردد. اولین سند بودجهی تاریخ ایران در سال ۱۲۸۹ شمسی در دورهی دوم قانون گذاری تهیه و تقدیم مجلس شد.
براساس قانون برنامه و بودجه مصوب اسفند ۱۳۵۱، نظام بودجه ریزی ایران نظام “بودجه برنامهای” است.
بدین ترتیب که بودجه های سالانه باید برمبنای برنامه های سالانه، برنامه های سالانه بر مبنای برنامه های پنج ساله و برنامه های پنج ساله براساس برنامه های بلندمدت تهیه شوند. اگرچه پس از تصویب قانون مزبور کشور دارای پنج برنامه مصوب بوده است،اما قانون مذکور هیچ گاه به طور کامل به اجرا در نیامده است و بحث مغایرت بودجه های سالانه با برنامه های میان مدت همواره مطرح بوده. عوامل متعددی در این امر مؤثر بوده اند که مهم ترین آنها عبارتند از:
الف) مشکلات فنی و ساختاری : مانند انعطاف پذیر نبودن قوانین، نبود جدولهای مبنا، نبود اولویتها و شاخصهای بخشی.
ب) مشکلات ناشی از ساختار و رفتارهای سیاسی : با توجه به اینکه دوره های برنامه های پنج ساله با دوره های ریاست جمهوری و با مجلس شورای اسلامی منطبق نبوده است، همواره دولت ها یا نمایندگان ادوار مختلف مجلس نسبت به برنامه های تصویب شده ملاحظاتی داشته اند که همین امر مانعی در اجر ای موفقیت آمیز برنامه ها به شمار میرفته است.
از سال ۱۳۷۸ اصلاح نظام بودجه ریزی در سازمان مدیریت و برنامه ریزی سابق مورد توجه جدی تری قرار گرفت و در طرحی در همین زمینه تهیه و به تصویب ستاد اقتصادی دولت رسید، تهیهی بودجه به روش عملیاتی به عنوان یک هدف میان مدت مورد توجه قرار گرفته است.
از سال ۱۳۸۰ در احکام مندرج در قوانین بودجه سالانه دولت مکلف به انجام اقدامات لازم برای اصلاح نظام بودجهریزی شده که یکی از محورهای اساسی این اصلاح، تهیه و تنظیم بودجه به روش علمیاتی است.
نظام بودجهریزی کشورتا سال ۱۳۸۴ به دلایل ذیل ناکارآمد بود :
اساس برنامه های دستگاه های اجرایی را طبقه بندی عملیاتی شامل امور، فصول و برنامه ها تشکیل می داد. بر اساس این طبقه بندی، برنامه های دستگاه ها از بطن برنامه های بلندمدت دستگاه ها که باید بر اساس برنامه بلندمدت ملی یعنی برنامه پنجساله کشور تهیه شود، تضمین نمی شود و هیچ ارتباطی با اولویت ها و وظایف و مأموریتهای سازمانها که ممکن است سال به سال تغییر کند ندارد.
طبقه بندی عملیاتی با برنامه های پنج ساله توسط کشور ارتباطی برقر ار نمی کند بنابراین در اجرای سیاستها و اولویتهای کشور ناکارامد است.
طبقه بندی عملیاتی به دلیل عدم ارتباط با برنامه های دستگاهی و کلی بودن این طبقه بندی پاسخگویی دستگاه ها ر ا بسیار مبهم می سازد و سهم دستگاه های اجر ایی در اجرای برنامه ها شفاف نیست.
هزینه ها در برنامه ها بر اساس طبقه بندی هزینهای نه بر اساس شیوه های هزینه یابی خروجی ها و فعالیتها تجمیع میشود.
به دلیل دستگاهی نبودن برنامه ها تجمیع هزینه ها بر اساس شیوه های هزینه یابی غیرممکن است.
طبقه بندی عملیاتی در واقع شکل ظاهراً برنامهای طبقهبندی هزینه هاست.
ارزیابی عملکرد بر اساس شاخص های ورودی نه شاخص های خروجی و نتایج انجام میشود.
اختیارات مدیریتی در طبقه بندی عملیاتی و هزینه ای به دلیل عدم شفافیت خروجی ها و نبود برنامه های دستگاهی مشخص قابل تبیین و تعریف نیست.
به دلیل وجود مشکلات گسترده در نظام بودجه ریزی، استقرار نظام بودجهریزی عملیاتی از سالها پیش مورد توجه دست اندرکاران بوده است. به طوریکه صرف نظر از تلاشهایی که در درون قوه مجریه برای تدوین چنین بودجهای شکل میگرفت، قوانین ذیل جهت همواره نمودن اصلاح نظام بودجهریزی کشور و حرکت به سمت نظام بودجهریزی عملیاتی تهیه، تصویب و به دستگاه های اجرایی ابلاغ شده است:
ماده ۱۳۸ و ۱۴۴ قانون برنامه چهارم توسعه کشور
بند ۳۲ سیاستهای تنظیم برنامه پنجم توسعه کشور ابلاغی مقام معظم رهبری
جزء ۲ بند ب تبصره۴ قانون بودجه سا ل ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴
ضوابط اجرایی بودجه سالهای ۱۳۸۶، ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸
بخشنامه بودجه سال ۱۳۸۹ کل کشور؛
ماده ۱۶ قانون مدیریت خدمات کشوری
در آخر و با یک ارزیابی کلی میتوان گفت به رغم تلاش های فوق عملیاتی کردن بودجه در نظام مالی کشور نمود عینی پیدا نکرده است.
۲-۳-۳- پارک فناوری:
پارکهای علمی و فن آوری به عنوان یکی از نهادهای اجتماعی و حلقه ای از زنجیره توسعه اقتصادی مبتنی بر فن آوری، در اوایل دهه ۱۹۵۰ در کشور آمریکا شکل گرفتند. ازجمله اهداف ایجاد پارکهای فن آوری، افزایش نوآوری تکنولوژیک، توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی متخصصین است و بسیاری از سیاست گذاران از پارکهای فن آوری به عنوان بخشی از یک راهبرد اندیشمند و هماهنگ برای توسعه ملی یا منطقه ای نام می‌برند. از طرف دیگر پارکهای فن آوری به عنوان ابزار جلب شرکتهای مبتنی بر فن آوری پیشرفته در سطح بین‌المللی شناخته می‌شوند و علاوه برآن محملی برای جذب متخصصین و دانشمندان و توسعه فعالیت کارآفرینان می‌باشند. امروزه بیش از ۸۰۰ پارک علمی و فن آوری در بیش از ۵۵ کشور جهان ایجاد شده و بیش از این مقدار در حال ساخت است که نشان از توجه کشورها به این نهاد اجتماعی مهم دارد. همچنین شکل‌گیری و توسعه بسیاری از پدیده‌ های نوظهور تکنولوژیکی از درون این پارکها می‌باشد و دولتها می‌کوشند با ایجاد محیطی مناسب، شرایط کار و فعالیت را برای شرکتهای کوچک و متوسط، و جذب شرکتهای بین‌المللی مبتنی بر فن آوری را فراهم نمایند. لذا نقش دولت به خصوص در کشورهایی همچون ایران، در توسعه و موفقیت این پارکها بسیار موثر و حیاتی می‌باشد.
۲-۳-۳-۱- جایگاه قانونی پارکهای فناوری:
طبق ماده ۴۷ قانون برنامه چهارم توسعه کشور : به منظور ایجاد و توسعه شرکتهای دانش بنیان و تقویت همکاریهای بین المللی اجازه داده می شود واحدهای پژوهشی و فن آوری مستقر در پارکهای علم و فن آوری در جهت انجام ماموریت های محوله از مزایای قانونی مناطق آزاد در خصوص روابط کار، معافیتهای مالیاتی و عوارض، سرمایه گذاری خارجی و مبادلات مالی بین المللی برخوردار گردند.
همچنین در قانون حمایت از شرکتها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوریها و اختراعات نقش بسیار موثر و کلیدی برای پارکهای علم و فن آوری دیده شده است.
