از جمله شعرایی که میتوان بدینگونه اندیشه ها و نظرات آنان را در آثار غنی خود مورد مقایسه قرار داد، میتوان به احمد غزالی و اثر جاودانه وی «سوانح العشاق» با اندیشه های مولوی جلالالدین بلخی و اثر گرانقدر وی «مثنوی معنوی» اشاره کرد (چاوشی:۱۹۲، ۱۳۸۴).
سوانح العشّاق احمد غزالی نخستین اثر به زبان فارسی است که به طور مستقل دربارهی عشق نوشته شده است. این اثر مجموعهای از آرای غـزالی دربارهی عشق، عاشق، معشوق و ارتباط مـیان آنهاست. از آن جا که این متن عرفانی بر آثار بعد از خود تأثیر بسیاری نهاده، از اهمیت فراوانی برخوردار است. در این کتاب داریم که، چون عاشق معشوق را ببیند اضطرابی در وی پیدا شود، زیرا که هستی او عاریتیست و روی در قبله نیستی دارد. وجود او در وجد مضطرب شود، تا با حقیقت کار نشیند، و هنوز تمام پخته نیست، چون تمام پخته شود در التقا از خود غایب شود، زیرا که چون عاشق پخته شد در عشق و عشق نهاد او را بگشاد، چون طلایه وصال پیدا شود وجود او رخت بر بندد به قدر پختگی او در کار (دشتی:۵۳، ۱۳۸۸).
احمد غزّالی‌ در کتاب‌ سوانح‌ سعی‌ در نشان‌ دادن‌ گوشه‌هایی‌ از حقیقت‌ عشق‌ داشته‌ است‌، امّا لحن‌ کلام‌ او اثر او را، از همان‌ آغاز، در مقام‌ یک‌ اثر شاعرانه‌ و استنباطی‌ فردی‌ و بیان‌ناپذیر از عشق‌ و احوال‌ روانی‌ مترتّب‌ بر آن‌ معرفی‌ می‌کند.
تلقی مولوی هم از طریقت همین صورت متعادل معمول آن بود فقط با تکیه بیشتر بر عشق که عبودیت مورد تأکید در شریعت را به صورت یک اشتیاق و نیاز درمی‌آورد و ذکر حق را که در طریقت در آن باب تا حد التزام علی‌الدوام آن تأکید می‌شد از طریق سماع به صورت حصر توجه سالک در تمام احوال به تجربه حضور حاضر بودن حق در قلب و قالب انسانی شکل می‌داد و آن را انگیزۀ عشق به حق و موجب تشویق و تشجیع سالک در التزام دقایق شریعت نشان می‌داد (احمدی:۵، ۱۳۹۱).
همانطور که در بررسی اولیه نشان داده شد، ماهیت دو اثر مثنوی معنوی و سوانح العشاق در باب عشق و سلوک بوده و لیک، مضمون عشق و سلوک از منظر مولوی بیشتر بر عشق که عبودیت مورد تأکید در شریعت را به صورت یک اشتیاق و نیاز درمی‌آورد ولی در اندیشه های غزالی، در مقام‌ یک‌ اثر شاعرانه‌ و استنباطی‌ فردی‌ و بیان‌ناپذیر از عشق‌ و احوال‌ روانی‌ مترتّب‌ بر آن است. بنابر اهمیت موضوع، در این پژوهش، محقق به دنبال بررسی و مقایسه اندیشه های احمد غزالی در سوانح العشاق با مثنوی معنوی مولوی میباشد.
اهمیت و ضرورت انجام پژوهش:
رویکرد به بررسی تطبیقی اندیشه های شعرای کلاسیک و نامی ادبیات فارسی نه تنها متضمن ایجاد یک بازخورد شفاف از بن مایه آثار ایشان و علل شکلگیری سبک خاص ادبی بوده بلکه خود توانسته در ایجاد زمینه مطالعه دقیقتر این آثار و ایراد نقدهای دقیقتر مثمرثمر باشد. در این پژوهش به بررسی اندیشه های احمد غزالی در سوانح العشاق با مثنوی معنوی مولوی پرداختهایم.
از منظر احمد مولوی، نگاه‌ صوفیّه‌ به‌ شریعت‌، هستی‌ انسان‌ و سرانجام‌ و مقصد او، و نیز طبیعت‌ و خدا، نگاهی‌ خلاف‌ عادت‌ و مبتنی‌ بر ذوق‌ و قلب‌ و استنباطی‌ نو از دین‌ بوده‌ است‌؛ از این‌ رو، حتّی‌ بسیاری‌ از آثار منثور آنان‌ نیز رنگ‌ و بویی‌ شاعرانه‌ دارد و در قلمرو ادبیّات‌، به‌ مفهوم‌ خاصّ جای‌ می‌گیرند که‌ عنصر زیبایی‌، عاطفه‌، ابهام‌ در بیان‌، و کیفیّت‌ طرح مضامین‌ و اندیشه‌های‌ بدیع‌ و خلاف‌ عادت‌ در آنها تشخّص‌ دارد (رستگار:۲۱۶، ۱۳۷۳).
در سوانح العشاق غزالی، جلوه‌ معنی‌ را گاهی‌ در پس‌ حجاب‌ نثری‌ بسیار موجز و شاعرانه‌ می‌توان‌ ملاحظه‌ کرد. امّا گاهی‌ نیز جلوه معنی‌ بسیار کم‌ رنگ‌ و سخن شعر منثور از آثار نوع‌ سوم‌ می‌شود، تا جایی‌ که‌ جز با تفسیر و تأویل‌ نمی‌توان‌ معنی‌ را از متن‌ کشف‌ کرد.
در بخشهایی‌ از کتاب‌ او ساختار و ترکیب‌ کلام ساختار و ترکیب‌ نثر به‌ منظور انتقال‌ صریح‌ معنی‌ به‌ مخاطب‌ نیست‌ و مخاطب‌، بیش‌ از آنکه‌ معنی‌ را دریابد، از ترکیب‌ کلام‌ و تکرار واژه‌ها و تعدّد تصویرهای‌ ساخته‌ شده‌ با دو عنصر ثابت‌، مثلاً روح‌ و عشق‌ و آهنگی‌ که‌ از ساختار مشابه‌ جمله‌ها احساس‌ می‌شود، لذّت‌ می‌برد. اگر چه‌ مقایسه‌ و تقابل‌ دو عنصر در عبارات‌ شاعرانه‌ اندکی‌ راه‌ ورود به‌ تفسیر و تأویل‌ آنها را تسهیل‌ و به‌ دریافت‌ معنی‌، یا معنایی‌ از میان‌ معانی‌ محتمل‌، یاری‌ می‌رساند، امّا گاهی‌ نیز این‌ مقایسه‌ و تقابل‌ از میان‌ برمی‌خیزد و عنصر «عشق‌» خود به‌تنهایی‌ مجمع‌ مفاهیم‌ متقابل‌ می‌شود و راه‌ ورود به‌ تفسیر و تأویل‌ متن‌ از طریق‌ نظام‌ نخستین‌ نشانه‌شناسی‌ زبان‌ را می‌بندد وکلام‌ یکسره‌ نقش‌ زیبایی‌شناختی‌ زبان‌ را در معرض‌ تماشای‌ مخاطب‌ قرار می‌دهد (احمدی:۷، ۱۳۹۱).
آنچه در بررسی اندیشه های دو شاعر والامقام منتج میشود این است که دیدگاه مشترکی در رابطه با استنباطهای‌ نو از دین‌ و تجارب‌ شخصی در باب عرفان و سلوک ملاحظه میشود. این استنباطها خود چون‌ با زبانی‌ به‌ بیان‌ در می‌آیند که‌ مولود تجارب‌ حسّی‌ و عمومی ایشان‌ است‌. مولوی و غزالی، نظام‌ نشانه‌ شناختی‌ زبان‌ را از صورت‌ آشنا و طبیعی‌ آن‌ منحرف‌ کرده و آن‌ را به‌صورتی‌ نا آشنا درآوردهاند که‌ ارتباط‌ میان‌ متن‌ و خواننده‌ را محتاج‌ تأمّل‌ میکند.
این‌ تشخّص‌ زبانی‌ و در سایه ابهام‌ قرارگرفتن‌ معنی‌ متن‌ در آثار عرفانی‌ یا به‌ سبب‌ استفاده‌ از عناصر بلاغی‌، در جهت‌ افزایش‌ ظرفیّت‌ زبان‌، برای‌ القای‌ مفاهیم‌ نو و غیرعادی‌ است‌، یا به سبب‌ بیان‌ عواطف‌ روحیِ متأثّر از معانی‌ و اندیشه‌های‌ تازه‌ است‌ و یا ناشی‌ از تجربه‌های‌ شخصیِ بدونِ مصداقهای‌ عامّ و آشناست‌.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۳- جنبه جدید بودن و نوآوری در پژوهش:
اطلاع از مراتب دیدگاه ها و اندیشه های عرفانی مولوی و احمد غزالی و نیز بررسی مضامینی همچون عشق، شریعت، عرفان، سلوک و… در اندیشه های مولوی و احمد غزالی میتواند در ایجاد یک رهیافت جامع از ماهیت آثار و تبیین معنا و مفهوم آنان بسیار مثمرثمر بوده و نشان دهد که تا چه میزان سبک ادبی این دو در ایجاد الگوی جامع برای سایر ادبای پارسی مورد لحاظ قرار گرفتهاند.
۱-۴- اهداف مشخص پژوهش:

• • • • هدف اصلی این پژوهش عبارت است از:

مقایسه اندیشه های احمد غزالی در سوانح العشاق با مثنوی معنوی مولوی
۱-۴-۱- ترتیب سایر اهداف پژوهش:

1. 1. بررسی مضمون عرفان در اندیشه مولوی و احمد غزالی

1. 1. بررسی جایگاه عشق در اندیشه مولوی و احمد غزالی

1. 1. بررسی جایگاه شریعت در اندیشه مولوی و احمد غزالی

۱-۵- سؤالات پژوهش:

1. 1. آیا مضمون عرفان در اندیشه مولوی و احمد غزالی با یکدیگر متفاوت است؟

1. 1. جایگاه عشق در اندیشه مولوی و احمد غزالی با یکدیگر تا چه میزان قرابت دارند؟

1. 1. آیا جایگاه شریعت در اندیشه مولوی و احمد غزالی دارای محدوده های مشترک میباشند؟

۱-۶- فرضیه ‏های پژوهش:

1. 1. مضمون و مفهوم عرفان در اندیشه مولوی و احمد غزالی با یکدیگر مشابهت دارد.

