3- فراهم نمودن و قابل دسترس ساختن خدمات دولتی روی شبکه : در مرحله بعد ، دولت ها باید با ایجاد وب سایت هایی این امکان را فراهم سازند که کاربران تبادل های خود را انجام دهند. درست همان طوری که بخش خصوصی از اینترنت برای خدمات تجارت الکترونیکی استفاده می کند. دولت ها نیز باید در زمینه خدمات خود همین کار را انجام دهند. این مسئله می تواند باعث صرفه جویی در هزینه ها وبهبود پاسخ گویی وبهره وری شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

یکی از سودهای این مرحله از دولت الکترونیک، اصلاح تشریفات اداری پیچیده کنونی است. دولت ها می توانند کارمندان و کارگران کمتری را استخدام کنند. با خود کار کردن و روان نمودن رویه ها و فرایند ها، به ویژه در زمینه هایی نظیر مالیات بندی و مالیات گیری، اعطای مجوزها و غیره دولت ها می توانند، درآمدها را بهبود بخشند و در عین حال اعتماد عمومی به دولت را افزایش دهند.
برای اجرای مؤفق استراتژی دولت الکترونیک و بهره گیری از پتانسیل و منافع کامل آن، تأمین شرایط زیر ضروری هستند :
– رهبری الکترونیک : وجود رهبری واندیشه استراتژیک
– فراهم بودن زیر ساخت تکنولوژیکی
– وجود سرمایه انسانی آگاه و آماده در زمینه ICT
– وجود زیر ساخت حقوقی : اعتماد ، امنیت اطلاعات و حریم خصوصی
– قانون حفظت از داده ها
– قانون آزادی اطلاعات
– قانون امضای دیجیتال یا ارتباطات الکترونیک
– قانون جرم شبکه ای و سوء استفاده از شبکه
عوامل موثر در ایجاد دولت الکترونیک
در ادامه به عوامل مؤثری که در سرعت بخشیدن به دولت الکترونیک نقش دارند اشاره می کنیم :
– فناوری : بدون شک دولت الکترونیک موضوعی است که بر بستر یک فناوری پیشرفته، فرصت ظهور پیدا می کنند . در این میان گسترش پایگاه های داده یکپارچه ای که توسط آن می توان هر فردی را به طور یگانه شناخت، نقش مؤثرتری را دارد .
– سرمایه گذاری گسترده : تأسیس دولت الکترونیک به هیچ وجه ارزان نیست. به خصوص هزینه های ابتدایی آن بسیار بالاست . این عنوان نیز مانند عنوان قبلی از گلوگاههای تحقق یک دولت الکترونیک هستند که گذشتن از این دو، راه را برای شکل گرفتن دولت الکترونیک هموار می سازد.
– قوانین راه گشا : جا افتادن فرهنگ استفاده از دولت الکترونیک نیاز به تصویب قوانینی دارد که اعتبار خدمات این دولت را به رسمیت بشناسد و قابل استناد بودن مدارک دولت الکترونیک را مجاز بداند. به عنوان مثال یکی از مفاهیمی که در دولت الکترونیک مصداق پیدا می کند، امضای دیجیتال است. این نوع امضاها در آینده، در مبادلات الکترونیکی تحت رسانه ای که در دولت الکترونیک استفاده خواهد شد، همان نقشی را بازی خواهند کرد که امروزه امضاهای معمولی بازی می کنند. به هنگام استفاده از امضای یجیتال باید قئانینی برای تطبیق امضاها وجود داشته باشد تا هم جلوی سوء استفاده گرفته شود و هم افراد جامعه، اطمینان خاطر را برای استفاده از آن داشته باشند.
موانع و مشکلات استفاده از دولت الکترونیک :
یکی از مهم ترین اهداف دولت الکترونیک ، فراهم آوردن شرایطی برای مشارکت همه مردم در دولت و فعالیت های آن است. در همین راستا تحقیقات و گزارش های مختلفی در نقاط گوناگون دنیا ارائه شده است که به برخی از آنها به عنوان شاهدی بر این مدعا اشاره می شود :
1- موانع جغرافیایی : بعضی از مناطق به صورت سنتی، مناطقی روستایی و کشاورزی هستند. فراهم کنندگان اینترنت هم به این مناطق که شاید اشتیاقی از سوی خودشان هم برای دسترسی به اینترنت وجود ندارد، اقبالی نشان نمی دهند.
2- موانع اقتصادی : اقشار کم درآمد از پس هزینه های استفاده از اینترنت بر نمی آیند. کمترین امکانات استفاده از اینترنت، یک رایانه شخصی و یک خط اتصال به اینترنت است، که تهیه آنها هزینه ی قابل توجهی می طلبد. شاید به نظر برسد که هزینه استفاده از اینترنت، مانع جدیی بر سر راه استفاده از دولت الکترونیک نیست. ولی باید به این نکته توجه کرد که مخاطب دولت الکترونیک همه اقشار مردم هستند و وجود عده ای که مانع اقتصادی مهم ترین علل عدم دسترسی آنها به اینترنت است قابل انکار نیست.
3- موانع زبانی : حضور اتباع خارجی که با زبان رسمی منطقه آشنا نیستند ، مانع سوم است . در سطح کلی تر بعضی از خدمات دولت الکترونیک مربوط به اتباع کشورهای دیگر است. برقرار کردن رابطه با این گونه افراد و مشکلاتی که بر سر ترجمه موارد موجود است ، نیز جزء موانع زبانی محسوب می شود .
4- مانع ناشی از افراد معلول و ناتوان : چون بخشی از مخاطبان دولت الکترونیک این گونه افراد هستند باید این مورد را نیز به حساب آوریم. علاوه بر این در منبعی دیگر، از موانعی مانند کم سوادی به عنوان مشکلات فراگیر شدن استفاده از اینترنت یاد شده است.
یکی از مزایای دولت الکترونیک عدم تبعیض بین افراد، هنگام ارائه خدمات است. در حالت ایده آل، با بهره گرفتن از دولت الکترونیک، دیگر مسائلی مانند رانت خواری و پارتی بازی وجود نخواهد داشت و می توان تا حدودی به تحقق عدالت امید وار بود اما مشکل اساسی که پیش می آید شکافی است که بین مردم از جهت دسترسی یا عدم دسترسی به منابع دولت الکترونیک وجود دارد . مشکل دیگر در زمینه شناسایی افراد حین استفاده از خدمات دولت الکترونیک است. خدمات مختلف دولت الکترونیک مانند مالیات، خدمات بهداشتی، قوانین مهاجرت و غیره به مقداری عملیات تشخیص هویت نیاز دارد. عملیات دقیق شناسایی جلوی سوء استفاده از امکانات دولت الکترونیک را نیز می گیرد. به هر حال جلب اعتماد عمومی مردم نسبت به توانایی دولت الکترونیک برای حفظ امنیت اطلاعات و پیشگیری از سوء استفاده، عنصری کلیدی در راه مؤفقیت دولت الکترونیک است. برای حل این مشکل ، راه حلی که در یکی از منابع به آن اشاره شده بود، به کارگیری کارت های تصدیق بود.
این کارت ها مشابه کارت های شناسایی با امکانات خاص خود هستند مثل این که بتوان کارت خوان های مربوطه را به راحتی، حتی روی رایانه های شخصی نیز نصب کرد .
به طور کلی در راه ایجاد دولت الکترونیک چالش هایی وجود دارد که به طور اختصار می توان به برخی از آنها اشاره کرد:
– عدم احساس نیاز به وجود دولت الکترونیک
– ناتوانی در مرزبندی اطلاعات محرمانه وغیر محرمانه
– هزینه های سنگین ایجاد ، نگهداری و توسعه شبکه های اطلاع رسانی و پایگاه های اطلاعاتی
– نبود یا کمبود نیروهای متخصص فناوری اطلاعات در برخی از کشور ها- مشکلات مرتبط با چگونگی حفاظت از اطلاعات شخصی افراد
– چگونگی تحلیل مجدد خدمات دولتی به منظور استفاده از دولت الکترونیک
– نحوه ارائه کلیه اطلاعات مورد نیاز مشتریان
مشکلات پیاده سازی دولت الکترونیک
از نظر فنی برای پیاده سازی دولت الکترونیک مشکلات جدی وجود دارد. اگر بخواهیم نگاهی به مهم ترین مشکلات موجود در راه پیاده سازی یک دولت الکترونیک بیندازیم این عنوان ها جل نظر می کنند:
– سرمایه گذاری زیاد : دولت الکترونیک سرمایه گذاری اولیه فراوانی را طلب می کند و بازگشت سرمایه نیز سریع نیست به همین علت خطر گام نهادن در این راه نخستین مانع در راه تحقق است.
– امنیت اطلاعات : این مسألهتا کنون چندین بار با عنوان های مختلف در این مقاله مطرح شده است که نشان دهنده اهمیت آن است. یک نکته در این مورد که تا کنون مطرح نشده، مرزبندی بین اطلاعات محرمانه و غیر محرمانه است. به عبارت دیگر دولت الکترونیک بعضی از اطلاعات را باید بدون محدودیت در اختیار شهروندان ودیگر مخاطبان خود قرار دهد .در ضمن دسته ای از اطلاعات باید برای برخی از مخاطبان غیر قابل دسترسی باشد. تعریف و مشخص کردن این مرزبندی ها خود ،کار مشکل و دقیقی است. ضمن این که پس از تعریف این مرزبندی ها، پیاده سازی یک سیستم با آن مشخصات نیز کار دشواری است.
– پایگاه داده های گسترده : با توجه به حجم اطلاعات مورد استفاده در دولت الکترونیک، تصور این که این اطلاعات را بتوان روی یک سیستم یکپارچه نگهداری کرد، غیر ممکن به نظر می رسد. با در نظر گرفتن این مسأله مشکلات زیادی در راه استفاده از پایگاه داده های گسترده وجود دارد. هنگامی که یک سیستم می خواهد اطلاعاتی را که از یک کاربر گرفته و ذخیره کند باید اطلاعات را به مقاصد مختلفی ارسال نماید.
مزایای دولت الکترونیک
گام نخست در فرایند ایجاد دولت الکترونیک ، امکان استفاده آزاد و آسان از اطلاعات برای شهروندان است. این گام در تمامی کشور هایی که در این مسیر قدم گذاشته اند مشترک است. برخی از کشور های پیشرفته حتی قبل از ایجاد شبکه جهانی، اقدام به ایجاد مجموعه های الکترونیک غنی از اطلاعات به دوایر مختلف دولتی کرده و آن را به روش های مختلف در اختیار شهروندان قرار داده اند. امروزه بیشتر سازمان های دولتی در کشور های غربی، دارای سایت مستقل اینترنتی هستند که در ضعیف ترین حالت ، اطلاعات و قوانین جاری سازمان را در اختیار شهروندان قرار می دهند. در برخی دیگر از کشور ها نیز این مجموعه به صورت یک سایت مادر که حاوی پیوند هایی به زیر مجموعه های دولتی است، وجود دارد و شهروند با ورود به این سایت می تواند راه خود را تا جزئی ترین خدمات موجود، به راحتی انتخاب کند.
مزایای دولت الکترونیک عبارتند از :
1- دسترسی مستقیم به اطلاعات و خدمات مالی
2- ارتباط مستقیم با مقامات دولتی
3- صرفه جویی در زمان ، حمل ونقل ، ساعات کار ، هزینه های خدمات و منابع انرژی
4- افزایش کارایی عملیات دولتی
5- ارائه خدمت به شهروندان به صورت 24 ساعته و 7 روز هفته
6- امکان ارائه خدمات در هر مکان
نماد های دولت الکترونیک
نماد های دولت الکترونیک نشان دهنده این است که یک دولت الکترونیک می تواند چه بخش ها و چه افرادی را با یکدیگر مرتبط سازد .
1- رابطه موسسه دولتی با شهروند : مهم ترین و گسترده نوع کاربرد دولت الکترونیک، رابطه دولت با شهروند و بالعکس است . رابطه دولت با شهروند شامل ارائه اطلاعات مناسب به افراد، در اختیار قرار دادن فرصت ها، پرداخت قبض های مختلف و غیره می شود. این نوع رابطه با شهروند، به ایجاد تغییراتی در زندگی افراد منجر می شود.
2- رابطه دولت با دولت : این نوع رابطه بین دولت ها بدین خاطر است که معمولا سازمان های دولتی، متکی به دیگر نمایندگان دولتی هستند و تعامل الکترونیک بین آنها، از اهمیا خاصی برخوردار است. در رابطه با دولت در بیشتر موارد نیاز به دسترسی مستقیم به پای گاه های اطلاعاتی وجود دارد.
3- رابطه دولت با کسب و کار : این نوع رابطه نخستین رابطه ای بود که توسعه پیدا کرد، بنابراین به نیازهای خاصی از جامعه کسب و کار توجه می شود. این خدمات چند وجهی هستند.

