۹۵۰

۱۲۷

۱۹۰

۳۸۲

۷۵۰۰۰

۲۷۸

۱۰۰۰

۱۳۲

۲۰۰

۳۸۴

۱۰۰۰۰۰

۲۸۵

۱۱۰۰

۱۳۶

۲۱۰

با توجه به محدودیتهای عنوان شده در انتخاب جامعه آماری پس از اعمال این محدودیتها تعداد جامعه در حدود ۸۰۰ مورد شد که با بهره گرفتن از جدول مورگان حجم نمونه ۳۶۰ سال شرکت میباشد که این ۱۸۶ سال شرکت را با بهره گرفتن از روش نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شد .
۶-۳ روش و ابزار گرد آوری اطلاعات
یکی از ضروریات هر مطالعه و پژوهش وجود اطلاعات مربوط و قابل اتکاء و سرعت و سهولت دسترسی به آن می باشد (حافظ نیا،۱۳۸۱، ۴۵-۴۴)^۱.
در این تحقیق برای جمع آوری داده های مورد نیاز فرضیه ها و هم چنین مبانی نظری پژوهش، از روش کتابخانه ای استفاده شده است. هم چنین ابزار تحقیق، صورت های مالی، شرکت های مورد مطالعه بوده است که این موارد توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران منتشر گردیده است. این نوع اطلاعات در سایت بورس^[۱۱۱] موجود بوده و آرشیو شده است و این گونه داده ها از نوع داده های ثانویه محسوب شده و مشخصاً دارای اعتبار و روایی است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۷-۳ متغییرهای مورد مطالعه در تحقیق و روش اندازه گیری متغیرها
۱-۷-۳ روش اندازه گیری سیاستهای تقسیم سود ( متغییرمستقل ) :
برای اندازه گیری این متغیر از تبدیل اطلاعات کیفی به کمی استفاده مینماییم. به این صورت که شرکتهایی که پرداخت سود آنها به صورت نقدی بوده با عدد یک اندازه گیری میشوند و سایر شرکتها که پرداخت سود به صورت سهمی را داشته اند با عدد صفر اندازه گیری میگردند ( خدادادی ، ۱۳۸۸ ، ۱۲۶)^[۱۱۲]
۲-۷-۳روش های اندازه گیری نقد شوندگی : ( متغیرهای وابسته )
رتبه نقد شوندگی : براساس اطلاعیه مندرج در سایت رسمی شرکت بورس تهران، رتبه نقدشوندگی شرکت‌ها از ابعاد وضعیت شرکت‌ها از نظر تعداد روزهای گشایش ، نماد معاملاتی و تعداد روزهایی که نماد معاملاتی شرکت‌ها در سال ۸۵ مورد دادوستد قرار گرفته، طبقه‌بندی و منتشر شده است (رحمانی ، ۱۳۸۹ ، ۴۵ )^[۱۱۳].
روش نرخ گردش : از تقسیم حجم معاملات بر تعداد سهام بدست می آید (چان و فاف ۲۰۰۳ ، ۵۶۳)^[۱۱۴].
نسبت نقدشوندگی آمیوست: این معیار ارزش معاملات یک سهم را به ازای تغییر قیمت ایجاد شده در یک بازه زمانی محاسبه می کند و از تقسیم ارزش معاملات بر قدر مطلق بازده به دست می آید. این معیار برای هر سال محاسبه شده است (رحمانی ، ۱۳۸۹، ۴۵ )^[۱۱۵].
نسبت عدم نقدشوندگی امیهود: این نسبت از تقسیم قدر مطلق بازده بر حجم معاملات در یک بازه زمانی معین به دست می آید . (رحمانی ، ۱۳۸۹ ، ۴۵ )^[۱۱۶].
روش های اندازه گیری اندازه شرکت و نسبت ارزش دفتری به بازار ( متغیرهای کنترلی)
اندازه شرکت : برای اندازه گیری این متغییر از لگاریتم مجموع داراییهای شرکت استفاده میکنیم (چان و فاف ۲۰۰۳ ، ۵۶۳ )^[۱۱۷].
نسبت ارزش دفتر به ارزش بازار : این متغییر از تقسیم ارزش دفتری سهام به ارزش بازار سهام بدست می آید (چان و فاف ، ۲۰۰۳ ، ۵۶۳ )^[۱۱۸].
در انتها پس از تهیه و محاسبه کامل متغیر ها در محیطExcel ، تمام متغیر ها به محیط SPSS، جهت پردازش آماری، منتقل گردید و خروجی هایی طبق مفروضات مورد نظر حاصل و تجزیه و تحلیل گردیده است که شرح و تفسیر کامل آن در فصل چهارم تحقیق حاضر گنجانده شده است.
۸-۳ روش تحلیل داده ها
پس از جمع آوری داده ها ، اطلاعات به رایانه منتقل و با بهره گرفتن از بسته نرم افزار SPSS تحلیل داده ها صورت پذیرفت .
به منظور تحلیل داده ها بدست آمده از روش های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است .
در بخش توصیف داده ها از شاخص های میانگین ، چولگی ، کشیدگی و …. و رسم نمودارهای مربوطه استفاده شده است .
در بخش آمار استنباطی برای انجام کلیه فرضیه ها از رگرسیون خطی چند متغیره استفاده شده است .
۹-۳ فرایند آزمون فرضیه ها
مرحله اول ) تعریف فرضیه های H₀ و H₁ :
قبل از اینکه ادعا شود که حکمی معتبر است ، باید شواهد کافی در تایید آن بدست آورده شود . در نتیجه ، شخص تحلیلگر باید حکم را غلط بداند ، مگر اینکه داده های بدست آمده خلاف آن را تایید کنند . قاعده پذیرفته شده ، این است که محقق فرض H₀ را آزمون نماید و بر اساس تایید یا رد فرض H₀ به تحلیل فرضیه پژوهشی بپردازد . واضح است که تعریف آماری فرض H₀ باید دارای مرز مشخصی باشد تا محقق بتواند آن را آزمون نماید . بنابراین چنانچه فرضیه پژوهش ، مرز مشخصی داشته باشد ( = ) ، H₀ نشان دهنده ادعا ( فرضیه پژوهش ) خواهد بود ، در غیر این صورت نقیض آن در H₀ تعریف شده و فرضیه پژوهشی در قالب نماد آماری H₁ قرار خواهد گرفت . آنچه مسلم است فرض H₁ و H₀ مکمل یکدیگر هستند . با این توصیف فرض H₀ گاهی بیان کننده نقیض ادعا خواهد بود .
مرحله دوم ) تعیین توزیع نمونه گیری و نوع آماره آزمون :
توزیع نمونه گیری به شرط تخمین پارامتر مورد ادعا بستگی دارد . بسته به این فرضیه پژوهشی ، چه نوع پارامتری را بیان میکند ، توزیع نمونه گیری آماره و آماره آزمون تغییر خواهد کرد . آماره آزمون ، همان متغییر استاندارد است .
مرحله سوم ) تعیین سطح معنی داری ^[۱۱۹] و تصمیم گیری :