1. 1. جایگاه عشق در اندیشه مولوی و احمد غزالی دارای مراتب غیر یکسانی است.

1. 1. جایگاه شریعت در اندیشه مولوی و احمد غزالی با یکدیگر مشابهت دارد.

۱-۷- تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات فنی و تخصصی:

1. عرفان:

www.wvculture.org
leftymathprof.wordpress.com
۵-۱- جمع آوری دانه ها
در قبیله کونگ سان، نوع فعالیت و حیطه اثرگذاری در زندگی جمعی در میان جوامع گردآورنده می تواند همپوشی داشته باشد. نقش سنتی جنسیتی در بین کونگ ها به صورت متقابل است و به یکدیگر متکی است.
زنان در حین جمع آوری، اطلاعاتی نیز راجع به حیوانات شکاری، گردآوری کرده و آن را دراختیار مردان قرار می دهند. زنان و مردان تقریباً به صورت مساوی از نظر زمانی به دور از خانه به فعالیت می پردازند.
از نظر کونگ ها، هیچ گونه ایرادی در این موضوع که مردها کار زنان را انجام دهند و یا برعکس وجود ندارد. مردها اغلب به جمع آوری غذا و آب می پردازند ولی عادات و رسوم عمومی حکم می کند که مردها توزیع کننده گوشت باشند.
لی^[۵۲] (۱۹۷۹،۱۹۸۴) مطالعه ای در مورد کونگ های که به جمع آوری غذا می پرداخته اند، و همچنین مطالعه ای در مورد کونگ های اسکان یافته در جوار جوامع تولید کننده ی غذا و مراتع زندگی می کنند انجام داده و متوجه شده است که کونگ هایی که به جمع آوری غذا می پردازند هنوز هم به الگوهای فرهنگی زندگی سنتی جمع آوری وفادارند.
۵-۵- نقش زن در جوامع گردآورنده و شکارگر
www.maanystavat.fi
۵-۲- زن گردآورنده
زن گردآورنده مدلی موفق در برجسته ساختن نقش زنان در یافتن غذا در جوامع اولیه می باشد.
در جوامع گردآورنده و شکارگر، غذای گیاهی پشتوانه اصلی زندگی بود. وظیفه جمع آوری غذای گیاهی و همچنین تقسیم آن بین افراد، بر عهده زنان بود و کار شکار را بیشتر مردان انجام می دادند. جمع آوری غذا و شکار (قبل از دوره تولید غذا) به عنوان یک سیستم اقتصادی جا افتاده، اساس تطابق انسان با محیط شد. تحقیقات نشان داده است که بوشمن های صحرای کالاهاری عمده ی غذای به دست آورده خود را مدیون تلاش زنهای قبیله می دانند، چرا که آنها با فعالیت خود ۶۰ تا ۸۰ درصد خوراک را تهیه می کنند. جمع آوری غذا و نگهداری آن برای فصول سرد و دوران قحطی تنها راه به دست آوردن غذا و یک نوع تکنیک محسوب می شود. عمل جمع آوری غذا در بعضی از مناطق ۹۰ درصد خوراکی قبیله را تشکیل می دهد.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مادرها برای گروه مجبور بودند که غذای بیشتری جمع کنند چون می بایست غذای کودکان را نیز تأمین می کردند و از ابزاری مانند چوب دستی برای کندن زمین و درآوردن ریشه ها و سنگ برای شکستن دانه ها های خوراکی استفاده می کردند.
از آنجایی که مادرها انگیزه بیشتری برای جمع آوری غذا داشته اند این اشیاء را متناسب با کاری که می خواستند انجام دهند انتخاب می کردند. از سوی دیگر در ادامه این وضعیت استفاده از اهرم و جستجوی برای یافتن موریانه خود مبنایی شد برای زیر و رو کردن زمین و دستیابی به مواد غذایی زیرزمینی. این اهرم ها از جنس چوب، سنگ و یه استخوان بود و آنها با همین وسایل بسیار ابتدایی قادر بودند تا مواد خوراکی موجود در سطح زیرین زمین را کشف کنند که خود منبع بسیار خوب غذا بود و باعث شد تا با صرف انرژی و وقت کم غذا پیدا شود. اشیا برای کندن زمین و شکستن دانه های خوراکی از خود طبیعت انتخاب می شد و برای اهداف خاص در سفرهای مربوط به جمع آوری غذا، شکار و ماهیگیری حمل می شد.
۵-۳- شکستن دانه های خوراکی
www.sociopolitic.blogfa.com
۵-۶- جنسیت در بین جوامع کشاورز
تقریباً همه انسان شناسان و باستان شناسان معتقدند که زنان اولین کشاورزان بوده اند.شاید اساس این طرز تفکر مبتنی بر این واقعیت باشد که زنان به دلیل مسئولیت همیشگی حفظ افراد تحت سرپرستی، در حول و حوش محل سکونت خود به جمع آوری مواد غذایی از گیاهان می پرداختند و زمان رویش هر گیاه و مکان مناسب آن را می آموختند. به دلیل همین موقعیت بود که زنان توانستند به گردآوری گیاهان برای مصارف غذایی و حتی دارویی مشغول شوند. برای این منظور، کاری که زنان ناگزیر به انجام آن بودند، کندوکاو در زمین و جستجوی ریشه گیاهان برای تغذیه بود. برای این کار از ابزارهایی مانند چوب های دراز نوک تیز استفاده می کردند که خود آنها تهیه کرده بودند.
برخی از مردم شناسان معتقدند که یکی از نتایج کندن زمین برای یافتن ریشه های خوراکی گیاهان، حاصلخیز کردن و بارور کردن زمین و در نتیجه افزایش برداشت گیاهان بوده است که همین کار باعث باد افشان کردن و نهال به بار آوردن دانه هایی می شده که در اثر کندن زمین به وسیله زنان در هوا پخش می شده است و نتیجه می گیرند که بدین گونه زنان ناخودآگاه برای تمامی اجتماع، آینده ای بهتر و ذخیره ای سرشار فراهم می کردند.
آنها همچنین بر این عقیده اند که زنان، در جوامع بدوی، هم گیاهان مطلوب و مرغوب را کشف می کردند و هم ابزار و آلات برای کشت و برداشت محصول را ابداع می نمودند.
در طی این روند زنان متوجه شدند که از افتادن دانه های گیاه بر روی خاک گیاه تازه ای به وجود می آید. بدین ترتیب اولین جرقه های کشاورزی در ذهن زنان زنده شد. کشاورزی اولیه که این چنین به وجود آمد، به ویژه بر عهده زنان بوده است.در اجتماعات اولیه قسمت اعظم ترقیات اقتصادی به دست زنان اتفاق افتاده است. در طی قرن های متوالی که مردان دائماً با طریقه های کهن خود به شکارورزی اشتغال داشتند، زن در اطراف خانه کشاورزی را توسعه می داد.
باوجود اینکه بعضی از فناوری های کشاورزی و به طور اخص، شخم زدن به وسیله گاو آهن به مردان واگذار می شود ولی کار وجین کردن به خصوص بعد از آبیاری به عهده ی زنان است. البته هنوز منزلت زن در جوامع کشاورزی کاملاً از بین نرفته است. اعتقاد عمومی برآن می باشد که خانه و امورات آن مربوط به زن و کار مزرعه و کشاورزی مربوط به مرد است. به عنوان مثال جامعه بتسیلو در ماداگاسکارا که توسط کوتاک مورد مطالعه قرار گرفته نشان می دهد که زنان نقش مهمی در کشاورزی دارند، آنها به ویژه در شالیزارهای برنج نقش بسزایی دارند.
۵-۴- زن در جوامع کشاورز
۵-۷- جنسیت در محوطه باستانی حسنلو و جوامع پیچیده ساسانی:
۵-۷-۱- زنان و سنجاق در ایران باستان
پژوهشگران خاور نزدیک باستان مدت زیادی نسیت که توجه به مباحث مربوط به جنسیت را آغاز کرده اند.بخشی از دشواری کار از آنجاست که در آثار بصری و متون از دوران باستان در این منطقه به ندرت نشانی از زنان می یابیم.^[۵۳] در این بخش ارزش بالقوه زینت آلات شخصی در روشن کردن نقش ها و روابط اجتماعی این ناحیه با اشاره خاص به سنجاق های زنان در اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره اول ق م در محوطه باستانی حسنلو بررسی می شود.
اولاَ سنجاق ها نشانه مراحل مهم در زندگی زنان بودند؛ثانیاَوسیله ای بودند برای کمک به زنان در محافظت از خود در برابر خطرهایی که آنه را تهدید می کر؛و ثالثاَ کمک می کردند که تصور وجود جامعه ای مسلح ایجاد شود، زیرا مکمل جنگ افزار مردان و نقوشی بودند که مردان را در حال مبارزه و شکار نشان می داد.
لباس و زینت آلات را می توان وسایلی نمادین و بیانگر نیز تلقی کرد،زیرا باعث می شوند افراد به شیوه هایی که فرهنگشان تجویز کرزده است عمل کنند. در این میانرابطه میان آراستن و جنسیت نیز مطرح است، و نیز درک اینکه آراستن بدن نوعی بنا