۲-۳-۳-۲-پارک فناوری پردیس:
پارک فناوری پردیس، که با مسئولیت نهاد ریاست جمهوری و ترکیب هیات امناء چهارده نفره از وزارتخانه‌ها، مراکز و افراد علمی و دانشگاهی به ریاست معاون اول رئیس جمهور اداره می گردد و با ماموریتی که نهاد ریاست جمهوری برای پارک تعیین نموده است و اهم اهداف ذیل :
تجاری‌سازی نتایج تحقیقات و تحقق ارتباط بخش‌های تحقیقاتی و تولیدی و خدماتی کشور، به منظور رشد و توسعه اقتصادی و فنی، افزایش فرصت‌های شغلی تخصصی، جذب و توسعه فناوری، ایده‌پردازی، بالابردن سطح مهارت‌های مدیریتی، ارتقاء کیفیت تولیدات داخلی و افزایش توان صادراتی کشور در امور خدماتی، تحقیقاتی و تولیدی مبتنی بر فناوری پیشرفته
تسریع روند تبادل دانش فنی و فناوریهای نوین و برتر بین داخل و خارج کشور
حمایت از توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط فناور و نوآور با هدف توسعه صنایع نوین و کارآفرینی
حمایت از همکاری‌های بین‌المللی و استفاده از تجارب جهانی، به منظور زمینه‌سازی جهت حضور موثر شرکتها در بازارهای جهانی
ارائه تسهیلات ویژه و خاص جهت کاهش هزینه‌های تحقیق و توسعه به منظور تسریع روند ورود فناوریهای تولید شده به بازارهای رقابتی جهان
ایجاد فرصت‌های علمی و تحقیقاتی و پژوهشی جدید با دیدگاه توسعه فناوریهای استراتژیک جهان ازجمله نانوفناوری، فناوری زیستی، فناوری اطلاعات

Invested Capital = حقوق صاحبان سهام عادی + کل بدهی های بهره دار + معادل های سرمایه
مفهوم سرمایه، بیشتر مفهومی اقتصادی است و متفاوت با آنچه که در حسابداری با عنوان سرمایه تعریف می شود، است. در این تعریف، سرمایه عبارت از سرمایه استقرضی، شامل بدهی های بهره دار و حقوق صاحبان سهام است.(نوروش و همکاران ،۱۳۸۳)
ارزش شرکت با بهره گرفتن از ارزش افزوده اقتصادی برابر با ارزش فعلی سودهای اقتـصادی آتی به علاوه کل سر مایه گذاری انجام شده است. به طور کلی فرض بر این است که شرکت تا آینده ای نا معلوم تداوم فعالیت دارد. لذا ارزش کل شرکت برابر است با:

کل سرمایه در زمان صفر
g : نرخ رشد اقتصادی
۱-۸-۴)معیار های عملکرد
EPS: سود هر سهم ، سود خالص تقسیم بر کل سهام عادی منتشره
P/E : قیمت بر سود هر سهم
ROE : نرخ بازده سرمایه، سودپس از کسرمالیات تقسیم برحقوق صاحبان سرمایه
ROIC : بازده سرمایه سرمایه گذاری شده عبارت از سود عملیاتی تعدیل شده پس از کسر مالیات تقسیم بر سرمایه
ROA : بازده دارائی ها عبارت از سود پس از کسر مالیات تقسیم بر کل دارائی ها
ROS : بازده فروش که عبارت از سود قبل ازمالیات تقسیم برکل فروش
S/CF : جریان نقدی هر سهم جریان نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی تقسیم بر تعداد سهام
CFROS: بازده نقدی فروش عبارت از جریان نقدی هر سهم تقسیم بر قیمت سهام
Earnings Growth: نرخ رشد سود
Sales Growth : نرخ رشد فروش
Current Ratio= دارایی های جاری تقسیم بر بدهی های جاری
Quick Ratio= مابه التفاوت دارایی های جاری و موجودی ها تقسیم بر بدهی های جاری (Venkateshvarlu & Tiwari,2005)
۱-۹) خلاصه فصل و ساختار مطالب تحقیق
تحقیق انجام شده در پنج فصل ارائه می گردد.
فصل اول، بیان مسئله و اهمیت پژوهش در کنار فرضیه ها و تعاریف عملیاتی متغیرهای تحقیق بیان شد.
فصل دوم، مفاهیم بنیادی نظری پژوهش تبیین و تشریح خواهد شد و در ادامه با مروری بر ادبیات تحقیق مطالعات پیرامون موضوع پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد.
فصل سوم، به شرح روش انجام تحقیق اختصاص دارد. در این فصل، ابتدا با بیان قلمرو زمانی و موضوعی تحقیق پرداخته، سپس شیوه جمع آوری اطلاعات و ابزار اندازه گیری تشریح می شود و در نهایت تعریف متغیرهای تحقیق و شیوه تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها بیان می شود.
فصل چهارم، به ویژگی متغیرهای تحقیق و تحلیل ماهیت آن ها اشاره می شود و در نهایت شیوه آزمون فرضیه ها ارائه می گردد.
فصل پنجم، به ارائه نتیجه گیری، تفسیر نتایج، محدودیت های تحقیق و ارائه پیشنهادات کاربردی و توصیه برای تحقیقات آتی خواهد پرداخت.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در پایان، منابع و ماخذ و پیوست ها شامل اطلاعات آماری ارائه خواهد شد.
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱)مقدمه
در این پژوهش ارتباط بین معیارهای عملکرد و ارزش شرکت و اینکه چه میزان از تغییرات ارزش شرکت تحت تاثیر معیارهای عمکرد می باشند بررسی شده است. سهامداران، مالکان اصلی واحد تجاری می باشند و پیوسته به دنبال حداکثر کردن ثروت خویش هستند و این افزایش ثروت برای آن ها در نتیجه عملکرد مطلوب واحد تجاری حاصل خواهد شد. آن ها همیشه برای موضوع ارزیابی عملکرد واحد تجاری، اهمیت خاصی قائل می شوند. از این رو، افزایش ثروت سهامداران و ایجاد ارزش برای آنان از اهداف اصلی مدیران شرکت ها به شمار می رود. مدیران با ایجاد بازده بیشتر نسبت به هزینه های سرمایه گذاری سهامداران، سعی در انجام این مهم دارند. هدفی که معمولا شرکت ها، به رغم حداکثر نمودن سود، پیش رو دارند حداکثر کردن ارزش شرکت در درازمدت می باشد. به این منظور سهامداران به رشد و سودآوری آتی شرکت و در نتیجه میزان وجوهی توجه می کنند که در آینده به آن ها تعلق خواهد گرفت. لذا باید به ارزش و عملکرد(بازده) با هم توجه نمود.
۲-۲) اهمیت ارزشیابی
تعیین ارزش شرکت وقیمت سهام برای سرمایه گذاران، تحلیگران و محققان از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در نشریات مالی شاهد اخباری بوده که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بر ارزش شرکت تاثیرگذار است.در طول قرن اخیر، شاهد پاردایم های مختلفی در حسابداری در ارتباط با ارزشیابی و تعیین ارزش شرکت مواجه می باشیم. (Anannd & Faseruk,2008)ارزشیابی دارایی ها، اعم از اوراق بهادار و دارایی هایی واقعی ، از ارکان اصلی موثر بر تصمیمات سرمایه گذاری است. ارزشگذاری اصولی و صحیح دارایی ها، باعث تخصیص بهینه منابع سرمایه ای می شود. تخصیص بهینه سرمایه در اقتصاد نیز نقش عمده ای در رشد و توسعه اقتصادی ایفا می کند. ارزشیابی یکی از دو رکن اصلی مدیریت سرمایه گذاری (ارزیابی و تجزیه و تحلیل اوراق بهادار و سبد سرمایه گذاری ها) می باشد. ارزشیابی نادرست و استفاده از روش های نامناسب و غیر عملی در تعیین ارزش دارایی ها باعث تخصیص غیر بهینه سرمایه و به هدر رفتن منابع سرمایه ای می شود. (قالیباف اصل و همکاران،۱۳۸۶)استفاده از تحلیل ارزش برای سهامداران، مستلزم به کارگیری سه مؤلفه زیر است:
الف: شناسائی محرک های ارزش^[۱۰]
ب: اداره بنگاه به الگوی مبتنی بر ارزش^[۱۱]
ج: استفاده از معیارهای مناسب اندازه گیری و سنجش ارزش بنگاه. (فخاریان،۱۳۷۹)
۲-۲-۱) محرک های ارزش
بـر پایه تحقیق سال ۱۹۸۹، گروه تحقیقـاتی مکـا در مورد محـرک های ارزش از مدیران پانصد شرکت با درآمد بالای یک میلیارد دلار و پاسخ های دریافتی از صد وهجده مدیر شرکت های مزبور عمده ترین محرک های ارزش به این شرح شناسائی شد: (Mecca Research Group, 1998)
وضعیت نقدینگی
اعمال مدیریت هزینه
افزایش حاشیه سود
نرخ رشد بنگاه
میزان رشد فروش
کاهش نرخ میانگین هزینه سرمایه
کاهش بار مالیاتی

۲-۴۲- پیشینه پژوهش:
دینو و­کوپر^[۱۷۵] (۱۹۹۸) فرا تحلیل در مورد ویژگی شخصیتی که با سلامت روان ارتباط دارد انجام دادند. آن‌ها دریافتند که برون‌گرایی و نوروز گرایی بهترین پیش‌بینی کننده برای سلامتی روان است و وجدانی بودن رابطه مثبت و قوی با سلامت روان دارد (شفیعی، جاویدی، کاظمی،۱۳۹۰).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نتایج مطالعات بریتون^[۱۷۶] (۱۹۹۹) و همکارانش نشان داد که تکنیک‌های مدیریت زمان روی سلامت روانی کارمندان اثر مثبت داشته و مشکلات سایکو سوماتیک، استرس و فشارهای روانی ناشی از کار را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود کارمندان امور محوله به آن‌ها را بهتر انجام داده و از زمان در اختیار خود بهتر استفاده نمایند (همان منبع).
