برای تعیین خصوصیات خاکشناسی محل مورد آزمایش، از سه نقطه و از دو عمق ۳۰-۰ و ۶۰- ۳۰ سانتی متر نمونه برداری کرده و پس از انتقال به آزمایشگاه خاک شناسی شهرستان مشگین شهر نتایج فوق به دست آمد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۳- رقم
ارقام مورد استفاده در این آزمایش شامل رقم ساری گول(PF7045/91)، هیبرید هایولا۴۰۱ و رقم RDF003 بودند. که از مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مغان تهیه شدند. این ارقام در مناطق مختلف استان به صورت بهاره کشت می شوند و دارای مشخصات زیر می باشند.
الف) رقم ساری گول
رقمی دیررس بهاره بوده و کل دره رشد و نمو آن ۱۱۰ تا ۱۳۰ روز می باشد. ارتفاع بوته ۱۰۰ -۸۰ سانتی متر بوده و برای برداشت مکانیکی مناسب می باشد.
ب) رقم هایولا۴۰۱
رقمی با تیپ رشدی بهاره بوده و زودرس می باشد. ارتفاع بوته در حدود ۸۰ سانتی متر بوده و رقمی پرمحصول و با درصد روغن بالا می باشد. طول دوره رشدی در حدود ۱۰۰-۸۰ روز بوده و دارای بوته های قوی و ساقه های ضخیم می باشد.
ج) رقم RDF003
رقمی با تیپ رشدی بهاره و متوسط رس بوده و طول دوره رشد آن در حدود ۱۱۰-۹۵ روز می باشد. این رقم پابلند بوده و ارتفاع آن تا ۱۱۵ سانتی متر می رسد. این رقم نیز رقمی پرمحصول می باشد.
۲-۴- طرح آزمایشی
آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. که در آن تاریخ کاشت به عنوان یک فاکتور در چهار سطح (۱۰ فروردین، ۲۵ فروردین، ۹ اردیبهشت و ۲۴ اردیبهشت) و ارقام کلزا در سه سطح(RDF003، هایولا۴۰۱ و ساری گول) و به عنوان فاکتور دیگر در نظر گرفته شده است. هر کرت آزمایشی ۴ متر طول و ۵/۱ متر عرض، و در مجموع ۶ متر مربع مساحت داشت. در هر کرت ۶ خط کاشت با فاصله ردیفی ۲۵ سانتی متر و تراکم مورد استفاده ۱۵۰ بوته در متر مربع بود. برخی صفات مورد اندازه گیری که نیاز به امکانات زیادی ندارند، از قبیل ارتفاع بوته، تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف و …. در یکی از اتاق های محل اجرای طرح به دقت اندازه گیری و بقیه صفات در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی اندازه گیری شدند.
۲-۵- عملیات زراعی
برای انجام آزمایش، قطعه زمین مناسبی در مر کز خدمات و ترویج جهاد کشاورزی مشگین غربی انتخاب شد. زمین محل آزمایش در سال قبل آیش بود و در پاییز جهت مبارزه با علف های هرز و آماده سازی زمین جهت کاشت کلزا در بهار، از شخم پاییزه استفاده شد. در اواخر زمستان ابتدا یک شخم عمود بر شخم پاییزه زده شد و سپس کودهای دامی، گوگرد، سولفات روی و اسید بوریک طبق توصیه آزمون خاک به وسیله دیسک با خاک مخلوط گردید. در ادامه به وسیله بیلچه، شیاری به عمق ۳-۲ سانتی متر ایجاد و بذر کلزا در آن شیارها کاشته شد. هم زمان کودهای اوره (یک سوم مورد نیاز)، فسفات آمونیوم، سولفات پتاسیم و منگنز به صورت نواری و در عمق تقریبی ۷-۶ سانتی متری قرار داده شد. لازم به ذکر است که فاصله خط کود دهی با خط بذر کاری ۳-۲ سانتی متر بود. در طول فصل رشد بقیه کود اوره مورد نیاز مزرعه (طبق آزمون خاک) در دو نوبت خروج گیاه از حالت روزت و قبل از گل دهی مصرف و یک بار هم در مرحله ۴-۲ برگی با کود سولفات آهن محلول پاشی گردید. آبیاری مزرعه با توجه به وضعیت رطوبتی خاک و شرایط محیطی و طبق نیاز مزرعه بطور منظم انجام شد. و در طول فصل رشد با علف های هرز به صورت دستی مبارزه گردید.
