۴ ــ وثیقه (تأمین) :

وثیقه به مفهوم حصول اطمینان وتامین برای استحکام معامله و حسن ایفاتعهدات و کاهش ریسک ناشی از عدم وصول تسهیلات اعطایی تعبیر می‌شود؛ و به عبارتی وثیقه رامی توان وثوق به قابلیت اجرای طرح یا فعالیت ونیز شخصیت مشتری و بازیافت منابع بانکی تلقی نمود.

بهترین ‌و مطمئن ترین وثیقه همانا کیفیت مطلوب و نفس طرح اقتصادی و موضوع معامله است و چنانچه به هنگام اعطای تسهیلات بررسی‌های اعتباری حاکی از توجیهات کافی فنی، مالی اقتصادی طرح بوده و معیارهای اساسی قابلیت اعتماد، قابلیت فنی و ظرفیت مالی مشتری، قابل قبول و مناسب باشد، بازیافت اعتبار از محل درآمد جاری طرح میسر بوده و نیازی به افراط در اخذ وثیقه محکم و تحمیل هزینه های جانبی به متقاضی نیست. اما به دلیل عدم اطمینان بانک‌ها نسبت به احراز یک یا چند معیار اساسی، بر اثر شرایط خاص متقاضی در زمان اعطای تسهیلات، و از آن جا که بانک‌ها خود را “عامل امین در به کار گیری وجوه سپرده گزاران دانسته و نگران بروز شرایط نامساعد اقتصادی و حوادث غیر مترقبه برای مشتریان و در نتیجه عدم امکان بازپرداخت تسهیلات اعطایی و وجوه سپرده گذاران سیستم‌های بانکی می‌باشند. همچنین چون بانک‌ها ماهیتا شرکت‌های انتفاعی‌اند و باید ضمن بازیافت اصل منابع، سودمتعارف نیز کسب نمایند؛ لذا به منظورنیل به اهداف فوق تأمین کافی اخذ می نمایند.

بانک‌ها باید همواره این اصل را مدنظر داشته ‌باشند که بازیافت تسهیلات بایددرزمان ادامه فعالیت از محل تصرف و فروش اموال مشتری و انهدام وسایل فعالیت اوصورت بگیرد.

در حقیقت هر وقت بانکی مجبور به تصرف و فروش وثیقه‌ای می‌شود بدین وسیله نشان می‌دهد که اعتبار اعطایی بر اساس اصول صحیحی استوار نبوده و رعایت ضوابط و معیارهای اساسی صورت نگرفته است. در این مورد باید توجه داشت که ممکن است ظاهراًً ضرری متوجه بانک نشود، ولی ضررهای اعتبار گیرنده و اجتماع رانمی توان نادیده گرفت.

۵ ــ توجیهات فنی، مالی و اقتصادی طرحها:

در اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا و به منظور حفظ منافع بانک و حصول اطمینان از اجرای صحیح طرح و سودآور بودن آن و بازیافت تسهیلات اعطایی در مدت زمان مورد نظر بانک، باید علاوه براطمینان از برگشت وجوه و لحاظ کردن نقش آن واحد اقتصادی در توسعه اقتصاد جامعه،

در بررسی‌های خود اطمینان حاصل نماید که :

ــ طرح از لحاظ فنی قابل اجرا بوده وحدودومشخصات اجزا آن متناسب با فعالیت و تولیدات مربوطه باشد. همچنین امکانات در نظر گرفته شده برای اجرای طرح، با بودجه مشخص و زمان تعیین شده قابل دسترسی باشد.

ــ طرح از لحاظ مالی دارای سودآوری ‌و بازدهی مناسب بوده و گردش وجوه نقدی آن برای انجام تعهدات و بازپرداخت تسهیلات اعتباری درخواستی در سر رسیدهای تعیین شده کافی باشد.

ــ طرح از نظر اقتصادی ‌در اولویت های تعیین شده قرار داشته و تقاضا برای تولیدات آن وجود داشته باشد.

پس از بررسی و تأیید صلاحیت مدیران و مجریان طرح و موجه بودن اجرای آن از لحاظ فنی، مالی و اقتصادی و تعیین سهم هزینه های سرمایه‌ای و سرمایه در گردش قابل پرداخت توسط بانک، تسهیلات متناسب با هزینه های اجرای طرح تصویب وهمزمان یا بعد از هزینه شدن سهم هزینه های سرمایه‌ای مربوط به متقاضی وبا اعمال نظرات مستقیم و مستمر توسط کارشناسان و واحد ذی‌ربط و به موازات پیشرفت فیزیکی طرح پرداخت خواهدشد.

