-سیستم های هوشمند بازار

۴

حافظ سازمانی

– تسهیم دانش
– پایگاه داده های مربوط به بهترین تجربیات
– اسناد بر خط
-قلمروهای مباحثه، مناظره و اینترنت

۵

دانش و فرایندها

-هدایت دانش به فرایند کسب و کار و تصمیم گیری

۶

دانش در تولیدات و خدمات

– ارائه خدمات مبتنی بر دانش
– احاطه محصولات از دانش

۷

دانش در افراد

– نشست های تسهیم دانش
– کارگاه های نوآوری
– شبکه های یادگیری
– اجتماعات دانش و فناوری اطلاعات

اگر شرکتها بتوانند به طور مؤثر دانش سازمانی را خلق، مدیریت وکسب نمایند میتوانند به مزیت رقابتی مورد نظرشان دست پیدا کنند، به همین جهت مدیریت دانش امروزه در سازمانها دارای اهمیت ویژهای میباشد (جی میکائیل و جرالداس ،۱۳۸۳).
۲-۲-۳-۱۱) پارادایمهای مدیریت دانش
به لحاظ ماهیت بین رشتهای مدیریت دانش، تحقیقات و نظریهها منعکس کننده دو پارادایم، اساسی هستند:
۱- تکنولوژیک
۲- اجتماعی- سازمانی
این دو پارادایم به نام فنی- رایانه ای و ارگانیک هم معروف هستند. همانطور که در جدول (۲-۲) مشاهده میشود، پارادایم ارگانیک به رشته های علمی غیر رایانه ای و پویایی های گروهی موجود در محیط تأکید دارد و اهمیت منابع انسانی سازمان را مطرح میکند. در این خصوص تعاملات افراد، ساختار کار، فرایندهای سازمانی و فرهنگ سازمان مهمترین عوامل هستند. همه این عوامل به الزامات درک زمینه و محیطی که سیستم های مدیریت دانش در آن قرار دارند، تأکید میکنند. پارادایم فنی- رایانه ای با مدل ها و مفروضات از پیش تعریف شده و موضوعات نرم افزار و سخت افزار سر و کار دارد. این رویکرد، انعکاسی از دیدگاه مالهوترا^[۳۳] (۱۹۹۸)در خصوص دانش است. وی دیدگاه ایستا، عقلایی و غیرزمینه ای دانش را مطرح میکند که بر مبنای مدلهای ریاضی و اکتشافی است. در این رویکرد راه حلهای مرجع برای مشکلات سازمانی تشخیص داده میشود. به علاوه پارادایم فنی- رایانه ای نشان دهنده رویکردی از دانش است که با نهادینه سازی بهترین تجربیات برای امور قابل پیش بینی، خطی و روتین مناسب است. برعکس، پارادایم ارگانیک (اکولوژی دانش) نشان دهنده یک رویکرد پویایی است که با تنوع همراه بوده، حاکی از بازآزمایی مستمر است. در چنین محیطی بایست به حداکثرسازی انطباق تأکید کرد نه بهینه سازی (مارتنسون،۱۳۸۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جدول (۲-۲) ویژگیهای پارادایمهای کلی مدیریت دانش

ردیف

پارادایم فنی / رایانه ای

پارادایم ارگانیک

۱

تکنولوژیکی

• تدوین استراتژی جامع در مورد ارزش گذاری به تأمین کنندگان

• تدوین استراتژی ارتباط سه جانبه مشتریان ، سازمان و تأمین کنندگان

• تدوین استراتژی های نحوه مشارکت تأمین کنندگان در سیاست گذاری سازمان

۳ ) طراحی ساختار اجرایی و عملیاتی مدیریت زنجیره تأمین :
در این زمینه بایستی در سطح مناسبی برای جاری کردن راهبردهای سازمـان ساختار روان و همـاهنگی برای مدیریت زنجیره تأمین ایجاد شود .

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ساختار اجرایی زنجیره تـأمین را می توان به تشکیل و سازماندهی کمیته ای تحت عنوان کمیته ی زنجیره تأمین ایجاد نمود . در این زمینه کمیته مذکور بایستی نقش تبدیل راهبردهای سازمان به سیاست های سازمانی را ایفاو هماهنگی های کلی را در بین تأمین کنندگان وسازمان ایجاد نماید . درساختاراجرایی لازم است بازوهای اجرایی کمیته زنجیره تأمین در قالب گروه های کاری و تخصصی و واحـدهای اجـرایی سـازمـان مشخص تا نقش های تعیین شده از سوی کمیتهی مذکور را انجام دهند.
۴ ) طراحی نظام های عملیاتی مدیریت زنجیره تأمین :
برای مدیریت یکپـارچه زنجیره تـأمین کنندگان نیـاز است که نظام های لازم به عنوان چهـارچوب های راهنما برای عملیـات مدیریت زنجیره تأمین تهیه وبه کارگرفته شود (سلطانی،۱۳۸۴).
به طورکلی نظام های مورد نیاز برای مدیریت یکپارچه زنجیره تأمین را می توان در چهار مقوله زیر بیان نمود :
۱ – نظام های مورد نیاز برای جذب و انتخاب تأمین کنندگان :
یکی از مؤلفه های نظام جـامع مدیریت زنجیره تـأمین طراحی نظام های جذب و انتخـاب تـأمین کنندگـان در ابعـاد مختلف اطلاعاتی ، خدماتی ، تـأمین مواد و … می باشد . برای جذب و انتخاب تـأمین کنندگان نظام های زیربه عنوان حداقل ها نیاز به طراحی دارد :
الف) نظام مربوط به تعیین صلاحیت و رتبه بندی تأمین کنندگان که در این مورد ازمؤلفه های زیر به عنوان معیارهای اصلی تعیین صلاحیت استفاده نمود :