نامساعد

شکل۲-۲- طبقه بندی افرادی که در سازمان کار می کنند (میرسپاسی ۱۳۷۱ – ص ۳۸۴)

۸- سلامت روانی
کارکنانی که به دلیل نارضایتی شغلی دچار پریشانی روانی می‌شوند مسائلی از قبیل اضطراب، تشویش و نگرانی، بدخلقی ، ضعف در برقراری ارتباط و کاهش تعهد در آنها بروز می‌کند. بطور کلی سطح رضایت شغلی با سلامت افراد در ارتباط می‌باشد.
۹- سلامت جسمانی
نارضایتی بر روی ایجاد بیماری‌های جسمانی تأثیر دارد ، برعکس رضایت شغلی حاصل از شغل مناسب و فرهنگ سازمان مطلوب می‌تواند منجر به بهبود سلامتی گردد (رابینز، ترجمه پارسائیان ،۱۳۷۴, ص۲۹۷).
۱۰- عملکرد
در زمینه ارتباط رضایت شغلی با عملکرد سه تئوری به شرح زیر ارائه شده است:
الف) رضایت موجب عملکرد می‌شود.
ب) عملکرد موجب رضایت می‌شود.
ج) پاداش بین عملکرد و رضایت به عنوان واسطه عمل می‌کند.
تئوری سوم از حمایت بیشتری از جانب صاحب‌نظران برخوردار است.
همان‌طور که در شکل (۳-۲) نشان داده شده است، کارکرد بهتر به پاداش‌های اقتصادی، جامعه‌شناختی و روان‌شناختی بالاتر می‌ انجامد. اگر این پاداش‌ها از دیدگاه کارکنان عادلانه و برابر تلقی گردند، در نتیجه رضایت و خشنودی بالاتری پدید می‌آید. زیرا کارکنان احساس می‌کنند که آنان متناسب با کار و کوشش خود پاداش دریافت می‌دارند. در غیر این صورت، ناخشنودی نمایان می‌شود. در هر حال، میزان خشنودی فرد بر تعهد بیشتر یا کمتر وی اثر می‌گذارد که آن نیز بر کوشش و سرانجام کارکرد او نفوذ می‌کند.
پاداش‌ها ادراک برابری در پاداش‌ها
اقتصادی عادلانه
جامعه‌شناختی ناعادلانه
روان‌شناختی
خشنودی یا ناخشنودی
کارکرد
کوشش تعهد بیشتر یا کمتر

شکل ۲-۳- رابطه بین رضایت با عملکرد (کارکرد)

(دیویس و نیواستورم، ترجمه طوسی، ۱۳۷۰)

پیشینه تحقیق

در پیشینه تحقیق به برخی از پژوهش های داخلی و خارجی در حوزه تحقیق اشاره می شود:

پیشینه داخلی:

یاسر عبدی در سال ۱۳۸۹ پایان نامه کارشناسی ارشد خود را تحت عنوان “بررسی رابطه بین عناصر سرمایه‌های فکری و عملکرد سازمان” انجام داده است که هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین عناصر سرمایه های فکری و عملکرد سازمان در شرکت های تالار اصلی بورس اوراق بهادار تهران می باشد. برای انجام این پژوهش توصیفی، مقطعی و کاربردی از داده های مربوط به شرکت های حاضر در تالار اصلی بورس اوراق بهادار تهران استفاده گردید. در ضمن جامعه ی آماری پژوهش حاضر کلیه ۱۱۴ شرکت پذیرفته شده در تالار اصلی بورس اوراق بهادار تهران