درنتیجه مبارزات پیگیر و مداوم علیه ظلم و بیداد و حق تلفی‌های حکومت‌های جبار و مطلق‌العنان در جریان تاریخ و با الهام از عقاید و نظریات انسان‌دوستانه فلاسفه‌ای که قبلاً مرور کردیم، یک سلسله اعلامیه‌ها و اسناد حقوقی از طرف شاهان وقت یا پس از وقوع انقلاب‌ها صدور یافت که در آن یک عده از حقوق و آزادی‌های اساسی بشر درج گردیده و به پیشرفت و ارتقای حقوق‌بشر در دوره‌های بعدی خیلی مؤثر واقع گردیده است. در این بخش سعی برآن است که به‌طور نمونه به مهمترین این اعلامیه‌ها و اسناد حقوقی من‌الجمله اعلامیه حقوق در انگستان، منشور آزادی‌ها و اعلامیه استقلال آمریکا، اعلامیه حقوق‌بشر و شهروند فرانسه پرداخته شود و نکات اساسی آنها را پیرامون حقوق‌بشر برجسته سازیم.
انقلاب انگلستان (۱۶۸۸)
نخستین جوانه‌های اعلامیه‌های حقوق‌بشر به مفهوم امروزی را در اوایل قرن سیزدهم میلادی در انگلستان می‌یابیم که مردم انگلستان به خصوص سینیورها و روحانیون و بورژوازی جوان انگلستان در آن دوره متحد شدند و قدرت پادشاه را محدود نمودند و سرانجام پادشاه وقت انگلستان جیمز دوم در مقابل تمایلات مردم سر فرود آورده و فرمانی را که بارون‌های انگلیس در ۶۳ ماده تنظیم نموده بودند در سال ۱۲۱۵ میلادی امضا می کند و در نتیجه قرارداد مهمی که به نام ماگناکارتا معروف است بین پادشاه و اتباع او از طرف دیگر منعقد می‌گردد فرمان بزرگ آزادی مهمترین سند و پایه آزادی مردم انگلستان و یکی از بزرگترین اسناد آزادی بشر می‌باشد (پرویزفر، ۱۳۲۹: ۲۱۵).
فرمان کبیر به طور کلی تأیید می‌کند که پادشاه باید حقوق و آزادی‌های مکتسبه ملت خود را محترم شمارد و وضعی را که درگذشته بر اثر حسن‌نیت و عقیده پادشاهان ملت دوست و نیکوکار و با جدیت و مبارزه خود ملت به وجود آمده است حفظ نماید (بسته نگار،۱۳۸۰: ۳۰).
اما اشراف انگلیس حتی خود نمی‌دانستند که دارند قوانین جدیدی را پی‌ریزی می‌نمایند، بلکه همواره به دست آوردن حقوق گذشته مدنظرشان بود. تنها چیزی که آنها می‌خواستند، وادار نمودن شاه به محترم شمردن حقوق فئودالی بود، اما جای خوشوقتی است که آنها این منظور را صریحاً به زبان نیاورند و برای آیندگان این مجال را باقی گذاردند که اصول دلخواه خود را از متن منشور آزادی آن‌گونه که می‌خواهند استنباط نمایند به این شکل که: کشور برای خود قوانینی دارد و شاه مؤظف است که به این قوانین احترام گذارده، حقوق افراد و اجتماع را محترم بدارد و هرگاه این قوانین را نقض نمود. ملت مؤظف به اطاعت از وی نبوده، حق قیام بر علیه او را دارد (موروا، ۱۳۶۶: ۱۲۵).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بدین ترتیب، یکی از مبانی اصلی حقوق‌بشر در اعلامیه حقوق انگلستان مسجل گردید. در واقع، این اعلامیه جنبه قرارداد طرفین دارد، یعنی از یک طرف نمایندگان ملت، تاج و تخت انگلستان را به شاه و ملکه خود واگذار و نسبت به آن سوگند وفاداری یاد کردند و از طرف دیگر، شاه متعهد می‌شود که مفاد اعلامیه حقوق‌بشر را که حاوی آزادی‌های فردی و حقوق اجتماعی ملت انگلیس است رعایت نماید و در اجرای دقیق آن سعی و کوشش خود را بکار گیرد (منصوری لاریجانی، ۱۳۷۴: ۲۸).
انقلاب آمریکا (۱۷۷۶)
تقریباً یکصد سال پس از لایحه حقوق مورخ ۱۶۸۹ میلادی انگلستان، اعلامیه استقلال آمریکا در مورخ ۴ ژوئیه ۱۷۷۶ میلادی به تصویب رسید (بسته نگار،۱۳۸۰: ۳۶). مرکا تردید ناپذیر است، اما بی گمن انقلاب فرانسه مهمترین تحول اجتماعی و موثرترتر،در واقع وقایعی که در قرن هفدهم در جهت تحقق آرزوهای مردم انگلستان در آن سامان روی داد و پیشرفت‌هایی که در امر حقوق و آزادی‌های فردی حاصل شد، در مردم مستعمرات انگلیس در آمریکا اثری عمیق گذاشت (منصوری‌لاریجانی، ۱۳۷۴: ۲۶).
آنان برای رهایی از استعمار انگلیس و تحصیل آزادی و حاکمیت ملی دست به کار شدند. نخستین بار در سال ۱۶۳۶ در ایالت پلیموت قانونی تصویب شد که به موجب آن، برخی از حقوق و آزادی‌های فردی مورد تأیید قرار گرفت و رعایت آن حقوق لازم شمرده شد. پس از آن در سال ۱۶۴۱ دادگاه عمومی ماساچوست قانونی را به تصویب رساند که «منشور آزادی‌ها» نامیده شد. منشور آزادی‌های ماساچوست، پس از ذکر آزادی‌ها و حقوق مذکور، آزادی‌ها و حقوق افراد را در امور مربوط به آیین دادرسی تحت یازده ماده مقرر داشت و مقررات جامع و کاملی وضع کرد. سپس در فصل آزادی‌هایی که بیشتر به افراد آزاد تعلق دارد، این نوع آزادی‌های زنان، آزادی های اطفال، آزادی‌های مستخدمین خانه، آزادی‌های خارجیان و منع ظلم به حیوانات وضع گردید.
به عبارت دیگر می‌توان عنوان داشت که جنگ‌های استقلال در امریکا و پس از آن انقلاب کبیر فرانسه، سرآغاز پیروزی و استقرار رسمی مفاهیم و مبانی حقوق‌بشر به شمار می‌روند. قبل از وقایع دهه‌ های پایانی قرن هجدهم در امریکا و فرانسه، اندیشه حقوق‌بشر در نزد متفکران عصر روشنفکری با ژرفای فراوان مطرح شده بود، اما برای نخستین بار در فرانسه و امریکا به عنوان خواسته‌های رسم مردم به قانون و اعلامیه‌های ماندگار بدل شد. در حقیقت مردم به پا خواسته این دو سرزمین، برآورده شدن خواسته‌های خود را در شیوه نوینی از زندگانی یافتند که بر پایه حقوق‌بشر بنا می‌شد. حقوق‌بشر بدین‌گونه به آرزو و آرمان بشر تبدیل شد (فرجی‌راد، ۱۳۸۸: ۳۹).
از سال ۱۷۷۶ میلادی ضمن طرح مسئله استقلال آمریکا از انگلستان، نگاه جدیدی نسبت به انسان و جایگاه اجتماعی او و حقوق بنیادینش مطرح گردید که نه تنها مبنای یک نظام سیاسی جدید، بلکه فرهنگ و شیوه زندگی نوینی را برای مردم به ارمغان آورد. در ابتدا ژوئن ۱۷۷۶، ریچارد هنری لی نماینده ویرجینیا قطعنامه‌ای برای تصویب به کنگره امریکای شمالی پیشنهاد کرد که حاوی این عبارت معروف بود: ” این ممالک کشورهایی مستقل و آزاد هستند و باید مستقل و آزاد باشند” (ابوسعیدی، ۱۳۴۳: ۱۷۸).
اصل اعلامیه استقلال امریکا به قلم توماس جفرسون تدوین شده است و او که از پیروان جان لاک بود، مفاهیم حقوق‌بشری متأثر از اندیشه لاک را در درون اعلامیه گنجاند. این اعلامیه در چهارم ژوئیه سال ۱۷۷۶ میلادی به تصویب رسید و به سند رسمی و بنیاد فرهنگ سیاسی نوین تبدیل شد (منصوری‌لاریجانی، ۱۳۷۴: ۳۰).
هر چند مفاهیم گنجانده شده در اعلامیه استقلال در برخی موارد بیشتر از ظرفیت و پذیرش نظام اجتماعی آن روزگار بود، اما خود به اندیشه و آرمانی فرهنگ ساز بدل شد که شئون مختلف زندگی را تحت تأثیر خود قرار داد (فرجی‌راد، ۱۳۸۸: ۳۳).
نویسندگان اعلامیه بر این باور بودند و اعلام داشتند که: “ما معتقدیم که همه انسان‌ها منادی خلق شده‌اند و آفریدگار ‌آنها برخی حقوق انکارناپذیر و غیرقابل‌ سلب از جمله حق حیات، آزادی و حق جستجو خوشبختی را به آنها عطا کرده است” (فراز دوم اعلامیه استقلال آمریکا). این نگاه، پدید آورنده حقوق و جایگاه جدیدی برای انسان و مردم در جامعه شد. اصالتی به نیک‌بختی و حقوق انسانی عطا کرد که در تمامی شئون زندگی از حق لباس پوشیدن و رفتارهای عادی، تا حق تعیین حکومت را دربرگرفت. از این روست که در تدوین قانون اساسی ایالات متحده نیز تجلیات این نگاه نوین مشاهده می‌شود. در لایحه حقوق یا قانون اساسی ایالت ویرجینیا ضمن تأکید بر وابستگی حکومت به مردم، بر حقوق فردی ذیل پافشاری شده است.
چانچه ملاحظه می‌شود این حقوق تا قبل از آن به جز در حقوق عرفی انگلستان در هیچ کجا به عنوان حق مردم و انسان‌ها به رسمیت شناخته نشده بود. الزام قانونی برای رعایت این حقوق به معنای حاکیمت دیدگاه و فرهنگ نوین بر زندگی بود. زندگی که در آن نحوه دستیابی انسان‌ها به حقوق خود و تعریف خوشبختی توسط خود انسان‌ها تعیین می‌شد. نهادینه شدن این نگاه تازه، تبعات فرهنگی-اجتماعی گسترده داشت که خود زمینه‌ساز گسترش و جهان‌شمولی آن گردید. به هر حال، جنگ‌های استقلال و اعلامیه آمریکا نقطه عطفی در تاریخ جهان بود که بر مبنای دیدگاه و اندیشه نوین درباره انسان و حقوق‌بشر شکل گرفت و باعث شد که نه تنها فرهنگ و زندگانی نوینی در ایالات متحده تحقق یابد، بلکه راه و روش نوینی برای زندگی اجتماعی بشر پدید آید و به‌تدریج تسری یابد. لذا می‌توان جنگ‌های استقلال امریکا را در کنار انقلاب فرانسه، تحول سیاسی تاریخ ساز دانست (فرجی راد، ۱۳۸۸: ۴۲).
انقلاب فرانسه (۱۷۸۹)
اعلامیه حقوق‌بشر و شهروند مصوب ۲۶ اوت ۱۷۸۹ بود که بعداً به عنوان دیباچه‌ای بر اولین قانون‌اساسی انقلابی این کشور مصوب ۱۷۹۱ افزوده شد این نخستین سندی است که از حیثیت انشاء حقوق فردی و طبیعی و به لحاظ شیوه‌ زبان نگارش و کلیت و عمومیت آن شهرت جهانی یافت. این اعلامیه مشتمل بر ۱۷ ماده است و در تنظیم آن از مفاد اعلامیه‌هایی که قبلاً در انگلستان و آمریکا صادر شده بود و به ویژه از عقاید جان لاک و ژان ژاک روسو استفاده شد و هدف آن تهیه برنامه اصلاحات سیاسی و اجتماعی در فرانسه بود (سیمبر، ۱۳۸۳: ۱۲). هرچند اهمیت تحولات ناشی از جنگ‌های استقلال تردید ناپذیر است، اما بی‌گمان انقلاب فرانسه مهمترین تحول اجتماعی و موثرترین حرکتی بود که در جهت تثبیت نگاه و فرهنگ جدید حقوق‌بشری اتفاق افتاد است.
کشور فرانسه در قرن هجدهم کشور اختلاف طبقاتی (نجباء، روحانیون و طبقه سوم) است (ویل‌دورانت، ۱۳۶۹: ۳۴۰). در این کشور ۲۵ میلیونی، حدود یک میلیون نفر از طبقات اول و دوم بودند که با در اختیار داشتن نیمی از مساحت خاک فرانسه و تمام قصرها و بناهای مجلل، از قدرت و مزایای فراوانی برخوردار بودند و اکثریت مردم که متشکل از کارگران، کشاورزان و دهقانان و کشیشان فقیر بودند، تحت استثمار طبقه اشراف قرار داشتند (ابوسعیدی، ۱۳۲۵: ۱۸۶). در چنین شرایط نامطلوبی، اندیشه‌های آزادی‌خواهانه علیه استبداد شاه و اشرافیت زمینه انقلاب را بر مبنای سه شعار آزادی، برابری و برادری فراهم آورد. رویگردانی از نظام طبقاتی و تحقیرآمیز سلطنتی در فرانسه از طریق عادی و صلح‌آمیز ممکن نبود. در این میان عده‌ای از وکلای دادگستری، پزشکان، بانکداران و نویسندگان که تحت تأثیر عقاید فلسفی، به آگاهی وجدان رسیده بودند، قیام و انقلاب را تنها راه چاره مقابله با استبداد و نظام جابرانه موجود اعلام کردند. به طور کلی تحول فکری و توسعه روشنگری طبقه متوسط از یک سو و ظلم و استثمار طبقاتی، غارت خزانه و در عین حال نیاز دربار سلطنتی به تحمیل مالیات به طبقه سوم را می‌توان زمینه‌ساز انقلاب فرانسه برشمرد. در چنین موقعیت بحرانی بود که لویی شانزدهم دستور تشکیل مجلس طبقاتی (۱۳۰۲-۱۷۸۹) را که مدت ۱۷۵ سال (۱۶۱۴-۱۷۸۹) به حال تعلیق درآمده بود، صادر کرد. این مجلس با اکثریت ۶۶۱ نماینده طبقه سه، ۳۲۶ نماینده روحانیون و ۳۳۰ نماینده نجبا تشکیل شد. نمایندگان طبقه سه که با فضای جدید فکری و رو به تحول آن فضا و زمان، در تالار مجلس و جایگاه مخصوص به خود گرد آمدند و با تأثیر از اندیشه روشنگران به بحث پیرامون این مطلب پرداختند که خوشبختی نباید منحصر در تعداد کمی از افراد انسانی باشد، بلکه از آن همه است. پس از طی مراحلی،‌ در ۱۷ ژوئن ۱۷۸۹، مجلس نمایندگان طبقه سه، با اکثریت ۴۹۰ رای در مقابل ۹۰ رای، تشکیل مجلس ملّی را اعلام داشت دو روز بعد (۱۹ ژوئن) مجلس روحانیون نیز به آن مجلس پیوست. روز ۲۳ ژوئن، لویی شانزدهم فرمان انحلال مجلس ملی را صادر کرد اما، با مخالفت مجلس نمایندگان و تعدادی از روحانیون مواجه شد و اعلام داشتند که همچنان به کار خود ادامه می‌دهند و مقرر داشتند که نمایندگان از هر گونه تعرض مصونند با این اوضاع و احوال انقلابی، پادشاه در ۲۷ ژوئن ناگزیر پذیرفت که مجالس طبقات سه‌گانه به هم بپیوندند. بالاخره، در ۹ ژوئیه همان سال، مجلس ملی، به نام مجلس مؤسسان^[۴۸] اعلام موجودیت نمود در ۴ اوت این مجلس با اعلام برتری قوه موسسان خود را بر اراده پادشاهی، به جامعه طبقاتی و سلطنت پادشاه خاتمه داد. مجلس مؤسسان تنظیم و تصویب اعلامیه حقوق بشر و شهروند فرانسه را بر عهده گرفت و در جلسات روزهای ۴ و ۱۱ اوت ۱۷۸۹، کمیسیون مخصوصی را مأمور تهیه طرح اعلامیه کرد. این طرح توسط «آ بی سی ایس» تهیه شد و پس از تأیید و موافقت کمیسیون مذکور، نهایتاً، با اصلاحاتی، به عنوان متن پایه‌گذار حقوق‌بشر، در تاریخ ۲۶ اوت ۱۷۸۹، به تصویب مجلس مؤسسان رسید. این اعلامیه اولین، سند حقوق‌بشر در جهان بود و همین مسئله فرانسه را به مهد و مرکز حقوق تا به امروز مبدل نمود. البته قبل از انقلاب فرانسه و اعلامیه مورد نظر، در قیام مردم انگلستان در سال ۱۶۸۸ و نیز اعلامیه استقلال آمریکا در سال ۱۷۷۶ همانطور که در مباحث قبلی اشاره شد، نیز قدم‏هایى دراین مسیر و توجه به حقوق‌بشر و حقوق شهروندى انسان برداشته شده بود که نتوانست تأثیر فراوانى در جهان باقى گذارد. انقلاب فرانسه و رشته طولانى انقلاب‏هاى سیاسى بعد از آن، سقوط ناپلئون و نیز مشکلات امپراتورى تزارى روسیه و وضع نابسامان و پر از آشوب بعد از انقلاب‏ها، محیط زندگى اجتماعى را براى قبول راه‏حل‏هاى علمى واجتماعى آماده گردانید، دانشمندان و جامعه‌شناسان را براى ارائه راه‏حل براى بحران‏هاى اجتماعى ترغیب نمود و ضرورت بازگرداندن نظم به جامعه در آثار اکثر روشنفکران و جامعه‏شناسان این دوران مشهود است. پس از این اتفاقات نیاز به قانون به‌ خصوص قانون اساسى براى اجراى نظم و آزادى در هر کشورى احساس شد و در همین قانون‏هاى اساسى، یکى از ملاحظات سیاستمداران و حقوقدانان، حفظ حقوق‌بشر بود (ناظم زاده،۱۲/۰۵/۱۳۸۵).