از آن جا که انسان به صورت خداوند، آفریده شده است (پیدایش، ۱: ۲۷)، شناخت صفات الهی و سعی در شبیه سازی آنها در ضمیر انسان پایه­ مهم ترین اصل اخلاقی عهدعتیق، یعنی فرمانبرداری از خدا را تشکیل می­دهد. از این رو، هدف نهایی اخلاق را تشبّه به خداوند قرار داده است که از طریق عمل به فرامین الهی و شریعت محقّق می گردد. از این­رو در یهودیت، اخلاق و شریعت با یکدیگر رابطه‌ی عمیق و ناگسستنی دارد (کهن، ۱۳۸۲: ۲۳۱).
از مهم­ترین دلایل بعثت حضرت موسی (ع) رساندن دستورات و قوانین الهی از جانب خداوند به مردم بوده است. وی «ده فرمان» را که در الواح سنگی از جانب خداوند دریافت نموده بود به مردم رساند و از آنان عهد و پیمان گرفت که به دستورهای آن عمل کنند و مخالفت نورزند (خروج۲۴: ۸).
عهد عتیق بر جایگاه مهم تشریع واحکام الهی در زندگی انسان و نقش عمل به آن در تقرّب به خداوند و ریزش برکات الهی بر انسان تأکید دارد. در تورات آمده است: «پس قانونهای مرا و احکام مرا که اگر کسی به جا آورد موجب حیات اوخواهد بود نگاه دارید. خداوند منم. » (لاویان۱۸: ۵)، «اگر موافق قانونهای من سلوک نمایید و اوامر مرا نگاه داشته آنها را به جا آورید. پس بارانهای شما را در موسم آنها خواهم بارانید و زمین محصولش را زیاد خواهد کرد و درختان صحرا میوه خود را خواهند داد. » (لاویان۲۶: ۳-۴؛ نیز: ر.ک: تثنیه۶: ۱۸ ـ ۱۹؛ ۱۰: ۱۳ ـ ۱۴؛ لاویان۲۸: ۱ ـ ۱۵).
این کتاب، همچنین هشدارهایی نسبت به خطیر بودن معصیت و گناه و نقش منفی آن در حیات انسان دارد: «و اگر قانونهای مرا تحقیر کرده و جانهای شما احکام مرا مکره شوند تا تمامی اوامر مرا به جای نیاورده عهد مرا بشکنید، پس من این طور را به شما رفتار خواهم نمود که خوف و سلّ و تب محرقه را بر شما مستولی می گردانم تا چشمان را بی نور و جان را مغموم نمایند و بذر خود را بی فائده خواهید کاشت، چون که دشمنان شما آن را خواهند خورد. » (لاویان۲۶: ۱۵-۱۶)، «به هیچ یک از آنها خویشتن را ملوّث مسازید؛ زیرا که طوائفی که ایشان را از حضور شما اخراج می نماییم به این اعمال ملوّث شده اند. پس زمین ملوّث شده است. به آن سبب من انتقام عصیانش را از آن خواهیم کشید که زمین ساکنانش را قی خواهد نمود. » (لاویان۱۸: ۲۴-۲۵).
یادگیری احکام الهی و عمل به آنها باعث توکل و اعتماد به خداوند می­ شود «تا نسلهای بعدی هم این احکام را یاد بگیرند و به نوبه خود به نسلهای آینده بیاموزند. به این ترتیب آنها یاد می‌گیرند که به خداوند توکّل نمایند و آنچه را که او انجام داده است فراموش نخواهند کرد، بلکه پیوسته اوامر او را اطاعت خواهند نمود. » (مزامیر۷۸: ۶-۷) و همچنین باعث می­ شود تا آدمی به آن احکام به صورت درست عمل نماید، و عمل به احکام و فرامین الهی و ستایش او باعث امیدواری به خداوند و نجات خداوندی و رحمت بیکران او می­ شود «خداوندا، امید من به این است که تو مرا نجات دهی، من احکام تو را اطاعت می‌کنم. » (مزامیر۱۱۹: ۱۶۶؛ ۷۱: ۱۴؛ امثال۲۳: ۱۷-۱۸).
شبیه بودن انسان به خداوند، تنها از ناحیه­ی روح است نه جسم، و دارا بودن روح آسمانی سبب تفوق وبرتری او نسبت به سایر موجوادت و مخلوقات آفریدگار شده است. به همین جهت انسان باید روح خود را پاک و پاکیزه نگه­دارد (کهن، ۱۳۸۲: ۹۵). تا بتواند به بالاترین درجه از کمال که شبیه شدن انسان به خداوند است دست یابد (کلنر، ۱۳۸۲: ۲۴۱). انسان وجودی جسمانی و روحانی در طبیعت و اعجاز بزرگ آفرینش است. خداوند از انسان می‏خواهد در تحقق هدف او که استقرار نهایی خیر بر روی زمین است با او شریک باشد. بدین منظور، وظیفه اساسی آدمی تقلید و پیروی از خداوند است. خداوند ذاتاً مقدس است بنابراین انسان نیز باید مقدس باشد پس وظیفه هر یهودی رعایت اصول تورات است که از طرف خداوند فرستاده شده است. ارتباط خداوند با انسان در یهودیت، بسیار پرهیزکارانه است. این ارتباط براساس حس مشارکت و همکاری قرار دارد و همیشه آکنده از عشق و بخشایش است. انسان شریک فعال خداوند در حاکمیت یافتن اخلاق بر جهان است. انسان به واسطه خلقت اساساً روحانی خود می‏تواند با توسل به خداوند به ابدیت دست یابد. آدمی می‏تواند با اعمال نیک و صالح خود به ابدیت برسد. از دیدگاه دین یهود، هدف خداوند از آفرینشِ روح انسانی آن بوده است که آفریده‏اش را از خوبی‏های خود بهره‏مند سازد، اما اگر روح انسانی بدون زندگی جسمانی و هیچ تلاش و زحمتی از ابتدا به طور مستقیم در معرض فیض و خوبی‏های بی‏پایان پروردگار در جهان آخرت قرار می‏‏گرفت دچار شرم و خجلت ناشی از عدم بروز شایستگی پاداش می‏شد و نمی‏توانست به طور کامل از نور و رحمت الهی بهره‏مند شود. لذا می‏بایست که آن روح در لباس مادی جسم و تن آدمی به این جهان وارد شود و مدت زمانی را در آزمایش‏های گوناگون و گاه سخت و دشوار بگذارند تا با کوشش و تلاش، وفاداری خود را به خداوند و دستورات او نشان دهد و پس از آن با فرا رسیدن مرگ جسمانی و در صورت موفقیت از آزمون‏های متفاوت زندگی بتواند با افتخار بر سر سفره فیض الهی بنشیند و با لذت کامل و بدون خجلت از آن بهره‏مند شود.