می باشد که شش مورد از شرکت های مدنظر به علت نداشتن اطلاعات مورد نظر برای محاسبه متغیرهای سرمایه فکری و عملکرد سازمانی از لیست تحلیل خارج و در نهایت ۱۰۸ شرکت به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. در ضمن برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS16 و LISREL8.5 استفاده گردید. در ضمن، الگوی تبیین کننده روابط سرمایه فکری با عملکرد سازمانی در صنایع مورد مطالعه، نشان داده است که متغیر سرمایه فرایندی با ۰٫۲۴ بیشترین و سرمایه مشتری با ۰٫۰۱۵ کمترین میزان تبیین-کنندگی را داشته اند و در کل مدل برازندگی خوبی از دنیای واقعی داشته است.
میثم ارتقایى در سال ۱۳۸۸ پایان نامه کارشناسی ارشد خود را تحت عنوان “بررسی تأثیر اجزای سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی شعب بانک سپه در سطح استان تهران” انجام داده است که این تحقیق به دنبال تعیین رابطه سرمایه فکری ( و اجزای آن) با عملکرد شعب بانک سپه در سطح استان تهران است. در واقع، این تحقیق می کوشد که اولاً رابطه اجزای سرمایه فکری با یکدیگر و سپس رابطه هر یک از آنها با عملکرد سازمانی را بررسی و مورد آزمون قرار دهد. بدین منظور، نمونه‌ای از میان شعب بانک سپه در سطح استان تهران انتخاب و از معاونین و روسای شعب خواسته شد تا نسبت به شاخصهای عملکردی و اجزای سرمایه فکری اعلام نظر کنند. نتایج حاصل از آزمون همبستگی پیرسون نشان می دهد میان اجزای سرمایه فکری با یکدیگر و نیز اجزای سرمایه فکری با عملکرد سازمانی، رابطه مثبت متوسط به بالا، مستقیم و معناداری وجود دارد. در این بین، بیشترین همبستگی ها در مورد رابطه اجزای سرمایه فکری با یکدیگر به رابطه سرمایه انسانی با سرمایه ساختاری (r=0.72 و P<0.01) و سرمایه ساختاری با سرمایه مشتری (r=0.718 و P<0.01) و بیشترین همبستگی در رابطه اجزای سرمایه فکری با عملکرد سازمانی به سرمایه مشتری (r=0.72 و P<0.01) باز می گردد. از طرفی، نتایج آزمون رگرسیون نشان می دهد که از میان اجزای سرمایه فکری، سرمایه مشتری (۰٫۴۵۲= ؛ <0.01 P) بیشترین تأثیر را بر عملکرد سازمانی شعب بانک سپه در سطح استان تهران دارد.
مهرناز مهدی زاده در سال ۱۳۸۸ پایان نامه کارشناسی ارشد خود را تحت عنوان “بررسی رابطه سرمایه فکری(و اجزای آن) و عملکرد صنعت بیمه (از دیدگاه مدیران)” انجام داده است که هدف اصلی این تحقیق، بررسی اثر سرمایه های فکر ی بر عملکرد صنعت بیمه از دیدگاه مدیران می باشد . از این رو در ابتدا با بهره گرفتن از اطلاعات کتابخانه ای به بررسی مبانی نظری پرداخته شد. روش تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی است و جامعه آماری، مدیران صنعت بیمه کشور می باشد. به این منظور پرسشنامه ای با ۴۰ سوال طراحی و بین مدیران ۱۵ شرکت بیمه توزیع گردید. برای آزمون فرضیه کلی و فرضیه های فرعی روش های آماری رگرسیون ساده ، چندگانه و گام به گام با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS بکار گرفته شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد، هنگامی که اثر سرمایه های فکری ، انسانی ، مشتری (رابطه ای ) و ساختاری به طور جداگانه و مستقل از یکدیگر بر عملکرد مورد بررسی قرار می گیرد ، هرکدام از این عوامل رابطه معنی داری با عملکرد دارند؛حال آن که در بررسی تاثیر همزمان این عوامل بر عملکرد، تنها سرمایه ساختاری و انسانی رابطه معنی دار با عملکرد دارند .
محمد رضا یوسفی در سال ۱۳۸۹ پایان نامه کارشناسی ارشد خود را تحت عنوان “بررسی تأثیر اجزای سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی معاونت سیما ( صدا وسیمای جمهوری اسلامی)” انجام داده است که هدف از این پژوهش بررسی تأثیر اجزای سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی معاونت سیمای صدا وسیمای جمهوری اسلامی خواهد بود . جامعه آماری شامل نمونه ای از کارکنان تولیدی و ستادی شاغل در معاونت سیما اعم از مدیران، کارکنان ، مسئولین بخشها و…(غیر از نیروهای خدماتی و راننده) می‌باشدکه افراد مورد نظر در این تحقیق برابر با ۳۷۲۲ نفر می باشد. روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی و همبستگی و مبتنی بر مدل معادلات ساختاری می باشد . بدین منظور پرسشنامه ای با ۵۴ سئوال برای اجزای سرمایه های فکری طراحی گردیده است و مقدار عملکرد سازمانی معاونت سیما ( صدا وسیمای جمهوری اسلامی) نیز از طریق پرسشنامه ای حاوی ۱۰ سوال محاسبه شده است. دراین تحقیق با بهره گرفتن از تحلیل عاملی تاییدی از صحت مدل های اندازه گیری اطمینان حاصل شد . نتایج تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از مدل معادلات ساختاری نشان داد که بین اجزای سرمایه های فکری روابط متقابل نسبتاً قوی وجود داشته است و این سرمایه‌ها (جز سرمایه مشتری) بر روی عملکرد کارکنان معاونت سیما ( صدا وسیمای جمهوری اسلامی) داشته است.
همتی و همکارانش در سال ۱۳۸۹ مقاله خود را تحت عنوان “بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و ارزش بازار و عملکرد مالی شرکت های غیر مالی” انجام دادند که این مقاله به بررسی ارتباط بین سرمایه فکری،ارزش بازار و عملکرد مالی شرکتهای غیر مالی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای ۱۳۸۳ لغایت ۱۳۸۷ می پردازد. نمونه پژوهش شامل ۶۰ شرکت است. برای آزمون فرضیه ها ابتدا اطلاعات لازم جمع آوری گردیده و ارزش سرمایه فکری شرکت ها بر اساس مدل پالیک محاسبه شده است. سپس ضرایب همبستگی پیرسون محاسبه و تحلیل رگرسیونی انجام شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیات پژوهش نشان دهنده ارتباط معنی دار بین سرمایه فکری و ارزش بازار و عملکرد مالی شرکت های غیر مالی می باشد.
نمازی و ابراهیمی در سال ۱۳۸۸ مقاله خود را تحت عنوان بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی جاری و آینده شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران” انجام دادند که دوره زمانی مورد مطالعه سال های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۵ و نمونه انتخابی شامل ۱۲۰ شرکت است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های این پژوهش با بهره گرفتن از «روش رگرسیون حداقل مربعات جزیی» حاکی از این است که صرف نظر از اندازه شرکت، ساختار بدهی و عملکرد مالی گذشته، بین سرمایه فکری و عملکرد مالی جاری و آینده شرکت، هم در سطح کلیه شرکت ها و هم در سطح صنایع، رابطه مثبت معنی داری وجود دارد. افزون بر این، به طور کلی، هم در سطح کلیه شرکت ها و هم در سطح صنایع، بین اندازه شرکت و عملکرد آتی رابطه مثبت معنی داری وجود دارد. اما رابطه بین ساختار بدهی و عملکرد جاری و آتی در سطح کلیه شرکت ها مثبت و معنی دار و در سطح صنایع، در صنعت شیمیایی و دارویی مثبت و معنی دار و در صنعت خودرو و فلزات و کانی غیر فلزی مشخص نمی باشد.
نیکومرام و اسحقی در سال ۱۳۸۹ مقاله خود را تحت عنوان “رابطه بین تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد شرکت های ارزشی و رشدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران” انجام دادند که هدف این مطالعه بررسی تاثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی شرکت های ارزشی و شرکت های رشدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. در این تحقیق عملکرد بر اساس دو متغیر بازده سرمایه گذاری و بازده حقوق صاحبان سهام اندازه گیری شده است. جامعه آماری پژوهش شامل ۶۴ شرکت بعنوان نمونه تحقیق از بین شرکت های پذیرفته شده انتخاب شدند که اطلاعات مربوطه طی سال های ۱۳۸۳ لغایت ۱۳۸۶ مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که رابطه معناداری بین سرمایه فکری و بازده سرمایه گذاری شرکت های رشدی وجود ندارد. همچنین نتایج نشان می دهد رابطه مثبت معناداری بین سرمایه فکری و بازده حقوق صاحبان سهام شرکت های رشدی و سرمایه فکری و بازده حقوق صاحبان سهام و بازده سرمایه گذاری شرکت های ارزشی وجود دارد. از طرف دیگر تفاوت معناداری بین تاثیر سرمایه فکری بر بازده سرمایه گذاری و حقوق صاحبان سهام شرکت های ارزشی مشاهده نشد. نتیجه کلی تحقیق بیانگر اهمیت سرمایه فکری و درک ارزش آن از سوی سرمایه گذاران و همبستگی بالای آن با عملکرد شرکت های پذیرفته در بورس اوراق بهادار تهران است.
وحیدیان رضا زاده در سال ۱۳۸۱ تحقیق خود را تحت عنوان ” ارتباط بین رضایت شغلی با تعهد سازمانی معلمین مرد تربیت بدنی شهر مشهد ” انجام دادند. در این مطالعه رابطه بین این متغیرها در میان معلمان مرد تربیت بدنی شهر مشهد و ارتباط برخی از ویژگی‌های فردی آنها با متغیرهای تحقیق مورد بررسی و اندازه گیری قرار گرفته است. این پژوهش که در مقطع کارشناسی ارشد انجام شده است، نشان می‌دهد: بین رضایت شغلی از نوع کار با تعهد سازمانی و بین رضایت از سرپرست مافوق با تعهد سازمانی رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین بین رضایت از همکاران با تعهد سازمانی و بین رضایت از ارتقا و ترفیع با تعهد سازمانی رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین بین رضایت از حقوق و مزایا با تعهد سازمانی رابطه معنی داری مشاهده نشد. این پژوهش نتیجه‌گیری کرده است که بین برخی از ویژگی‌های فردی با رضایت شغلی و بین برخی از ویژگی‌های فردی با تعهد سازمانی رابطه معنی داری وجود ندارد.
یوسفیان و خاوری در سال ۱۳۸۳ تحقیق خود را تحت عنوان ” بررسی رضایت شغلی و تعهد سازمانی معلمان استان یزد ” انجام دادند. بر اساس یافته‌های این تحقیق بطور کلی رضایت شغلی معلمان ۴۷/۳ بود. رضایت شغلی معلمان مرد ۳۴/۳ و معلمان زن ۵۹/۳ بود، که بیانگر بیشتر بودن رضایت زنان می‌باشد. تعهد سازمانی معلمان مرد ۷۱ و معلمان زن ۵/۷۵ بوده است، که مانند رضایت شغلی در زنان بیش از مردان می‌باشد. در مردان بیشترین جزء رضایت شغلی مربوط به سرپرست ۹۰/۳ و در زنان مربوط به کار و سرپرست ۱/۴ بوده است وکمترین رضایت درمردان و زنان در مورد پرداخت حقوقی بوده است (به ترتیب ۳۳/۲ و ۶۷/۲ ). در مورد تعهد سازمانی سه عامل مورد بررسی قرار گرفت:‌ اعتقاد راسخ به هدف‌های سازمان و پذیرش آن(امتیاز ۳۶ از ۴۹ )، تمایل به تلاش بیشتر در راه تحقق اهداف سازمانی (امتیاز ۱۵ از ۲۱ ) و تمایل شدید به باقی ماندن و حفظ عضویت در آن(امتیاز ۲۳ از ۳۵ ). نتایج بیانگر این بود، که از این سه عامل، عامل اول بیشترین و عامل سوم کمترین امتیاز را داراست.

پیشینه خارجی:

تسینگ ( ۲۰۰۶ )، ارتباط بین سرمایه انسانی، سرمایه نوآوری و عملکرد سازمانی را مورد بررسی قرار داد. این تحقیق بر روی ۵۰ شرکت موجود در بازار سهام تایوان ^[۴۷] از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵ انجام گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد میزان کاربرد تحقیق و توسعه ^[۴۸] تاثیر معنی داری بر عملکرد شرکتها دارد و همچنین تعامل بین تعداد اختراعات ثبت شده (R&D) و میزان حقوق کارکنان به طور معنی داری بر عملکرد سازمان تاثیر می گذارد.
چانگ ( ۲۰۰۴ )، مطالعه ای را بر روی ارتباط بین سرمایه فکری ۵ و عملکرد کسب و کار و ارزش کسب و کار در صنعت بیوتکنولوژی تایوان انجام داد. این تحقیق همچنین این موضوع را که آیا سرمایه انسانی بر ارتباط بین سرمایه نوآوری و عملکرد سازمانی تاثیر دارد، مورد توجه قرار داد. یافته های این تحقیق نشان میدهد اجزای سرمایه فکری بر عملکرد شرکتها تاثیر می گذارد.
تحقیقی که توسط لئو و همکاران ( ۲۰۰۴ ) انجام گرفت، تاثیر ارتباطات با مشتری، منابع سرمایه اجتماعی شریک تجاری بر عملکرد شرکتها را مورد بررسی قرار داد. عوامل واسطه در این تحقیق، ساختار مالکیت (داخلی در برابر بین المللی) بوده است. نتایج این تحقیق نشان داد که ارتباط با مشتری، منابع سرمایه اجتماعی شریک تجاری بر عملکرد مالی و استراتژیکی شرکت تاثیر می گذارد و ارتباط با مشتری نسبت به عامل دیگر تاثیر قویتری بر روی عملکرد شرکتها دارد.
در سال ۲۰۰۸ ، پژوهشی توسط یانگ و کانگ در کشور تایوان انجام گرفت. در این پژوهش، این دو محقق به بررسی ارتباط بین سرمایه های نوآوری و سرمایه مشتری و همینطور روابط تعاملی آن دو با عملکرد مالی شرکتها با توجه به در نظر گرفتن تکنولوژی شرکتها، پرداختند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که ارتباط معنادار بین سرمایه نوآوری و عملکرد و همینطور بین سرمایه مشتری و عملکرد، وجود دارد و شدت رابطه بین سرمایه مشتری و عملکرد در شرکتهای با تکنولوژی بالا کمتر از شرکتهای با تکنولوژی پایین است و روابط تعاملی معنادار فقط در شرکتهای تولیدی با تکنولوژی بالا وجود دارد.
مونروئه و دنمن^[۴۹] در سال ۱۹۹۱ تحقیقی با عنوان جامعه‌پذیری هیأت علمی، مشکلات و فرصت‌ها انجام دادند که نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که ابهام نقش در اساتید تحت بررسی، با کاهش رضایت شغلی، تعهد سازمانی و عملکرد و همچنین افزایش ترک خدمت در آنان همراه بوده است.
در تحقیقی که توس تامیلنسون و جانکینز^[۵۰] در سال ۱۹۹۲ با عنوان نقش تعهد سازمانی و وضعیت شغلی در پیشگیری از ترک خدمت کارمندان انجام شد، نتایج حاکی از تأیید این مطلب است که هر چه کارمندان مسن‌تر و سابقه‌کاری‌شان در سازمان افزایش می‌یابد، احتمال این که به طور داوطلبانه سازمان را ترک کنند، کاهش می‌یابد. لذا محققین پیشنهاد می‌کنند که توجه به انواع تعهد (عاطفی و مستمر) ممکن است در به حداکثر رساندن رضایت شغلی و کاهش ترک خدمت مفید باشد (زالی، ۱۳۷۶).