فصل چهارم
تحولات حقوق‌بشر در قرن بیستم
قرن پرماجرای بیستم در حالی شروع شد که در همان ابتدای دهه دوم آن بشر شاهد حوادث بسیار شگفت‌انگیزی بود. بروز جنگ جهانی اول برای مدت ۱۵۶۵ روز، بیش از ۶۵ میلیون نفر از افراد بشر را بطور مستقیم بخود مشغول کرده بود که بخاطر شدت جنگ بیش از ۹ میلیون نفر از این افراد جان خود را در جبهه‌های جنگ از دست دادند و بیش از ۷ میلیون نفر از آن جمعیت بزرگ برای همیشه دچار نقص ‌عضو مطلق گردیدند و حدود ۲۲ میلیون نفر از آنها از قسمت‌های مختلف بدن عاجز شدند و حدود ۵ میلیون نفر دیگر از آنها نیز مفقود‌الاثر شدند. این ۴۳ میلیون نفر همه افرادی بودند که در صحنه جنگ حضور داشتند، در صورتی ‌که تعداد تلفات کسانی که بی‌دفاع در شهرها جان خود را از دست دادند خیلی بیشتر از کسانی بود که در میدان نبرد جان باختند یا مجروح گردیدند. خسارات مالی که در این جنگ ایجاد شد، هزینه‌های هنگفتی را بردوش بشریت گذاشت بطوری ‌که بر اساس تخمین‌های بعمل آمده هزینه‌های تحمیل شده به کشورهای دخیل در جنگ، بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار می‌باشد (کارترو، ۱۳۷۹: ۴۱). پس از جنگ جهانی اول، عهدنامه ورسای برای استقرار کشورهای در حال جنگ در مرزهای خود و ترمیم مرزها و استقلال سیاسی کشورها بین سی‌ودو کشور پیروز تنظیم شد. پیشنهاد تشکیل جامعه ‌ملل که در آن مقطع بهترین وسیله تضمین حقوق‌بشر از تجاوز دولت‌های متجاوز بود در کنفرانس ورسای مطرح و با رأی همه دولت‌های حاضر در وین ایجاد شد. اقدامات بسیار ارزنده‌ای توسط این نهاد بین‌المللی صورت گرفت که می‌توان به تشکیل دیوان ‌دادگستری لاهه (دیوان بین‌المللی دادگستری فعلی) سازمان بهداشت جهانی (سازمان بهداشت جهانی فعلی) و سازمان بین‌المللی کار اشاره کرد، اما این نهاد بین‌المللی نتوانست بیش از ۲۰ سال مانع بروز جنگ جهانی شود و بالاخره پس از ۲۰ سال ترک مخاصمه در سال ۱۹۳۹ جنگ جهانی‌دوم شروع شد که این جنگ با قدرت‌طلبی رؤسای کشورهای بزرگ فجیع‌تر از گذشته بر مردم مظلوم و بی‌دفاع جهان تحمیل شد. بلایای اجتماعی قرن ۲۰ بیش از بلایای اعصار دیگر، پیکره بشریت را صدمه زده است. در این زمان بود که سازمان ملل متحد در عرصه بین‌المللی ظاهر شد. با یک نگاه حقوقی و منطقی می‌توان گفت علت عمده و فلسفه وجودی این سازمان برای حمایت از حقوق‌بشر و پیشگیری از حوادث تلخی است که به اجمال مواردی از آن مورد اشاره قرار گرفت.
اگر بخواهیم مرور مختصری به سیر گسترش و توسعه حقوق‌بشر در قرن بیستم داشته باشیم، باید به بروز دو جنگ جهانی و چندین جنگ منطقه‌ای، کشته و مجروح و معلول شدن میلیونها انسان، ظهور و سقوط نظامهای کمونیستی، بروز چند انقلاب سرنوشت‌ساز و شکست برخی از آنها، پیروزی انقلاب اسلامی ایران و سقوط رژیم ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی، نابودی رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی و حذف نظام آپارتاید، تشکیل دولت غاصب اسرائیل، انقلاب تکنولوژی اطلاعات اشاره کنیم. اینها حوادث و وقایعی هستند که در این قرن بوقوع پیوسته‌اند هرچند در برهه‌ای از زمان دنیا در آتش برپا شده حکام ستمگر، می‌سوخت و هزارن تُن از انواع بمب‌های مختلف بر سر مردم بی‌دفاع در شهرهای کوچک و بزرگ مختلف دنیا فرود می‌آمد و می‌رفت تا تمامی جهان در این آتش برپا شده ذوب شود، اما این قرن در عرصه حقوق انسان‌ها بر اساس تلاش خردمندان دستاوردهایی با خود داشته که می‌توان گفت در تحقق اهداف حقوق‌بشر و دفاع از مردم سرتاسر جهان دارای نقش مهمی می‌باشد که بطور خلاصه و فشرده بعنوان جمع‌بندی به بخشی از نتایج جنگ جهانی دوم که آشکارا حقوق همه مردم جهان را نادیده گرفته بود، اشاره می‌کنیم تا با همین اشاره کوتاه به آثار بزرگی که برای بشریت داشته پی ببریم. جالب اینکه هر یک از این آثار پیرو اقدامات قدرت‌طلبانه حکام ضد بشر به عرصه جامعه و نظام حقوقی آن قدم نهاده و جهان را حداقل پس از جنگ جهانی دوم بطور نسبی بیمه نموده است. این به معنای وجود تجاوز و نقض حقوق‌بشر و بروز جنگهای منطقه‌ای و محلی و وجود حکومتهای نامشروع نیست بلکه به معنای کنترل نسبی جهان با مکانیسمهای قانونی و پیش‌گیرانه از بروز حوادث تلخی چون جنگهای جهانی اول و دوم است. صرف‌نظر از مسائل بسیار زیادی که در این قرن وجود داشته، سعی می‌شود در این بخش تنها به دو اثر مهم یعنی تأسیس سازمان ملل متحد و تصویب اعلامیه جهانی حقوق‌بشر بطور فشرده و محدود اشاره گردد.
الف) تشکیل سازمان ملل متحد
جامعه ‌ملل با همه امکانات وسیعی که در اختیار داشت تمامی سعی و تلاش خود را بکار گرفت تا کشورهای جهان در صلح و آرامش بسر برند ولی قدرت‌طلبی برخی از کشورها نگذاشت در انجام این رسالت عظیم پیروز شود، لذا بدلیل ناکارآمدی جامعه ملل جنگ جهانی دوم آغاز شد.
اما با توقف فعالیت‌های جامعه‌ ملل باید نهاد دیگری رسالت دفاع از حقوق‌بشر را بر عهده می‌گرفت به همین دلیل بود که دو سال پس از شروع جنگ جهانی روزولت رئیس جمهور آمریکا و چرچیل نخست وزیر انگلیس در اقیانوس اطلس بر روی عرشه کشتی منشوری را امضاء کردند تا شاید بتوانند مردم دنیا را از بزرگترین بحران جهان برهانند. این مشنور به منشور آتلانتیک معروف است. با امضای این منشور باز شعله‌های جنگ میان کشورها تمامیت جهان را تهدید می‌کرد تا اینکه در سال ۱۹۴۲-۱۹۴۳ و ۱۹۴۵ کشورهای شوروی، چین و فرانسه به اتفاق امضاء‌کنندگان منشورآتلانتیک در مسکو، به این نتیجه رسیدند تا برای نجات بشریت از جنگ‌های ویران‌گر برای استقرار صلح و امنیت باید بنای یک سازمان بین‌المللی را بنیان نهند.
پیرو این تلاشها نهایتاً نمایندگان پنجاه کشور جهان پس از دو ماه در سانفرانسیسکوی آمریکا منشوری را تحت عنوان منشور ملل متحد امضاء کردند و برای اجرای این منشور، سازمان ملل متحد را تشکیل دادند که از اکتبر سال ۱۹۴۵ فعالیت خود را تحت این نام در شهر نیویورک آغاز کرد امروزه با عضویت بیش از ۱۸۹ کشور توانسته در صحنه‌های مختلف جهانی نقش خود را که اساساً حمایت از حقوق‌بشر است، ایفاء نماید. بنیان این سازمان براساس تلاش قدرت‌های متفق و با نیت حفظ صلح و کمک به حمایت از حقوق ‌اساسی بشر بوده است. زیرا آنها معتقد بودند اگر صلح و امنیت محور اصلی تلاش این سازمان قرار گیرد قطعاً نسل‌های آینده از آفت جنگ در امان خواهند بود. این چیزی است که در عبارات خود منشور ملل متحد نیز آمده است. هرچند از مذاکرات آن روزها برای تشکیل چنین سازمانی برمی‌آید که در ظاهر وظیفه اصلی سازمان، شتاب در مسئله حمایت بین‌المللی از حقوق‌بشر نبوده اما واقعیت امر نمی‌تواند چیزی جز این باشد. زیرا این عدم شتاب بیشتر از ناحیه دو کشور یعنی انگلیس و شوروی بوده در صورتی‌ که سایر دولت‌ها خصوصاً ایالات متحده آمریکا که رئیس جمهور آن محور اصلی پیگیری تشکیل چنین سازمانی بوده بطور جدی می‌خواسته حقوق ‌اساسی بشر در منشور ملل متحد آورده شود. از طرف دیگر سازمان‌های غیردولتی و دولت‌های کوچک نیز به دولت آمریکا در این باره فشار می‌آوردند.
ب) اعلامیه جهانی حقوق‌بشر
پس از جنگ جهانی دوم و تشکیل سازمان ملل متحد از ژوئن ۱۹۴۶ تا دسامبر ۱۹۴۸، در چارچوب سازمان جدید ملل متحد، گروهی کوچک از مردان و زنان کم‌نظیر دست به کار نگارش سندی شدند که از آن پس به یکی از سنگ محک‌های اصلی پیکار برای حقوق‌بشر بدل شده است. این مردان و زنان در جریان نشست‌های برگزار شده در نیویورک، ژنو و سرانجام در کنفرانس سانفرانسیسکو درباره حقوق‌بشر، راهبردهای سیاسی و تفاوتهای فرهنگی به مباحثه و اظهارنظر پرداختند و مسائل مربوط به تاکتیک و زبان را بررسی کردند و نهایتاً در راه دست‌یابی به هدف‌های بزرگتر و مهم‌تر به سازش‌هایی رسیدند. آنان هنگامی پاداش کوشش‌های خود را گرفتند که در ۱۰ سپتامبر در واپسین ساعات شب، مجمع عمومی ملل متحد اعلامیه جهانی حقوق‌بشر را بی هیچ رأی مخالفی تصویب کرد (گلن جانسون، ۱۳۷۷: ۲۴). هر چند در حال حاضر بیش از بیست میثاق فرعی در زمینه‌های مرتبط با حقوق‌بشر در سطح بین‌المللی وجود دارد (آقائی، ۱۳۷۶: ۴)، اما شاید به جرأت بتوان گفت تنها اعلامیه جهانی حقوق‌بشر در مجموعه اسنادی که تاکنون به منظور حمایت از حقوق‌اساسی انسان‌ها تدوین یافته بی‌نظیر باشد. اصول و اسناد روشنگری که از کرامت تمامی انسان‌ها و حیثیت او در مقابل ستم ستمگران و بیدادگری ظالمان بخوبی حمایت می‌کند. اما به لحاظ دگرگونی‌های عمیقی که در جهان رخ می‌دهد و موجب تحولات مختلف در روابط انسان‌ها و حکومت می‌گردد باید همواره این متن نیز همراه گسترش جهان و تحولات جاری در آن از عمق و توسعه وگسترش برخوردار باشد تا نظر نویسندگان آن که تأکید بر حمایت از کرامت انسانی بوده در همه زمان‌ها و مکان‌ها موردتوجه قرار گیرد.
اجرای اعلامیه حقوق‌بشر و استانداردهای جهانی آن در هر جامعه‌ای نیازمند به تداخل اندیشمندانه و همه جانبه مذهب به معنای کلی دارد. این نیاز در جوامع اسلامی بیشتر احساس می‌شود زیرا از یک طرف تدوین اعلامیه جهانی حقوق‌بشر نقشی نداشتند و از طرف دیگر در چنین جوامعی باید خصوصیت ارتباط بین مذهب و حکومت را برای استحکام مقررات مربوط به حقوق‌بشر در نظر گرفت زیرا نظرات دینی برای مردم در برخی موارد بسیار مهمتر از دیدگاه صاحب نظران حقوق‌بشر است. به همین دلیل باید برای همه جوامع آموزشی حقوق‌بشر پیش‌بینی گردد تا بتوان با این آموزش به توسعه بیشتر حقوق‌بشر اقدام نمود. البته در دهه‌ های اخیر در تمام دنیا و در چندین سال گذشته در کشورهای اسلامی از جمله ایران به تأسیس سازمان‌ها و نهادهای غیردولتی در ترویج فعالیت‌های آموزشی مدافع حقوق‌بشر فعالیت‌های اندکی صورت گرفته و امید است در آینده به این روند شتاب بیشتری داده شود (طباطبایی مؤتمنی، ۱۳۷۵: ۷۵). آنان که با اعتقاد به اصل تساوی افراد جامعه برای همه بشریت احترام قائلند و می‌خواهند حقوق انسان‌ها رعایت گردد باید مبارزه با این بلایای اجتماعی وا قتصادی را گام اول در حمایت از حقوق‌بشر قرار دهند اما این موضوع نیز یک امر بدیهی است که بحث حقوق‌بشر، بحث داخلی کشورها نیست بلکه به لحاظ جهان‌شمولی این بحث و اندیشه‌های آزادی‌خواهانه‌ای که هر روز در تمام نقاط جهان رو به تزاید است هیچ دولتی نمی‌تواند از نفوذ حقوق‌بشر که در هر سرزمینی استعداد شکوفایی را دارد، جلوگیری کند، و امروز شاهد آن هستیم که حقوق‌بشر همواره در بستر تاریخ آرام اما مستحکم و استوار راه خود را پیموده و اکنون زمانی فرا رسیده که هیچ سدی نمی‌تواند از حرکت دلخواه مردم که همانا دفاع از حقوق اساسی آنهاست، جلوگیری نماید.
میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی^[۴۹] و میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی^[۵۰]
هرچند به مرور اعلامیه جهانی حقوق‌بشر در قوانین و معاهدات بین‌المللی وارد گردیده و بصورت یک عرف بین‌المللی و بعنوان یکی از منابع حقوق بین‌الملل درآمده است. اما بر اساس اصول و موازین همین حقوق، اعلامیه مذکور که صرفاً یک قطعنامه مجمع عمومی سازمان ‌ملل است نمی‌تواند بخودی خود لازم الاجرا باشد، لذا بدلیل فقدان ضمانت اجرا و تدابیر لازم اجرایی برای تحقق اصول اعلامیه، کمیسیون حقوق‌بشر بر آن شد تا برای جبران این نقص میثاق‌های بین‌المللی حقوق‌بشر را که برای دولت‌های امضاء کننده از جهت حقوق ملی و بین‌المللی الزام آور است، تصویب نماید. این میثاق‌ها تا حدود زیادی تضمین‌کننده اجرای مفاد اعلامیه جهانی حقوق‌بشر در صحنه داخلی و بین‌المللی است و تقریباً حاوی تمام حقوق‌بشر می‌باشد که بشرح ذیل توضیح مختصری داده می‌شود.
الف: میثاق حقوق مدنی و سیاسی: این میثاق که حقوق و آزادی‌های سنتی را مورد حمایت قرار می‌دهد، ابزاری است که توانسته برای اولین بار در صحنه بین‌المللی یک سیستم اجرایی برای تضمین و حمایت از حقوق‌بشر پیش‌بینی نماید. البته صرف‌نظر از اینکه در شرایط فعلی جهان، این سیستم نتوانسته تمامی امکانات لازم را برای حمایت از حقوق‌بشر تأمین کند اما باید گفت از نظر حقوق بین‌الملل، مقررات این میثاق تنها به اعلام و تعریف بسنده نکرده بلکه در چهارمین قسمت خود (ماده ۲۸ تا ۴۵) ایجاد کمیته حقوق‌بشر را پیش بینی نموده است (کلییار، ۱۳۶۸: ۶۳۶).
ب: میثاق حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی: اکثر مواردی که در خصوص میثاق حقوق ‌مدنی و سیاسی مطرح گردد در خصوص میثاق حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی نیز صادق است اما ضمانت اجرا در میثاق حقوق اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ضعیف‌تر است، زیرا این حقوق بطور مستقیم با توسعه و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی ارتباط دارد. این توسعه و پیشرفت نیز از جمله مواردی است که باید در یک دوره نسبتاً طولانی تحقق پیدا کند. لذا نمی‌توان بدون توسعه و پیشرفت مسائل اجتماعی و اقتصادی، کشور را ملزم به رعایت برخی از حقوق نمود. اما بموجب همین میثاق و تعهدی که کشورها داده‌اند می‌توان آنها را ملزم به تهیه برنامه و اجرای آن جهت پیشرفت و توسعه مسائل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کرد و گزارش این اقدامات را طبق مقررات مربوطه درخواست نمود تا چنانچه نیاز به اقدامی بود پس از طی مراحل قانونی و بررسی‌های لازم از طریق شورای اقتصادی و اجتماعی گزارش آن به مجمع عمومی ارسال شود. آنچه گفته شد تمامی اسناد و مدارک مربوط به حقوق‌بشر نیست اما چون امکان بررسی و تحلیل همه اسناد در این بخش وجود ندارد لذا صرفاً نام برخی از کنوانسیون‌ها و مقاوله نامه‌هایی که هر کدام در خصوص موضوعات خاصی از حقوق‌بشر مطرح گردیده بیان می شود.
سایر کنوانسیون‌ها و مقاوله نامه‌ها:
– منشور دادگاه نظامی نورنبرگ ۱۹۴۵
– کنوانسیون ممنوعیت و مجازات جرم کشتار دسته‌ جمعی (ژنوسید – ۱۹۴۸)
– مقاوله‌نامه منع و مجازات علیه جنایت تبعیض نژادی (آپارتاید^[۵۱]– ۱۹۷۳)
– مقاوله نامه علیه شکنجه و سایر رفتارهای وحشیانه، غیرانسانی و یا تحقیرآمیز ۱۹۸۴
علاوه بر این موارد کنوانسیون‌ها و مقاوله‌نامه‌های متعدد دیگری وجود دارد که هر کدام به نوعی در توسعه حقوق‌بشر نقش داشته و دارند، اما نهادهای بین‌المللی دیگری نیز هستند که مانند کمیته حقوق‌بشر در حکم نهاد اصلی حقوق‌بشر نیستند ولی بعنوان نهادهای فرعی در زمینه بین‌المللی از حقوق‌بشر حمایت می‌کنند که در اینجا تنها نام برخی از آنها با توضیح بسیار مختصر آورده می‌شود.
نهادهای فرعی بین‌المللی مدافع حقوق‌بشر
الف: دیوان بین‌المللی دادگستری (لاهه): این دیوان بعنوان رکن قضایی سازمان ملل متحد تاکنون توانسته آرا زیادی در راستای حمایت از حقوق‌بشر صادر نماید که قطعاً در توسعه حقوق‌بشر نقش زیادی داشته است، البته تجزیه و تحلیل آراء این دیوان یکی از مباحث مهم مربوط به حقوق بین‌الملل است که از این طریق می‌توان به نقش دیوان و تصمیمات آن در توسعه حقوق‌بشر پی برد.
ب: دیوان بین‌المللی کیفری (icc):
از مهمترین نهادهایی که مستقیماً برای حمایت از حقوق‌بشر در سالهای اخیر تشکیل شده دیوان‌ بین‌المللی کیفری (icc) است که این دیوان بدلیل عدم شروع فعالیت تاکنون پرونده‌ای را مورد رسیدگی قرار نداده و رایی در آنجا صادر نشده تا نقش آن را در توسعه حقوق‌بشر بررسی نماییم. اما قطعاً با شروع فعالیت این دیوان کلیه پرونده‌هایی که رسیدگی خواهد شد بطور مستقیم با حقوق‌بشر ارتباط دارد لذا به نظر می‌رسد قضات عالی‌رتبه این دیوان با تصمیماتی که اتخاذ خواهند کرد بیش از سایر مراجع بین‌المللی در توسعه حقوق‌بشر نقش داشته باشند.
سایر موارد: علاوه بر دو دیوان مذکور باید با ذکر نام به شورای قیومیت و نهادهای وابسته به کمیته حقوق‌بشر از جمله کمیته‌های نظارت بر اجرای میثاقین و نهادهای وابسته به شورای امنیت ملل متحد مانند سازمان انرژی اتمی و نهادهای وابسته به مجمع عمومی ملل متحد مانند کمیته ویژه علیه آپارتاید و کمیسیون حقوق بین‌الملل و نهادهای وابسته به شورای اقتصادی و اجتماعی مانند کمیته حقوق‌بشر و کمیته اجتماعی و کمیته کمیساریای عالی پناهندگان ملل متحد و نهادهای فرعی وابسته به دبیرخانه ملل متحد مانند مرکز حقوق‌بشر ملل متحد و مرکز توسعه اجتماعی و امور اجتماعی بشردوستانه بعنوان نهادهای فرعی و کارگزاری‌های تخصصی اشاره کرد. جا دارد این نکته نیاز بیان شود که تعدادی کنوانسیون منطقه‌ای حقوق‌بشر نیز در اروپا، آمریکا و آفریقا بطور اختصاصی در زمینه حقوق‌بشر فعالیت دارند اما حمایت آنها از حقوق‌بشر در محدوده قاره معینی می باشد که بعنوان مثال می توان به این موارد اشاره کرد:
کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق‌بشر و آزادیهای اساسی که در سال ۱۹۵۰ میلادی به امضاء رسید و در سال ۱۹۵۳ قدرت اجرایی پیدا کرد و کنوانسیون آمریکایی حقوق‌بشر که در سال ۱۹۶۹ توسط سازمان کشورهای آمریکا (O.A.S) به امضاء رسید و در سال ۱۹۷۸ قدرت اجرایی یافت و کنوانسیون آفریقایی حقوق‌بشر که در سال ۱۹۸۱ به امضاء رسید و اعلامیه اسلامی حقوق‌بشر که در سال ۱۹۹۰ به امضاء دول عضو کنفرانس اسلامی رسید.
جمع‌بندی
با یک بررسی تاریخی در خصوص نظریه و عمل حقوق‌بشر به خوبی می‏توان ابعاد مختلف مفهوم حقوق‌بشر را تبیین کرد. هرچند با توجه به سرچشمه‏های تاریخی حقوق‏بشر، بسیاری از مبانی این نظریه معطوف به تجربه کشورهای غربی است لکن این‏گونه‏ به این معنا نیست که مفهوم حقوق‌بشر با دیدگاه‏های مربوط به منزلت انسانی کشورهای‏ غیر غربی ارتباط ندارد. از سال ۱۹۴۵ به بعد مفهوم حقوق‌بشر همواره به عنوان یک‏ اصل اساسی حقوق بین‌الملل و نیز به عنوان یک موضوع موجه و بر حق در مباحثات‏ دول در سراسر جهان مطرح گردیده و مورد پذیرش قرار گرفته است.
مع الوصف، بسیاری از تلاش‏ها مرهون نقش حساس و پیشتازی است که سازمان‏ ملل متحد در رشد و پرورش فلسفه و تجربه حقوق‌بشر در بین ملل عضو ایفا کرده است. با این وجود آن مفهوم تأثیرگذاری که معتقد است ابنای بشر تنها به دلیل انسانیتشان حق‏ برخورداری از بعضی از حقوق اساسی و انتقال‏ناپذیر و امتیازات و حمایت‏ها را دارا هستند، تفکری است که کم ‏و بیش در کلیه جوامع وجود داشته است. این تفکر در زمینه‏ فلسفه سیاسی غرب با تأکیدی که فلسفه کلاسیک یونان بر اهمیت بررسی فرد و به ویژه‏ نقش وی در اداره امور جامعه مدنی «پولیس» داشت مطرح گردیده بود. همین امر بعدها به عنوان پیش درآمدی برای بحث فلسفی درباره «حقوق انسان» گردید.
بحثی‏ که از آن زمان تاکنون در سراسر تاریخ غرب ادامه یافته است. بعدها براساس همین عقاید چنین استدلال شد که ورای دنیای واقعی قوانین و مقررات اعلامی(یا همان قوانین موضوعه) از طرف شاهدان و امپراطوران، حقوق طبیعی‏ و تغییرناپذیری وجود دارد که همه ابنای بشر از آن برخوردارند و کلیه مقررات باید بر اساس آن سنجیده شود. این نظرات بعدها از طرف فلاسفه رواقیون سپس متفکران‏ مسیحی‏ای هم چون سنت آگوستین برگرفته و شرح و بسط یافت. در قرون بعد مبارزه ناشی از تضاد حقوق ویژه شخص پادشاه و حقوق رعایا به گسترش حقوق‌اساسی مدنی منجر شد. به‏طور مثال در انگلستان این حقوق ابتدا در سال ۱۲۱۵ از طریق فرمان کبیر و اصول حقوقی عرفی در مورد «دادرسی‏ عادلانه» و «فرمان احضاریه به دادگاه» مورد حمایت قرار گرفت. چنین‏ عقایدی نهایتاً در سال ۱۶۸۹در «منشور حقوق» که به نام جان ‏لاک فیلسوف‏ انگلیسی عجین شده است به روشنی بیان گردید. به ‏هر حال در نیمه دوم قرن نوزدهم به‏ ویژه در عصر روشنگری است که ما شاهد اقبال و تعهد فزاینده جوامع اروپایی نسبت به مفهوم حقوق‌بشر هستیم. طرفداران حقوق‌بشر با بهره گرفتن از مفاهیم سیاسی نظیر «حقوق ملل» که توسط گروسیوس حقوقدان هلندی برای اثبات عرفی کردن حقوق طبیعی مطرح گردیده و هم‏چنین قرارداد اجتماعی روسو و نیز مفهوم تفکیک قوای‏ منتسکیو و نیز نوشته‏های لاک برای انعکاس و حمایت از این‏ اندیشه‏های فلسفی در جوامع خودشان در سطح تجربی و عملی تلاش و مبارزه فراوان‏ کرده‏اند. این جنبش به نوبه خود در اواخر سال ۱۷۰۰ میلادی هم برای حکومت‏ پادشاهی فرانسه و هم برای مستعمرات بریتانیایی آمریکای شمالی نتایجی‏ انقلابی به همراه آورد. آنچه در این دوره ویژه از تاریخ فلسفه سیاسی غرب از بیشترین اهمیت‏ برخوردار بود همانا اندیشه‏های مربوط به حقوق انسان بود که نهایتاً منجر به اعلام‏ رسمی قوانین شد که بعدها تأثیر خود را در قوانین اساسی دولت‏های انقلابی تازه‏ تأسیس نشان داد. در اعلامیه استقلال سال ۱۷۷۶ آمریکا جملات مشهور ذیل‏ را می‏توان یافت: از نظر ما این ‏که کلیه انسان‌ها مساوی آفریده می‏شوند و آفریننده حقوق انتقال‌ناپذیری از جمله حق زندگی، آزادی و طلب شادی به آنها اعطاء می‏کند، امری بدیهی است .همچنین ماده اول اعلامیه حقوق‌بشر و شهروندی ۱۷۸۹ فرانسه حاوی‏ چنین گرایشهایی است آنجا که می‏گوید: ابنای بشر آزاد به دنیا می‏آیند، آزاد زندگی می‏کنند و از حقوق مساوی برخوردارند.
هم اعلامیه ۱۷۷۶ استقلال آمریکا و هم اعلامیه ۱۷۸۹ فرانسه نشانگر گام‏های‏ مهمی در تکامل تاریخی تفکر درباره حقوق‌بشر است چرا که این هر دو اعلامیه‏ منعکس‏کننده تلاش‏های منظمی است که برای پاسداشت حقوق‌بشر به مثابه عنصر بنیادین و اصول رهنمای ملت‏های تازه متشکل شده، انجام شده است این آرمان‏ها که تا حد زیادی از تجربه مبارزه افراد علیه مقررات استبدای قوانین خودسرانه ملهم‏ می‏گردید در پی آن بود که به شهروندان چنان «آزادی‏های اساسی» بدهد که بتواند به‏ عنوان تضمینی محکم در مقابل اعمال خودسرانه قدرت دولت‏های آنها به حساب آید.
گفتار سوم
خاستگاه حقوق‌بشراسلامی
فصل اول
حقوق‌بشر در رویکرد سنتی