بر اساس مطالعه والتر پاک^[۱۷۷] (۲۰۰۰) آموزش راهبردهای مدیریت زمان از طریق تأمین سلامت روانی دانش‌آموزان، عملکرد تحصیلی آنان را بهبود می‌بخشد (خندقی، پاک مهر،
۱۳۹۰).
ویترسو^[۱۷۸] (۲۰۰۱) به بررسی رابطه بین نوروزگرایی و برونگرایی با سلامت روان پرداخت. نتایج این پژوهش نشان داد که نوروزگرایی رابطه مثبتی با رضایت از زندگی و عاطفه مثبت رابطه منفی با عاطفه منفی دارد. برونگرایی رابطه معناداری با رضایت از زندگی، عاطفه مثبت و نمره کل سلامت روان دارد اما بین برونگرایی و عاطفه رابطه منفی وجود ندارد. علاوه بر این هنگامی که اثر نوروزگرایی کنترل گردید، رابطه بین برونگرایی و سلامت روان کاهش یافت. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که نوروزگرایی و برونگرایی به ترتیب ۳۸ و ۳۲ درصد نمرات سلامت روان را پیش‌بینی می‌کنند (همان منبع).
میلر^[۱۷۹]، دانشجویان داروسازی دانشکده‌ای در داکوتای شمالی را مورد بررسی قرار داد. نتایج پژوهش وی نشان داد که میانگین نمره کل مهارت تفکر انتقادی در دانشجویان سال چهارم بالاتر از حد هنجار بوده است. همچنین میانگین نمره کل گرایش به تفکر انتقادی در دانشجویان سال چهارم نشان‌دهنده گرایش مطلوب و مثبت دانشجویان بود (نیکولز، ۲۰۰۳).
باروز^[۱۸۰]،۲۰۰۶، در مطالعه‌ای به بررسی ویژگی‌های شخصیتی و سلامتی روان دانشجویان پرداخت. نتایج به دست آمده بر حسب پرسشنامه سلامت عمومی، فراوانترین علایم مربوط به اختلال در کارکرد اجتماعی بود و همچنین بین ویژگی شخصیتی و سلامت روان دانشجویان رابطه مثبت و معنی‌داری مشاهده شد و سهم نمره کلی پرسشنامه سلامت عمومی غیرطبیعی در زنان بیشتر از مردان می‌باشد (همان منبع).
مطالعات بسیاری، ارتباط بین ویژگی‌های شخصیتی را با متغیرهای متعدد بررسی کرده‌اند در این زمینه برخی تحقیقات نیز ارتباط بین مهارت‌های شناختی را با گرایش تفکر انتقادی گزارش کرده‌اند (مایرز ودایر،۲۰۰۶; گوون و کروم،۲۰۰۸) و در برخی مطالعات از قبیل باکر، (۲۰۰۰) نیز این رابطه را معنادار گزارش نکرده‌اند (سلطان قرایی و همکاران،۱۳۹۰).
رئیسی، نصیری پور، رستمی و خالصی (۲۰۰۷) در یک تحقیق به بررسی رابطه ویژگی‌های شخصیت مدیران با کارآفرینی در سازمان‌های بهداشتی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تبریز پرداختند. نتایج نشان داد که بین ویژگی‌های شخصیتی مدیران با کارآفرینی سازمان رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد (خندقی، پاک مهر،۱۳۹۰).
جلیلوند واژه‌ای (۱۳۷۴) در پژوهشی بر روی دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر تهران نشان دادند که محیط‌های آموزشی مربوط به تیزهوشان و عادی می‌توانند در پرورش ویژگی شخصیتی (مورد سنجش به وسیله‌ی پرسشنامه شانزده عاملی شخصیت کتل و آموزش ارجحیت شخصی ادوارد) تفاوت ایجاد می‌کند و این تفاوت مستقل از جنسیت نیز می‌باشد این پژوهش نشان داده است که محیط آموزشی می‌تواند ویژگی‌های شخصی را مستقل از هوش ایجاد می‌کند (همان منبع).
زرقی در سال ۱۳۷۹ مطالعه‌ای توصیفی مقایسه‌ای تحت عنوان مقایسه تفکر انتقادی دانشجویان سال‌های مختلف مقطع کارشناسی پیوسته پرستاری دانشکده پرستاری مامایی شهید بهشتی رشت انجام داد. این مطالعه روی ۸۹ دانشجو سال‌های مختلف رشته پرستاری که در طی نیمسال دوم ۷۹-۷۸ مشغول به تحصیل بودند به روش سرشماری انجام گردید. ابزار گرداوری اطلاعات آزمون استاندارد تفکر انتقادی واتسون- گلیزر بود. از ۸۹ نفر شرکت کننده، ۱۸ نفر سال اول، ۲۴ نفر سال دوم، ۳۴ نفر سال سوم و ۲۳ نفر سال چهارم بودند. میانگین نمره تفکر انتقادی دانشجویان سال اول ۴۶/۳۸، سال دوم ۴۵/۶۶، سال سوم ۵۴/۴۵ و سال چهارم ۴۷/۳۰ بود. مقایسه میانگین تفکر انتقادی در بین دانشجویان مختلف با بهره گرفتن از آزمون آنالیز واریانس، نشان داد که بین میزان تفکر انتقادی دانشجویان مختلف تفاوت معناداری وجود ندارد. از طرفی بین سن، وضعیت تأهل و سابقه بالینی با میزان تفکر انتقادی رابطه معنی‌داری وجود نداشت (همان منبع).
در پژوهشی که به وسیله اسلامی (۱۳۸۲) انجام گرفت، نتایج نشان داد که اکثریت دانشجویان ترم اول و ترم آخر پرستاران بالینی دارای توانایی تفکر انتقادی ضعیف می‌باشند و بین میانگین امتیازات توانایی تشخیص پیش‌فرض‌ها و استنتاج دانشجویان ترم­های اول و آخر پرستاران تفاوت معناداری وجود نداشت (علیوندی وفا، ۱۳۸۳).
نتایج مطالع
ه جزایری و همکاران، (١٣٨۵) در زمینه بررسی روابط ساده و چند­گانه ویژگی‌های شخصیت با تعهد حرفه‌ای در پرستاران برخی از بیمارستان‌های شهرستان اهواز نشان دادند که بالاترین ضریب همبستگی بین ویژگی‌های شخصیتی و دو نوع تعهد عاطفی و هنجاری وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون با روش مرحله‌ای نشان داد که برونگرایی، تجربه پذیری و همسازی بیشترین نقش را در تبیین حیطه‌های سه­گانه تعهد سازمانی ایفا می‌کند (سلطان قرایی، علائی،۱۳۹۰).
سلطان قرایی در تحقیقی رابطه شیوه‌های شناختی یادگیری و پنج عامل شخصیت با نگرش تفکر انتقادی در دانشجویان دانشگاه تبریز را مورد بررسی قرار داده که در این تحقیق سه عامل شخصیتی: روان رنجورخویی، انعطاف‌پذیری و باوجدان بودن ۳۹ درصد از تغییرات نگرش تفکر انتقادی را پیش‌بینی می‌کنند (همان منبع).
پژوهش رحیمی و کامران پور، (۱۳۸۶). از لحاظ تفاوت بین دانشجویان دختر و پسر در سه مقیاس پرسشنامه سلامت روان شامل نشانگان جسمی، اختلال در عملکرد اجتماعی و اضطراب تفاوت معناداری مشاهده نشد (همان منبع).
مگ گراس^[۱۸۱] نیز در مطالعه‌ای بر روی دانشجویان سال اول تا سال آخر، به این نتیجه رسید که میانگین نمرات مهارت‌های تفکر انتقادی دانشجویان از سال اول تا سال چهارم (به استثنای سال سوم) در حال افزایش می‌باشد (خندقی، پاک مهر،۱۳۹۰).
اسدی و همکاران، (۱۳۸۹) در پژوهشی با عنوان وضعیت سلامت روانی و شیوع اختلالات روان‌پزشکی دانشجویان سال اول با بهره گرفتن از پرسشنامه سلامت روان به این نتیجه رسیدند که در اختلاف اضطرابی – انطباقی مردان و زنان وضعیت مشابهی دارند درحالی‌که در اختلال خلقی زنان بیشتر از دو برابر مردان مبتلا به افسردگی بوده‌اند (معروفی، یوسف زاده، بخشکار،۱۳۹۱).