• ولایت

در عهد عتیق آمده است: خداوند نبی را از میان مردم مبعوث می­گرداند و هر آنچه امر فرماید، نبی به مردم خواهد گفت و اگر کسی به سخنان نبی عمل نکند، خدواند او را مجازات خواهد کرد: «او از میان‌ قوم‌ اسرائیل‌ پیامبری‌ مانند من‌ برای‌ شما خواهد فرستاد و شما باید به‌ او گوش‌ دهید و از او اطاعت‌ کنید … فردی‌ که‌ به‌ او گوش‌ ندهد و به‌ پیامش‌ که‌ از جانب‌ من‌ است‌ توجه‌ نکند، او را مجازات‌ خواهم‌ کرد. » (تثنیه۱۸: ۱۵ و ۱۹).
نبی هر حکمی که دریافت کرد مکلّف به ابلاغ است و خداوند او را حفظ می­نماید. در مورد ارمیا امده است: «خداوند فرمود: چنین‌ مگو! چون‌ به‌ هر جایی‌ که‌ تو را بفرستم‌، خواهی‌ رفت‌ و هر چه‌ به‌ تو بگویم‌، خواهی‌ گفت‌. از مردم‌ نترس‌، زیرا من‌ با تو هستم‌ و از تو محافظت‌ می‌کنم‌. » (ارمیا۱: ۷-۸). یهوه خطاب به موسی می­گوید: «من‌ از میان‌ آنها پیامبری‌ مانند تو برای‌ ایشان‌ خواهم‌ فرستاد. به‌ او خواهم‌ گفت‌ که‌ چه‌ بگوید و او سخنگوی‌ من‌ نزد مردم‌ خواهد بود. » (تثنیه۱۸: ۱۸).
هر زمان که مردم سخنان نبی را نشنوند خداوند بر آنها اخم می­گیرد «دلهای خود را مثل سنگ، سخت کردند و نخواستند دستوراتی را که من با روح خود بوسیله انبیاء گذشته به ایشان داده بودم بشنوند. به همین دلیل بود که خشم عظیم خود را از آسمان بر ایشان نازل کردم. » (زکریا۷: ۱۲).
خشم خداوند سخت و شدید است و تا آنها را مجازات نکند آتشش خاموش نخواهد شد (ارمیا۲۳: ۱۰ و ۱۹-۲۰). یهود نافرمانی می­ کند و انبیای خدا را به قتل می­رساند، در نتیجه خدواند آنها را در چنگال دشمنان اسیر کرده و آنها را مورد آزار و اذیت آنها قرا می­دهد (نحمیا۹: ۲۶-۲۷). و هنگامی که ناله­هایشان به هوا برمی­خیزد، خداوند رهبرانی می­فرستد و آنها را نجات می­دهد، هنگای که دوباره بر فسق و فجور می­پردازند، سالها با ایشان مدارا کرده و وقتی به هوش نیامدند، قومهای دیگری بر آنان مسلط می­گرداند (همان۹: ۲۹-۳۰).
اطاعت انبیا در صورتی است که دعوت به پرستش خدای یگانه کنند؛ در غیر این صورت اطاعتشان الزامی نیست، و اگر ادّعا کنند که پیامشان از جانب خدایان دیگر است و در این راه معجزه­ای انجام دهند باید او و پرستندگان دیگر خدایان را مجازات کرد (تثنیه۱۳: ۱-۷). چون در عهد عتیق آمده است که انبیا برای هدایت مردم، آیات و معجزاتی داشتند؛ همان طور که جادوگران و انبیای «بعل» نیز افسون­هایی داشتند که آنها را برای خویشتن معجزه می­دانستند (خروج۷: ۱۱ و ۲۲).
۳-۳-۲-۴- اختیار
عهد عتیق به این سوال که: آیا انسان مجبور به گناه نیست؟ جواب منفی مؤکدی داده است: «اگر درست‌ عمل‌ می‌کردی‌، آیا مقبول‌ نمی‌شدی‌؟ اما چون‌ چنین‌ نکردی‌، گناه‌ در کمین‌ توست‌ و می‌خواهد بر تو مسلط‌ شود؛ ولی‌ تو بر آن‌ چیره‌ شو!» (پیدایش۴: ۷)، «و اگر در نظر شما پسند نیاید که‌ یهُوَه‌ را عبادت‌ نمایید، پس‌ امروز برای‌ خود اختیار کنید که‌ را عبادت‌ خواهید نمود، خواه‌ خدایانی‌ را که‌ پدران‌ شما که‌ به‌ آن‌ طرف‌ نهر بودند عبادت‌ نمودند، خواه‌ خدایان‌ اَموریانی‌ را که‌ شما در زمین‌ ایشان‌ ساکنید، و اما من‌ و خاندان‌ من‌، یهُوَه‌ را عبادت‌ خواهیم‌ نمود. » (یوشع۲۴: ۱۵).
یوسفوس در کتاب تاریخ خود نوشته است که اصل «اختیار و آزادی عمل» مشخص­کننده و وجه تمایز فریسیان (پارسایان و پرهیزگاران) بود. «اگرچه ایشان گفته­اند که همه چیز به دست تقدیر و سرنوشت است، مع ذلک آزادی عمل را از انسان سلب نمی­کنند. آنها معتقدند که مشیت خداوند بر این تعلق گرفته است که فرمان­های تقدیر را با اراده­ی انسان در هم آمیزد، تا انسان بتواند هر طور دلخواه او است متقیانه یا شریرانه رفتار کند» (کهن، ۱۳۸۲، ۱۱۱).
یک سخن اخلاقی که اغلب از آن یاد می­ شود، چنین است: «همه چیز در دست خدا است، جز ترس از خدا». مقصود آن است که هر چند خداوند سرشت افراد را معین می­ کند، مع­ذلک کاری با جنبه­ اخلاقی و خیر و شر زندگی او ندارد، و انسان در کارهای خود دارای آزادی عمل کامل است (کهن، ۱۳۸۲، ۱۱۱ و ۱۱۲).
این اصل که خوبی و بدی به دست خود انسان است، در تفسیر آیه زیر به خوبی بیان شده است: «ببین، من امروز برکت و لعنت را پیش شما می­گذارم» (تثنیه۱۱: ۲۶). در صورتی که در جای دیگر گفته شده است: «ببین، من امروز زندگی و خوبی و مرگ و بدی را پیش روی تو گذاشته­ام» (تثنیه ۳۰: ۱۵). چون ممکن است فرزندان اسرائیل بگویند: از آنجا که خداوند دو راه پیش پای ما گذاشته است، راه زندگی و راه مرگ، پس ما می­توانیم از هر کدام که مایل باشیم برویم، از این رو تورات چنین گوید: «تو زندگی را برگزین تا تو با ذریتت‌ زنده‌ بمانی» (همان ۱۹). مانند شخصی که بر سر یک دو راهی نشسته بود، یک راه از آن دو راه ابتدایش صاف و هموار، اما انتهایش پر از خار و خس بود. و راه دیگر ابتدایش پر از خار و خس، و انتهایش صاف و هموار بود. آن شخص به عابران هشدار می­داد و می­گفت: این راه را بنگرید که ابتدایش هموار است. اگرچند گام در آن بردارید سرانجام به انتهای آن می­رسید که پر از خار است، و اما راه دوم ابن راه ابتدایش پر از خار به نظر می ­آید لکن همین­که چند قدم پیش رفتید به جاده­ای صاف و هموار خواهید رسید. همین گونه موسی به بنی­اسرائیل گفت: بنگرید که شریران و بدکاران ظاهراً کامیاب هستند. آنها برای چند صباحی در این جهان کامیاب می­شوند و لذت می­برند، اما عاقبت مطرود خواهند بود. و نیز صالحان و نیکوکاران را بنگرید که در این جهان در رنج و مشقت به سر می­برند، آنان کوتاه مدتی در این جهان سختی می­کشند، اما عاقبت شاد و خرم خواهند شد». همین­طور درباره آیه­ی: «همانا آدم‌ مثل‌ یکی‌ از ما شده‌ است‌، که‌ عارف‌ نیک‌ و بد گردیده» (پیدایش ۳: ۲۲)، چنین گفته شده است: «خدای حاضر در همه جا، دو راه پیش پای او نهاد، راه زندگی و راه مرگ، لکن او راه دوم را برای خود برگزید» (کهن، ۱۳۸۲: ۱۱۲).
درباره اینکه چرا نسل بشر از یک تن (آدم ابوالبشر) به وجود آمد، بیان شده است که: «به خاطر نیکوکاران و بدکاران. تا آنکه نیکوکاران نگویند ما اخلاف یک نیکوکار هستیم (و نیکوکاری ما موروثی است)، و بدکاران نیز نگویند ما اولاد یک بدکار هستیم (و بدی او به ما ارث رسیده است و مجبور به خطاکردن هستیم) (همان). بنابراین هیچ کس نمی­تواند ادعا کند که خصلتی موروثی عامل مؤثری در اخلاق و رفتار او بوده است.
فلسفه­ی اختیار و آزادی عمل مورد تصدیق و تأیید کامل دانشمندان یهود است. ولی ایشان صدد حل این مشکل برنیامده­اند که چگونه می­توان موضوع پیش ­بینی خدا و اطلاع او از آینده را با اصل اختیار و آزادی عمل انسان تطبیق کرد و به راز آن پی برد. بلکه این اصل را به عنوان یک شیوه­ عملی زندگی ارائه داده­اند: «همه چیز قبلاً (به وسیله خداوند) پیش ­بینی شده است، و (با وجود این) انسان دارای اختیار و آزادی عمل کامل است» (کهن، ۱۳۸۲، ۱۱۲). خداوند بدین صورت در کار انسان مداخله می­ کند، پس از آنکه وی راه خود را چه خوب و چه بد انتخاب کرد، این امکان را به او می­دهد راهی را که برگزیده است ادامه دهد. شخص خوب به نیک ماندن تشویق می­ شود، و شخص بد به باقی ماندن در بدی (همان).
بنابراین مشاهده گردید که این موضوع که برای اراده و اختیار انسان قید و بندی وجود ندارد، شالوده­ی علم اخلاق عهد عتیق و دانشمندان یهود است. ماهیت زندگی بشر به وسیله­ امیالش شکل می­پذیرد. او می ­تواند در صورتی که مایل باشد از فرصت­های زندگی سوء استفاده کند. اما به هیچ وجه موافقت نشده است که چنین خطایی را مرتکب گردد. انگیزه بدی پیوسته وی را وسوسه می­ کند و به سوی فساد می­کشاند. لکن اگر گمراه شود و سقوط کند، مسئولیت آن تنها با خود اوست.
۳-۳-۲-۵-معاد
از بررسی عهدعتیق، خصوصاً بخش اسفارخمسه، چنین برمی­آیدکه این کتاب فاقد هرگونه اندیشه­ی صریح نسبت به عالم آخرت است واکثر وعده­هایی که در آن برانجام واجبات الهی داده شده، مربوط به بازگشت ایشان به زمین مقدس و بهره­مندشدن از نعمت­های بی ­پایان آن می­باشد. این امر موجب گشته که آیین یهود رنگ مادی به خود بگیرد و توجه به امور معنوی در آن اندک باشد (سبحانی، ۱۳۸۷: ۵۰). باوجوداین، در بخش­های دیگر کتاب مذکور تعابیری به­کاررفته که به نحوضمنی برعالم پس از مرگ دلالت دارند، لیکن غالباً متفرق، محدودومبهم بوده و تحت عناوین «داوری»، «نجات»، «ابدالآباد»، «پیوستن اسماعیل بعدازمرگ به نیاکان و اجدادخود»و … آمده است (قربانی، ۱۳۷۵: ۵۱). صریح­ترین جمله­ای که در عهدعتیق درباره رستاخیز وارده شده، چنین است: خداوند می­میراند و زنده می­ کند؛ به قبر فرود می ­آورد و برمی­خیزاند (اول سموئیل ۲: ۶). همچنین در کتاب اشعیا آمده است: مردگان‌ تو زنده‌ خواهند شد و جسدهای‌ من‌ خواهند برخاست‌. ای‌ شما که‌ در خاک‌ ساکنید بیدار شده‌، ترنّم‌ نمایید! زیرا که‌ شبنم‌ تو شبنم‌ نباتات‌ است‌. و زمین‌ مردگان‌ خود را بیرون‌ خواهد افکند (اشعیا ۲۶: ۱۹). البته یهودیان پس ازتبعید درتماس با فرهنگ بابلی وبه خصوص ایرانی کم­کم به بقای روح، پاداش وکیفر، بهشت و جهنم و رستاخیز مردگان اعتقاد پیدا کردند (کهن، ۱۳۸۲، ۳۶۲-۳۶۳؛ مشکور، ۱۳۶۸: ۱۳۴و۱۴۲؛ توفیقی، ۱۳۸۱: ۱۱۰).
ابن میمون هدف ازانجام دستورات شریعت موسی رابه استناد آیه ۲۴ازفصل ۶تثنیه رسیدن به دوکمال می­داند. اصلاح اموردنیوی مردم و دست یابی به اخلاق فاضله ودرراستای این دوامر کلی به مواردی دیگر اشاره می­ کند ازجمله : نفی بت پرستی وانکار اعتقاد پرشتش بتها دربهبود وآبادانی زندگی دنیوی، کنارگذاشتن شهوات دنیوی وخوارکردن آن، طهارت وقداست، نرمخویی ومدارا بامردم ودوست داشتن پروردگار. ولی به ثواب وپاداش اخروی وتجسم اعمال درسرای آخرت ویا بهشت اشاره نمی­کند (ابن میمون، ۱۹۷۴: ۵۸۰-۶۰۹).
ابن کمونه از متکلمان یهودی به ثواب و پاداش اخروی دربهشت وجهنم معتقد است. او ثواب اطاعت ازخدا را خلود در بهشت وکیفرگناهان را عذاب درجهنم بدون خلود مطرح می­ کند ولی می­گوید این موضوع در تورات تبیین نشده ولی علمای یهود آن را نقل کرده و ویژگیهای آن را بیان نموده اند. او رستاخیز مردگان را در دو زمان مطرح می­ کند یک بار در زمان مسیح موعود که این رستاخیز به صالحان اختصاص دارد ویک بار در قیامت که مربوط به همه مردم است و درمورد نیامدن قیامت در اسفارخمسه می­گوید که انبیا همانند طبیبان، درد بیماران را مداوا می‌کنند. مردم زمان موسی از منکرین عقاب و قیامت نبودند بلکه مرضشان پرستش بت‌ها و ستارگان… بود و این تصور را داشتند که پرستش غیرخدا، باعث آبادانی زمین و افزایش میوه‌هاست. خداوند قصد داشت این افکار غلط را از ذهن آنان بردارد و به وسیله موسی خبر داد که پرستش خدا، باعث آبادانی زمین و صحت و سلامت افرادست. یهودیان به قیامت و رستاخیز معتقد بودند و این مسأله نسل در نسل به دیگران منتقل می‌شد و آنان بر مردگانشان ترحم می‌ورزیدند و به توبه قبل از مرگ اعتقاد داشتند و افرادی که به قصاص کشته می‌شدند از خداوند درخواست کاهش عذاب اخروی او را داشتند (ابن کمونه، ۱۳۸۳: ۱۳۴-۱۳۵ و ۱۵۷-۱۵۹).
ازآنچه گفته شد، چنین برمی­آید که نظریه­ رستاخیز در اسفارخمسه وجودداشته است، اما طی تحولات تاریخی حذف شده و مجدداً در دوران پس از کتاب مقدس مطرح شده است، همچنان­که در تلمود، اعتقاد به رستاخیز از اصول دین و ایمان یهودی معرفی می­ شود و انکارآن گناهی بزرگ و نابخشودنی انگاشته می­ شود. ازاین رو، بهشت به عنوان پاداش برای انجام فضایل اخلاقی و جهنم به عنوان عقاب برای ارتکاب رذایل اخلاقی درتورات خصوصاً اسفارخمسه وجود ندارد. ثواب وعقاب درعهدعتیق معمولادرچارچوب زمان تحقق می­یابد (مسیری، ۱۳۸۳، ج۵، ۳۱۳). در ده فرمان آمده است که فرمانبرداری از والدین باعث طول عمر می­ شود. درسفرتثنیه اطاعت از فرمانهای الهی را موجب نزول باران می­داند (۱۱: ۱۳-۱۴). در سفرایوب اعطای پاداش خیر به او درهمین دنیاآمده است (۴۲: ۱۲-۱۵).
بعید به نظر می­رسد که: این دین توحیدی، با داشتن چنین مضامین والای اخلاقی، این اصول را بدون پشتوانه ی اخروی رها کرده باشد؟! این آموزه­ها با آموزه معاد به تکامل می­رسد، و این اصول دالّ بر این است که به احتمال زیاد آموزه معاد در الواح اولیه­ای که بر موسی (ع) نازل شده بود، وجود داشته و در طول تاریخ این قسمت ­ها از آن حذف گردیده است. تاریخ نیزگواهی قطعی می­دهد که نسخه های «تورات» بارها در جریان حوادث مختلف تاریخی – خصوصاً در حمله بخت النّصر به یهود – از میان رفته و عدّه­ای از رجال مذهبی یهود آن را بعداً به رشته تحریر درآورده­اند (ر.ک: هاکس، ۱۳۸۳؛ بلاغی، ۱۳۳۰).