مدیریت

۷۴۵/۰

۳۸۳/۴

۱۲۲

۰۰۰/۰

شکل ۴-۴: بررسی ابعاد فناوری اطلاعات و ارتباطات در سازمان­های (قوی و متوسط)
و همچنین ملاحظه می شود از مقایسه سازمان­های دارای قوی و متوسط در فناوری اطلاعات و ارتباطات می­توان استنباط نمود که اختلاف میانگین در ابعاد مدیریت و اینترنت نسبت به بقیه ابعاد بیشتر می­باشد.
فصل پنجم
نتیجه ­گیری و پیشنهادات

۵-۱- مقدمه

در این فصل با توجه به نتایج بدست آمده در فصل چهارم اقدام به بررسی اهداف پژوهش پرداخته خواهد شد. نخست به بیان نتیجه ­گیری کلی در زمینه موضوع تحقیق اقدام گشته، پس از آن پیشنهادهایی عملی برای سازمان­ها و پیشنهادهایی برای محققین به منظور بررسی دیگر زوایای ارتباطات بین سازمانی ارائه گردیده است و در نهایت به محدودیت­هایی پژوهش حاضر نیز پرداخته خواهد شد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۵-۲- نتیجه ­گیری

سازمان­ها یکی از ارکان اصلی دنیای امروز را تشکیل می­ دهند که برای پاسخگویی به مطالبات افراد و سازگاری با جهان اطراف، نیاز به تغییرات ساختاری دارند؛ تغییراتی که به دلیل پیچیدگی، در یک بعد امکان پذیر نبوده و باید ابعاد مختلفی داشته باشند. یکی از ابعاد توسعه پذیری سازمان­ها جهت پاسخگویی به نیازهای جدید، روابط بین سازمان­ها می باشد.
وجود سازمان وابسته به ارتباطات است و هر مدیری معمولا بیشتر وقت خود را صرف برقرار کردن ارتباط می‌کند. برای ایجاد هماهنگی بین عناصر مادی و انسانی سازمان به صورت یک شبکه کارآمد و موثر، برقراری ارتباطات مطلوب ضروری است، زیرا وقتی ارتباطات برقرار نشود، فعالیت سازمان متوقف می‌شود و در واقع می‌توان گفت که مدیریت کارساز به برقراری ارتباطات موثر بستگی دارد. اکثر مواردی که مدیران و سازمان ها برای حفظ یکپارچگی سازمان، مدیریت، ایجاد خلاقیت، برآورده کردن انتظارات و انجام تعهدات نیاز دارند وابسته به ایجاد یک ارتباط موثر و مناسب در سازمان است.
وجود ارتباطات مؤثر و صحیح، همواره یکی از عوامل مهم توفیق در سازمان برشمرده شده است. که اگر ارتباطات صحیح در سازمان برقرار نباشد، گردش امور مختل می­ شود. ارتباطات در سازمان از چنان اهمیتی برخوردار است که می­توان نخستین وظیفه مدیران را توسعه و تقویت ارتباطات دانست.
فناوری اطلاعات و ارتباطات، سازمان­­ها را از راه­های مختلفی تحت تأثیر قرار می­دهد. به طور خلاصه، مهارت­ های مورد نیاز افراد را دگرگون می­ کند، شغل­ها و راه­های انجام آنها را تغییر می­دهد، ارتباط بین افراد و بخش­های مختلف در درون سازمان را دگرگون می­ کند و ممکن است برخی از ارتباطات خارج از سازمان با مشتریان و تأمین­کنندگان را تحت تأثیر قرار دهد. به حتم فناوری یک فاکتور اصلی در تعیین نوع اطلاعات قابل دسترس مدیریت و چگونگی استفاده از اطلاعات و در نتیجه چگونگی اداره سازمان می­باشد.
امروزه سیستم­های اداری، سیستم­های بین­ المللی هستند که وظیفه اصلی آنها، ایجاد ارتباط و بهبود ارتباطات است. ارتباطات رمز بقای سازمان­ها و تداوم فعالیت­هاست که به فناوری اطلاعات وابستگی بسیاری دارد.
فناوری اطلاعات مربوط به سخت افزار و نرم افزار کامپیوتر برای پردازش، ذخیره­سازی و انتقال اطلاعات می­باشد و موجب ایجاد دگرگونی و تحول در سازمان­ خواهد شد و بر ساختار سازمان نیز تأثیر خواهد داشت. فناوری، ارتباطات سازمان­ها با مشتریان، تأمین­کنندگان و همکاران را نیز تحت تأثیر قرار می­دهد و سازمان­ها به وسیله فناوری با یکدیگر همکاری می­ کنند. بنابراین با توجه به اینکه هدف این پژوهش تدوین راهکارهای بهبود ارتباطات بین سازمانی با تمرکز بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در دستگاه­های اجرایی شهرستان هندیجان است در این بخش نتایج بررسی اهداف پژوهش مطرح می­ شود.

۵-۲-۱- وضعیت ارتباطات بین سازمانی و فناوری اطلاعات و ارتباطات در دستگاه­های اجرایی شهرستان هندیجان

براساس نتایجی که در فصل چهارم به آن اشاره شد، ارتباطات بین سازمانی در دستگاه­های اجرایی شهرستان هندیجان در سطح متوسط قرار دارد و از سوی سازمان­ها مورد توجه نیست و پرورش و رشد آن نادیده قرار می­گیرد، و از آنجا که ارتباطات بین سازمانی در عصر امروز برای اثربخشی سازمان­ها بسیار حائز اهمیت است بنابراین باید اقدامات لازم برای بهبود آن در راستای فناوری اطلاعات و ارتباطات انجام گردد. تحلیل­ها نشان می­دهد میانگین سطح بعد مسئولیت شخصی نسبت به دیگر ابعاد پائین­تر است، بنابراین باید اقدامات لازم در راستای این بعد بیشتر از ابعاد دیگر مورد توجه قرار بگیرد. برای جلوگیری از هدر رفتن زمان توان و نیروی انسانی در سازمان­ها امروز باید با اطلاع رسانی جوامع مدیریت­ها و سطوح کارشناسی را در تصمیم سازی یاری کرد و بستر اصلی تسهیل ارتباطات را فراهم ساخت.
این نتایج همچنین نشان می­دهد که وضعیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در دستگاه­های اجرایی شهرستان هندیجان در سطح نامطلوبی قرار دارد. تحلیل­ها نشان می­دهد، میانگین سطح ابعاد اینترنت و کاربران نسبت به دیگر ابعاد پائین­تر است. با توجه به اینکه اولین و بزرگترین عامل فناوری که در سازمان­ها تغییر ایجاد کرده و خواهد کرد، اینترنت است. اینترنت با تغییر اساسی روش عملکرد، سازمان­ها را متحول می­ کند. بنابراین باید اقدامات لازم برای بهبود این عامل مهم و همینطور برای ارتقاء کاربران انجام
گردد.
فناوری اطلاعات در توسعه مهارت حرفه­ای، کمک به نهادینه شدن تغییر و نوآوری، تقویت مهارت ادراکی، تقویت مهارت تصمیم ­گیری، به وجود آوردن روحیه پژوهشی در کارکنان و کمک به شکل­ گیری تفکر استاندارد، نقش مؤثری دارد و می ­تواند موجب ایجاد توسعه انسانی متوازن و چندجانبه گردد.
امید است بتوانیم با توجه به شتاب سریع تحولات فناوری اطلاعات و ارتباطات از یک سو و آهنگ سریع تحولات محیطی از سوی دیگر، تأخیر بیش از حد در این زمینه را به صلاح سازمان­ها، سیستم­ها و جامعه بازسازی کنیم و فراموش نکنیم: بهره‌گیری بهینه از نیروی انسانی به کمک فناوری­های جدید و ارتقاء کارایی می ­تواند نقش تعیین کننده ­ای در تحقق هدف­های سازمان داشته باشد.