نتیجه‌گیری:
در این فصل ابتدا به تعریف تفکر انتقادی و تاریخچه آن، عوامل بسترساز تفکر انتقادی ویژگی‌ها و خصوصیات، ابزار و مفاهیم، موانع و راه‌های آموزش تفکر انتقادی، همچنین به نظریه‌های مربوط به تفکر انتقادی و ارتباط تفکر انتقادی با فراشناخت، حل مسئله و خلاقیت اشاره شده است. در ادامه به بحث راجع به مفهوم، ابعاد و اهداف سلامت روان، تفاوت سلامت روان با بهداشت روان و همچنین دیدگاه‌های مختلف در خصوص سلامت روان، تاریخچه و نظریه‌هایی درباره شخصیت و ویژگی‌های آن و رابطه بین متغیرهای مربوطه در قالب یک مدل مفهومی به این ترتیب که شخصیت می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای برای گرایش به تفکر انتقادی باشد با این فرض که نقش سلامت روان را به عنوان یک متغیر واسطه‌ای بررسی بکنیم و در نهایت به پیشینه در خصوص هر سه متغیر پرداخته شده است.
فصل سوم
روش اجرای پژوهش
۳- روش اجرای پژوهش
۳-۱-طرح پژوهش:
طرح حاضر در مقوله طرح‌های همبستگی قرار می‌گیرد که طی آن رابطه بین چند متغیر در یک گروه بررسی می‌شود؛ و روابط بین متغیرها را در الگوی علی و تحلیل مسیر مورد بررسی قرار می‌دهد در این تحقیق متغیر گرایش تفکر انتقادی متغیر ملاک، شخصیت به عنوان متغییر پیش‌بین و سلامت روان به عنوان متغیر واسطه‌ای در نظر گرفته شده‌اند.
۳-۲- جامعه پژوهش:
جامعه آماری این پژوهش تمامی دانشجویان رشته روان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام نور یاسوج می‌باشند که در سال تحصیلی ۱۳۹۱-۱۳۹۲ در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل بودند. تعداد جامعه به طور تقریبی برابر ۵۰۰ نفر می‌باشند.
۳-۳- نمونه و نمونه‌گیری:
حجمِ نمونه پژوهشِ حاضر، با توجه به جدولِ مورگان تقریباً حدود ۲۱۰ نفر است. از این تعداد ۱۳ نفر به دلیلِ دادنِ پاسخِ ناقص به پرسشنامه‌ها، از تجزیه-و-تحلیل حذف شدند و حجمِ نمونه به ۱۹۷ نفر رسید.
روشِ نمونه‌گیری این پژوهش تصادفی -طبقه‌ای است؛ یعنی افرادِ گروهِ نمونه بر حسبِ طبقاتِ دانشگاه و جنس انتخاب شدند. ابتدا نسبتِ دانشکده‌ها و جنس در جمعیتِ دو دانشگاه مشخص و سپس با توجه به این نسبت‌ها، تعدادِ گروهِ نمونه در هر دانشکده بر حسبِ جنس مشخص شد. تعدادی از دانشجویان به طور تصادفی گزینش شده و پرسشنامه‌ها در بین آن‌ها (کسانی که تمایل به همکاری داشتند) توزیع و سپس جمع‌ آوری شده است.
۳-۴ ابزارهای پژوهش
۳-۴-۱ پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ-28)^[182]:
تمام سؤالات پرسشنامه دارای ۴ گزینه می‌باشد و به استثناء خرده آزمون © و سؤال شماره (۱) که دارای پاسخ‌های خیلی کمتر از همیشه، کمتر از همیشه، مثل همیشه و بیشتر از همیشه است. پاسخ بقیه عبارات به صورت خیر، کمی، زیاد، خیلی زیاد نوشته شده است. شیوه نمره‌گذاری لیکرت است که بر این اساس نمره‌گذاری هر یک از سؤالات به صورت (۰،۱،۲،۳) می‌باشد و در نتیجه نمره کل یک فرد از صفر تا ۸۴ متغیر خواهد بود. صولتی (۱۳۷۷) اعتبار پرسشنامه را از طریق آلفای کرونباخ ۸۹% گزارش نمود (خندقی، پاک مهر،۱۳۹۰).
آقاجانی (۱۳۸۱) در پژوهش خود پایایی مقیاس‌های پرسشنامه را در مقیاس کلی سلامت عمومی ۸۲% به دست آورد و پایایی خرده مقیاس‌ها را بین ۶۲% و ۹۲% گزارش نموده است (همان منبع)
۳-۴-۲ پرسشنامه پنج عاملی نئو:
پرسشنامه NEO- FFI^[183] فرم کوتاه شده پرسشنامه NEO- PI^[184] است که توسط کاستا و مک کری در سال ۱۹۸۹ تهیه و
تدوین شده است پرسشنامه NEO – FFI برای به دست آوردن اندازه مختصر و مفیدی از پنج عامل بنیادی شخصیت ساخته شده است این پرسشنامه حاوی پنج حیطه و ۶۰ سؤال است. این حیطه‌ها به ترتیب عبارتند از: روان رنجور خویی (N)، برون‌گرایی (E)، تجربه پذیری (O)، توافق پذیری (A) و وجدان گرایی ©. هر یک از این پنج حیطه با ۱۲ سؤال سنجیده می‌شود. نمره‌گذاری این پرسشنامه بر روی مقیاس پنج درجه‌ای از (۰ تا ۴) انجام می‌شود. بعضی از پرسش‌ها برعکس نمره‌گذاری می‌شود. ضریب پایایی برای عوامل N،E،O،A،C به ترتیب ۸۳%،۷۵%،۸۰%،۷۹%، ۷۹%، به دست آمده است. (گروسی فرشی، ۱۳۸۰)
کیانمهر (۱۳۸۱) پایایی این آزمون را با روش باز آزمایی (اجرای مجدد بر روی ۳۳۶ نفر) برای پنج عامل بنیادی شخصیت یعنی روان رنجور خویی، برون‌گرایی، تجربه پذیری، توافق پذیری و وجدان گرای به ترتیب ۸۴%، ۸۲%، ۷۸%، ۶۵%، ۸۶% و آلفای کرونباخ را برای این عوامل به ترتیب ۷۹%، ۷۳%، ۴۲%، ۵۸% و ۷۷% گزارش کرده است. مک کری و کاستا (۲۰۰۴) در مطالعه‌ای که به منظور تجدیدنظر در پرسشنامه NEO – FFI بر روی ۱۴۹۲ نفر بزرگسال انجام داد ضریب آلفای کرونباخ پنج عامل N،E،O،A،C به ترتیب ۸۶%، ۸۰%، ۷۵% ۶۹%، ۷۹% گزارش کرده است. (گروسی فرشی، ۱۳۸۰)
همچنین پایایی روان رنجور خویی، برون‌گرایی، تجربه پذیری، توافق پذیری و وجدان گرایی در این پژوهش به ترتیب ۸۵%،۸۰%، ۷۴%، ۷۲%، ۸۴% و آلفای کرونباخ نیز به ترتیب ۶۸%،۸۱%،۵۴%،۷۰% به دست آمده است.
۳-۴-۳ آزمون گرایش تفکر انتقادی کالیفرنیا^[۱۸۵] (CCTDI):
این آزمون توسط فاکیون و گیان کارلو (۱۹۹۲) به نقل از امیر، (۲۰۰۹) با ۷۵ گویه در مقیاس لیکرت ۵ قسمتی ساخته شد و شامل ۷ مؤلفه جستجوی حقیقت، منظم بودن، اعتماد به خود، پختگی، داشتن ذهن باز و کنجکاو بودن است. فتحی آذر (۱۳۸۴) در تحقیق خود مؤلفه‌های این آزمون را با بهره گرفتن از تحلیل واریانس اکتشافی به ۵ عامل زمینه‌ساز تفکر انتقادی، جستجوی اطلاعات، انتقادپذیری و سعه­ی صدر، قدرت تجزیه‌وتحلیل، قدرت سازمان‌دهی اطلاعات و کنجکاوی با بار عاملی بیش از ۴% تقلیل داد به این ترتیب از مجموعه سؤالات، ۴۱ مورد به دلیل بار عاملی حذف گردیدند. در تحقیقات بعدی فاکیون نیز ۷۵ گویه طراحی شده را به ۲۵ گویه تبدیل نمود. این آزمون بارها توسط فاکیون و فاکیون به عنوان ابزار مناسب برای ارزیابی عوامل نگرش تفکر انتقادی به کار برده شده است (سلطان قرائی، علائی ۱۳۹۰).
۳-۵ روند اجرای پژوهش
به منظور اجرای آزمون پس از مراجعه به کلاس‌های رشته روان‌شناسی، انتخاب نمونه به شکل تصادفی و متناسب با تعداد هر جنس (دختر و پسر) در جامعه صورت پذیرفت. برای ایجاد انگیزه و همکاری بیشتر آزمودنی‌ها، از آن‌ها خواسته شد چنانچه مایل به کسب اطلاع از نتیجه آزمون خود هستند می‌توانند با نوشتن شماره تلفن یا نشانی پست الکترونیک خود در برگه آزمون، امکان تماس بعدی را فراهم کنند تا از این طریق پژوهشگر آن‌ها را از نتیجه آزمون آگاه کند، پیشتر گفته شد که نوشتن مشخصات فردی ضرورت ندارد. اجرای آزمون به صورت گروهی بود به این ترتیب که پس از جلب رضایت آزمودنی‌ها، پرسشنامه‌ها توزیع می­گردید و سپس جمع‌ آوری می­شد. جهت کنترل اثر خستگی و ترتیب در نتایج آزمون، نیمی از آزمودنی‌ها ابتدا پرسشنامه گرایش تفکر انتقادی، سلامت روان و سپس شخصیت را دریافت می‌کردند و برای نصف دیگر آزمودنی‌ها بر عکس عمل شد.