شکل ‏۵‑۴ : ارزیابی فرمول با بهره گرفتن از درخت تصمیم گیری دودویی ۶۵
شکل ‏۵‑۵: الگوریتم ساخت درخت تصمیم گیری دودویی ۶۵
شکل ‏۵‑۶ :تبدیل درخت دودویی به BDD 66
شکل ‏۵‑۷ : یک درخت دودویی با آزمایش روی فرمول ۶۶
شکل ‏۵‑۸ : BDD بدست آمده از درخت دودویی شکل ۵-۷ ۶۷
شکل ‏۵‑۹: یک BDD مرتب نشده ۶۸
شکل ‏۵‑۱۰: دو OBDD و یک گراف کلی که هر دو را در بردارد. ۶۸
شکل ‏۵‑۱۱ : نحوه نمایش گره‌ها و کمان‌ها در راهکار پیشنهاد شده ۷۰
شکل ‏۵‑۱۲ : شبکه با دو منبع و یک چاهک ۷۱
شکل ‏۵‑۱۳ گراف به دست آمده از شبکه شکل ۵-۱۲ با بهره گرفتن از راهکار پیشنهاد شده ۷۲
شکل ‏۵‑۱۴ : شبه کد مراحل راهکار پیشنهاد شده برای تشکیل گراف جهت تخمین قابلیت اطمینان ۷۹