۵-۲-۲- رابطه ارتباطات بین سازمانی و فناوری اطلاعات و ارتباطات

همان­طور که در فصل چهارم پژوهش اشاره شد، رابطه میان ارتباطات بین سازمانی و فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد تأیید قرار می­گیرد و این دو متغیر دارای ارتباطی مستقیم هستند.
بر طبق نتایج فصل چهارم درجه همبستگی میان ارتباطات بین سازمانی و فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به همبستگی اسپیرمن (۷۵۸/۰) و با توجه به همبستگی پیرسون (۸۰۶/۰) می­باشد. بر این اساس میان ارتباطات بین سازمانی و فناوری اطلاعات و ارتباطات رابطه قوی و معناداری وجود دارد.
با توجه به مقایسه نتایج پژوهش­ با تحقیقات پیشین می­توان بیان کرد که هر یک از پژوهش­ها ابعاد مختلفی از ارتباطات بین سازمانی را بررسی کرده ­اند. به عنوان مثال پژوهشی که توسط آذر و همکاران در سال ۱۳۸۶ به هدف طراحی مدلی مبتنی بر شبیه سازی جهت بررسی و تحلیل ارتباطات بین سازمانی صورت گرفته نشان می­دهد که ارتباطات بین سازمانی با نگرش فرایندی، شناسایی و مستند­سازی شده و از لحاظ حجم زمان، نیروی انسانی درگیر، شبکه وابستگی متقابل و تصمیم ­گیری­ها مورد بررسی و تحلیل قرار می­گیرند.
در پژوهش دیگر که توسط تیموری و همکاران در سال ۱۳۸۸ انجام شد ارتباط عوامل رابطه­ای با یکدیگر و تأثیر آنها روی چگونگی شکل­ گیری ساختار مشارکتی پرداخته­اند. بر این اساس، تغییر متغیرهای عملیاتی مرتبط با متغیرهای قدرت، ادراک خطرپذیری، کنترل و اعتماد به عنوان متغیرهای رابطه­ای، تأثیر این متغیرها روی یکدیگر و روی نحوه شکل گیری ساختارهای مشارکتی بررسی شده است.
در سال۱۳۸۸ آقاجانی و همکاران، پژوهشی با عنوان تعامل بین هماهنگی بین سازمانی با تکنولوژی اطلاعات وارتباطات را بررسی نمودند. بر این اساس ضمن تعریف ساختارهای هماهنگی بین سازمانی، اثر تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات بر آن نشان داده شده و تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک نیروی سوق دهنده در جهت ایجاد هماهنگی بین سازمانی در نظرگرفته شده است.
همچنین در سال۱۳۸۰ اوتارخانی، پژوهشی با عنوان تأثیر فناوری اطلاعات و سیستم­های اطلاعاتی بر ارتباطات سازمانی را بررسی نمود. نتایج تحقیقات توصیفی انجام شده بر روی مدیران ستادی بانک ملی ایران و دانشگاه تهران بیانگر تأثیرات به کارگیری فناوری اطلاعات و سیستم­های اطلاعاتی ارتباطات سازمانی آنها بوده است که عبارتند از:
فناوری اطلاعات و سیستم­های اطلاعاتی موجب تسهیل برقراری ارتباطات در بانک ملی شده است.
فناوری اطلاعات و سیستم­های اطلاعاتی موجب افزایش حجم اطلاعات مبادله شده در بانک ملی با توجه به شاخص صحت، دقت و به موقع بودن شده است.
فناوری اطلاعات و سیستم­های اطلاعاتی موجب کاهش ارتباطات غیررسمی در بانک ملی شده است.
سندرس در سال ۲۰۰۷ در یک مطالعه تجربی تاثیر کسب و کار الکترونیکی در همکاری سازمانی و عملکرد را مورد بررسی قرار داد. همکاری سازمانی و اشتراک گذاری اطلاعات، به نوبه خود، انتظار می­رود باعث بهبود عملکرد سازمانی گردد. مدلی با بهره گرفتن از داده ­های تجربی از رابطه کسب و کار الکترونیکی، همکاری سازمانی و عملکرد پیشنهاد شد. یافته­ ها نشان می­دهد که استفاده از کسب و کار الکترونیک اثرات مستقیم و غیر مستقیم در عملکرد و همکاری سازمانی دارد. این یافته­ ها پیچیدگی همکاری سازمانی، بر اهمیت برای سازمانها در ترویج همکاری داخلی، و سرمایه گذاری در فن آوری اطلاعات را تسهیل می‌کنند.
بنابراین در پژوهش حاضر نتایج نشان می­دهد که میان ارتباطات بین سازمانی و فناوری اطلاعات و ارتباطات رابطه قوی و معناداری وجود دارد. و ده بعد از اصول بنیادین همکاری بین سازمانی ارائه شده است و وضعیت هر یک از ابعاد در سازمان­ها مورد بررسی قرار گرفته است تا به عنوان مبنایی برای بهبود اثربخشی روابط بین سازمانی در میان سازمان­ها باشد.

۵-۲-۳- ارائه راهکارهایی به منظور بهبود ابعاد ارتباطات بین سازمانی و ابعاد فناوری اطلاعات و ارتباطات در دستگاه­های اجرایی شهرستان هندیجان

با توجه به نتایج بدست آمده در فصل چهارم به منظور ارائه راهکارهایی برای بهبود ارتباطات بین سازمانی با تمرکز بر فناوری اطلاعات و ارتباطات اختلاف میانگین، بین سازمان­های دارای بیشترین و کمترین ارتباطات بین سازمانی و همچنین سازمان­های دارای بیشترین و کمترین فناوری اطلاعات و ارتباطات مشخص گردید.
همانطور که ملاحظه می­ شود از مقایسه سازمان­های دارای بیشترین و کمترین ارتباطات بین سازمانی می‌توان استنباط کرد که اختلاف میانگین در ابعاد مدیریت مبادلات و توازن همگرایی و واگرایی نسبت به بقیه ابعاد بیشتر می­ب
اشد و از مقایسه سازمان­های دارای بیشترین و کمترین فناوری اطلاعات و ارتباطات می­توان استنباط نمود که اختلاف میانگین در ابعاد مدیریت و کاربران و اینترنت نسبت به بقیه ابعاد بیشتر می­باشد.
با توجه به نتایج، راهکارهایی به منظور بهبود ابعاد ارتباطات بین سازمانی ارائه می­گردد:
راهکارهایی به منظور بهبود مدیریت مبادلات در سازمان­ها:
سازمان­ها باید اطمینان و فرآیندهای منظم را برای تصمیمات پیچیده در موقعیت جدید، فراهم آورند.
گرو­ه­های تصمیم ­گیری در سازمان­ها باید درک مشترکی در مورد استفاده از مبادلات در همکاری بین سازمانی داشته باشند.

• ابن‌سینا در مورد علم باری تعالی به ذات قائل به اتحاد عاقل و معقول است و در اثبات علم به ماسوا متمسک به قاعده‌ی «علم به علت، موجب علم به معلول است» می‌شود.

• ابن‌سینا اراده‌ی الهی را عین علم الهی می‌داند و بر این عقیده است که این اراده متعلق به هیچ غرضی ورای ذات واجب نیست.

• نظر ابن‌سینا در باب علیت با نظر ارسطو متفاوت است. ابن‌سینا، فاعلیت حق را فاعلیت ابداعی ایجادی می‌داند. او با صراحت تمام سعی در تفاوت نهادن بین فاعلیت طبیعی و الهی دارد که اولی را اعطاکننده‌ی حرکت و دومی را اعطاکننده‌ی وجود می‌داند. البته بین علت فاعلی (مفیض) ابن‌سینا و معلول (فیض) آن نوعی تباین و جدایی وجود دارد.

• ابن‌سینا با قبول مسئله‌ی خلقت که در متون و منابع دینی به وضوح یافت می‌شود به کلی از تفکر یونانی جدا می‌شود.

در فلسفه‌ یونان از فاعل ایجادی و آفرینش ابداعی که یک نوع تبیین فلسفی خالقیت خالق نسبت به عالم است، خبری نیست و هر آنچه که این فیلسوفان آن را علت می‌نامیدند چیزی جز علیت اعدادی یا طبیعی نبوده است.

• در فلسفه‌ ابن‌سینا، جهان به صورتی تصور می‌شود که خداوند نه تنها به آن، وجود افاضه می‌کند بلکه آن را در هر کدام از آنات مختلف و متوالی محفوظ می‌دارد. چنین جهانی را باید تابع اراده‌ای دانست که دائماً به خلق آن تعلق می‌گیرد. ابن‌سینا کاملاً از مفهوم اسلامی ارتباط مستمر میان خدا و جهان آگاه است، براساس چنین تلقی‌ای از جهان، باید بر آن بود که اشیاء نه تنها از لحاظ صور خود و ائتلاف این صور با یکدیگر بلکه علاوه بر این از حیث موجودیت خود نیز اکتفا به ذات ندارند. عالم مخلوق از آن‌جا که دارای امکان ذاتی است و ذاتاً مسبوق به عدم است، خود به خود و پیوسته، روی آور به سوی نیستی است و در هیچ آنی نمی‌تواند از نیستی رهایی جوید، مگر این‌که وجودی به وی افاضه شود که خود نه آن را می‌تواند به خود افاده کند و نه از بهر خود باقی دارد.

• • نظریه‌ی ابن‌سینا در مورد حدوث عالم با تصور وی از ممکن‌الوجود و واجب‌الوجود پیوند نزدیک دارد. به نظر او حدوث عالم دقیقاً به این معناست که میان دو هستی کاملاً متفاوت یعنی آن‌چه فی‌ذاته واجب است و آن‌چه فی‌نفسه ممکن است، ولی از طریق ارتباط با واجب الوجود واجب می‌شود، فرایندی میانی قرار دارد که حدوث نامیده می‌شود؛ بنابراین، عالم حادث و خدا قدیم است. حدوث بدین معنا برای ارسطو، نمی‌توانست مطرح باشد، زیرا جهانی که وی با آن سر و کار دارد، جهانی نیست که امکان عدم آن قابل تصور باشد. در یک چنین نظام مابعدالطبیعی جایی برای مسئله‌ی فرق و تمایز و رابطه و نسبت میان واجب و ممکن نیست.