۳-۶ شیوه تجزیه‌وتحلیل:
در زمینه تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، ابتدا داده‌ها در قالب شاخص‌های مرکزی و پراکندگی (میانگین، نما، انحراف معیار) توصیف شده و سپس در چهارچوب سؤالات و فرضیه‌های پژوهش از مدل‌های آماری تحلیل مسیر، ضریب همبستگی پیرسون و آلفای کرونباخ استفاده شد.
فصل چهارم
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها
۴- یافته‌ها

روش r-optimal در طراحی خزانه‌ی سؤال در روش اکتشافی برای تعیین اندازه‌ی خزانه

از آنجا که مقیاس متریک و مقیاس پارامتر- b یکسان می‌باشد، پس تبدیل حداقل نسبت P به پهنای دامنه (Range) روی مقیاس متریک کاربرد این روش را آسان‌تر می کند (ریکیسی، ۲۰۱۰).
تعریف عملیاتی: در این پژوهش برای تعیین تعداد سؤالات مورد نیاز برای خزانه‌ی سؤال، از این شیوه استفاده می‌شود. به این صورت که حداقل مقدار p-optimal برابر با ۹۶% و دامنه‌ی مربوط به آن برابر با ۴/۰ می‌باشد، که به آن پهنای bin گفته می‌شود. البته به منظور اهداف مقایسه‌ای، انتخاب مقادیر دیگری از p و r نیز در این پژوهش انجام می‌گیرد.
فصل دوم
مبانی نظری پژوهش
مبانی نظری پژوهش
این فصل از سه قسمت تشکیل شده ‌است. در قسمت اول سنجش انطباقی کامپیوتری (CAT) و اجزای تشکیل دهنده‌ی و نحوه‌ی کارکرد آن توصیف می‌شود. در قسمت دوم مولفه‌های^[۸۴] تعیین‌کننده و مهم در طراحی الگوریتم اجرایی CAT که بر طراحی خزانه‌ی سؤال نیز تأثیرگذارند، به صورت مجزا مورد بررسی قرار می‌گیرد. در قسمت سوم خزانه‌ی سؤال، مدل‌های مختلف طراحی خزانه‌ی سؤال بهینه و ملاک‌های ارزیابی خزانه‌ی سؤال شرح داده ‌می‌شود.
مقدمه
خزانه‌ی سؤال نقش مهمی در سنجش انطباقی (CAT) بازی می‌کند. سؤالات در خزانه فهرست‌بندی و ساختار‌بندی می‌شوند، یا به‌عبارت دیگر، به هر یک از سؤالات اطلاعاتی نسبت داده می‌شود که انتخاب آنها را برای آزمون آسان می‌کند. خزانه‌های سؤال به “مجموعه‌ی نسبتاً بزرگی از پرسش‌های در دسترس در آزمون” اشاره می‌کند (میلمن و آرتر، ۱۹۸۴).
دو نوع خزانه‌ی سؤال در برنامه‌های سنجش انطباقی از هم متمایز می‌شوند. یکی از آنها خزانه‌ی اصلی^[۸۵] نامیده می‌شود، که شامل سؤالاتی است که ممکن است برای آزمون مورد استفاده قرار گیرد. نوع دیگر خزانه‌ی سؤال عملیاتی^[۸۶] می باشد که زیر مجموعه‌ی کوچکتری از خزانه‌ی اصلی است، و طوری طراحی می‌شود که به اندازه کافی کوچک باشد، به شکلی که کامپیوتر به آسانی بتواند سؤالات را بازیابی کند و هر زمان که لازم است مواجهه سؤال را به حداقل برساند، و در عین حال به اندازه کافی بزرگ باشد، به طوری‌که سؤالاتی با ویژگی‌های مورد نیاز را فراهم کند. به دلیل ماهیت پیوسته‌ای که بسیاری از آزمون‌های سنجش انطباقی در اجرا دارند، دوره‌ی مفید یک خزانه‌ی سؤال عملیاتی می تواند محدود باشد. و بعد از تعداد مشخصی استفاده باید کنار گذاشته شوند و به خزانه‌ی اصلی برگردانده شوند. البته تعدادی از سؤالات می توانند بعد از گذشت دوره‌ی زمانی معقولانه‌ای دوباره استفاده‌‌شوند (گو و ریکیسی، ۲۰۰۷).
ویژگی انطباقی CAT استفاده از فرم‌های از پیش طراحی شده‌ی آزمون (مانند آزمون‌های مداد-کاغذی) را غیرضروری می‌کند. این درصورتی است که، CAT به خزانه‌ی سؤالی نیاز دارد که از آن همه‌ی آزمون‌ها استخراج شود. یک خزانه‌ی سؤال نه تنها مخزنی از سؤالات می‌باشد، بلکه مجموعه‌ی سازمان‌یافته‌ای از سؤالات با صفاتی که برای هر یک مشخص شده می‌باشد. به عبارت دیگر، سنجش انطباقی کامپیوتری به خزانه‌ی سؤالی نیاز دارد که به‌خوبی طراحی شده باشد و شامل تعداد مناسبی از سؤالات برای ساخت آزمون‌های مجزایی که با سطوح توانایی آزمودنی‌ها مطابقت دارد، باشد. یک خزانه‌ی سؤال بهینه باید شامل سؤالاتی باشد که از لحاظ محتوایی تعادل داشته ‌باشند و هزینه‌ی ساخت سؤال را کاهش دهد ( گو و ریکیسی، ۲۰۰۷؛ ریکیسی، ۲۰۱۰).
سؤالی که اغلب در طول طراحی خزانه‌ی سؤال پرسیده می‌شود این است که، “چه تعداد سؤال باید در خزانه وجود داشته باشد؟”. به‌طور ایده آل هر چه سؤالات بیشتر باشد، بهتر است، زیرا به ما این اجازه را می‌دهد که انتخاب بیشتری در سرهم کردن^[۸۷] آزمون‌ها داشته باشیم و بندرت سؤالات یکسانی در آزمون‌ها تکرار شود و امنیت آزمون حفظ شود. در مواقعی که آزمون‌دهندگان به خزانه‌ی سؤال دست پیدا می‌کنند، اگر خزانه‌ بزرگ باشد، برای آزمودنی‌ها دشوار است که پاسخ سؤالات را حفظ کنند. همچنین، خزانه‌های بزرگتر دارای سؤالاتی می‌باشند که از لحاظ محتوا، فورمت سؤال و ملاحظات آماری با آزمون مورد نظر تطابق بیشتری دارند (میلمن و آرتر، ۱۹۸۴). البته خزانه‌های بزرگ خطرهایی دارند که عبارتند از اینکه، سؤالاتی که به خزانه اضافه می‌شوند باید خوب نوشته ‌شوند، از لحاظ محتوایی معتبر باشند، و از لحاط آماری نیز مناسب باشند (لیناکر^[۸۸]، ۱۹۸۷). همچنین تعداد سؤالات نباید خیلی زیاد باشد بلکه باید به اندازه‌ای باشد که قابل کنترل باشد و به‌راحتی بازیافتنی باشد (گو و ریکیسی، ۲۰۰۷).