۲-۲-۳-۲-عوامل مؤثر در انتخاب نوع تسهیلات بانکی :

سازمان‌ها جهت استفاده از تسهیلات مختلف بانکی می‌بایست ملاحظاتی را مد نظر داشته باشند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد (وشوشاد،۲۹:۱۳۸۹) :

۱ ــ نوع شرکت و صنعت مورد فعالیت شرکت :برخی از تسهیلات فقط ‌در مورد شرکت‌های خاص کاربرددارد به طور مثال تسهیلات عقد مضاربه در اداره امور خدماتی و بازرگانی قادر به استفاده هستند.

۲ ــ موارد استفاده از تسهیلات: شرکت‌ها بسته به اینکه تصمیم دارند با تسهیلات اعطایی چه نوع سرمایه گذاری یا کاری را شروع کنند، می‌توانند نوع تسهیلات خود را انتخاب کنند. به طور مثال واحدهای تولیدی جهت تأمین سرمایه در گردش خود می‌توانند از عقد سلف استفاده کنند.

۳ ــ نرخ سود تسهیلات : چنانچه شرکت قادر به استفاده از چندین عقد به طور همزمان باشد، با توجه نرخ سود تسهیلات اعطایی می‌تواند اقدام به انتخاب کند.

۴ ــ مدت بازپرداخت تسهیلات :در این مورد نیز چنانچه شرکت مشمول استفاده از چندین عقد باشد می‌تواند با توجه به مدت زمان باز پرداخت تسهیلات نوع عقد را مشخص کند.

۲-۲-۳-۳-تسهیلات و تعهدات در بخش‌های مختلف اقتصادی.

– بخش صنعت و معدن :به دو منظور تسهیلات ارائه می‌شود.

۱ ــ طرح‌های ایجادی و توسعه‌ای :

عقود و تسهیلات شامل:مشارکت مدنی طرح، فروش اقساطی سهم الشرکه، ضمانتنامه، گشایش اعتبار اسنادی، اجاره به شرط تملیک، جعاله.

۲ ــ تأمین سرمایه در گردش :

فروش اقساطی مواد اولیه و ابزار آلات، خرید دین، سلف، گشایش اعتبار اسنادی، مشارکت مدنی.

– بخش کشاورزی.

۱ ــ طرح‌های ایجادی و توسعه‌ای :

شامل:مشارکت مدنی طرح، فروش اقساطی سهم الشرکه، ضمانتنامه، گشایش اعتبار اسنادی، اجاره به شرط تملیک وسایل تولید و ماشین آلات، جعاله، قرض‌الحسنه.

۲ ــ تأمین سرمایه در گردش :

فروش اقساطی مواد اولیه و ابزار آلات، قرض‌الحسنه، سلف، گشایش اعتبار اسنادی.

– اشخاص : تسهیلات به اشخاص به دو صورت پرداخت می‌شود.

الف ــ انواع قرض‌الحسنه : شامل وام‌های ازدواج، هزینه های درمان بیماری و تأمین مسکن که سقف آن برای ازدواج به هر یک از زوحبن ۰۰/۰۰/۵ ریال و برای مورد دوم ۰۰/۰۰/۲ ریال با کارفرد ۴ % و غیر قابل استرداد و مدت باز پرداخت حداکثر ۳۶ ماه.

ب ــ فروش اقساطی کالای مصرف با دوام : این نوع تسهیلات برای کالای مصرفی مثل یخچال، تلویزیون، جاروبرقی و … ساخت داخل کشور پرداخت می‌شود که حداکثر مبلغ آن ۱۵۰۰۰۰۰۰ یعنی تقریباً معادل ۸۰%ارزش کالا بوده و ۲۰% آن را خود شخص خریدار باید پرداخت کند. مدت باز پرداخت حداکثر ۳ سال با نرخ سود بخش بازرگانی.

– بخش ساختمان :

۱ ــ به منظور طرح‌های ایجادی و توسعه‌ای ساختمان و انبوه سازی مسکن :

عقود شامل :مشارکت مدنی طرح، فروش اقساطی سهم الشرکه به افراد، ضمانتنامه، گشایش اعتبار اسنادی، اجاره به شرط تملیک.

۲ ــ مسکن انفرادی:

شامل :مشارکت مدنی ساختمان، اجاره به شرط تملیک.

– بخش خدمات و پیمانکاری:

۱ ــ طرح‌های ایجادی و توسعه:

شامل :مشارکت مدنی طرح، فروش اقساطی سهم الشرکه، ضمانتنامه، گشایش اعتبار اسنادی.

۲ ــ سرمایه در گردش:

شامل :مشارکت مدنی، جعاله، گشایش اعتبار اسنادی.

– بخش بازرگانی.

۱ ــ بازرگانی خارجی: اعتبارات در قالب مشارکت مدنی (وارداتی و صادراتی)، گشایش اعتبار اسنادی، ضمانتنامه، خرید دین، مضاربه صادراتی.

۲ ــ بازرگانی داخلی :اعتبارات در قالب

مشارکت مدنی بازرگانی، مضاربه، ضمانتنامه، خرید دین.

۲-۳- سهم تسهیلات اعطایی بانک‌ها در ایجاد اشتغال.