۲-۶- برداشت
قبل از سیاه شدن همه دانه ها (اگر همه دانه ها به رنگ سیاه در آیند، و بوته کاملا رسیده و خشک شود، به شدت ریزش می کنند) در کرت هایی که موقع برداشت آنها رسیده بود، با حذف حاشیه ها از طرفین، برداشت از مساحت ۲۵/۱ متر مربع وسط هر کرت انجام شد. برای جلوگیری از ریزش بذرها، برداشت صبح زود و به صورت دستی انجام و بوته های برداشت شده در داخل گونی هایی قرار گرفته و در مراحل بعدی کار خرمنکوبی و جداسازی دانه از کاه و کلش انجام گردید.
۲-۷- اندازه گیری صفات
۲-۷-۱- آنالیز رشد
به منظور اندازه گیری آنالیز رشد از ۵۰-۴۰ روز بعد از کاشت در فواصل زمانی هر یک هفته یک بار از خطوط اصلی هر کرت با در نظر گرفتن اثر حاشیه ای تعداد ۵ بوته به تصادف انتخاب و بعد از قرار دادن در آون الکتریکی در دمای ۷۵ درجه سانتی گراد به مدت ۷۲ ساعت و بیشتر تا زمان ثابت شدن وزن هر نمونه، وزن خشک آنها توزین و با بهره گرفتن از فرمول های زیر نسبت به محاسبه ماده خشک کل، سرعت رشد نسبی و سرعت رشد محصول اقدام گردید. در معادله روند تجمع ماده خشک، ضریب تبیین بالا و معنی دار و توزیع مناسب نقاط واقعی در اطراف منحنی ومنطقی بودن روند تغییرات ماده خشک از نظر فیزیولوژیک، گویای انتخاب صحیح این معادله برای کلیه تیمارها خواهد بود. چنین روندی برای سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی نیز که مشتق از معادله روند تجمع ماده خشک کل می باشد در نظر گرفته می شود (کریمی و سدیک، ۱۹۹۱).
TDM= e ^{a+bt+ct2 +dt3}
CGR=(b+2ct+3dt 2)e (a+bt+ct2+dt3)
RGR=b+2ct+3dt 2
۲-۷-۲- عملکرد و اجزای عملکرد و برخی از صفات مورفولوژیک:
اندازه گیری تعداد ساقه اولیه، تعداد شاخه های اولیه و ثانویه، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، درصد دانه های پوک، تعداد خورجین در ساقه، تعداد خورجین در شاخه ها، ارتفاع بوته، فاصله اولین غلاف از خاک، طول خورجین و قطر خورجین بر اساس ۵ بوته در هر واحد آزمایشی صورت گرفت. تعداد خورجین در بوته پس از رسیدگی با شمارش کلیه ی خورجین های ۵ بوته که به طور تصادفی انتخاب شدند، محاسبه گردید. تعداد دانه در خورجین نیز با شمارش دانه های ۱۰ خورجین از شاخه های اصلی ۵ بوته مختلف محاسبه گردید. برای تعیین وزن هزار دانه پس از برداشت محصول، نمونه هایی از دانه های ژنوتیپ ها انتخاب و با استفاده دستگاه بذر شمار، شمارش وسپس وزن خشک هزار دانه با ترازوی دیجیتالی(با دقت یک هزارم) توزین و ثبت گردید. ارتفاع بوته نیز پس از خاتمه گل دهی شاخه اصلی، از طریق میانگین ارتفاع ۵ بوته که به طور تصادفی انتخاب شدند، محاسبه گردید. صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد کاه و کلش پس از برداشت نهایی هر کرت اندازه گیری شد. وزن خشک با قرار دادن نمونه ها در آون الکتریکی با دمای ۷۵ درجه سانتی گراد به مدت ۴۸ ساعت و بیشتر تا ثابت شدن وزن هر نمونه، تعیین گردید. جهت تعیین عملکرد هر کرت، ۲ ردیف وسط هر کرت به طول ۵/۲ متر انتخاب و ردیف های اطراف حذف گردید (حاج محمد قالی باف، ۱۳۷۹).