سنجش انطباقی کامپیوتری^[۸۹]
سنجش انطباقی چیست؟
سنجش انطباق کامپیوتری (CAT)، جایگزین قدرتمندتری برای مجموعه‌ای از کاربردهای سنجش انطباقی موفقیت‌آمیزی است که با کار بینه^[۹۰] در سال ۱۹۰۵ شروع شد. سنجش انطباقی در تعریف ساده، شامل سؤالاتی است که از یک مجموعه سؤال، که اصولاً به این مجموعه بانک یا خزانه‌ی سؤال می‌گویند، انتخاب می‌شوند، به‌طوری‌که با سطح توانایی برآورد‌شده‌ی (یا سطح استعداد برآورد‌شده‌ی) آزمودنی مورد نظر مطابقت داشته ‌باشند. اگر آزمودنی در پاسخ به سؤالی موفق شود و به آن پاسخ صحیح دهد، سؤالی که در مرحله‌ی بعدی به او ارائه می‌شود، اندکی دشوارتر^[۹۱] خواهد ‌بود و بالعکس. به‌طور کلی، در سنجش انطباقی کامپیوتری (CAT)، سؤالات به طور مجزایی برای هر یک از آزمودنی‌ها انتخاب می‌شوند، به‌طوری‌که، هر سؤال بر اساس پاسخ به سؤال قبلی انتخاب می‌شود. هدف این نوع از سنجش این است که، برآورد صحیح و دقیقی از مهارت آزمودنی روی مقیاس زیربنایی مهارت بدست آید. تعداد سؤالات، نوع سؤالات و ترتیب ارائه‌ آن‌ها از آزمودنی به آزمودنی دیگر متفاوت است (پارشال، اسپری، کالن و دیوی^[۹۲]، ۲۰۰۲). معمولاً در این تکنیک به‌سرعت مجموعه‌ای از سؤالات تنظیم می‌شود، به‌طوری‌که با سطح توانایی آزمودنی همگرا باشد. زمانی‌که برآورد توانایی آزمودنی به دقت مورد نظر برسد، آزمون متوقف می‌شود. در این شیوه، در صورتی‌که آزمودنی بخواهد، می‌تواند فوراً از نتایج آزمون مطلع شود. همچنین، سنجش مقدماتی سؤالات جدید بانک سؤال و اعتباریابی کیفیت سؤالات جدید، می‌تواند به‌طور‌ همزمان با اجرای آزمون انجام ‌گیرد، البته مسئله‌ی اضافه کردن سؤالات جدید به خزانه و مدرج کردن دوباره‌ی آنها امری مهم است که در پژوهش لیناکر(۱۹۸۷) بررسی شده است. مزایای CAT به‌طور‌خلاصه شامل موارد زیر است؛ سنجش سریعتر، طرح‌های سنجشی انعطاف‌پذیر، افزایش امنیت آزمون، کنترل بهتر مواجهه سؤال، تعادل بهتر سطوح محتوایی آزمون برای همه‌ی سطوح توانایی، بروز رسانی^[۹۳] سریعتر سؤالات آزمون، گزارش سریعتر، تجربه‌ی بهتر یک آزمون برای آزمودنی‌ها. همچنین مشکلات CAT، عبارتند از؛ تجهیزات و امکانات پرهزینه، محدودیت‌های نرم‌افزار‌های رایج اجرای CAT، ناآشنایی بسیاری از آزمودنی‌ها با محیط کامپیوتر، عدم برابری مشهود (تبعیض) که آزمودنی‌های متفاوتی، آزمون‌های متفاوتی را دریافت می‌کنند و دشواری اجرای انواع معینی از آزمون‌ها به شکل CAT (لیناکر، ۲۰۰۰؛ ۱۹۹۹).
تاریخچه سنجش انطباقی کامپیوتری
به‌طور‌کلی، همیشه آزمون‌ها به‌منظور برآورده کردن نیازمندی‌های آزمون‌دهندگان و سنجش سطوح عملکرد مورد انتظار داوطلبان آزمون به عنوان یک گروه، ساخته ‌می‌شوند. در‌ واقع، اگر به یک آزمودنی، آزمونی که از سؤالات بسیار آسان تشکیل شده‌است ارائه شود، پاسخ به چنین آزمونی تنها زمان را به هدر می‌دهد و معمولاً رفتارهای ناخواسته‌ی آزمودنی از قبیل اشتباهاتی که از روی بی‌دقتی صورت می‌گیرد را ایجاد می‌کند. معمولاً آزمودنی به‌صورت عمدی پاسخ نادرست در برابر «سؤالات فریبنده^[۹۴]» می‌دهد. همچنین، نتایج آزمونی که از سؤالات بسیار دشوار تشکیل شده ‌باشد نیز حاوی اطلاعاتی نمی‌باشد، زیرا داوطلب از تلاش جدی خود برای پاسخ به سؤالات دست بر می‌دارد، و با بهره گرفتن از حدس به سؤالات پاسخ می‌دهد، و یا انواع دیگری از رفتارهای ناخواسته از او سر می‌زند (لیناکر، ۲۰۰۰).
آلفرد بینه (۱۹۰۵)، با آزمون هوش خود به پیشرفته‌های عمده‌ای در این حوزه رسید. از آنجایی که علاقه‌ی او تشخیص هوش هر یک از آزمودنی‌ها به‌صورت مجزا بود، بحثی در مورد منصفانه بودن آزمون مطرح نمی‌شد، بحثی که این ضرورت را ایجاد کند که هر فردی آزمون یکسانی دریافت کند. او متوجه شد که می‌تواند آزمون را با هر فرد از طریق طرح ساده‌ی مرتب ‌سازی سؤالات برحسب سطح دشواری‌شان، متناسب کند. او سپس با زیرمجموعه‌ای از سؤالات که فرض می‌کرد با سطح توانایی آزمودنی مطابق است، شروع می‌کرد. اگر آزمودنی در آن زیر مجموعه موفق می‌شد، بینه با زیرمجموعه‌هایی از سؤالات دشوارتری به ‌پیش می‌رفت، تاجایی‌که آزمودنی مکرراً شکست بخورد. اگر آزمودنی در زیرمجموعه اول سؤال شکست می‌خورد، او زیرمجموعه‌هایی از سؤالات آسان‌تر را اجرا می‌کرد، تاجایی که آزمودنی مکرراً موفق شود. از این اطلاعات، بینه سطح توانایی آزمودنی را برآورد می‌کرد (لیناکر، ۲۰۰۰؛ ۱۹۹۸؛ وندر لیندن و گلاس،). شیوه‌ی سنجش انعطاف‌پذیر^[۹۵] لرد^[۹۶] (۱۹۸۰)، و انواع دیگر آن از قبیل شیوه‌ی مرحله‌ای^[۹۷] هنینگ^[۹۸] (۱۹۸۷)، و مجموعه تست^[۹۹] لوئیس و شین^[۱۰۰] (۱۹۹۰)، روش‌های بهبود یافته‌ای از شیوه‌ی بینه هستند. این شیوه‌ها به‌راحتی می‌توانند به‌وسیله‌ی اجرای شخصی یا بوسیله‌ی کامپیوتر، اجرا شوند. سؤالات در این روش‌ها بر اساس سطح دشواری‌شان طبقه‌بندی می‌شوند، و زیر مجموعه‌های متعددی از سؤالات در هر سطح ایجاد می‌شود. آزمون با اجرای زیرمجموعه‌هایی از سؤالات پیش می‌رود، و برطبق نسبت موفقیت در هر خرده آزمون به طرف بالا یا پایین حرکت می‌کند. بعد از اجرای زیرمجموعه‌های متعدد، برآورد توانایی پایانی آزمودنی بدست می‌آید. هرچند این رویکرد خام است، ولی این روش‌ها می‌توانند به‌طور‌مفیدی نتایج یکسانی مانند تکنیک‌های پیچیده‌تر CAT، ایجاد کنند (یاو^[۱۰۱]، ۱۹۹۱).
استفاده از کامپیوترها، پیشرفت‌های بیشتری در سنجش انطباقی را میسر کرد. اجرای راحت و انتخاب سؤالات به‌سهولت بهتری انجام گرفت. ریکیسی (۱۹۷۴)، نمونه‌ی اولیه‌ی سنجش انطباقی کامپیوتری را ایجاد کرد. در ابتدا، کمیابی، گران‌بودن و دشوار بودن استفاده از نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای کامپیوتری، اجرای CAT را محدود می‌کرد. امّا از سال ۲۰۰۰ به بعد CAT جایگاه مناسبی را در سیستم‌های سنجشی پیدا کرد (لیناکر، ۲۰۰۰).
سنجش انطباقی کامپیوتری چگونه کار می کند؟
در سنجش انطباقی کامپیوتری (CAT)، سؤالات به صورت متغیر و چرخشی^[۱۰۲]، بر اساس سطح توانایی آزمودنی انتخاب می‌شوند. برای انتخاب سؤالاتی با مشخصات بهینه‌ی اندازه‌گیری در سطح توانایی برآورد شده‌ی آزمودنی، روش‌های انطباقی به‌کار می‌رود. CAT دارای مزیت‌های مشابهی همانند آزمون‌های دیگری که مبتنی بر کامپیوتر هستند، می‌باشد. این مزیت‌ها عبارتند از؛ افزایش انعطاف و ارتباط با سیستم‌های اجرایی آزمون. علاوه براین، دو مزیت دیگری وجود دارد که تنها مختص CAT می‌باشند، یکی از این مزیت‌ها این است که طول تست می‌تواند تا تقریباً ۴۰ درصد کم شود، بدون آن‌‌که دقت اندازه‌گیری کاهش یابد، همچنین، مزیت دیگر این است که، آزمودنی‌ها با دریافت کردن سؤالاتی که برای آن‌ها خیلی آسان یا خیلی سخت است، نا امید نمی‌شوند (واینر، دورانس، ایگنور، فلاگر، گرین، میسلوی، استنبرگ و تیسن، ۱۹۹۰؛ وندر لیندن و گلاس، ۲۰۰۰).