• توان سازماندهی مشتمل بر ساختار سازمانی ، جذب منابع تخصصی ، مواد و ….

• توان مدیریتی مشتمل بر سرپرستی کارگاه ، برنامه ریزی ، هماهنگی امور و ترویج مشارکت

• امکانات کاری مشتمل بر مکانیزم های نرم و سخت افزاری برای کار

• توان اجرایی مشتمل به شناخت کار و تحلیل کار

• توان مالی مشتمل بر پرداخت به موقع حقوق کارکنان و هزینه ها

ب ) نظام مربوط به انتخاب تأمین کنندگان که در این زمینه می توان تأمین کنندگان را باتوجه به ماهیت کار آنان مقوله بندی و از مؤلفه های زیر به عنوان معیارهای اصلی انتخاب تأمین کنندگان بهره گرفت :

• توان سازماندهی

• توان مدیریت کار

• امکانات کاربردی و اساسی

• توان فنی

• توان مالی

• سوابق کاری مطلوب

۲ – نظام های مورد نیاز برای نگهداری تأمین کنندگان :
در مدیریت زنجیره تـأمین جذب و انتخاب تـأمین کنندگان کار دشـواری نیست بلکه نگهداری و پایداری ارائه خدمات تـأمین کنندگان از اهمیت زیـادی برخوردار است . یکی از مـؤلفه های مهم مدیریت زنجیره تـأمین این است که بتوان آنها را با ساز و کارهای مناسبی نگهداری و وفادار به سازمان نمود . برای نگهداری تأمین کنندگان نظام های زیر به عنوان سازوکارهای مدیریت زنجیره تأمین نیاز است :
الف ) نظام مربوط به ارزیابی عملکرد تأمین کنندگان.
ب ) نظام مربوط به عملکرد ایمنی ، بهداشت و محیط زیست تأمین کنندگان.
ج ) طراحی نظام طبقه بندی مشاغل برای کلیه تأمین کنندگان.
د ) طراحی قـراردادهای بلند مدت برای تـأمین کنندگان که در این زمینه با توجه به ماهیت کارها و خدمات.
تـأمین کنندگان می توان به شکل زیر عمل نمود :

• طراحی قراردادهای ۵ تا ۷ ساله برای کارهای تخصصی و حساس

• طراحی قراردادهای ۳ تا ۷ ساله برای کارهای نیمه تخصصی

• طراحی قراردادهای ۳ ساله برای کارهای جاری و مادی

ه ) طراحی نظام تسهیلات رفاهی برای تأمین کننندگان مشتمل بر :

• غذا و رستوران مناسب

• نظام ایمنی ، بهداشت و محیط زیست

• طراحی و برنامه ریزی نظام معاینات دوره ای

• طراحی نظام حقوق و دستمزد مناسب

• ساماندهی وضعیت رختکنها و محل های استراحت

اجتماعی – سازمانی

۲

فنی گرا

انسان گرا

۳

خطی(مکانیکی)

غیرخطی(ناپیوسته)