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شکل ‏۵‑۱۵ : قابلیت اطمینان شبکه شکل ۵-۱۲ به صورت تحلیلی و شبیه سازی ۸۰
شکل ‏۶‑۱: شبکه با سه مسیر مستقل از منبع به چاهک ۸۴
شکل ‏۶‑۲ : قابلیت اطمینان مسیرهای مختلف برای توپولوژی شکل ۶-۱ ۸۴
شکل ‏۶‑۳ : فلوچارت عملکرد و تصمیم گیری چاهک در AMPRS 90
شکل ‏۶‑۴ : احتمال موفقیت لینک‌ها با توجه به نرخ خطا ۹۴
شکل ‏۶‑۵ : مقایسه قابلیت اطمینان AMPRS در حالت‌های مختلف با LOMDD در حالت استاتیک ۹۸
شکل ‏۶‑۶ : تطبیق پذیری قابلیت اطمینان در AMPRS با تغییرات قابلیت اطمینان مورد انتظار و نرخ خطا ۹۹
شکل ‏۶‑۷ : تطبیق پذیری تعداد مسیر انتخاب شده در AMPRS با تغییرات قابلیت اطمینان مورد انتظار و نرخ خطا ۹۹
شکل ‏۶‑۸ : مقایسه تعداد مسیرهای استفاده شده در AMPRS با LOMDD 100
شکل ‏۶‑۹ : مقایسه سربار ناشی از مسیرها در AMPRS 103
شکل ‏۶‑۱۰ : سربار اعمال شده به شبکه در AMPRS با تغییرات قابلیت اطمینان مورد انتظار و نرخ خطا ۱۰۴
شکل ‏۶‑۱۱ : انرژی مصرف شده در AMPRS با تغییرات قابلیت اطمینان مورد انتظار و نرخ خطا ۱۰۴
شکل ‏۶‑۱۲ : میانگین انرژی مصرف شده گره‌ها در AMPRS 105
فصل ۱
مقدمه­­ای بر شبکه ­های حسگر بی­سیم
مقدمه­
امروزه بحث سیستم­های کنترل و نظارت از راه دور یکی از مباحث پر چالش در زمینه علوم الکترونیک و کامپیوتر می‌باشد. لذا تحقیقات در هر زمانی به دنبال راه­حلی می­باشد تا به شرایط خاص و انتظارات مدنظر ما پاسخ دهد؛ در شرایط و کیفیت کاری یکسان هر چه نسبت هزینه به کارائی پایین‌تر باشد، همان قدر محبوبیت آن شیوه بالاتر خواهد رفت.
برای آگاهی از تغییرات محیط اطراف و یا وضعیت هر مجموعه نیازمند به یکسری تجهیزات هست، که به عنوان حسگر^[۱] شناخته می­شوند و تغییرات مدنظر (تغییرات فیزیکی یا شیمیائی) را در قالب یک پاسخ، به منظور اندازه‌گیری میزان تغییرات و یا وجود آن، بررسی می­نمایند. پس از جمع‌ آوری اطلاعات مورد نیاز می‌توان سایر عملیات را بر اساس پاسخ ارائه شده انجام داد [۱] و [۲].
پیشرفت‌های اخیر در زمینه الکترونیک و مخابرات بی‌سیم باعث شده است، بتوانیم گره‌های حسگر چندکاره، با توان مصرفی پایین و هزینه کم داشته باشیم. این حسگرها از نظر اندازه بسیار کوچک هستند و برای مسافت‌ها کوتاه می‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند. این گره‌های حسگر کوچک طبق نظریه شبکه ­های حسگر، دارای تجهیزات حس کردن، پردازش داده‌ها و مخابره آن‏ها می‌باشند. تفاوت اصلی شبکه‌های حسگر بی­سیم^[۲] با سایر شبکه‌ها در ماهیت داده-محور و همچنین منابع انرژی و پردازشی بسیار محدود در آن‌ ها است. این تفاوت­ها موجب شده تا روش‌های مطرح شده جهت انتقال داده‌ها در سایر شبکه‌ها و حتی شبکه‌هایی که تا حد زیادی ساختاری مشابه شبکه‌های حسگر دارند (مانند شبکه‌های موردی سیار^[۳] )، در این شبکه‌ها قابل استفاده نباشند. روند توسعه این شبکه‌ها در حدی است که مطمئناً این شبکه‌ها در آینده نزدیک، نقش مهمی را در زندگی روزمره‌ ما ایفا خواهند کرد.
تکنیک‌ها و شیوه‌های مورد استفاده در چنین شبکه ­های وابستگی شدیدی به ماهیت کاربرد شبکه دارد. ساختار توپولوژی شبکه، شرایط جوی و محیطی، محدودیت‌ها و … عوامل موثری در پارامترهای کارایی و هزینه شبکه می‌باشند؛ لذا امروزه در سرتاسر دانشگاه­ های معتبر و مراکز تحقیقاتی کامپیوتری، الکترونیکی و به خصوص مخابراتی، شبکه ­های حسگر بی­سیم، یک زمینه تحقیقاتی بسیار جذاب و پرطرفدار محسوب می‌شود. تحقیقات و پیشنهادات زیادی در مباحث مختلف ارائه شده است و همچنان حجم تحقیقات در این زمینه سیر صعودی دارد.
هدف اصلی تمامی این تلاش­ها و ارائه راهکارها، داشتن سیستمی با شیوه ­های کنترلی ساده، آسان و با هزینه پایین می‌باشد. همچنین با پاسخگویی به نیازمندی­های ما بتواند در مقابل محدودیت­ها (پهنای باند، انرژی، دخالت‌های محیطی، فیدینگ و … ) ایستادگی کند و شرایط کلی را طبق خواسته‌ها و تمایلات ما (انتقال حجم زیاد اطلاعات پر محتوا، بقاء پذیری و طول عمر بالا، هزینه پایین و…) را فراهم سازد؛ لذا محققین جنبه­ های مختلف را تحلیل و بررسی می­نمایند و سعی می‌کنند ایده­های بهینه و کارا را استخراج کنند. این ایده­ ها می­توانند از محیط وحش اطرافمان الهام گرفته شده باشد و با بهره گرفتن از قوانین ریاضی و نظریات تئوری و آماری می‌توان آن‏ها را تحلیل نمود.
در سال­های اخیر، رشد بسیاری را در زمینه شبکه ­های حسگر بی­سیم [۴] شاهد بوده­ایم. شبکه ­های حسگر شامل تعداد زیادی از گره­های^[۴] حسگر بسیار کوچک می­باشند که برای جمع­آوری و پردازش اطلاعات محیطی، مورد استفاده قرار می­گیرند. بر خلاف شبکه ­های موردی که شاید در نگاه اول بسیار شبیه به شبکه ­های حسگر به نظر بیایند، گره­ها در شبکه ­های حسگر، معمولاً فاقد آدرس­های منحصر به فرد می­باشند و آنچه بیشتر در این شبکه­ ها حائز اهمیت است، اطلاعات جمع­آوری شده توسط حسگر­های شبکه است. همچنین به دلیل عدم دسترسی به گره­ها پس از فرایند پراکندن آن‏ها در محیط، گره­های شبکه پس از مصرف انرژی موجود، عملاً بدون استفاده شده و خواهند مرد. بنابراین مسئله انرژی و بهینه­سازی مصرف آن، یکی از چالش­های مطرح در این شبکه­هاست و کارهای زیادی هم در سال­های اخیر در این مورد صورت گرفته است.
هر شبکه حسگر از تعداد زیادی گره ارزان قیمت با اندازه کوچک، تشکیل شده است و هر گره نیز از مجموعه ­ای از اجزای سخت­افزاری تشکیل شده است که در کنار یکدیگر وظایف هر گره را به انجام می­رسانند. در حال حاضر هر گره حسگر از بهم پیوستن تعدادی قطعات از پیش طراحی شده حاصل می­ شود ولی در آینده می­توان کلیه مدار­های مورد نیاز یک حسگر را در یک مدار مجتمع فشرده و در اندازه بسیار کوچک‌تری پیاده­سازی کرد که کاهش قابل ملاحظه ای در اندازه و توان مصرفی هر گره را در بر خواهد داشت.
کاربردها و مزایای استفاده از شبکه ­های حسگر
امروزه کاربردهای بسیاری برای شبکه ­های حسگر مطرح شده است و روز به روز بر تعداد آن‏ها اضافه می‌شود. برخی از کاربردهایی که تاکنون بر روی این شبکه­ ها مورد ارزیابی قرار گرفته­اند، عبارتند از:
میدان‌های جنگی: در میدان‌های جنگی، می­توان جهت شناسایی و بررسی آماری تجهیزات و نیروی دشمن و همین طور رده­بندی و پیگیری نحوه آرایش و مسیر حرکت نیروهای دشمن یا نیروهای خودی از شبکه ­های حسگر استفاده کرد و در نهایت وضعیت نیروهای خودی را در قبال نیروهای دشمن بررسی نمود.
شناسایی محیط­های آلوده: در محیط­های مختلف امکان وجود انواع آلودگی­ها محتمل است؛ لذا با بهره گرفتن از چنین شبکه­ هایی، می­توان وجود آلودگی­های مشخصی را در سطح محیط تحت نظر، بررسی کرد و حتی میزان غلظت آلودگی در قسمت‌های مختلف را مشاهده نمود. در نهایت با بهره گرفتن از اطلاعات آماری بدست آمده، در خروجی سیستم می­توان نمودار وضعیت آلودگی در سطح محیط زیر نظر را بدست آورد. نوع آلودگی نیز می ­تواند یکتا نباشد و با توجه به امکانات، هر گره در شبکه حسگر می ­تواند شناسایی چندین نمونه آلودگی را پشتیبانی کند.
نظارت کردن محیط زیست: مجموعه ­ای از تحقیقات در زمینه محیط زیست نیازمند انجام مطالعات مکرر و متمرکز و صرف زمان زیادی جهت جمع­آوری اطلاعات می­باشد که معمولاً از حوصله و توانایی چشمان انسان خارج است و در چنین مواردی از دستگاه­های نظارتی^[۵]، تحلیلگر و ذخیره کننده نتایج استفاده می­ شود. از طرفی دیگر، به خاطر وجود برخی شرایط محیط زیست، اکثر کارهای تحقیقاتی بایستی در سکوت و آرامش صورت گیرد تا وجود انسان و تجهیزات در محیط اثر منفی در عملکرد غریزه­ای و واقعی موجودات نداشته باشد که موجب کاهش کیفیت تحقیق گردد. از این رو معمولاً تمام سیستم­های نظارتی، قابلیت کنترل از راه دور را دارند. در عین حال این سیستم­ها طوری انتخاب می­گردند که وجود آن‏ها در محیط محسوس نباشد. با در نظر گرفتن تمام موارد فوق، ملاحظه می­ شود که شبکه ­های حسگر، علاوه بر هزینه پایین مصرفی، در زمینه نظارت کردن محیط زیست، از توانایی بالایی برخوردار می­باشند. در مواردی همچون بررسی وضعیت آب و هوای جوی محیط و بررسی وضعیت ظاهری آن، به خصوص محیط سرسبز و جنگلی، بررسی رشد و نمو گیاهان و موجودات و موقعیت­یابی و پیگردی موجودات زنده در محیط زیست می­توان از قدرت بالای شبکه ­های حسگر استفاده کرد.
بررسی و تحلیل وضعیت بناهای ساختمانی: بسیاری از سازمان‌ها و مؤسسات تحقیقاتی در زمینه عمران و مسکن برای انجام مطالعات و تحقیقات خود از وضعیت بناهای مدنظر، در طول زمان یا در هنگام بروز حوادث طبیعی به خصوص زلزله، نیازمند استفاده از تجهیزات مانیتورینگ می­باشند.حسگر اطلاعاتی مانند میزان فشار و تحمل مصالح، وجود ترک، میزان آسیب وارده، وضعیت فرسودگی، امنیت و حفاظت ساختمان و یا سایر جزئیات مرتبط با هدف تحقیقات در مورد بناهایی مثل ساختمان‌های قدیمی، پل­ها، سدها، موزه­ها و… را جمع­آوری کنند و با توجه به توانایی­های شبکه ­های حسگر، می­توان از این شبکه­ ها برای دست یافتن به اهداف مطرح شده در بالا استفاده کرد.
در جاده‌ها و بزرگراه­های هوشمند: یکی از مشکلات جامعه و راهنمایی و رانندگی، کنترل وضعیت ترافیک در سطح شهر می­باشد. با برپایی شبکه­ ای از گره­های حسگر در سطح شهر و قرار دادن گره­ها در بزرگراه­ها و خیابان‌های شهر، می­توان بزرگراه­ها و خیابان‌ها را «هوشمند» ساخت و از وضعیت تراکم عبور و مرور وسایل نقلیه و یا بروز حوادثی مانند برخورد چندین وسیله نقلیه، در نقاط زیر نظر گره­های حسگر، اطلاع یافت. در نهایت در کل سطح شهر وضعیت ترافیک و تصادفات را شناسایی و پیگیری نمود.
کاربردهای مختلف در زمینه پزشکی: در زمینه بررسی و مطالعات زیست شناسی و یا در مورد انس آن‌ ها، جهت آگاهی از وضعیت جسمانی آن‏ها، می­توان از گره­های حسگر استفاده نمود و در موارد مختلف، از جمله قرار دادن گره­ها در لایه­ های زیر پوست برای انجام مطالعات مکرر در طی مدت زمان نسبتاً طولانی، دستگاه­های پزشکی و به خصوص در زمینه فیزیک پزشکی، می­توان از شبکه ­های حسگر استفاده نمود.
همچنین با توجه به ماهیت شبکه ­های حسگر، می­توان مزایایی مانند برپایی سریع در مواقع اضطراری و فوری، استفاده در محیط­های که عاری از پارازیت و اختلال باشند، اجتناب از قرار گرفتن در محیط­های خطرناک و غیر عاقلانه برای مطالعات مکرر، شیوه اقتصادی مقرون به صرفه برای جمع­ آوری اطلاعات در طولانی مدت و … نام برد.
محدودیت­های سخت افزاری یک گره حسگر
هزینه پایین: بایستی سیستم نهایی از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد. تعداد گره­ها خیلی زیاد بوده و برآورد هزینه هر گره در تعداد زیادی (بالغ بر چند هزار) ضرب می­گردد، بنابراین هر چه از هزینه هر گره کاسته شود، در سطح کلی شبکه، صرفه جویی زیادی صورت خواهد گرفت و سعی می­ شود هزینه هر گره به کمتر از یک دلار برسد.
حجم کوچک: گره­ها به نسبت محدوده­ای که زیر نظر دارند، بخشی را به حجم خود اختصاص می­ دهند؛ لذا هر چه این نسبت کمتر باشد به همان نسبت کارایی بالاتر می­رود و از طرفی در اکثر موارد برای اینکه گره­ها جلب توجه نکند و یا بتوانند در برخی مکان‌ها قرار بگیرند نیازمند داشتن حجم بسیار کوچک می­باشند.
توان مصرفی پایین: منبع تغذیه در گره­ها محدود می­باشد و در عمل، امکان تعویض یا شارژ مجدد آن مقدور نیست؛ لذا بایستی از انرژی موجود به بهترین نحو ممکن استفاده گردد.
نرخ بیت پایین: به خاطر وجود سایر محدودیت­ها، عملاً میزان نرخ انتقال و پردازش اطلاعات در گره­ها نسبتاً پایین می­باشد.
خودمختار بودن: هر گره­ای بایستی از سایر گره­ها مستقل باشد و بتواند وظایف خود را طبق تشخیص و شرایط خود، به انجام برساند.
قابلیت انطباق: در طول انجام نظارت بر محیط، ممکن است شرایط در هر زمانی دچار تغییر و تحول شود، مثلاً برخی از گره‌ها خراب گردند؛ لذا هر گره بایستی بتواند وضعیت خود را با شرایط به وجود آمده جدید تطبیق دهد.
معماری شبکه ­های حسگر
هر شبکه حسگر از تعداد زیادی گره ارزان قیمت با اندازه کوچک، تشکیل شده است و هر گره نیز از مجموعه ­ای از اجزای سخت­افزاری تشکیل شده است که در کنار یکدیگر وظایف هر گره را به انجام می­رسانند. در حال حاضر هر گره حسگر از بهم پیوستن تعدادی قطعات از پیش طراحی شده حاصل می­ شود. در آینده می­توان کلیه مدار­های مورد نیاز یک حسگر را در یک مدار مجتمع فشرده و در اندازه بسیار کوچک‌تری پیاده­سازی کرد که کاهش قابل ملاحظه­ای در اندازه و توان مصرفی هر گره را در بر خواهد داشت. همچنین سیستم عامل نسبتاً ساده­ای به نام Tiny OS برای گره­های شبکه حسگر پیشنهاد شده است که بر مبنای کنترل رویداد­ها طراحی شده است و منابع^[۶] هر گره را به نحو مناسبی کنترل می­ کند [۵].
معماری ارتباطی در شبکه ­های حسگر