بنا براین در خصوص چک در کنوانسیون ژنو ۱۹۳۱ نیز همانند قانون تجارت ایران در صورت عدم پرداخت وجه چک توسط بانک محال علیه اعتراض عدم تأدیه مورد قبول واقع گردیده شده است و دارنده چک می بایست وفق مقررات کنوانسیون نسبت به اعتراض عدم تأدیه اقدام نماید.

۲-۲-شرایط اعتراض
همان طوری که در تنظیم برات، سفته و چک (اسناد تجاری خاص ) باید طبق مقررات قانون تجارت عمل شود و در تنظیم این اسناد باید اوصاف شکلی را رعایت نمود تا سند تجاری وفق قانون تنظیم و آثار قانونی بر آن بار گردد برای این که دارنده این اسناد تجاری بتواند از حقوق مکتسبه خود وفق قانون بهره مند گردد و از مزایای این اسناد به نفع خود استفاده مطلوب نماید لازم است که به حقوق خود به عنوان دارنده یک سند تجاری واقف گردد و از طرفی بداند که در صورت عدم پرداخت یا عدم قبولی این گونه اسناد، به هر دلیلی که باشد، می بایست چه اقدام قانونی انجام دهد و در انجام این اقدامات از چه قواعدی پیروی نماید. بنا براین لازم است که بدواً دارنده حق اعتراض را شناخته و سپس اعمالی را که دارنده حق
اعتراض بایستی انجام دهد را به طور تفصیلی بیان نماییم.
۲-۲-۱-شرایط دارنده حق اعتراض: اسناد تجاری خاص (برات ، سفته و چک )در سیر انتقالی خود با ظهر نویسی از شخصی به شخص دیگر انتقال می یابند و چه بسا در این نقل و انتقال افراد زیادی هم نقش داشته باشند. اما وقتی که این اسناد در هدف نهایی صدور خود یعنی وصول وجه مندرج در متن سند دچار مشکل می شوند باید دید که چه شخصی باید اعتراض نماید.
۲-۲-۱-۱-دارنده حق اعتراض در برات
ماده ۲۷۴ق.ت.ا مقرر داشته است که :
« نسبت به برواتی که وجه آن باید درایران به رؤیت یابه وعده از رؤیت تأدیه شود اعم از این که برات در ایران صادرشده باشد یا در خارجه دارنده برات مکلف است پرداخت یا قبولی آن را در ظرف یک سال از تاریخ برات مطالبه نماید والا حق رجوع به ظهرنویس ها و هم چنین به برات دهنده که وجه برات را به محال علیه رسانیده است نخواهد داشت. »
و از طرفی ماده ۲۸۰ ق.ت.ا مقرر داشته است که:
« امتناع از تأدیه وجه برات باید در ظرف ده روز از تاریخ وعده به وسیله نوشته ای که اعتراض عدم تأدیه نامیده می شود معلوم گردد. »
ماده ۲۸۲ق.ت.ا نیز در ادامه بیان می دارد :
« نه فوت محال علیه ونه ورشکستگی او نه اعتراض نکولی دارنده برات را از اعتراض عدم تأدیه مستغنی نخواهندکرد.»
بنا براین با توجه مادتین فوق باید گفت که وظیفه دارنده برات عبارت است از:
«۱- ارائه برات وتحصیل قبولی و انجام تشریفات قانونی در صورت عدم قبولی برات .
۲- اقدام برای در یافت وجه برات و انجام تشریفات قانونی در صورت عدم پرداخت .
۳- اقامه دعوی. » (ستوده ،۱۳۸۰: ۷۵ )
پس وظیفه دارنده برات در وحله اول اخذ قبولی برات و مطا لبه وجه آن از برات گیر می باشد. چنان چه وجه برات به هر دلیلی پرداخت نشد، اعم از عدم قبولی برات گیر، نکول برات، عدم تأدیه، ورشکستگی یا فوت برات گیر «دارنده برات باید به مسئولان برات، یعنی کسانی که در ماده ۲۴۹ ق.ت.ا به آنها اشاره شده است مراجعه کند .» (اسکینی ،۱۳۸۴: ۱۳۷ )
این مسئولان عبارتند از :
۱-برات دهنده ۲-قبول کننده ۳- ظهر نویس ۴-ضامنین ۵-شخص ثالث قبول کننده
پس مشخص گردید دارنده حق اعتراض در صورت عدم تأدیه وجه برات شخصی نیست جزء دارنده برات. در مواد فوق اعتراض را حق دارنده برات دانسته اما تعریفی از دارنده ارائه ننموده. اما ماده ۳۲۰ ق.ت.ا در مورد دارنده مقرر داشته است که :« دارنده هرسند در وجه حامل، مالک و برای مطالبه وجه آن محق محسوب می شود مگر در صورت ثبوت خلاف مع ذلک اگر مقامات صلاحیت دار قضائی یا پلیس تأدیه وجه آن سند را منع کند تأدیه وجه به حامل مدیون را نسبت به شخص ثالثی که ممکن است سند متعلق به او باشد بری نخواهد کرد. »
در این ماده دارنده سند در وجه حامل مالک آن محسوب می شود اما در مورد اسناد غیر حامل باید گفت که دارنده شخصی است که سند در وجه او صادر شده یا منظور از دارنده شخصی است که برات و سایر اسناد تجاری با ظهر نویسی و یا ناقل قانونی به او انتقال یافته است .
با توجه به این که «اعتراض یکی از تشریفات اصلی است که باید از طرف دارنده برات رعایت گردد و عدم رعایت آن طبق ماده ۲۹۰ ق.ت.ا موجب اسقاط حق دارنده برات بر علیه ظهر نویسان و برات دهنده ای که ثابت کند وجه برات را در سر وعده به برات گیر رسانده است خواهد شد. » (ستوده ،۸۵:۱۳۸۰)
اما آیا اشخاص دیگر نیز حق مراجعه دارند؟
ماده ۲۴۷ ق.ت.ا در خصوص وکیل مقرر داشته است که :
« ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است مگر این که ظهرنویس وکالت در وصول را قید نموده باشد که در این صورت انتقال
برات واقع نشده ولی دارنده برات حق وصول و لدی الاقتضاء حق اعتراض و اقامه دعوی برای وصول خواهد داشت جز در مواردی که خلاف این در برات تصریح شده باشد.»
با توجه به این ماده می توان گفت که «دارنده برات به عنوان وکالت دارای کلیه حقوق و وظایفی است که بر عهده دارنده اصلی برات است و می تواند وجه برات را وصول کند، اعتراض کند یا اقامه دعوا کند.» ( ستوده ، ۱۳۸۰ : ۵۴ ) از آن جایی که «معمولاً ارائه برات توسط مستخد مان دارنده و یا توسط بانک دارنده برای قبولی ارائه می شود.» (عرفانی ،۷۳:۱۳۸۸ )
این اشخاص که به نمایندگی از دارنده برات برای اخذ قبولی، برات را به برات گیر ارائه می دهند بر خلاف موردی که به عنوان وکالت برات را در اختیار دارند فقط در حد اخذ قبولی اختیار داشته و حق اعتراض ندارند.
ماده ۱۸ ک.ژ ۱۹۳۰ نیز در این خصوص مقرر داشته است که :
« هنگامی که ظهرنویسی متضمن عبارات [«وصولی» یا «به‌عنوان وکالت»]^[۷] یا هر عبارت دیگر که حاکی از وجود نمایندگی است باشد، دارنده می‌تواند تمام حقوق ناشی از برات را اعمال نماید، اما در ظهرنویسی آن تنها می‌تواند به‌عنوان وکالت در وصول عمل کند.در این صورت، مسئولان سند اجازه دارند فقط همان ایراداتی را که می‌توانند علیه ظهرنویس اقامه کنند، در مقابل دارنده نیز عنوان نمایند. نمایندگی برای ظهرنویسی به‌عنوان وکالت، با مرگ موکل یا حدوث عدم اهلیت قانونی او پایان نمی‌یابد. »
تفاوتی که در قانون تجارت ایران با کنوانسیون ژنو در خصوص وکالت دارنده برات وجود دارد این است که در کنوانسیون ژنو بعد از فوت دارنده اصلی برات، سمت وکیل زائل نمی شود اما در قانون تجارت این چنین نبوده زیرا وفق مقررات قانون مدنی وکالت یک عقد جایز بوده و هر عقد جایزی وفق ماده ۹۵۴ ق.م به موت احد طرفین منفسخ می شود.