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• ابن‌سینا به تبعیت از فارابی مسئله‌ی خلقت را با فرایند تعقل تبیین می‌کند. وی بر این عقیده است که خداوند با تعقل ذات خود موجودات را خلق و ایجاد می‌کند. این روند ایجادی به اسامی ابداع، انبجاس، فیض و صدور نامیده شده، هر کدام به جهتی و لحاظی.

• از نظر ابن‌سینا صدور موجودات از علت اولی که همان واجب بالذات است، طی سلسله مراتبی صورت می‌گیرد. معلول بی‌واسطه‌ی واجب تعالی براساس قاعده‌ی الواحد تنها می‌تواند یک موجود مفارق باشد و مبدئیت باری تعالی برای جسم و موجودات مادی جز با واسطه نمی‌تواند باشد. او در عقل اول حیثیاتی را لحاظ می‌کند که از هر کدام آن‌ها عقل بعدی، نفس فلک بعدی و جرم آن به وجود می‌آید. این سلسله‌ی عقول در عقل دهم متوقف می‌گردد. در تبیین او، اجرام سماوی نوعی دخالت در پیدایش اجسام دارند، پس موجودات با یک ترتیب مشخص و از طریق وسائطی که تقدم و تأخر آن‌ها معین است، از اشرف به اخس، صادر می‌گردند.

• بر نظام فیض و صدور ابن‌سینا از طرف برخی فلاسفه و متکلمین از جمله: سهروردی، غزالی، فخررازی، ابوالبرکات بغدادی و … انتقاداتی وارد شده است. که از طرف برخی مشائین و پیروان ابن سینا بدان‌ها پاسخ داده شده است.