شاخص برداشت نیز از طریق تقسیم عملکرد دانه بر عملکرد بیولوژیک و بر حسب درصد مورد ارزیابی قرار گرفت.
۲-۷-۳- صفات فنولوژیک :
صفات فنولوژیک، شامل ۵۰ درصد سبز کردن، سبز کامل، ساقه دهی، شاخه زنی، مرحله گلدهی (به منظور تعیین مرحله رشد رویشی)، ۵۰ درصد گلدهی، ۵۰ درصد غلاف بندی، طول دوره گلدهی، طول دوره زایشی (از زمان گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیک) و کل دوره رشد و نمو، مهمترین صفات فنولوژیک کلزا می باشند که روش کار مهمترین آن ها به روش زیر می باشد.
۵۰ درصد سبز شدن: زمانی که حدود ۵۰ درصد بوته ها در کرت مورد نظر سبز شدند، به عنوان تاریخ سبز شدن در نظر کرفته شد.
سبز کامل: تقریبا تمام بوته های یک کرت سبز شده بودند.
ساقه دهی: زمان خروج بوته از حالت روزت و رشد طولی اولین میان گره در ۵۰ درصد از بوته ها، که در ارقام مختلف و تاریخ کاشت های مختلف با یکدیگر فرق داشته و در زمان های مختلفی شروع به خروج از حالت روزت کردند، اندازه گیری و برای هر کدام به طور دقیق یاد داشت گردید.
تعداد روز تا شروع گلدهی: تعداد روز از جوانه زدن تا شروع گلدهی می باشد.
شروع گل دهی : اولین گل در۵۰ در صد از بوته های کرت مربوطه باز شده بود.
طول دوره گلدهی (روز): فاصله بین زمان شروع گلدهی و خاتمه گلدهی، که بر حسب روز محاسبه گردید. زمان شروع گلدهی زمانی است که اولین گل در۵۰ درصد از بوته های کرت مربوطه باز شده باشد، و زمان خاتمه گلدهی زمانی است که ۹۵ درصد گلدهی انجام شده باشد.
طول دوره زایشی: فاصله زمانی بین شروع گل دهی تا رسیدگی فیزیولوژیک در کرت مربوطه می باشد.
رسیدگی فیزیولوژیک: بوته ها شروع به زرد شدن نموده و دانه ها در اثر فشردن بین انگشتان دست له نمی شوند. که با نمونه برداری از زمان نزدیک به شروع رسیدگی و تعیین وزن خشک نمونه ها در فواصل چندین بار نمونه برداری و با ثابت شدن وزن خشک نمونه دانه ها، مرحله رسیدگی فیزیولوژیک تعیین گردید.
طول دوره رشد و نمو گیاه (تعداد روز تا رسیدن): فاصله جوانه زدن تا رسیدن، زمانی که حداقل ۴۵ تا ۵۰ درصد دانه ها در کپسول قهوه ای شده باشند، بر حسب روز در نظر گرفته شد.
۲-۷-۴- درصد روغن
برای اندازه گیری درصد روغن، بعد از انتقال دانه ها به آزمایشگاه، با بهره گرفتن از ماده حلال روغن (هگزان) و دستگاه موسوم به سوکسله ابتدا میزان روغن و سپس درصد روغن محاسبه گردید.
۲-۷-۵- عملکرد روغن
عملکرد روغن با بهره گرفتن از درصد روغن به دست آمده توسط دستگاه سوکسله و با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه می شود.
وزن خشک دانه های نمونه گیری شده × درصد روغن = عملکرد روغن
که قابل تعمیم به عملکرد روغن در هکتار می باشد.
۲-۸- تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها
داده های به دست آمده ابتدا تست نرمال شدند و برای هر صفتی که از تست نرمال پیروی نمی کرد از تبدیل داده استفاده گردید، و با بهره گرفتن از نرم افزار SAS، داده ها در قالب طرح فاکتوریل و بر پایه بلوک های کامل تصادفی تجزیه شدند. برای رسم جداول و نمودارها نیز از نرم افزار Excel استفاده شد.

فصل سوم
نتایج و بحث

۳-۱- صفات کمی کلزا
۳-۱-۱- صفات فنولوژیکی کلزا