ممکن است دارنده برات فوت کند در این حالت آیا حق اعتراض پا برجا خواهد بود یا خیر ؟ در این خصوص باید گفت که « تمام اموالی که در معنی اعم ملک مورث به هنگام موت ملک او محسوب می شود به عنوان ترکه با فوت او به وراث وی منتقل می گردد. » (شهیدی ، ۱۳۸۷ : ۶۳ ) و این انتقال « بدون اراده متوفی و ورثه تحقق پیدا می کند به عبارتی قهری می باشد.» (امامی ، ۱۳۸۱ : ۱۸۱ ) از طرفی « اسناد بهادار در وجه حامل مانند اسکناس و چک های تضمین شده و سهام بی نام شرکت ها و برات در وجه حامل و قبول شده در زمره اموال منقول است. » ( کاتوزیان ،۱۳۸۸ :۶۱) پس می توان گفت که برات و سفته و چک از جمله اموال منقول بوده که با فوت دارنده آن به صورت قهری به وراث انتقال می یابد و به تبع این انتقال ، کلیه حقوق متعلق به برات، سفته و چک به وراث انتقال می یابد.
بنا براین چنان چه فوت دارنده برات قبل از اعتراض باشد وراث وی می توانند اقدام به اعتراض نمایند و اگر بعد از اعتراض باشد وراث این حق را خواهند داشت که اقدامات بعدی اعم از صدور برات رجوعی و یا طرح دعوی را انجام دهند زیرا وراث قائم مقام مورث خود می باشند.
در خصوص ورشکستگی دارنده برات نیز می توان گفت که :
ماده ۴۱۸ ق.ت.ا مقرر داشته است که :
« تاجر ورشکسته ازتاریخ صدورحکم از مداخله در تمام اموال خود حتی آن چه که ممکن است در مدت ورشکستگی عاید او گردد ممنوع است. در کلیه اختیارات و حقوق مالی ورشکسته که استفاده از آن مؤثر در تأدیه دیون او باشد مدیر تصفیه قائم مقام قانونی ورشکسته بوده و حق دارد به جای او از اختیارات و حقوق مزبور استفاده کند.»
منظور از قائم مقام « شخصی است که به جانشینی دیگری دارای حقوق و تکلیف او می گردد(مانند وارث و مورث ) با توجه به نص صریح ماده ۴۱۸ ق.ت.ا مدیر تصفیه تاجر ورشکسته در کلیه اختیارات و حقوق مالی تاجر که استفاده از آن مؤثر در تأدیه دیون او باشد قائم مقام او به شمار می رود. » (شمس،۱۳۸۵ : ۳۰۰)
بنا براین مدیر تصفیه به عنوان قائم مقام تاجر ورشکسته می توانند اقدام به اعتراض نمایند و اگر بعد از اعتراض باشد این حق را خواهد داشت که اقدامات بعدی اعم از صدور برات رجوعی و یا طرح دعوی را انجام دهد .
ماده ۴۳ ک.ژ ۱۹۳۰ در خصوص این که چه کسی حق اعتراض را دارا می باشد مقرر داشته است که :
«دارنده برات می تواند حق مراجعه خود را علیه ظهرنویسان، برات کش و سایر مسئولان سند اعمال نماید … »
ماده ۴۴ ک.ژ ۱۹۳۰ نیز مقرر داشته است که :
« نکول یا عدم پرداخت باید از طریق رسمی محرز گردد (اعتراض نکول یا عدم تأدیه).
اعتراض عدم قبولی باید ظرف مهلت مقرر انجام شود. اگر درخصوص مورد مذکور در بند یک ماده ۲۴ نخستین ارائه در
آخرین روز مهلت واقع شده باشد، اعتراض می‌تواند روز بعد هم به ‌عمل آید.»
همچنین ماده ۴۵ ک.ژ ۱۹۳۰مقرر داشته است که :
« دارنده باید نکول یا عدم تأدیه را به ظهرنویس قبل از خود یا به برات کش ظرف چهار روز غیرتعطیل از تاریخ انجام اعتراض یا در مورد شرط «بازگشت بدون مخارج» از روز ارائه برات، اطلاع دهد. هر ظهرنویس باید ظرف دو روز غیرتعطیل متعاقب روز دریافت اطلاع نامه [اخطاریه]، ظهرنویس ماقبل خود را با ذکر نام و نشانی آن هایی‌که اطلاع نامه‌های قبلی را به وی ارسال داشته ‌اند، آگاه نماید، و این عمل به همین ترتیب ادامه یابد تا به شخص برات کش برسد. مدت های فوق‌ الذکر از تاریخ دریافت اطلاع نامه قبلی شروع می‌شود.»

این تفسیر بزرگ ترین و مهم ترین اثر مفسّر می باشد که در پنج جلد تالیف شده است. در طبقات مفسّران شیعه درباره این تفسیر این گونه آمده است:«این تفسیر در پنج جلد و اخیراً در ۱۰ جلد معمولی به چاپ رسیده است نخستین چاپ آن به سال ۱۲۸۴ ه.ش در تهران و بعد در سال ۱۲۹۶ه.ش در سه جلد و یک بار در سال ۱۳۱۴ه.ش در تبریز منتشر گردید و سرانجام با تعلیقه و تحشیه استاد شعرانی بارها به چاپ رسیده است.^[۵۸]»
برخی معتقدند که این تفسیر ناقص بوده و بعد ها توسط داماد وی به پایان رسیده است.
«گفته می شود تفسیر فارسی معروفش هنگام وفات او ناتمام بوده که دامادش بعد از وفات او، آن را تکمیل کرد.^[۵۹]»
البته این نظر صحیح به نظر نمی رسد چرا که همانگونه که بعداً خواهد آمد ملا فتح الله تفسیر خلاصه المنهج را بعد از منهج الصادقین تالیف کرده است. از این رو صحیح به نظر نمی رسد که داماد وی منهج الصادقین را به پایان رسانیده باشد.
چون بررسی این تفسیر موضوع اصلی این پژوهش است در ادامه به طور مفصل به بررسی ابعاد آن، انگیزه مولف از نگارش آن و دیگر موضوعات آن خواهیم پرداخت.

1. 1. خلاصه المنهج

یکی دیگر از آثار ملا فتح الله کاشانی تفسیر«خلاصه المنهج» است که بعد از تالیف منهج الصادقین به نگارش آن پرداخت.
«تفسیر خلاصه المنهج به فارسی نیز از اوست. این تفسیر از تفسیر اولش مختصرتر و در دو مجلد است.^[۶۰]»
«مولف پس از تالیف منهج الصادقین، به تالیف دیگری اقدام نموده است، آن را به نام «خلاصه المنهج » نامیده است این تفسیر در دو مجلد بزرگ قرار دارد.^[۶۱]»
همانطور که اشاره شد این تفسیر نیز مانند خود منهج الصادقین در میان علماء و اهل تراجم معروف است.

1. 1. زبده التفاسیر

ملا فتح الله کاشانی علاوه بر نگارس به زبان فارسی، تفسیری نیز به زبان عربی به نام«زبده التفاسیر» نگاشته است. این تفسیر دوره کامل تفسیر قرآن کریم به زبان عربی است. صاحب طبقات مفسّرین شیعه در مورد روش تفسیری ملا فتح الله در این تفسیر می نویسد:
«روش تفسیری ایشان در نقل اخبار، بدین سان است که نخست اخبار اهل سنت را می آورد و سپس روایات اهل بیت:را ذکر می کند و در نقل روایات اهل بیت:مقید به نقل از منابع اصلی، تفسیر قمی، عیاشی، تفسیر منسوب به امام حسن عسکری۷، اصول کافی و کتب صدوق می باشد. مفسّر بزرگوار در تالیف این اثر به تفاسیر کشاف از نظر ادبی، و معانی و بلاغی و تفسیر بیضاوی از نظر مطالب عرفانی و تحقیقات فلسفی و مطالب اخلاقی و تفسیر مجمع البیان از نظر اختلاف قرائات، فضیلت سوره ها، و تناسب آیات مراجعه دارد.^[۶۲]»
در روضات الجنات آمده است« این تفسیر نیز بزرگ است و نزدیک به هشتاد هزار سطر است و در دو مجلد قطور است. بنا بر آنجه در اول تفسیر آورده، آن را بعد از دو تفسیر نوشته است و من نسخه خطی آن را دیدم. از نوشتن آن در نیمه ذی القعده سال ۹۷۷ فراغت یافته و در آن اخبار اهل بیت۷را آورده و در اکثر موارد از کشاف، تفسیر قاضی و مجمع البیان و جوامع الجامع طبرسی نقل کرده است.^[۶۳]»

1. 1. ترجمه قرآن

وی علاوه بر نوشتن تفسیر به ترجمه قرآن نیز پرداخت؛ چون می بایست در ضمن تفسیر، ترجمه ای طبق تفسیر خود ارائه دهد. صاحب ریاض العلماء درباره ترجمه وی می نویسد: «او ترجمه قرآن به فارسی دارد که مشهور است و بر حاشیه برخی قرآن ها به طور اختصار نوشته شده است.^[۶۴]»
وی ابتدا ترجمه توضیحی مفصل آیات را می آورد و سپس به تفسیر آن می پردازد این کتاب بارها در ایران به جاپ رسیده است از آن میان در سال ۱۳۳۳ه.ش در ده جلد از سوی کتابفروشی علمی چاپ و منتشر شده است.
آثاری که تا این جا به آن اشاره کردیم تنها آثار قرآنی ملا فتح الله است علاوه بر این وی آثار دیگری نیز دارد که در حوزه غیر قرآنی تالیف کرده است.