بخش سوم
دیدگاه ملاصدرا درباره‌ی
مسئله‌ی فیض
فصل اول
اصول و مبانی صدرالمتالهین در مسئله‌ی فیض
فصل اول
اصول و مبانی صدرالمتالهین در مسئله‌ی فیض
مقدمه
از آن‌جا که در بررسی تطبیقی، توجه به مبادی و مبانی یک اندیشه، شرط اساسی و لازم به شمار می‌آید، بر آن شدیم تا مهم‌ترین مبانی فلسفی صدرالمتألهین را که مقدمه‌ای است مهم جهت تبیین فصول دیگر، در این گفتار بررسی نماییم. از این رو ابتدا به بررسی مسئله‌ی اصالت وجود و مسائل مربوط به آن پرداخته و سپس به بساطت وجود از دیدگاه صدرا اشاره کرده و در ادامه از وحدت تشکیکی و پس از آن از وحدت شخصی وجود سخن خواهیم گفت. در پایان این فصل، نگارنده به بررسی مهم‌ترین رکن فلسفه صدرایی،‌ یعنی نظریه‌ی حرکت جوهری خواهد پرداخت.
البته لازم به ذکر است که نظریه ی امکان فقری هم چنان‌چه اشاره خواهیم کرد از مبانی مهم صدرا در مسئله‌ی فیض محسوب می شود که به دلیل ارتباط آن با مباحث علیت و فروعات آن در فصل دوم این بخش مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. قبل از بررسی اصول مزبور به اهمیت مسئله‌ی وجود در فلسفه‌ صدرا اشاره می‌کنیم.
جایگاه وجود و اهمیت آن در فلسفه‌ ملاصدرا
صدرالمتألهین به عنوان یک فیلسوف به اهمیت «وجود» آگاهی دارد، برای وی مسئله‌ی «وجود» مهم‌ترین مسئله‌ی فلسفی به شمار می‌رود. وی در آغاز کتاب المشاعر، که در آن اساسی‌ترین مسائل وجود را مورد بحث قرار داده، مسئله‌ی وجود را اساس قواعد فلسفی و مبنای مسائل الهی دانسته است. از نظر وی گرچه سایر امور مخصوصاً معرفت نفس انسانی در شناخت معارف الهی مؤثرند،^[۴۲] لکن اساس همه‌ی معارف یک اصل است و آن شناخت «وجود» می‌باشد. عین عبارت صدرا در این باره چنین است:
و لما کانت مسئله الوجود اسّ القواعد الحکمیه و مبنی المسائل الالهیه والقطب الذی یدور علیه رحی علم التوحید و علم المعاد و حشرالارواح و الاجساد، و کثیر ممّا تفرّدنا باستنباطه و توحدّنا باستخراجه، فمن جهل بمعرفه الوجود یسری جهله فی امّهات المطالب و معظماتها، و بالذهول عنها، فاتت عنه خفیّات المعارف و خبیثاتها و علم الربوبیات و نبواتها و معرفه النفس و اتصالاتها و رجوعها الی مبدأ مبادئها و غایاتها، فرأینا أن نفتح بها الکلام فی هذه الرساله المعموله فی اصول حقایق الایمان و قواعد الحکمه و العرفان، فنورد فیها اولّا مباحث الوجود و اثبات انّه الاصل الثابت فی کل موجود، و هو الحقیقه؛ و ما عداه کعکس و ظلّ و شبح. (ملاصدرا، ۱۳۶۳ الف، ص۴)
یعنی مسئله‌ی وجود و بحث هستی چون رأس قواعد فلسفی و پایه‌ی مسائل الهی است، مانند قطب و مرکزی است که علم توحید و دانش معاد و حشر ارواح و اجساد برگرد آن می‌چرخد، به همین جهت است که جهل به مسئله‌ی وجود، جهل به امّهات مطالب و معظم معارف الهی را در پی خواهد داشت. به عبارت دیگر، می‌توان گفت کسی که از وجود غافل شود از دقایق معارف الهی و حقایق مربوط به نبوّت محروم بوده و راه شناخت و معرفت نفس ناطقه و کیفیت بازگشت انسان به مبادی عالیه بر وی مسدود خواهد شد. وجود حقیقت است و غیر آن نوعی عکس و سایه و شبح به شمار می‌آید، در هر یک از موجودات اصل ثابت هستی است و بدون هستی، از موجودات سخن نمی‌توان گفت.
صدرالمتألهین در کتاب شواهد الربوبیه نیز این مسئله را مطرح کرده است. از نظر وی جهل به وجود و عدم آگاهی انسان نسبت به آن، موجب جهل به همه‌ی اصول و معارف و ارکان خواهد بود، زیرا همه چیز به «وجود» شناخته می‌شود و معرفت همه‌ی امور به معرفت وجود وابسته است و آن‌جا که وجود شناخته نشود، همه چیز ناشناخته می‌ماند؛ در حالی‌که معرفت وجود به معرفت چیز دیگری وابسته نیست:
والحق انّ الجهل بمساله الوجود للأنسان یوجب له الجهل بجمیع أصول المعارف و الأرکان؛ لانّ بالوجود یعرفُ کلّ شیء، و هو اوّل کل تصوّر و اعرف من کل متصورّ غیره . فإذا جهل، جهل کل ما عداه؛ و عرفانه لا یحصل إلّا بالکشف و الشهود. (ملاصدرا، ۱۳۸۲ ب، ص۱۹)
همان‌طور که در این عبارت ملاحظه می‌شود، از نظر ملاصدرا، وجود ضمن این‌که اساس و مایه‌ی هرگونه معرفت به شمار می‌رود، نخستین تصور و روشن‌ترین متصور نیز شناخته می‌شود. علاوه بر این، صدرا در این عبارت روی دریافت شهودی وجود اصرار ورزیده است که می‌توان آن را اساس اندیشه‌ی وی به شمار آورد که در آثار دیگر خود نیز به آن اشاره کرده است. ^[۴۳] البته این کشف و مشاهده با آن‌چه در اصطلاح اهل معقول حدّ و برهان نامیده می‌شود تفاوت اساسی دارد. صدرا به مطلب مزبور در کتاب شواهد الربوبیه اشاره کرده و می‌گوید:
ممکن نیست که حقیقت و کنه وجود را تصور نمود، نه به وسیله‌ی حد و نه به وسیله‌ی رسم و نه به وسیله‌ی صورتی مساوی با وجود. زیرا تصور حقیقت خارجی هر چیزی عبارت است از حصول معنای آن چیز در ذهن و انتقال یافتن آن معنی از خارج به ذهن. و این عمل درباره‌ی غیر وجود قابل اجراست ولی در مورد وجود ممکن نیست. پس ممکن نیست به حقیقت وجود راه یافت، ‌مگر از طریق شهود به چشم باطن، نه از طریق تحدید و تعریف و اشاره برهان و دلیل و تفهیم از طریق الفاظ و عبارات. (ملاصدرا، ۱۳۸۲ ب، ص ۱۰)
عین همین مطلب را ملاصدرا در کتاب مظاهرالالهیه نیز آورده است. (ملاصدرا، بی‌تا، ص۱۴)
ملاصدرا وجود را در تمام موارد و مباحث فلسفی جریان داده و به عنوان یک محور و اهرم از آن استفاده کرده است. به عنوان نمونه:
در باب فاعل و اقسام چهارگانه‌ی آن، در اثبات ذات خداوند و توحید او، در نظام آفرینش، در باب وحدت و کثرت، در باب انواع خیر و شر، اتحاد عاقل و معقول و علم و بسیاری از مسائل دیگر که صدرا در تمامی این مباحث از وجود مدد گرفته است. (سجادی، ۱۳۷۹ ، ص۳۰-۳۱)
با توجه به مباحث مطرح شده اگر بگوییم که محور و کانون اصلی همه‌ی مباحث فلسفی در حکمت متعالیه‌ی صدرالمتألهین را دیدگاه او درباره‌ی وجود تشکیل می‌دهد، سخنی به گزاف نگفته‌ایم. علامه طباطبایی در این‌باره می‌گوید:
صدرالمتألهین حکمت خود را با اصالت وجود و سپس با تشکیک وجود آغاز کرد و پس از آن، در هر مسئله‌ای از مسائل این فن، از همین دو نظریه مدد برهانی می‌گیرد و اثبات مسئله را بر آن استوار می‌سازد. (طباطبایی،‌۱۳۸۷ الف، ج۲ ،‌ص۱۶)
بنابراین، به علت اهمیت مسئله‌ی وجود و درک حقیقت آن است که صدرالمتألهین علت اصل ناتوانی حکمای پیشین، به‌ویژه ابن‌سینا را در حل برخی معضلات فلسفی، بی‌توجهی به حقیقت وجود و احکام آن دانسته است. وی در جلد نهم اسفار، پس از برشمردن مسائلی که ابن‌سینا از حلّ آن‌هاناتوان مانده بود، می‌نویسد: «این مسائل و امثال آن، از اشتباهات و کوتاهی‌ها، نشأت گرفته از بی‌توجهی به حقیقت وجود و احکام هویات وجودی است.» (ملاصدرا، ۱۳۸۲ الف، ج۹، ص۱۵۸)
با روشن شدن اهمیت و نقش «وجود» در فلسفه‌ صدرا، در این قسمت به بررسی مسئله‌ی مهم اصالت وجود می‌پردازیم، چراکه تصویر دقیق فیض و فاعلیت هستی بخش در حکمت متعالیه مبتنی بر اصالت وجود است، این مسئله در فلسفه‌ صدرا به آثار و نتایجی منجر می‌شود که برخی از آن‌ها ارتباط مستقیمی با آموزه‌ی فیض دارد.
الف) اصالت وجود
اصلی‌ترین و اساسی‌ترین مسئله‌ای که در نظام مابعدالطبیعی صدرالمتألهین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اصلاً «تقدم وجود بر ماهیت» و یا مسئله‌ی «اصالت وجود» است. وقتی از تقدم وجود بر ماهیت سخن گفته می‌شود، منظور این است که وجود در تحقق و عینیت اصل بوده و ماهیت تابع آن به شمار می‌آید. به عبارت دیگر، وجود اصل اصیل و متحقق در خارج و منشأ و مبدأ کلیه‌ی آثار می‌باشد و ماهیت حدّ وجود و یک قالب ذهنی است که از واقعیت خارجی، در ذهن منعکس می‌شود. ملاصدرا در اسفار فصلی را مستقلاً به این موضوع که وجود حقیقت عینی و اصیل در خارج است اختصاص داده و می‌نویسد:
لمّا کانت حقیقه کلّ شیء هی خصوصیه وجوده التی ثبت له، فالوجود أولی من ذلک الشیء […] فالوجود بذاته موجود، و سائر الاشیاء غیرالوجود لیست بذواتها موجوده، بل الوجودات العارضه لها. و بالحقیقه أنّ الوجود هو الموجود، […]. (ملاصدرا،‌۱۳۸۳ ، ج۱، ص۴۷ )
چون حقیقت هر چیزی عبارت است از خصوصیت وجودش که برایش ثابت می‌باشد، پس وجود، از این چیز، و بلکه از هر چیزی سزاوارتر است که دارای حقیقت باشد. […] پس وجود به ذات خود موجود است و دیگر اشیاء که غیر وجوداند به ذات خودشان موجود نمی‌باشند، بلکه وجودات عارض بر آ‌‌ن‌ها هستند؛ پس در حقیقت وجود است که موجود می‌باشد، […].
صدرا در اوایل کتاب شواهد‌الربوبیه و هم‌چنین مظاهر‌الالهیه و مفاتیح الغیب دلایلی می‌آورد که تحقق خارجی وجود و اصالت آن را به اثبات می‌رساند، وی بر این نکته تأکید می‌کند که چون تمامی اشیاء به واسطه‌ی وجود تحقق پیدا می‌کنند در نتیجه،‌ وجود خودش باید امر حقیقی و متحقق در خارج باشد؛ به عبارت دیگر اگر وجود تحقق دهنده به اشیاء است، خودش اولی است که تحقق داشته باشد. (ملاصدرا،‌۱۳۸۲ ب، ص۹؛ بی‌تا، ص۱۴؛ ۱۳۷۱، ترجمه، ص۵۸۸)
با توجه به مطالب گفته شده می‌بینیم که صدرا اندیشه‌ی اصالت وجود را پایه‌ی نظام مابعدالطبیعه خود قرار داده و تمایز میان وجود و ماهیت و تقسیم موجود به واجب و ممکن را – که از اصول مهم فلسفه ابن‌سینا محسوب می‌شد ـ برای تبیین مسائل فلسفی کافی نمی‌داند. وی براساس اصالت وجود از بحث‌های مفهومی رایج در فلسفه‌های گذشته به بحث‌های وجودی منتقل می‌شود، انتقال از موجود به وجود خصوصیت تمایل وجودی ملاصدرا است. او پیوسته بر لزوم فرق نهادن بین دو معنی از وجود، یعنی موجود که معقول ثانی فلسفی است و حقیقت عینی و خارجی وجود، تأکید دارد. بدین ترتیب، او با گذر از مفهوم وجود به حقیقت وجود، دیگر ترکیب وجود ماهیت را ملاک نیاز ممکن و امتیاز آن از واجب قرار نمی دهد؛ به جای امکان ماهوی امکان فقری و به جای تفاوت بین مصداق واجب و ممکن که در فلسفه‌ ابن‌سینا بر هر دو موجود اطلاق می‌شود، تمایز بین مراتب حقیقت وجود را مطرح می‌کند. هم‌چنین او که تمایز میان وجود و ماهیت را بر مبنای اصالت وجود سازگار نمی‌بیند و آن را برای تبیین نیاز جهان هستی به خدا کافی نمی‌داند، اصل فوق را زیربنای برهان صدّیقین در فلسفه خود قرار می‌دهد و بدین ترتیب، روح برهان ابن‌سینا را در قالب اصالت وجودی آن می‌دمد و در این بازآفرینی، خود را از بند تقسیم موجود به واجب و ممکن که صبغه‌ی اصالت ماهوی دارد، رها می‌کند. (اکبریان، ۱۳۸۶ ، ص۵۲-۵۳)
سیر تاریخی بحث
مسئله‌ی اصالت وجود تا قبل از صدرالمتألهین روشن نبوده است، بنا به گفته‌ی مطهری در شرح مبسوط منظومه، این مسئله در فلسفه‌ اسلامی، یک مسئله‌ی جدیدی است، ‌یعنی در فلسفه‌ ارسطو و حتی در فلسفه‌ فارابی و در فلسفه‌ بوعلی چنین مسئله‌ای مطرح نبوده است. (مطهری، ۱۳۶۹الف، ج۱، ص۵۸) هرچند در کلام حکیمان مشائی و عارفان بزرگ اشارات و گاه تصریحاتی در مورد اصالت وجود می توان یافت که صدرالمتألهین نیز به برخی از آن‌ها استناد نموده است. شیخ اشراق نیز به مناسبت بحث از اتحاد خارجی وجود و ماهیت مباحثی را مطرح می‌کند که نتیجه‌ای جز اصالت ماهیت و اعتباری بودن وجود ندارد. (همان، ص۶۱)
این مسئله اول بار در زمان میرداماد و ملاصدرا به این صورت مطرح شد که آیا اصالت با ماهیت است یا با وجود. میرداماد پس از طرح این مسئله خود از اصیل بودن ماهیت و اعتباری بودن وجود دفاع می‌کند. صدرالمتألهین نیز در ایام اولیه‌ی حیات خویش به پیروی از استاد خود، در باب اثبات اصالت ماهیت از خود سرسختی نشان می‌داد و مدافع جدی اصالت ماهیت بود، ولی بعدها از این قول برگشته و اصالت وجود را اختیار نموده است. ملاصدرا تغییر اعتقاد خود را از اصالت ماهیت به اصالت وجود را مرهون هدایت خداوند از طریق اشراق روحانی می‌داند. وی در کثیری از کتب خود به این تغییر عقیده خویش اشاره نموده است:
و انّی قد کنت شدید الذّب عنهم فی الاعتباریه الوجود و تامّل الماهیات، حتی أنْ هدانی ربّی و انکشف لی انکشافاً بیناً انّ الامر بعکس ذلک؛ و هو انَّ الوجودات هی الحقائق المتأصله الواقعه فی العین، و انَّ الماهیات […] ماشمت رائحه الوجود ابداً. (ملاصدرا، ۱۳۸۳ ، ج۱، ص۵۸)
من در مقام اعتقاد به اعتباری بودن وجود و اصالت ماهیات که بودم از اینان دفاع می‌کردم تا این‌که پروردگارم هدایتم فرمود و کشفی روشن عنایتم فرمود تا برایم روشن شد که کار برعکس این است ، یعنی وجودات که در عین واقع‌اند حقایق اصیل‌اند و ماهیات که از‌آن‌ها در عرف گروه کشف و یقین تعبیر به اعیان ثابته شده، مطلقا بوی وجود را نشنیده‌اند.
عین عبارات مزبور را صدرا در کتاب المشاعر و مبدأ و معاد و هم‌چنین رساله‌ی المسائل القدیسه ذکر نموده، و در آن‌ها به این تغییر عقیده خویش از اصالت ماهیت به اصالت وجود اشاره کرده است. (ملاصدرا،‌۱۳۶۳ الف، ص۳۵؛ ۱۳۸۱ ب، ج۱ ، ص۴۴؛ ۱۳۷۸ ، ص۲۰۸)