۴-۳-۹- اثر زمان تابش بر بازده تجزیه فتوکاتالیستی ۸۷
۴-۳-۱۰- تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی ۸۹
۴-۳-۱۱- نتایج حاصل از آنالیز عنصری EDX 91
۴-۳-۱۲- نتایج و تحلیل آنالیز سطحی XPS 91
۴-۳-۱۳- نتایج و تحلیل آنالیز BET 97
۴-۳-۱۴- نتایج و تفیسر طیف­های FT-IR 98
۱۰۱
۵-۱- نتیجه ­گیری نهایی ۱۰۲
۵-۲- پیشنهادات و کارهای آینده ۱۰۳
مراجع ۱۰۴
فهرست شکل­ها
عنوان صفحه
شکل ۲-۱: نیمه­رسانای نوعn و نیمه رسانای نوع p 12
O در ۷pH= 14
شکل ۲-۳: نمودار فاز دی­اکسید تیتانیوم ۱۶
، (الف) آناتاز، (ب) روتایل، (ج) بروکیت ۱۶
شکل ۲-۵: موقعیت لبه باند و شکاف انرژی برخی نیمه­هادی­ها. ۲۳
شکل ۲-۶: مکانیزم فرآیندهای ناشی از نور تیتانیا و کاربردهای آن. ۳۸
در حضور واکنش­گرهای فداکار. ۴۰
شکل ۳-۱: فرایند تهیه سل تیتانیا ۴۹
شکل ۳-۲: فرایند تهیه سل تیتانیا با درصدهای مولی مختلف از سریم و قلع ۵۰
شکل ۳-۳: ساختار شیمیایی آلاینده رنگی ۵۹
شکل ۴-۱: تابع توزیع اندازه ذرات سل الف) تیتانیا خالص ب) تیتانیا همراه با دوپنت سریم و قلع ۶۴
شکل ۴-۲: آنالیز TG-DTA ژل حاصل از سل تیتانیا ۶۷
شکل ۴-۳: طیف XRD از نمونه خالص تیتانیا (T) و نمونه با درصدهای مختلف Ceکلسینه شده در دمای
C˚ ۴۷۵ ۶۸
شکل ۴-۴: طیف XRD از نمونه خالص تیتانیا (T) و نمونه با درصدهای مختلفSn کلسینه شده در دمای
C˚ ۴۷۵ ۷۱
شکل ۴-۵: طیف XRD- تیتانیای دوپ شده با درصدهای مختلف قلع و سریم- دمای C˚۴۷۵ به­مدت h1 73
شکل ۴-۶: تجزیه فتوکاتالیستی MB در حضور پودر تیتانیا دوپ شده با درصدهای مختلف افزودنی­های قلع و سریم ۷۵
) – کلسینه شده در دماهای مختلف به­مدت h1 78
شکل ۴-۸: تجزیه فتوکاتالیستی MB در حضور پودر تیتانیا دوپ شده با افزودنی­های قلع و سریم در دماهای مختلف ۷۹
) – کلسینه شده در دماهای مختلف به­مدت h2 80
شکل ۴-۱۰: طیف جذب UV-Vis پودر تیتانیای خالص و همراه با دوپنت ۸۲
شکل ۴-۱۱: نمایش شماتیک سطوح انرژی تیتانیا به همراه دوپنت فلزی ۸۵
(ναh) برحسب (hν) برای نمونه­های مختلف- باند ممنوعه غیر مستقیم ۸۶
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(ναh) برحسب (hν) برای نمونه­های مختلف- باند ممنوعه مستقیم ۸۶
شکل ۴-۱۴: تغییرات جذب MB در حضور نمونه­های تیتانیای خالص و تیتانیای همراه با دوپنت ۸۷
شکل ۴-۱۵: درصد تجزیه شدن محلول MB در حضور نمونه های تیتانیای خالص و تیتانیای همراه با دوپنت تحت تابش نور مرئی ۸۸
خالص-کلسینه شده دمای C˚۴۷۵ به­مدت h1 89
– a) کلسینه شده در دمای C˚۴۷۵ به­مدت h1 ، b) کلسینه شده در دمای C˚۵۷۵ به­مدت h1، c) کلسینه شده در دمای C˚۷۷۵ به مدت h1، d) کلسینه شده در دمای C˚۷۷۵ به مدت h2 90
شکل ۴-۱۸: طیف EDAX – a) تیتانیای خالص b) تیتانیای دوپ شده با قلع و سریم ۹۱
) – اسکن در رنج وسیع ۹۲
شکل ۴-۲۰: طیف XPS– Ti 2P 93
شکل ۴-۲۱: طیف XPS– Sn 3d 94
شکل ۴-۲۲: طیف XPS– Ce 3d 95
شکل ۴-۲۳: طیف XPS– C 1s 95
شکل ۴-۲۴: طیف XPS– O 1s 96