1. 1. شرح نهج البلاغه

این کتاب که به نام «تنبیه الغافلین و تذکره العارفین» معروف است، شرح فارسی نهج البلاغه بوده و در ایران به چاپ رسیده است.^[۶۵] این کتاب در کتابخانه آستان قدس رضوی جزء کتابهای خطی است و در کتابخانه مرکزی نگه داری می‌شود.
صاحب روضات الجنات نیز از این کتاب نام برده و آن را کتاب معروفی که در شیراز و اصفهان و هرات دیده، معرفی می کند.^[۶۶]
علامه سید محسن امین صاحب اعیان الشیعه شرح نهج البلاغه و تنبیه الغافلین و تذکره العارفین را دو کتاب مجزا برای ملا فتح الله نام برده است^[۶۷] که سید جعفر سبحانی در موسوعه الطبقات الفقهاء می گوید هردو کتاب یکی است.^[۶۸]
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

لازم به ذکر است که این کتاب در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود بوده و جزء کتب خطی است که در آن جا نگه داری می‌شود و نویسنده آن را در کتابخانه آستان قدس مشاهده کرده است و باید گفت که سخن استاد سبحانی در این مورد صحیح است.

1. 1. استنساخ کتاب الاستبصار

آقا بزرگ تهرانی در «طبقات اعلام الشیعه» از این کتاب نام برده، می نویسد:
«و از آثار ماندگارش بازنویسی کتاب استبصار است که به طور کامل با مشایخش به دست اوست و از نوشتن آن در ۸ شعبان ۹۷۳ه.ق فراغت یافته است.^[۶۹]» وی همچنین در «الذریعه» نیز از این کتاب نام برده است.^[۷۰]

1. 1. ترجمه احتجاج طبرسی

یکی دیگر از آثار ملا فتح الله ترجمه احتجاج طبرسی است. وی آن را برای شاه طهماسب صفوی تالیف و یک نسخه خطی آن در خزانه شیخ صفی از شهر اردبیل آذربایجان به نظر میرزا عبدالله افندی صاحب ریاض العلما رسیده است^[۷۱].
نام این ترجمه در اعیان الشیعه^[۷۲]، موسوعه الطبقات الفقهاء^[۷۳]، روضات الجنات^[۷۴] و دیگر کتب تراجم و تاریخی نیز آمده است.

1. 1. ترجمه «قواعد الاحکام تالیف علامه حسن بن یوسف بن مطهر حلی» نیز از دیگر آثاری است که به ملا فتح الله کاشانی نسبت داده شده است^[۷۵].

1. 1. علاوه بر آثار فوق مرحوم سید محسن امین در ذکر آخرین آثار ملا فتح الله از دو اثر به نام های «ماده التاریخ» و «ملاذ الفقهاء» نام می برد^[۷۶]

از آن جا که این آثار در جای دیگر ذکر نشده است، آنچه صحیح به نظر می رسد این است که این دو جزء آثار ملا فتح الله نمی باشد بلکه اشاره به تاریخ وفات ایشان دارد که به اشتباه جزء آثار وی شمرده شده است^[۷۷] در تایید این مطلب نیز شعری است که بر سر قبر آن بزرگوار نگاشته شده است.
فقها را چو ملاذی به جز آن قدوه نبود بهر تاریخ نوشتند ملاذ الفقهاء
وفات
ملا فتح الله سرانجام پس از سال ها تلاش و کوشش در راه علم و سپری کردن عمر در راه اندوختن علوم بویژه علوم قرآنی، در سال ۹۸۸ ه.ق در کاشان وفات یافت و در همان جا به خاک سپرده شد. در مورد تاریخ وفات و محل خاک سپاری ملا فتح الله اختلاف نظر است. برخی مانند آقا بزرگ تهرانی; وفات او را به سال ۹۸۸ه.ق و در کاشان می دانند؛ به نظر می رسد که همین سخن درباره وفات ملا فتح الله درست باشد.
و عده ای دیگر معتقدند که وی در سال ۹۹۷ ه.ق وفات یافته و در کشمیر به خاک سپرده شده است.^[۷۸]
یکی از شعرا ^[۷۹]تاریخ وفات ملا فتح الله کاشانی را چنین به نظم در آورده است:
مفتی دین متین کاش قرآن مبین واقف سر قدر عالم اسرار قضا

فصل اول
مقدمه
1- فصل اول: مقدمه
1-1- اهمیت موضوع
ارتعاشات اجسام مختلف سالهاست که مورد تحقیق و بررسی پژوهشگران و محققان بالاخص دانشمندان علوم مکانیک، فیزیک و ریاضیات بوده و هست. شناسایی و تحلیل ارتعاشات سیستمهای مکانیکی و به دنبال آن محاسبه فرکانسها و مودهای طبیعی^[1] همواره خود را به صورت یک مسأله مهم در علم مکانیک در راستای طراحی، شناسایی عیوب و کنترل این سیستمها مطرح کرده است. از طرفی تحلیل و بررسی ارتعاشات سیستمهای پیوسته نیازمند اطلاع دقیق از هندسه، خواص فیزیکی و مکانیکی، بارگذاریها، شرایط اولیه و مرزی^[2] حاکم بر سیستم است. این درحالی است که غالباً مدل کردن این پارامترها در قالب یک مسأله ریاضی میتواند بسیار چالش برانگیز و در عین حال بسیار مؤثر و مهم باشد. لذا مدل کردن هرچه دقیقتر و واقعیتر این پارامترها کمک بسیار شایانی در راستای طراحی، کنترل و شناسایی عیوب یک سیستم تلقی میشود.
یکی از این اجزاء، تکیهگاهها^[3] هستند. اصولاً محل اتصال یک سازه به پی و یا سازه دیگر را تکیهگاه گویند. به طور کلی تکیهگاهها را میتوان به دسته های تکیهگاه مفصلی ثابت^[4]، تکیهگاه مفصلی متحرک^[5] (غلطکی)، تکیهگاه گیردار^[6] (صلب)، تکیهگاه فنری یا ارتجاعی^[7] و غیره تقسیمبندی نمود. هر کدام از تکیهگاههای مذکور دارای تعداد درجه آزادی^[8] مشخصی هستند. البته درجات آزادی مورد نظر که برای انواع تکیهگاههای مذکور تعریف شدهاند و در تحلیلها مورد استفاده قرار میگیرند، در حقیقت یک تعریف ایدآل از نوع تکیهگاهها هستند و ممکن است این تکیهگاهها در واقعیت رفتاری متفاوت داشته باشند، که این امر میتواند بر پاسخ سیستم مکانیکی تأثیرات متفاوتی داشته باشد. به همین دلیل در طراحی و تحلیل سیستمهای سازهای توجه به تکیهگاهها و اتصالات و نوع عملکرد آنها امری اجتنابناپذیر به شمار میرود. تکیهگاههای مختلف را توسط اتصالات مختلف از قبیل جوش، پرچ، پین، پیچ، رولر و غیره با ویژگیهای خاص خود در راستای ارضاء نیاز از پیش تعریف شده در سیستمهای مکانیکی متفاوتی از قبیل تیر، ورق، قاب، بال، انواع پوستهها و غیره ساخته و بکار گرفته میشوند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ازجمله سازه های پرکاربرد در مهندسی، تیرهای یک سر درگیر^[9] (تیرهای طرهای) هستند. اصولاً به تیری طرهای گفته میشود که یک سر آن ثابت (صلب) و سر دیگر آن آزاد باشد و بتواند آزادانه حرکت کند. همانطور که میدانیم در حالت ایدآل دﺭ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎﻩ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ تیرها ﻫﻴﭻﮔﻮﻧﻪ ﺩﺭﺟﻪ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻣﺤﻞ ﺗﻜﻴﻪﮔﺎﻩ ﺣﺮﻛﺖ ﺍﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﻭ ﭼﺮﺧﺸﻲ^[10] ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻜﺎﻥ ﺍﻧﺘﻘﺎﻟﻲ ﻭ ﭼﺮﺧﺸﻲ ﺻﻔﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
تیرهای طرهای در صنایع مختلفی چون صنایع نظامی، هوایی، ساختمانی و غیره کاربردهای مهمی دارند. به عنوان مثال بال هواپیما، کاوشگر نیروی اتمی، جرثقیلهای ساختمانی، پلها و غیره میتوانند یک تیر یک سر درگیر محسوب شوند. در شکل (1-1)، برخی از کاربردهای تیر طرهای به تصویر کشیده شده است.