سیستم‌های CAT، از نظر تئوریکی، روی خصوصیات تئوری سؤال پاسخ (IRT) مبتنی می‌باشد. در IRT پارامترهای توانایی و سؤال جدا از یکدیگرند. فرض بر این است که پارامترهای سؤال، برای مقادیر متفاوت پارامترهای توانایی نامتغیر می‌باشند. بنابراین، سؤالات می‌توانند مدرج شوند و پارامترهای سؤال نیز می‌توانند در خزانه‌ی سؤال مدرج شوند. از داخل همین خزانه‌ها، سؤالاتی که حداکثر آگاهی در پارامتر توانایی برآورد شده فراهم می‌کنند، انتخاب می‌شوند (ولدکمپ، ورشور و ایگن، ۲۰۰۷).
سنجش انطباقی در مورد آزمون‌هایی که دارای سؤالات دو ارزشی هستند، تا حدودی متفاوت با آزمون‌های چند ارزشی (مانند، مقیاس مدرج^[۱۰۳] و اعتبار جزئی^[۱۰۴]) کار می‌کند (لیناکر، ۲۰۰۰). شرح کامل نحوه‌ی کار CAT در این فصل خارج از حوصله می‌باشد. از این‌رو، در این فصل به منظور شرح نحوه‌ی کار آنها، از نمونه‌ای از CAT که در مطالعات مربوط به لیناکر (۱۹۹۰، ۱۹۹۵، ۱۹۹۶، ۱۹۹۸ و ۱۹۹۹) طراحی شده و فلوچارت آنها در نمودار۲-۱ و ۲-۲ آورده شده است، استفاده می‌شود در فلوچارتی که برای این دو آزمون آورده شده است (هم CAT که دارای سؤالات دو ارزشی است و هم CAT که دارای سؤالات چند ارزشی است)، دشواری سؤالات در دامنه‌ی ۰ تا ۱۰۰ مدرج شده است. نحوه‌ی شروع آزمون به این نحو است که، الگوریتم انتخاب سؤال اولین سؤال را با توجه به سطح توانایی برآورد شده‌ی آغازین، که به صورت تخمینی برای آزمودنی توسط آزمون گیرنده تنظیم می‌شود، انتخاب می‌کند و یا خود کامپیوتر یک سؤال را به صورت تصادفی انتخاب و اجرا می‌کند، اغلب سیستم طراحی CAT به این صورت است که دشواری سؤال اول را متوسط انتخاب می‌کند. انتخاب سؤال اول برای دقت اندازه‌گیری مهم نیست، ولی برای حالت روانشناختی آزمودنی مهم است (لیناکر، ۲۰۰۰، لیناکر و رایت، ۱۹۸۸). گرشون^[۱۰۵] (۱۹۹۲)، پیشنهاد می‌کند که سؤال اول و حتی همه‌ی سؤالات باید کمی آسان‌تر از سطح توانایی آزمودنی باشند تا به آزمودنی احساس موفقیت دهند، امّا در عین حال، موقعیتی چالش برانگیز را ایجاد کنند. یک قاعده‌ی مهم برای شروع آزمون‌هایی که ملاک مرجع هستند و سطح قبول و رد دارند، این است که، آزمون از سؤالی شروع کند که دشواری‌اش اندکی زیر ملاک قبولی باشد. در هر دو مثال اجرای CAT، فرض بر این است که دشواری سؤال اول ۳۰ واحد است. امّا آزمودنی توانایی معادل با ۵۰ واحد دارد. در مورد CAT چند ارزشی نیز نحوه‌ی شروع به همین صورت است، امّا، تفاوت در این است که شیوه‌ی نمره‌دهی به برخی از گزینه‌های انحرافی که به پاسخ صحیح نسبت به برخی گزینه‌های دیگر نزدیک‌ترند، متفاوت است. این نحوه‌ی اجرا در مورد آزمون‌های نگرش و شخصیت هم صدق می‌کند، به گونه‌ای که نمره‌دهی به طبقات مقیاس مدرج هماهنگ با متغیر زیربنایی است که توسط طراح مشخص می‌شود. فلوچارت‌های زیر اجرای کامل CAT را شرح می‌دهند (لیناکر، ، ۲۰۰۰). همچنین، در نمودار ۲-۳ فلوچارتی از اجرای کامل CAT آورده شده، که بر اساس مطالعه‌ی هالتیکس^[۱۰۶]، ۱۹۹۳ می‌باشد.
نمودار ۲-۱: اجرای CAT برای آزمونی با سؤالات دو ارزشی
نمودار ۲-۲: اجرای CAT برای آزمونی با سؤالات چند ارزشی
نمودار۲-۳: نمونه‌ای از الگوریتم اجرای CAT برای آزمون دارو‌شناسی، بر اساس مطالعه‌ی هالتیکس، ۱۹۹۳
اجرای برنامه‌های سنجش در مقیاس بزرگ از طریق CAT
در بسیاری از برنامه‌های سنجش در مقیاس بزرگ، آزمون‌های مداد-کاغذی با CAT جایگزین شدند. برای مثال، نسخه‌ی CAT آزمون GRE و آزمون استعداد شغلی نیروهای مسلح (ASVAB)، هم اکنون در دسترس می‌باشد. موسسه‌ی ملّی اندازه‌گیری آموزشی (CITO) در هلند، چندین CAT تا به حال اجرا کرده ‌است؛ مانند، MATCAT، (CITO، ۱۹۹۹)، TURCAT، (CITO، ۲۰۰۸)، DSLCAT، (CITO، ۲۰۰۲) و kindergartenCAT. MATCAT، برای تشخیص نقص‌های ریاضی در دانشجویان ایجاد شده‌است (ورشور و استریتمن^[۱۰۷]، ۲۰۰۰). TURCAT، مهارت زبان ترکی را به عنوان زبان دوم سنجش می‌کند، DLSCAT، نیز زبان هلندی را به عنوان زبان دوم سنجش می‌کند، و kindergartenCAT شامل آزمون‌هایی برای اندازه‌گیری ترتیب، زبان، توانایی جهت یابی زمانی و مکانی کودکان می‌باشد (ایگن، ۲۰۰۴). این CATها تقریباً همانند همه‌ی سیستم‌های CAT عملیاتی با کاربرد سؤالاتی در خزانه سروکار دارد که به‌طور متنوعی توزیع می‌شوند (ولدکمپ، ورشور و ایگن، ۲۰۰۷).
مولفه­های تعیین‌کننده در طراحی الگوریتم‌های اجرایی CAT
ریکیسی(۱۹۸۹)، چهار مولفه‌ی عمده‌ی CAT را شیوه‌ی انتخاب سؤال اول و به دنبال آن شیوه‌ی انتخاب سؤالات بعدی و نمره‌دهی آزمون در طول اجرای آزمون، قاعده‌ی اتمام آزمون، برآورد توانایی و خزانه‌ی سؤال بیان کرد. در سال‌های اخیر دو مولفه‌ی دیگر به آن اضافه شدند و به‌طور وسیعی وارد مطالعه شده‌اند، این دو مولفه عبارت‌اند از کنترل مواجهه سؤال و تعادل محتوایی. این دو مولفه در انتخاب سؤال محدودیت‌هایی وارد می‌کنند، به‌طوری‌که سؤالاتی انتخاب شوند که نه تنها ویژگی‌های آماری‌شان بلکه ویژگی‌های محتوایی و امنیت آنها نیز مدنظر باشد (برگستروم و لانز^[۱۰۸]، ۱۹۹۹).
الگوریتم­های انتخاب سؤال اول^[۱۰۹] و انتخاب سؤالات بعدی، قواعد اتمام آزمون^[۱۱۰]
دو مولفه‌ی اول CAT به دلیل این‌که به هم مرتبط هستند در این بخش شرح داده می‌شود. الگوریتم‌های انتخاب سؤال برای CAT از قواعدی تبعیت می‌کنند که عبارتند از؛ ۱). چه سؤالی باید برای شروع آزمون انتخاب شود، ۲). آزمون به چه صورتی ادامه یابد و آزمون به چه صورت نمره داده شود و ۳). چه موقع آزمون متوقف شود. پس از اینکه این مراحل انجام شد، برآورد توانایی پایانی و یا نمره پایانی آزمودنی محاسبه می‌شود (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲).
شیوه‌ی انتخاب سؤال اولیه
نقطه شروع در CAT به سطح دشواری سؤال آغازین و یا سؤالاتی که برای یک آزمودنی اجرا شده، وابسته است. سه رویکرد برای انتخاب سؤال آغازین وجود دارد:
۱). رویکرد بهترین حدس؛ رویکرد اول بیان می‌کند که، سؤالی با دشواری متوسط به عنوان سؤال آغازین اجرا شود. به عبارتی “اگر هیچ اطلاعی در مورد سطح توانایی آزمودنی نداشته باشیم، بهترین حدس ما این است که او همانند اکثریت آزمودنی‌های دیگر عمل می‌کند”.
۲). رویکرد تخمین از روی نمرات تست دیگر و یا اطلاعات تست دیگر؛ این رویکرد بیان می‌کند که، برای تصحیح برآورد اولیه‌ی توانایی آزمودنی از آزمون‌های دیگر استفاده کنیم و سپس مناسب‌ترین سطح دشواری را برای سؤال اول انتخاب کنیم.