۲-۲- ۵ چند راهکار علمی آموزش خلاقیت:
روش‌آموزش پرسشگری فعال:
از آنجا که مباحث علوم انسانی بیشتر تحلیلی و غیر عینی است پس نوع پرسش‌های ‌استادان‌حین تدریس نیز در نحوه‌ تفکر دانشجویان برای پاسخگویی مؤثر خواهد بود؛ بنابراین بهترین روش پرسشگری سؤالاتی است که با «چراوچگونه» آغاز می‌شود و فرصتی را برای به کار انداختن قدرت تحلیل و فهم دانشجو از مسأله ایجاد می کندواواز زوایای مختلف سؤال را بررسی نموده و پاسخهای متعددی را آماده می کند. این روش به نوعی در پرورش خلاقیت و ایجاد انگیزه در دانشجویان برای کاوش عمیقتر مسائل مؤثر بوده‌و با تقویت قدرت تحلیل فرصت‌ابراز وجود و بیان‌اندیشه‌های نو را در آنهابه‌وجود خواهدآورد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

روش آموزش اکتشافی:
یکی‌ازآسیب‌های جدی که متوجه آموزش رشته‌های علوم انسانی کشوراست،روش سخنرانی و انتقال‌اطلاعات‌ازاستادان‌به‌دانشجویان می‌باشد که گاه این روش با سطحی نگری به مطالب مهم‌وتدریس آن بدون فهم واقعی مفاهیم و موضوعات درسی در دانشجو،ایجادابهام می کند؛درنتیجه روش اکتشافی و خود آموزی را به‌عنوان یکی‌از بهترین روشهایی توصیه می گردد که برای ایجاد خلاقیت در دانشجویان علوم انسانی کمک خواهد نمود. در روش آموزش اکتشافی استادان به نحوی نقش راهنما را داشته و برای ایجاد خلاقیت در دانشجوبر ویژگی‌هایی چون خودآغازگری،ابتکار و پرسشگری درباره‌موقعیت‌های معماگونه‌تأکید می‌کنندواین گونه دانشجورابامسائل دشوار روبه‌رو می‌کند تا خود را از راه‌ حل ‌های قالبی برهاند و به سوی فعالیت های خلاقانه سوق داده شود؛ به عنوان مثال در رشته جامعه شناسی ، فقط صرف یادگیری نظرات اندیشمندان این رشته و مقایسه‌دیدگاه‌های آنها با هم نباید مبنای تئوریک درسی چند واحدی قرار گیرد؛ بلکه باید استاد این درس نخست با تفهیم مفاهیم تئوری یک نظریه،موردی را از کاربرد اندیشه‌های‌آن جامعه‌شناس دراجتماعش و با شرایط خاصی که اصول و مبانی نظریه در آن اجرا شده، دانشجویان‌راآشناکنندو سپس‌ازآنها بخواهند تا دقیقاً همان مباحث را در درون جامعه‌خود به نحوی که در چارچوب واقعیات اجتماعی نزدیک باشد،بازسازی وبررسی کنند.در این مرحله است که به هدف نهایی روش اکتشافی یعنی‌پرورش خلاقیت در جهت بسط مفاهیم نظری به موارد عینی و واقعی دست یافته‌ایم.
روش‌آموزش مطالعه‌ ‌آفریننده:
بسیاری‌ از اطلاعات علوم انسانی در ذهن دانش آموختگان رشته‌های‌آن گاه‌به صورتی بلااستفاده باقی می‌ماند؛ در حالی که بسیاری ‌از این مفاهیم و داده‌ها دارای ارزش علمی بالایی می باشند؛ولی به دلیل عدم آگاهی دانش آموخته‌مااز موارد کاربرد آنها در زندگی شخصی و حرفه‌ای خود به مرور زمان این اطلاعات مفید کارایی خود رااز دست می‌دهند؛در نتیجه روش مطالعه آفریننده در آموزش دانشجویان علوم انسانی به جهت ذهنی بودن بیشتر مفاهیم آن و کاربرد غیر عینی یادگیریهای آن در جامعه به عنوان شیوه‌ای کارآمد محسوب می گردد. در این روش استادان مجرب علوم انسانی می توانند با تشویق دانشجویان ‌به‌مطالعه ‌عمیق‌تر مفاهیم درسی خود، در موارد استفاده ‌آن ‌اطلاعات هنگام مطالعه ی کتابی اندیشه کنند و راههایی راکه‌این‌اطلاعات برای حل مسائل زندگی در اختیار آنها قرار می دهد را بررسی کنند.به‌این صورت دراین روش هم تأثیر مستقیمی‌رادرآینده‌ی‌علمی و شغلی دانش آموخته آینده‌ ما می گذارد و هم وجهه‌علمی علوم انسانی را به خاطر چنین دانش آموختگان با سطح فهم بالایی،در جامعه‌علمی کشورارتقابخشد.
۲-۲-۶ آموزش تفکر خلاق به‌وسیله شیوه‌ تفکر افقی:
شیوه‌ ‌تفکر افقی‌توسط «ادوارد دوبونو»مطرح‌شده، مربوط به‌افکارو اندیشه‌های نو می‌باشد و با تفکر خلاق‌درارتباط است.افرادی با طرز تفکر افقی به جای پذیرفتن محتمل ترین راه،به بررسی جوانب مختلف موضوع می پردازند و مسائل را از جوانب مختلف می‌نگرند.از آنجا که تفکر افقی تمایل طبیعی و عادتی‌ازذهن‌است و برای هر کس که به‌ایده‌های نو واندیشه‌های تازه علاقمند باشد، تفکر افقی فراهم است.دراین روش استادان‌رشته‌های گوناگون علوم انسانی باید به‌ایده‌های نو و بکری که در ذهن دانشجویان هست،جهت دهند؛چرا که‌اولین نشانه‌های یک ایده‌ نو یا فکری خلاقه‌احتمالاً آنقدر تیره و تاراست که‌درک کامل وتنظیم آن جهت ارائه منطقی دشوار است. در چنین حالتی اگر دانشجو قبلاً در فرایند آموزش دانشگاهی خود با شیوه تفکرافقی که منطبق بر مراحل خلاقانه حل مسائل است،آشناباشند، تمام سعی و توانمندی ذهنی خود را بر این اصل قرار می‌دهد که با تعیین شکل وشمایل این ایده جدید و ناب‌آن رابه‌ورطه‌هوشیاری و آگاهی کامل خود بکشاند.دراین میان همکاری علمی نزدیکی نیز باید بین استاد و دانشجوی خلاق وجود داشته باشد، چرا که‌دراین مرحله‌امکان دارد ایده‌های خلاقه‌ای که از سوی ‌دانشجو ارائه‌ شده، در طی یک توالی منطقی قرار نگیردودرنتیجه‌اگرایده‌دانشجو مورد تأیید و اهمیت استادی باشد،باید مسیر و بستر رشداین ایده‌رابه او نشان دهند؛زیرا این ایده‌ها گاه‌ارزش تبدیل شدن به‌نظریات علمی محکمی رادارند؛بنابراین شیوه آموزش تفکر افقی می‌تواند مبنای مناسبی برای هدایت آگاهانه ‌طرحهاوایده های خلاقانه‌ دانشجویان،توسط استادان در دانشگاه‌هاو مراکز تحقیقات علوم انسانی باشد تا با پرورش مناسب ایده‌هایی با قابلیت رشد و توسعه،آموزش عالی کشورمان را بویژه در عرصه رشته های علوم انسانی از حالت رکود خارج کرده و به مکانی برای پرورش استعدادهای خلاقه تبدیل شود.
۲-۲-۷ روش ذهن‌انگیزی؛شیوه‌ای خلاق برای آموزش تفکر انتقادی:
شیوه‌ذهن انگیزی به‌عنوان یکی‌ازراهبردهای مناسبی که یادگیرندگان به‌وسیله ‌آن ‌افکار و عقایدشان را بدون هیچ گونه سانسور و مانعی بیان می کنند و به‌این معنی که در یک فضای بحث وگفت وگوی آزاد افراد عقاید و افکار همدیگر را به ‌نقد می‌کشند و هر چه این مباحث بیشتر باشد،کیفیت اندیشه‌های ارائه شده نیز افزایش خواهد یافت.شیوه‌ذهن انگیزی‌ را می‌توان در محافل علمی و دانشگاهی کشور، بویژه دررشته‌های علوم‌انسانی که محتوایی ذهنی وتحلیلی دارند،به‌کار برد؛ به‌این صورت که دانشجویان علوم انسانی در مناظره‌های علمی خود با همدیگر و در یک فضای باز گفت و گو با تبادل ‌اندیشه‌هایی که بین خودشان دارند نظرات را متقابلاً نقد کرده و با دیدگاه‌های موافق و مخالف آشنا می‌شوندوحتی‌ایده‌های خلاقه‌ای ‌را‌ می‌توان‌ از درون ‌این ‌مباحث منتج‌کرد. همچنین کاربرد این روش در انجمن‌های علمی دانشجویان علوم انسانی باعث می شود تا آنها نسبت به‌افکار و ایده‌آل‌های خود شناخت بیشتری به‌دست آورند و با برخورد منطقی‌با‌نظرات انتقاد آمیز دیگران،قدرت پذیرش حقایق علمی یک بحث جدی را داشته باشند و این گونه نیز احساس شایستگی و کفایت لازم را به دست می آورند و بر اساس واقعیت های موجود می‌توانند ضمن شناسایی ضعف‌ها و توانایی‌های خود، راه‌حل مسائل مطرح شده در مباحث را پیدا کنند؛بنابراین روش ذهن‌انگیزی به‌ عنوان طرزفکر، عقیده ‌و روش مطمئنی برای تولید راه‌ حل ‌های مشترک درباره ‌حل یک مسأله می‌باشد.
۲-۲-۸ تأثیر اندیشه‌بزرگان و متفکران در ترویج تفکر انتقادی و خلاق:
همواره در بسیاری از کتابهای درسی که در رشته های علوم انسانی تدریس می‌شود اشاراتی به اندیشمندان بزرگی شده که شیوه‌ی‌زندگی،طرز تفکر و نظریات آنها تأثیر شگرفی در جوامع انسانی عصر خود و حتی بعدازآن نیز داشته‌اند؛ چراکه‌اندیشه‌های این متفکران که حاصل یک عمرزحمت وتلاش در راه اهداف انسانی بوده‌،به تغییر مسیر زندگی بسیاری از انسانهایی منجر شده‌که‌اندیشه‌ی‌این بزرگان را مطالعه‌نموده‌وبه‌آن عمل کرده‌اند. در اینجا جملاتی‌ از این اندیشمندان را مطرح می‌کنی.«ژان ژاک رسو»،جامعه شناس بزرگ می‌گوید: «تفکر،تنهاچیزی‌است که‌از انسان توقع می‌رود‌» یا نویسنده ‌برجسته ‌ویکتورهوگو می‌گوید: «انسان‌هایی زنده‌هستند که یک دم از مبارزه دست بر نمی‌دارند». الگو قرار دادن چنین اندیشه‌های برجسته‌و موفقی در مراکز‌آموزشی، مدارس، دانشگاه‌ها و به‌ویژه برای دانشجویان علوم انسانی که موضوع مباحث درسی آنها بیشتر جنبه تحلیلی دارد،باعث پرورش ذهنهایی با انگیزه کنجکاوی زیادوخود باوری مثبت می شود که هر دو از ویژگیهای تفکر انتقادی و تفکر خلاق می‌باشد. استفاده‌ازالگوهای رفتاری،ذهنی و شخصیتی انسانهای اندیشمند و موفق به عنوان یک منبع تغذیه‌ای مفید فکری‌است که می‌توان ازآن‌درجهت راهنمایی‌اندیشه‌های ‌خلاق و منتقدانه‌ دانشجویان علوم انسانی استفاده کرد؛ به‌این صورت که برای جهت دادن به‌ایده‌های خلاقانه دانشجویان باید بتواننداز یک الگوی پرورش دهنده‌ذهنی که متأثر از همین افکار و تجارب علمی اندیشمندان بهره گیرند و این افراد برجسته را به عنوان صافیهای مؤثری که چارچوب مشخصی را برای ایده‌ها تعیین می کنند و حتی با مقایسه کردن مراحل شکل گیری این ایده‌ها با نظرات علمی این متفکران نوعی نقد و تحلیل بنیادی نیز می‌شود. پس متوجه می‌شویم که استفاده از تفکرات و اندیشه های بزرگان علم و دانش در پیشبرد خلاقیت‌های ذهنی دانشجویان تا چه اندازه حائز اهمیت‌ است؛ آن چنان که «گوردون هولفیش» و «دکتر فیلیپ.ژ.اسمیت» در اثر مشترک خویش به نام «تفکر منطقی» معتقدند: «تعقیب کردن کارهای روحها یا ذهنهای بزرگ تنهاراه پرورش ذهنها است‌». در این قسمت‌ از بحث به د‌و نفر از دانشمندان برجسته‌نیا یعنی «دکتر جان توماس گریندر»، زبان شناس معروف، و «ریچارد واین بندلر»، ریاضی‌دان، اشاره می‌کنیم که به شیوه‌ای کاملاً نو با نام «برنامه‌یزی عصبی _ کلامی » یا ( ان ال پی ) دست یافته‌اند. این روش مد‌ل‌سازی رفتاری از طریق کشفیات علمی دیگران است. این دو نفر استعداد و دانش خود را برای انجام یک مقصود به‌کار برده‌ند؛ یعنی رفتار موفق‌ترین افراد را در هر زمینه مدلسازی کرده اند و سپس به دنبال کسانی می‌گشتند که از لحاظ علمی ، هنری، تکنیکی و…، بیشترین کارایی را داشته اند البته مسأله‌ای که آن­ها بیشتر پی گیر آن بودند توانایی ایجاد تغییر در ماهیت افکار و ایده‌های ذهنی افرادی بود که بیشتر فعالیت های مغزی‌آنها چارچوب مناسب علمی نداشته‌است ؛بنابراین با به‌کارگیری‌این روش موفقیتهای بی نظیری در زندگی خود کسب کرده‌اند. گریندر و بندلر از روش های تغییر رفتار افراد موفق برای ایجاد یک روش منحصر به فرد که برگرفته از سالها تجربیات و پشتکار نوابغ بود، سود می جستند؛ بنابراین با مطرح کردن این الگوی مؤثرتغییر رفتاری متوجه می‌شویم که در کشورهای غربی الگوسازی از موفقیتهای اندیشمندان و افراد برجسته‌ی‌آنان تا آن حد اهمیت‌داشته که دو نفر از دانشمندانشان به فکر تدوین چنین الگوی موفقی برای ایجاد تغییر در ساختاراندیشه‌ای‌افرادکرده‌اند که حتی روش ( ان ال پی ) برای جهت دادن به ایده‌های خلاق دانشجویان بسیار مؤثر بوده است. مطمئناًدرداخل کشور ایران نیز بسیاری از این ایده های خلاق و نودراندیشه جوانان ما وجود دارد که با وجود داشتن چنین الگوهایی و در الویت قرار دادن اندیشه های بکر این جوانان در رأس برنامه های علمی و کاربردی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی بسیاری از طرحهای ذهنی در جامعه عملی خواهد بود که این مسأله در رشته های علوم انسانی به دلیل ماهیت کیفی و ذهنی بودن آن نیاز به چنین الگوهای دقیق علمی دارد.
۲-۲-۹ ویژگی متفکران منتقد:
رابرت انیس، برای تفکر انتقادی ۱۳ ویژگی وخصوصیت را به شرح زیر ارائه می دهد و معتقد است که متفکران منتقد این ویژگی ها را دارا هستند:
ذهنی باز دارند
در زمان های لازم موقعیتی تازه ایجاد می کنند ویا موقعیتی را تغییر می دهند .
تمامی شریط را به حساب می آورند .
در جستجوی اطلاعات دقیق هستند.
در روشی منظم ،با اجزای یک کل پیچیده کار می کنند
در جست وجوی «جایگزین»های متفاوت هستند.
به دنبال دلایل می گردند
در جست وجوی بیانی روشن از پیامدها و نتایج هستند
مسئله ی اصلی را در خاطر حفظ می کنند
منابع معتبر را به کار می گیرند
از موضوع خارج نمی شوند
به احساسات و سطوح دانش دیگران حساس هستند (ارنشتاین و هانکینس،۱۳۷۳ )
از آن جا که تفکر انتقادی در همه ی جنبه های زندگی کاربرد دارد و در موقعیت های روزمره ،تفاوت بین موفقیت و شکست را به وجود می آورد،معلمان باید در صدد پرورش و پیشرفت تفکر انتقادی در خود باشند و این امر در گروی پرورش خصوصیات رفتاری متعدددر فرد است.
۲-۲-۱۰ مراحل پیشرفت تفکر انتقادی :
دراولین مرحله از پیشرفت تفکر انتقادی،افراد غالبا”این گونه فرض می کنند که قضاوت ها یشان همیشه صحیح است ومهارت های تفکر انتقادی شان به تئسعه گسترش نیازی ندارند.این امر در زمره ی بزرگ ترین خطرات تفکر انتقادی قرار دارد. افراد در این مرحله تشخیص می دهند که بعضی وقت ها انتخاب های ضعیفی را انجام می دهند،ولی غالبا”به انچه که افراد دیگر فکر می کنند،نمی اندیشند واین احتمال را در نظر نمی گیرند که احتمالا”در اشتباهند وشخص مقابل درست فکر می کند.کسانی که از این مرحله عبور می کنند،وارد مرحله ی بعدی می شوند.
افرادی که وارد این مرحله می شوند،توجهشان به ملاحظاتی است که در رابطه با قضاوت صریح و اشکار مطرح هستند.آنها به این مرحله رسیده اند که در امر تفکر انتقادی و قضاوت کردن در باره ی هر مسأ له،ایده،یا…عواملی مانند:شهرت،آوازه،قدرت و…از اهمیت اصلی برخوردار نیستند وباید به ملاحظات در باره ی خود آن مسأ له،ایده یا …توجه شود؛اگر چه،هیچ کس دانسته فکر نمی کند که به شیوه ای غیر انتقادی می اندیشد یا دچار قضاوت های گمراه کننده و بی اساس است.
۲-۲-۱۱ چرا تفکرانتقادی باید قسمتی از تمام دروس باشد؟
امروزه هم استادان و هم شاگردان اطلاعات فراوانی در دست دارند.استادان گاهی اوقات از دانستن اینکه چگونه همه ی این پیشرفت ها در رشته های تخصصی آن ها می تواند برای تعیین موارد مورد نیاز شاگردان به دست آید،ناامید می شوند.شاگردان یورش عصر اطلاعات را حتی شدیدتر از استادان خود احساس می کنند و کمتر می توانند از عهده فشار آن و فهم دنیای پیچیده اش بر آیند.استادان می توانند از طریق پیشنهاد چهارچوب ها ونظر گاه های تحلیلی برای دسته بندی کردن امور و تفکر انتقادی در مورد آن ها شاگردان را در رویارویی با این پیچیدگی کمک کنند.
توانایی های تفکر انتقادی شاگردان، طی تحصیل بدون کمک استادان و صرفا” با گوش دادن به سخنرانی ها و خواندن کتاب درسی و امتحان دادن به وجود نمی آید.استادان آشکارا باید بدانند که منظورشان از تفکر انتقادی درچارچوب رشته ی خود چیست.همچنین باید فرصت هایی را برای تمرین مهارت ها و روش های تفکر انتقادی برای شاگردان تدارک ببینند.استادان تمام رشته ها باید از طریق مجسم کردن چارچوب های تحلیلی، در میان گذاشتن روش های حل مسئله ی خود با شاگردان ،صحبت با همکاران وشرکت در سمینارهای آموزشی، مسئولیت آموزش مهارت ها و روش های تحقیق وبررسی انتقادی را بپذیرند.
علاوه بر آموزش مهارت های واضح وچهارچوب های تحلیلی،استادان باید جنبه های رفتاری تفکر انتقادی، مانند منابع فطری علاقه ،اعجاب،وکنجکاوی شاگردان را پرورش دهند.نظریه وایتهد (۱۹۲۹-۱۹۶۷،ص۳۶) در مورد شرط لازم بودن علاقه شاگرد در یادگیری، حقیقتی است که کمتر کسی می تواند منکر آن شود. معمولا” یادگیری قابل توجه فقط زمانی به وقوع می پیوندد که اگر (یادگیرنده)از طریق احساس شگفتی ،معما و علاقه فردی تحریک شوند. همه ما که با آموزش سر و کار داریم باید برای ایجاد چنین علاقه ای آماده باشیم.
این برای استادان کمال مطلوب است که گاه گاهی از غوطه ور شدن در رشته های خود قدم بردارند و بکوشند محتوای رشته ی خودرا از دید دیگران ببینند.این به معنای جدی گرفتن تردید و برداشت نادرست شاگردان است. چرا کسی اصلا”می خواهد معنای تک گویی هاملت،ماهیت فتوسنتز،امر مطلق کانت و مراسم قبیله ای جزیره نشینان تروبریاند را بفهمد؟ اگرما با رشته های تحصیلی خود دست کم بر اساس بعضی ازبد گمانی های شاگردان برخورد نکنیم ،به اهمیت نقش مهمی که در تحریک علاقه ی شاگرد و ایجاد انگیزه برای آموختن تفکر انتقادی باید ایفا کنیم،پی خواهیم برد.
ایجاد محیط های درسی ای که باعث تشویق بحث،پرسش و تعمق می شود ،تفکر انتقادی را پرورش ورشد می دهند.چنین محیط هایی را می توان از طریق تنظیم وقت کلاس که شامل بحث بیشتر باشد و با طرح تکالیف نوشتاری صریح و اثر بخش ایجاد کرد. تلفیق مطالب خواندنی نیز که باعث توسعه ورشد علاقه ی شاگرد می شود، اهمیت دارد.مطالب کتاب درسی سنتی معمولا” خسته کننده است. به نویسندگان آکادمیک بیشتری چون لوئیس توماس و استیفان جی گولد محتاجیم؛زیرا اثر آن ها گواه بر این است که دقت صحت علمی لازم نیست خسته کننده یا پیچیده باشد.ما می توانیم با انتخاب دقیق کتب و مطالب خواندنی بر پایه نظم و ترتیبی ویژه،شاگردان را در چیرگی بر طرز فکر های نادرستشان درباره موضوع درسی کمک کنیم و آن ها را با امر یادگیری لذت بخش آشنا سازیم.
تا هنگامی که آموزش به مثابه عملی مرتبط با بعضی از«حقایق» تعلیم و تربیت تلقی می شود،اتخاذ چنین روش تدریس علاقه محوری می تواند تهدید آمیز باشد.با این حال،هر یک ازما می داند که«حقیقت»در رشته های تحصیلی همواره از نو تعریف می شود.شاید وقت آن است که اعتراف شود هدف آموزش چندان ارائه ی حقیقت به افراد غیر مبتکر نیست،بلکه تعلیم نظرگاههای متفاوت درباره یانواع مختلف «حقایق»است .
این کتاب اصولا”با تأکید بر این که بهترین شیوه آموزش تفکرانتقادی بهره گیری از دید گاه های نظامند متفاوت و متشکل از عناصر ذهنی دانش است،از روش های سنتی تفکر انتقادی متمایز می شود. دراین روش، تأکید بحثهای مربوط به تفکر انتقادی هم بر رشته منطق است و هم بر مهارت های عمومی حل مسأله. تا زمانی که تفکر انتقادی صرفا”به منزله شکلی از منطق یا تعبیر و تفسیر سطحی روش علمی تلقی می شود،این تأکید کاملا” مفید، عینی وغیر شخصی باقی خواهد ماند .تفکر انتقادی باید از چارچوب فشرده چنین توصیه ای رهایی یابد وضمن گسترش،انواع نظر گاه های ذهنی وشخصی صریحتر را نیز در بر گیرد.
روش عینی-منطقی ای که بر تمام علوم حکمفرماست،فقط یکی از انواع متعدد نظرگاه های تفکر انتقادی است که می تواند ما را درفهم جهان و تنظیم تجربیاتمان کمک کند.در حالی که نظریه پردازهای بر جسته علوم مانند مایکل پلانی و نویسندگان بزرگی چون لؤیس توماس و کارل سیگن معترفند که ادعاهای علوم در مورد حقیقت تأیید شده عینی آغراق آمیز است،بیشتر شاگردان وافراد عادی، علوم را همچون منبع اعتماد و اطمینان می دانند .شاید ایمان مستمر جامعه مابه علوم و در جستجوی یقین بودن شاگردان تنها بازتابی فرهنگی است که زیر تسلط تفکر«ثنویت»است .
شاگردان باید هم مساعدت ها و هم نسبیت نظرگاه علمی را درک کنند . همچنین بدانند که هر رشته تحصیلی ویژه خود از واقعیت را ارائه می دهد.آن ها باید نقش مهمی را که ارزش ها، علائق واحساسات عمیق شخصی در ایجاد نظر گاه های تربیت فکری ایفا می کنند، دریابند .آمیختن عناصر شخصی و ذهنی درآموزش تفکر انتقادی بسیار سودمند است .آموزش تفکر انتقادی در چارچوبی مستقل، منطقی و «عینی»،عمل یاد گیری را به سان تلاشی جدی و غالبا”خسته کننده در می آورد .درحالی که بهترین تفکر انتقادی در هر رشته تحصیلی همیشه موجد قضاوت های درست و بدبینی معقول و عینیت است ،بهترین متفکران انتقادی نیز نسبت به موضوع مورد مطالعه علاقه شدید از خود نشان می دهند.
بیشتر استادان به رشته خود شدیدا” علاقه مندند .این افراد از روی بی علاقه گی و صرفا”برای خود دانش وارد رشته های تحصیلی شان نشدند.همه استادان نسبت به موضوع مورد مطالعه شان علاقه ای شخصی دارند و بهترین نحوه آموزش این علاقه را به شاگردان انتقال می دهند .اگر مابه شاگردان خود بیاموزیم که به تعدد نظر گاه ها توجه کنند داشته باشند و به آن احترام بگذارند، در مورد اینکه آن ها را تحصیل کرده واقعی بار آوریم ،پیشرفت چشمگیری کرده ایم .همچنین با این عمل به آن ها چیزی خواهیم داد که از چیزهای تحلیلی مجزا ،بسیار است .از طریق آموزش علاقه مندی به موضوع مورد مطالعه،می توانیم آن ها رادر حفظ و نگهداری آن تشویق کنیم تا بتوانند آن را به دیگران انتقال دهند .
موضوع مورد بحث دراینجا مسأله ارزشها و اهداف کلی تعلیم وتربیت است .نالس در اظهارات خود درباره ی ایمان آمریکایی ها به تعلیم وتربیت چنین می گوید«:بر این عقیده ایم که اگر دانش وسواد کافی در میان مردم توزیع شود.
افراد خوب از آب در می آیند و چگونگی استفاده از دانش خود را خواهند دانست(ص۱۸،۱۹۸۰).اگر چه ما دانش و فضیلت را دیگر یکسان نمی دانیم،با وجود این، وقوع حوادثی چون واترگیت ،جنگ ویتنام و تهدید سلاح هسته ای در فضا باعث شدند که ما به اشتباه خود پی ببریم.مسئولان این حوادث «نابغه ترین» افراد به شمار می آیند،هر چند واضح است که«بهترین» متفکران در زمینه سیاست نبودند. ویتنام به صورت میدان رزمایشی برای تکنو لوژی نظامی بسیار مخرب درآمدکه توسط افراد نابغه در وزارت دفاع آمریکا طرح ریزی و توسط زنان و مردان نابغه در صنعت آمریکا تولید شد .این افراد از دانش فنی بالایی بر خوردار بودند، ولی ظاهرا” توانایی عقب گرد و ارزیابی موارد ساده از این دانش را نداشتند .
ما همگی از محدودیت های منطقی –عینی دیدگاه علمی در خصوص مسائل مربوط به عاطفه و وجدان و پاسخگویی به پرسش های مربوط به کیفیت کلی زندگی آگاهیم.در حالی که ممکن است نتوانیم به شاگردان خود عقل و فضیلت بیا موزیم،لاأقل می توانیم با آمیختن آشکار عناصر ذهنی مناسبی چون شگفتی، زیبایی و اشتیاق شدید به درس مربوط، آن ها را از جنبه«علاقه» دانش آگاه سازیم. شاید بتوان از طریق آموزش درک غنا وتنوع رشته های تحصیلی به شاگردان ،آن ها را به حفظ و نگهداری این برکت و تنوع تشویق کرد. اگر یک شاگرد کلاس بیولوژی شگفتی وپیچیده گی استخر آب شیرینی را دریابد،احتمالا”می کوشد تا از آلودگی آن جلوگیری کند .اگر ما به شاگردان خود علاقه و توجه به مسائل را بیاموزیم یا حداقل به آن ها نشان دهیم که خودمان به مسائل توجه داریم ،آموزش تفکر انتقادی ما ممکن است باعث پدید آمدن تکنولوژی ای در آینده شود که سرو کارش به جای تخریب ،بیشتر با بهبود وسالم سازی باشد .شاگردان ممکن است بیاموزند که شگفتی های زندگی در سیاره ی ضعیف و شکننده ما فقط معما هایی اند که قوای حل مسئله ما را به کار می گیرند ،بلکه رازهایی هستند که صرفا”به دلیل زیبایی و لذت ،شایان پاسداری اند.