شکل (1-1): کاربردهایی از تیرهای طرهای [1]

واضح است که تکیهگاهها در یک سیستم مکانیکی میزان اتلاف انرژی و انعطافپذیری^[11] آن سیستم را به شدت تحت تأثیر خود قرار میدهند و از آنجایی که میرایی و انعطاف یک سیستم شدیداً بر پاسخ ارتعاشی آن تأثیر میگذارد، ارائه مدلهایی که بتوانند هرچه دقیقتر و واقعیتر میزان آثار نشأت گرفته از قیود را محاسبه کنند، ضروری و اجتناب ناپذیر خواهد بود. همچنین همه مواد دارای مقدار مشخصی میرایی ساختاری^[12] هستند که این مقدار به جنس و ساختار آن ماده وابسته است و میزان این میرایی نیز بسته به جنس ماده و سیستم مورد نظر میتواند تأثیرگذار باشد [1].
1-2- هدف از انجام این پایان‌نامه و مراحل انجام آن
همانگونه که اشاره شد، تحلیل دقیق سیستمهای مکانیکی همچون تیرها نیازمند اطلاع هرچه واقعیتر از برخی پارامترها ازجمله آثار تکیهگاهی و میرایی ساختاری آن سیستم است. از طرفی یکی از مهمترین آثار ناشی از یک تکیهگاه در یک سیستم، میزان اتلاف انرژی و انعطافپذیری نشأت گرفته از آن تکیهگاه در سیستم است. طراحی، تحلیل و بررسی، فرایند کنترل و شناسایی عیوب یک سیستم مکانیکی بدون اطلاع از این پارامترها منجر به نتیجهگیریهای غیرواقعی میشود.
در پایان نامه پیش رو یک تیر یک سر درگیر و تیر دو سر درگیر که پارامترهای تکیهگاهی آنها مجهول است، در نظر گرفته میشود. واضح است که پارامترهای سفتی و میرایی تکیهگاهها در پاسخ ارتعاشی تیرهای مذکور نقش عمدهای ایفا میکنند. در این پایان نامه، هر تکیهگاه ثابت با یک پین^[13] به همراه یک فنر پیچشی خطی^[14] و یک دمپر پیچشی خطی ویسکوز^[15] مدل شده است. پین مذکور تنها اجازه حرکت حول محور عمود بر پین را دارد و بقیه جهات را ثابت میکند. در ادامه تلاش میشود تا این پارامترها با بهره گرفتن از داده های اندازه گیری کرنش^[16] و یا شتاب^[17]، تخمین زده و محاسبه شوند. داده های اندازه گیری به کمک شبیهسازی^[18] در نرم افزار انسیس^[19] فراهم میشوند. در فصلهای بعدی در خصوص این شبیهسازی و روش انجام آن توضیحات بیشتری آورده شده است. همانگونه که اشاره شد، بدست آوردن این پارامترها به روش مستقیم^[20] بسیار مشکل است و بهترین گزینه برای این امر بهره جستن از روش معکوس^[21] است. لذا استفاده از روش های معکوس که در سالهای اخیر بسیار مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است، میتواند بسیار کارآمد و مناسب باشد. اصولاً یک مسأله معکوس^[22]، یک چارچوب کلی است که برای تبدیل اندازهگیریهای مشاهده شده به اطلاعات مربوط به یک شیء فیزیکی یا یک سیستمی که مورد تحقیق است، مورد استفاده قرار میگیرد. تعریف فوق، یک تعریف کوتاه و مختصری از مسأله معکوس به شمار میرود. در فصلهای بعدی به طور مفصل به توضیح در خصوص روش معکوس پرداخته خواهد شد.
فصل دوم
مروری بر مطالعات پیشین
2- فصل دوم: مروری بر مطالعات پیشین
2-1- مقدمه
در این فصل به بررسی تاریخچه تحقیقات انجام گرفته در زمینه های ارتعاشات تیرهای طرهای، استفاده از روش معکوس در حل مسائل مختلف مکانیکی، استفاده از فنر و دمپر برای مدل کردن پارامترهای مختلف و شناسایی پارامترهای اتصالات مورد استفاده در تکیهگاهها از قبیل پیچها پرداخته میشود.
2-2-تاریخچه ارتعاشات تیرها
کاربرد وسیع تیرهای طرهای در صنایع مختلف بر کسی پوشیده نیست. تاریخچهای بسیار غنی در زمینه ارتعاشات تیرها وجود دارد و در طول دهه های گذشته تحقیقات بسیاری بر روی این سازه پرکاربرد صورت گرفته است. ارورا^[23] و همکاران [1] با بهره گرفتن از روش پهنای باند نیمهتوانی^[24] ضریب میرایی ساختاری را برای تیرهای آلومینیومی، برنجی و فولادی بدست آوردند. آنالیز ارتعاشی یک تیر دوار یکی از موضوعات مهم و خاص در مهندسی مکانیک به شمار میرود. رضایی و حسن نژاد [2] معادلات تحلیلی جدیدی را برای یک تیر ترکدار با تکیهگاههای ساده ارائه دادهاند. آنها با در نظر گرفتن یک مدل غیرخطی، معادلات حرکت یک تیر ترکدار را براساس مدل اغتشاشی^[25] بدست آوردند. آنان همچنین نتایج حاصله از این معادلات را با نتایج آزمایشگاهی و عددی مقایسه کردند. لیائو لیانگ^[26] و همکاران [3] ارتعاشات آزاد و کمانش الاستیک یک تیر ساخته شده از مواد مدرج تابعی^[27] حاوی ترک لبهباز را با بهره گرفتن از تئوری تیر تیموشینکو^[28] مورد مطالعه قرار دادهاند. در این پژوهش ترک به وسیله یک فنر پیچشی بدون جرم مدل شده است. میشل و موترشید^[29] [4] روشی برای محاسبه سختی مجهول در اتصال صلب با بهره گرفتن از معادلات متشکل از یک مدل تفاضل محدود و همچنین با بهره گرفتن از توابع پاسخ اندازه گیری شده پیشنهاد دادهاند. روش ارائه شده توسط آنها میتواند برای محاسبه خطای اتصالات در مدل تفاضل محدود بکار رود. لی^[30] [5] یک روش ساده و یکپارچه برای آنالیز ارتعاشی یک تیر با تکیهگاه کلی ارائه داده است. نتیجه مهم در این مقاله این است که نه تنها همیشه میتوان جابجایی تیر را به وسیله سری فوریه بسط داد، بلکه با این کار سرعت همگرایی افزایش مییابد. جینسو و ژیانگ^[31] [6] نشان دادند که چگونه میتوان میرایی وابسته به ماده را در یک آنالیز گذرای دینامیکی در نرم افزار انسیس مشخص کرد. در این مقاله یک تیر طرهای ساده با گزینه میرایی متغیر در انسیس مدل شده است. در همین راستا پراساد و سشو^[32] [7] نتایج حاصل از آنالیز مودال آزمایشگاهی از یک تیر با جنسهای مختلف نظیر فولاد، برنج، مس و آلومینیوم را ارائه دادهاند. آنها این تیرها را به وسیله یک چکش ضربه^[33] به ارتعاش درآورند و توابع پاسخ فرکانسی را در جهت شناسایی فرکانسهای طبیعی، میرایی و شکل مودها بدست آورند.
2-3-تاریخچه تحلیل معکوس
نخستین بار در سال 1923 در تحقیقاتی که توسط هادمارد^[34] صورت گرفت به مفهوم بدنهادگی^[35] و نبود جواب یکتا در بسیاری از مسائل معکوس اشاره شد [8]. اما از چند دهه پیش تعریف و تحلیل مسائل معکوس در رشته های مختلف مهندسی و غیرمهندسی آغاز گردیده است و هم اکنون نیز تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. در ابتدا، مسائل معکوس در حوزه انتقال حرارت مورد توجه بوده و پس از آن به حوزه های دیگر علمی و مهندسی نیز گسترش یافت.
مسائل معکوس در انتشار موج یکی از اولین مسائل معکوس در مهندسی مکانیک به شمار میرود [9]. لیو و هان^[36] [10] در کتاب خود مفصلاً به بحث درباره رویکردهایی برای فرمولبندی^[37] مسائل معکوس، فرآیندهای تحلیل معکوس و تکنیکهای عددی پرداختهاند. بسیاری از مسائل معکوس مهندسی با بهره گرفتن از تکنیکهای مذکور در این کتاب فرمولبندی و پیشنهاد شدهاند و بسیاری از موضوعات مهم مربوط به مسائل معکوس با بهره گرفتن از مثالهای ساده، شرح داده شدهاند. در این کتاب همچنین روشهایی برای کار کردن با چنین موضوعاتی ارائه شده است. محققان و پژوهشگران با بهره گرفتن از این روشها به حل مسائل معکوس در حوزه مهندسی مکانیک پرداختهاند و میپردازند. در اینجا به تعدادی از مطالعات و پژوهشهایی که صورت گرفته است، میپردازیم:
2-3-1-شناسایی معکوس بارهای ضربهای
از نخستین بررسیهای انجام گرفته در زمینه تخمین بارهای دینامیکی میتوان به مقاله گودیر^[38] و همکاران [11] اشاره کرد. در این مقاله توزیع زمانی نیروی عمودی وارد به یک نیمصفحه با بهره گرفتن از یک معادله انتگرالی که از پاسخ سازه در نقاطی دور از محل اعمال نیرو استفاده میکرد، بدست آمده است. در سلسله مقالاتی که توسط دویل^[39] [14-12] ارائه شده است، ضربه عرضی وارد به تیرها و ورق شناسایی شده است. وی در آزمایشات خود از کرنشسنج^[40] برای خواندن پاسخ در نقاط تعیین شده استفاده کرده است. هلندسورث و بازبی^[41] [15] شتاب تیر یک سر گیردار را در بازه زمانی 40 میکروثانیه اندازه گیری کرده سپس با بهره گرفتن از سرعت در الگوریتم معکوس، ضربه وارد به تیر را محاسبه کردند. اینو^[42] و همکاران [16] مقدار و جهت ضربه اعمالی بر یک تیر با تکیهگاه ساده را در فضای سه بعدی محاسبه کردند، کمیت اندازه گیری شده در این بررسی، کرنش بوده است. زارع و همتیان [17] بارهای اعمالی به یک ورق کامپوزیتی را با بهره گرفتن از مقادیر کرنش افقی به عنوان کمیت اندازه گیری محاسبه نمودند. همتیان و همکاران [18] همین مسأله را در حالت غیرخطی نیز تحلیل کردند. کاظمی و همتیان [19] یک روش معکوس برای شناسایی مکان و توزیع زمانی یک تک نیروی ضربهای الاستیک را براساس پاسخهای سازهای زمانمند، ارائه دادهاند.
2-3-2-شناسایی معکوس ثابتهای مواد