۳). رویکرد شروع آسان؛ تاکید این رویکرد بر این است که، تست را با سؤال آسانی شروع کنیم تا آزمودنی در ابتدا دل‌گرم شود و با امیدواری تست را ادامه دهد (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲).
عوامل تاثیرگذار بر انتخاب سؤالات بعدی و شیوه‌ی نمره‌دهی
در CAT، انتخاب سؤال بهینه بر این اساس است که، علاوه بر این‌که کارایی آزمون را به حداکثر می‌رساند، آزمونی با طول کوتاه و در عین حال آگاهی‌دهنده به هر آزمودنی ارائه شود. در حالی‌که، سنجش انطباقی با انتخاب متوالی سؤالاتی که اندازه‌گیری بهینه‌ای در هر سطح توانایی برآورد شده‌ی آزمودنی ایجاد می‌کنند، به کارایی می‌رسد، در برنامه‌های سنجش انطباقی عملیاتی، به‌طور نوعی در انتخاب سؤال باید به عوامل دیگری هم توجه کرد. به‌طور کلی، سؤالات با توجه به حداقل سه هدف اغلب متضاد انتخاب می‌شوند: (۱). کارایی آزمون را از طریق اندازه‌گیری سریع و دقیق توانایی آزمودنی افزایش دهد؛ (۲). این اطمینان را ایجاد کند که آزمون از لحاظ محتوایی تعادل مناسبی دارد؛ (۳). از امنیت خزانه‌ی سؤال، از طریق کنترل نرخی که سؤالات بهینه اجرا می‌شوند، محافظت کند (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲؛ پارشال، دیوی و نرینگ، ۱۹۹۸). در این قسمت تنها هدف اول مورد بررسی قرار می‌گیرد، و دو هدف دیگر، به عنوان مولفه‌های دیگر CAT در قسمت‌های مجزایی بررسی می‌شود.
شیوه‌های انتخاب سؤال به منظور افزایش کارایی آزمون و نمره دهی آزمون
در CAT ، سؤالات جدید به‌طور انطباقی با توجه به برآورد موقت سطح توانایی آزمودنی، براساس پاسخ به سؤالات که قبلاً اجرا شده، انتخاب می‌شوند (دیوی، پارشال، ۱۹۹۵). سؤالات برای افزایش کارایی آزمون از طریق سه رویکرد متفاوت انتخاب می‌شوند درحال حاضر، سه روشی که به طور ‌وسیع‌تری برای انتخاب سؤال در سنجش انطباقی به کار‌می‌رود عبارتند از بیشینه آگاهی^[۱۱۱] (MI) (براون^[۱۱۲] و ویس^[۱۱۳]، ۱۹۷۷) و بیشینه‌ی دقت پسین^[۱۱۴] (MPP) (اوون، ۱۹۷۵) و آگاهی وزن‌دار^[۱۱۵] (WI) (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲).
۱). شیوه‌ی بیشینه‌ی آگاهی انتخاب سؤال
آگاهی سؤال یا آگاهی فیشر معیار متداولی است که از طریق آن سهمی که هر سؤال، سطح توانایی آزمودنی را اندازه‌گیری می‌کند را مشخص می‌کند. به دلیل این‌که، آگاهی سؤال رابطه‌ی معکوسی با واریانس برآورد توانایی دارد، هدف اغلب شیوه‌های انتخاب سؤال این است که تا جایی که امکان دارد میزان آگاهی بیشتری جمع آوری کنند. در مدل سه پارامتری لوجستیک، مقدار آگاهی هر سؤال در هر سطح توانایی بیشتر به پارامتر a سؤال بستگی دارد. تحت ساده‌ترین شیوه‌های انتخاب سؤال CAT، سؤالی که بیشترین میزان آگاهی را در برآورد توانایی دارد، برای اجرا انتخاب می‌شود (براون و وایس، ۱۹۷۷). از همین‌رو روش بیشینه‌ی اطلاعات (MI)، سؤالی را انتخاب می‌کند که مقدار آگاهی فیشر را در برآورد توانایی جدید آزمودنی بیشینه کند. فرض کنید ، تابع پاسخ سؤال را برای سؤال نشان می‌دهد و می‌باشد. بنابراین، برای سؤالی که به صورت دوارزشی نمره داده شده‌ است، آگاهی فیشر بر اساس معادله‌ی (۲-۱) عبارت است از (لرد، ۱۹۸۰):
(۲-۱)
؛ احتمال پاسخ درست با معین می‌باشد.
؛ احتمال پاسخ نادرست با معین می‌باشد.
با جایگزین کردن مشخصات مدل معادله‌ی (۲-۱)، برای مدل سه پارامتری لوجستیک دو ارزشی، معادله به صورت معادله‌ی (۲-۲) ساده می‌شود (همبلتون، سوامیناتان و راجرز^[۱۱۶]، ۱۹۹۱؛ لرد، ۱۹۸۰):
(۲-۲)
در معادله‌ی (۲-۲)، ، ، و ؛ پارامتر ضریب تشخیص سؤال می‌باشد، ؛ پارامتر سطح دشواری سؤال می‌باشد و ؛ پارامتر حدس سؤال ( یعنی احتمال اینکه آزمودنی با خیلی پایین به سؤال پاسخ صحیحی بدهد)، می‌باشد. معادله‌ی (۲-۲) نشان می‌دهد چنانچه به نزدیک شود و نیز افزایش یابد و به صفر نزدیک شود، آگاهی سؤال افزایش می‌یابد (هملتون و همکاران، ۱۹۹۱).
انتخاب آزاد (نامقید^[۱۱۷]) روش MI ، سؤال را انتخاب می‌کند که آگاهی فیشر را در بیشینه کند. و موقت برای آزمودنی بعد از n سؤال برآورد می‌شوند. زمانی که سؤالاتی که در CAT قرار می‌گیرد با بهره گرفتن از روش MI انتخاب شوند، دقت به ازای هر سؤالی که اجرا می‌شود، افزایش می‌یابد (هملتون و همکاران، ۱۹۹۱). انتخاب سؤال به روش بیشینه‌ی آگاهی از لحاظ محاسباتی بسیار سرراست است، زیرا عملیات محاسبه‌ی توابع آگاهی می‌تواند قبل از این‌که هر یک از آزمودن‌ها آزمون دهند، محاسبه شود. نتایج آگاهی‌های محاسبه شده در خانه‌های جدول بر اساس میزان آگاهی‌شان مرتب می‌شوند (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲). در عمل، اغلب انتخاب سؤال به روش MI بر روی جدول آگاهی که قبلاً محاسبه شده‌ی استوار است، که در آن جدول سؤالات بر اساس آگاهی که در هر تعداد از مقادیر فراهم می‌کند، منظم می‌شوند. انتخاب سؤال برای همه‌ی هایی که در حدود فواصل مقدار جدول‌بندی شده قرار دارند، یکسان است. به جای محاسبه‌ی میزان آگاهی فیشر برای هر یک از سؤالات خزانه‌ی سؤال در مقدار برآورد جدید ، در هر زمانی که سؤال بعدی باید انتخاب شود، لازم است که تنها یک مرتبه برای هر سؤال در هر نقطه جدول‌بندی شده محاسبه شود. روش انتخاب سؤالی که بر جدول آگاهی مبتنی است تقریباً اطلاعات کمتری ایحاد می‌کند، امّا از لحاظ محاسباتی نسبت به روش MI دشواری کمتری دارد. این شیوه‌های انتخاب سؤال آماری، بر ملاحظات عملی از قبیل نرخ مواجهه سؤال اثر می‌گذارند (گو و ریکیسی، ۲۰۰۷). البته، متاسفانه، خطای برآورد اغلب به انتخاب سؤالات از ستونی منجر می‌شوند که مقدار توانایی واقعی را پوشش نمی‌دهد. این قضیه، مخصوصاً زمانی واقعیت پیدا می‌کند که تعداد کمی سؤال اجرا می‌شود. و زمانی‌که سؤالات ضرایب تشخیص بالایی دارند که باعث می‌شود به بالای جدول آگاهی نزدیک شوند، وخیم‌تر می‌شود. چون این سؤالات بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. اغلب این سؤالات دامنه‌ی محدودی از توانایی را تشخیص می‌دهند و بقیه‌ی دامنه‌ی توانایی را ضعیف تشخیص می‌دهند. بنابراین، سؤالاتی که به خوبی برآورد موقت توانایی را اندازه‌گیری می‌کنند، ممکن است به‌طور ضعیفی مقدار واقعی توانایی را اندازه‌گیری کنند (پارشال، اسپری، کالن و دیوی، ۲۰۰۲). بنابراین توصیه می‌شود، زمانی که این شیوه‌ی انتخاب سؤال در الگوریتم CAT به کار می‌رود، از روش‌های مناسب کنترل مواجهه استفاده شود (گو و ریکیسی، ۲۰۰۷).
۲). شیوه‌ی انتخاب سؤال به روش بیشینه‌ی دقت پسین