میگنوگنا^[43] با بهره گرفتن از سرعت امواج ماوراصوت به عنوان داده های رفتار سازه، به محاسبه ثوابت الاستیک بسیاری از کامپوزیتهای ناهمسانگرد پرداختهاند. سوارس^[44] و همکاران [22] یک تکنیک برای پیشبینی خواص مکانیکی ورقهای کامپوزیتی با بهره گرفتن از فرکانسهای ویژه، پاسخ محاسبات مقادیر ویژه عددی، تحلیل حساسیت^[45] و بهینه سازی ارائه دادهاند. برخی از محققان از روش معکوس مبتنی بر روش المان محدود و اندازهگیریهای استاتیکی و یا اندازهگیریهای دینامیکی برای شناسایی ثوابت الاستیکی استفاده کردهاند. برخی دیگر از محققان نیز از روش المان مرزی برای شناسایی ثوابت مواد بهره گرفتهاند [29-27]. همتیان و همکاران [30] یک تکنیک معکوس مبتنی بر روش المان مرزی و آزمایشات الاستواستاتیک برای شناسایی ثوابت الاستیکی مواد دو بعدی اورتوتروپیک و ناهمسانگرد کلی ارائه دادهاند.
2-3-3-مسائل شناسایی ترک و عیوب
شناسایی ترک و عیوب یک دسته مهم از مسائل معکوس با اهمیت کاربردی آشکار است. در طول سه دهه گذشته شناسایی ترک در ماشینها و قطعات سازهای مورد توجه فراوان قرار گرفته است. لیو و لام^[46] [31] و لام و همکاران [32] از روش المان نواری برای مشخص نمودن ترکهای عمودی و افقی در لمینیتهای ناهمسانگرد استفاده کردهاند. لاو و لو^[47] [33] یک روش حوزه زمانی^[48] که در آن پارامترهای یک ترک در یک عضو سازهای به وسیله اندازهگیریهای کرنش و جابجایی بدست آمده است، پیشنهاد دادهاند. در تحقیق آنها، ترک به عنوان یک ترک باز گسسته که به لحاظ ریاضی به وسیله تابع دلتای دیراک^[49] مدل شده است، لحاظ گردیده است. آنان در تحلیل معکوس خود از روش بهینه سازی همراه با هموارسازی برای شناسایی ترکها استفاده کردهاند. لهله و مایتی^[50] [34] به هر دو روش مستقیم و معکوس به حل یک تیر تیموشینکو با مقطع عرضی مستطیلی و با یک ترک باز پرداختهاند. تیر مذکور تنها از طرف یکی از سطوح متقارن ارتعاش میکند. آنها همچنین ترک را با یک فنر پیچشی مدل کردهاند. لیو و چن^[51] [37-35] نیز چندین تکنیک معکوس محاسباتی برای یافتن عیوب در سازه های ساندویچی ارائه دادهاند.
2-4-تاریخچه کاربرد فنرها و دمپرها
محققان زیادی از فنر برای مدل کردن پارامترهای مختلف بهره جستهاند. در برخی از موارد برای شناسایی وجود ترک و میزان تأثیری که ترک در کاهش سفتی یک تیر دارد، ترک به عنوان یک فنر پیچشی خطی بدون جرم مدل شده است [38]. ژو^[52] و همکاران [39] براساس تئوری مکانیک شکست و به صورت تحلیلی مقدار ثابت فنر خطی معادل را با طول ترک در تیر مرتبط کردهاند. هیستی و اشپرینگر^[53] [40]، یک المان تیر را برای استفاده در کدهای المان محدود توسعه دادهاند. ترک به عنوان یک فنر خطی برای ارتعاشات محوری و به عنوان یک فنر پیچشی برای ارتعاشات خمشی تیر شبیهسازی شده است. این مدل برای تیرها با تکیهگاه ساده ، تیرهای طرهای [43] و تیرهای دو سر آزاد [44] نیز بکار رفته است. نارکیس^[54] [41] با بهره گرفتن از تحلیل معکوس به شناسایی ترک در تیرهای یکنواخت با تکیهگاههای ساده تحت ارتعاشات خمشی و محوری پرداخته است. وی از دو فرکانس طبیعی اول تیر استفاده کرده است. لی و ان جی^[55] [42] با بهره گرفتن از اندازه گیری شکل مودها و فرکانسهای طبیعی یک تیری که دارای ترک عرضی است، با بهره گرفتن از روش ریلی-ریتز^[56] به شناسایی ترک پرداخته است. در مدل آنها تیر به دو قسمتی که توسط یک فنر پیچشی متصل هستند، تقسیم شده است. بامنیوس و تروچیدس^[57] [43] به بررسی تأثیر ترک عرضی سطحی بر رفتار دینامیکی تیرهای طرهای پرداختهاند. آنها با توجه به نتایج تحلیلی و تجربی خود، یک ارتباطی را بین تغییر در فرکانسهای طبیعی و امپدانس مکانیکی^[58] تحت اثر محل و اندازه ترک برای ارتعاشات موجی فراهم آوردهاند. بولتزار^[59] و همکاران [44] فرآیندی را برای شناسایی محل ترک در تیرهای یکنواخت دو سر آزاد^[60] تحت ارتعاشات موجی^[61] ارائه دادهاند. شکاف عرضی تیر با یک فنر خطی معادل که دو قسمت تیر را به هم وصل میکند، مدل شده است. آنها با بهره گرفتن از تغییر در فرکانسهای طبیعی تیر و با کمک روش معکوس به شناسایی ترک پرداختهاند. لهله و مایتی [34] نیز وجود ترک را به وسیله یک فنر پیچشی در تیر ترک دار اویلر برنولی^[62] مدل کردهاند. لویا^[63] و همکاران [45] فرکانسهای طبیعی برای ارتعاشات خمشی^[64] تیرهای ترکدار تیموشینکو^[65] با تکیهگاههای ساده را بدست آوردهاند. آنان تیر را با دو قطعه که به وسیله دو فنر بدون جرم که یکی از آنها فنر کششی^[66] و دیگری فنر پیچشی است، مدل کردهاند.
برخی از محققان نیز از فنر برای مدل کردن تکیهگاهها و اتصالات بهره جستهاند. سیلوا^[67] و همکاران [46]، با بهره گرفتن از فنر و با بکارگیری آن در تکیهگاه روتور به ارائه یک مدل صحیح از خواص آن پرداختهاند. آنها برای این هدف، شفت دوار را با یک تیر با تکیهگاه الاستیک (تکیهگاهی که در آن فنر بکار رفته است) که در راستای طول آن تعداد محدودی جرم متمرکز قرار دارد، مدل کردهاند. آنها در مقاله خود با مقایسه کردن نتایج تجربی و مدل پیشنهادی خود، به این نتیجه رسیدهاند که استفاده از سختی الاستیک پیچشی برای مدل کردن رفتار دینامیکی تکیهگاه بسیار مناسب و دقیق است. آنها همچنین داده های خود را از فرکانسها و مودهای طبیعی تشکیل دادهاند. دروسا^[68] و همکاران [47] رفتار تکیهگاههای تیر در برابر چرخش و حرکت انتقالی را به صورت الاستیک مدل کردهاند. بنابراین این مدل میتواند تمامی شرایط تکیهگاهی رایج یک تیر را نیز پوشش دهد.
استفاده از فنر-دمپر برای مدل کردن برخی پارامترها نیز رایج است. همانطور که میدانیم بسیاری از سازه های مکانیکی از سازه های کوچکتر که به وسیله اتصالاتی چون پیچ به یکدیگر متصل شدهاند، تشکیل شدهاند. در بسیاری از تحقیقات خواص سفتی و میرایی این اتصالات نادیده گرفته شدهاند. این در حالی است که برای داشتن یک تحلیل دینامیکی دقیق، ابتدا بایستی خواص اتصالات شناسایی شوند. یوشیمورا^[69] یک سری از پیشنهادات تجربی برای اندازه گیری پارامترهای دینامیکی و مقادیر سفتی و میرایی اتصالات ساخته شده از پیچها و جوشها و همچنین اتصالات بکار رفته در ابزارها و ماشینهای مکانیکی ارائه داده است. پارامترهای مودال اندازه گیری شده نیز در تعدادی از تحقیقات پیشین برای شناسایی پارامترهای سازهای اتصالات مورد استفاده قرار گرفته است . برای مثال، اینامورا و ساتا^[70] [52] روندی را برای شناسایی پارامترهای سازهای اتصالات با بهره گرفتن از تمامی مقادیر ویژه و شکل مودها ارائه دادهاند. یوان و وو^[71] [53] و کیم^[72] و همکارانش [54] با بهره گرفتن از یک مدل المان محدود فشرده شده^[73] و برخی از شکل مودها به شناسایی خواص سفتی و میرایی اتصالات پرداختهاند. این روشها نیازمند پارامترهای مودال دقیق هستند. این در حالی است که اندازه گیری این پارامترها مخصوصاً در مواردی که میرایی بالایی وجود داشته باشد، بسیار مشکل است. برای غلبه بر این مشکل بسیاری از محققین، توابع پاسخ فرکانسی را برای محاسبه پارامترهای اتصالات پیشنهاد دادهاند . ابراهیم و پتیت^[74] [57] به طور مفصل به مرور تاریخچه مربوط به استفاده و مدل کردن اتصالاتی همچون پیچ پرداختهاند. آنها در مقاله خود به مرور مدلهایی که برای مدل کردن اتصالات شامل پیچها و دیگر اتصالات مورد استفاده و تحلیل قرار گرفته است، پرداختهاند. در این مقاله به طور مفصل به تحقیقات انجام شده در زمینه مدل کردن پارامترهای اتصالات (سفتی و میرایی) اشاره شده است.
یک تحلیل و طراحی مناسب از سیستمهای سازهای به دو عامل صلب بودن اتصالات و ایدآل بودن آنها وابسته است. اما واضح است که ساختن اتصالات ایدآل ممکن نیست و یا بسیار مشکل است. در نتیجه اتصالات موجود نمیتوانند در عمل رفتار اتصالات ایدآل را ارائه دهند . بنابراین شناسایی خواص اتصالات و تکیهگاهها یک امر مهم و ضروری برای پیشبینی پارامترهای دینامیکی سیستمهای مکانیکی از قبیل ابزارها و ماشینهای دینامیکی ، سازه های فضایی و بسیاری از سیستمهای سازهای دیگر به شمار میرود.
گوئل^[75] [63] ارتعاشات عرضی تیرهای مخروطی خطی^[76] که در هر دو تکیهگاه آن فنر پیچشی قرار دارد را بررسی کرده است. وی نتایج را برای سه فرکانس اول با مقادیر نسبی سفتی مختلف (نسبت سفتی فنر به سفتی تیر) و نسبتهای مخروطی^[77] مختلف ارائه داده است. وی همچنین ارتعاشات یک تیر با یک جرم اضافی که در یک نقطه دلخواه قرار دارد و تکیهگاههای آن با فنر پیچشی مدل شده است را با بهره گرفتن از تبدیل لاپلاس^[78] بررسی نموده است [64]. ساتو^[79] [65] تأثیر نیروی محوری را بر ارتعاشات عرضی و کمانش^[80] تیرهای مخروطی خطی که در هر دو تکیهگاه آن فنر پیچشی قرار دارد را بررسی کرده است. جونز^[81] و همکاران [66] به تحلیل قابها با اتصالات نیمهصلب^[82] پرداختهاند. آنها همچنین به بررسی داده های تجربی در دسترس بر روی اتصالات نیمهصلب و روشهایی برای مدل کردن اینگونه اتصالات نیز پرداختهاند. مدل فنر معادل برای توصیف رفتار این تکیهگاهها در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است. در ده های اخیر نیز محققین زیادی از فنر برای مدل کردن تکیهگاه تیرها با مقاطع مختلف استفاده کردهاند [72-67].