۴

فقط صریح

صریح و ضمنی

۵

ایستا

پویا

۶

بهینه سازی

انطباق پذیری

۲-۲-۳-۱۲) مزایای مدیریت دانش
دنهام گری^[۳۴] در یک مباحثه پیوسته در گردهمایی مدیریت دانش مزایای عمده مدیریت دانش را این گونه مورد بحث قرار می دهد: مدیریت دانش، دیدگاه ها، رهیافت ها و بصیرت قرار دادن سرمایه گذاری های مناسب در داده و اطلاعات را در بهترین موارد استفاده که بیشترین نیاز بدان می رود فراهم میآورد.
مدیریت دانش تصمیمات مربوط به کجایی، چگونگی و زمان ساخت، ایجاد انباشت و علت دانش جدید را هدایت می کند، اجازه می دهد که سازمان علت سرمایه های کلیدی خود از جمله آموزش، کارآموزی و تجربه ضمن خدمت را که اغلب بیشترین هزینه را در بسیاری از شرکت ها در بردارد توضیح دهد.این هزینه به ندرت به کمیت در می آید یا دنبال می شود، هیچگونه پاسخگویی برای این گونه هزینه ها وجود نداردو بدون توجه کانونی فعال و به هنگام سازی، دانش ارزش خود را از دست می دهد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به اعتقاد دنهام، مزایای خاص مدیریت دانش عبارت است از:
۱- جلوگیری از افت دانش: مدیریت دانش سازمان را قادر می سازد تا تخصص فنی حیاتی خود را حفظ کرده و از افت دانش حیاتی که از بازنشستگی، کوچک سازی یا اخراج کارکنان و تغییرات ساخت حافظه انسانی ناشی می شود جلوگیری می کند.
۲- بهبود تصمیم گیری: نوع کیفیت دانش مورد نیاز را برای تصمیم گیری های اثر بخش شناسایی می کند و دسترسی به آن دانش را تسهیل می بخشد. در نتیجه، تصمیمات سریع تر و بهتری می تواند در سطوح پایین تر سازمان اتخاذ شود.
۳- انعطاف پذیری و انطباق پذیری: به کارکنان اجازه می دهد درک بهتری از کار خود به عمل آورده، راه حل های نوآور مطرح کنند، با سرپرستی مستقیم کمتر کار کنند و کمتر نیاز به مداخلات داشته باشند. در نتیجه کارکنان می توانند در موقعیت های چند وظیفه ای فعال باشند و سازمان می تواند روحیه کارکنان را بالا ببرد.
۴- مزیت رقابتی: سازمان ها را قادر می سازد تا کاملاً مشتریان، دیدگاه ها و بازار و رقابت را درک کرده، بتواند شکاف ها و فرصت های رقابتی را شناسایی کنند.
۵- توسعه دارایی: توانایی سازمان را در سرمایه گذاری در حفاظت قانونی برای مالکیت معنوی بهبود میبخشد. درغیر این صورت ثبت اختراعات، علائم تجاری، اجازه نامه ها، حق انحصاری اثر و اسرار تجاری ممکن است در زمان درست به کار گرفته نشود و منجر به حفاظت قانونی کمتر و کاهش ارزش بازار برای مالکیت معنوی شود.
۶- افزایش محصول: به سازمان اجازه می دهد که دانش را در خدمت و فراوردهها به کار گیرد. در نتیجه ارزش درک شده در محصول، با نسبت مستقیم میزان و کیفیت دانش، افزایش پیدا می کند(محصولات نرم افزاری و سایر محصولات دارای عناصر نرم افزاری از این نمونه اند).
۷- مدیریت مشتری: دانش مشتری باعث سرعت پاسخ به سئوالات، توصیه ها و شکایتهای مشتری می شود. این امر همچنین تضمین کننده سازگاری و کیفیت بهتر خدمات به مشتریان می گردد. راه حل مشکلات عادی به سادگی قابل دسترسی است.

• به کارگیری سرمایه گذاری ها در بخش سرمایه انسانی:از طریق توانایی بخشیدن به سهیم شدن در درس های یادگرفته شده، فرآیندهای اسنادو بررسی و حل استثنائات، در اختیار گرفتن و انتقال دانش ضمنی، سازمان ها می توانند به بهترین وجهی در استخدام و کارآموزی کارکنان سرمایه گذاری کنند(یوسفی و همکاران،۱۳۹۱).

۲-۲-۳-۱۳) عوامل مؤثر بر تبادل دانش در سازمان
۲-۲-۳-۱۳-۱) فرهنگ سازمانی نوآور
بسیاری از صاحب نظران در این مورد اتفاق نظردارند که مقصود از فرهنگ سازمانی سیستمی از استنباط مشترک است که اعضا نسبت به یک سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفکیک دو سازمان از یکدیگر می شود. یک سیستم که اعضای آن دارای استنباط مشترک از آن هستند، از مجموعه ای از ویژگی های مشترک تشکیل شده است که سازمان به آنها ارج می نهد و برای آنها ارزش قائل است. تحقیقاتی که به تازگی انجام شده توانسته است هفت ویژگی اصلی را برشمارد که در مجموع فرهنگ سازمانی را تشکیل می دهد.
این ویژگی ها عبارتند از:
– خلاقیت و خطرپذیری: میزانی که افراد تشویق می شوند تا خلاق، نوآور و خطرپذیر گردند.

به منظور تحلیل داده‌های پژوهش از تحلیل‌های گوناگون استفاده شده است. در مرحله اول آزمون کیفیت نمونه‌گیری با بهره گرفتن از آزمون (^[۴۱]KMO) و بارتلت می‌باشد. در مرحله بعد روایی سازه متغیرهای تحقیق و شاخص های منتج از آن‌ها با بهره گرفتن از آزمون تحلیل عاملی تأییدی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در ادامه به منظور آزمون فرضیه‌های پژوهش از آزمون همبستگی و آزمون مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. و در نهایت از آزمون های تی تک نمونه ای برای روشن شدن وضعیت متغیرها در جامعه پژوهش و همچنین آزمون تی مستقل جهت مقایسه متغیرها در پاسخ دهندگان مختلف استفاده شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۳-۱) آزمون کیفیت نمونه‌گیری
این آزمون که به منظور تشخیص مناسب بودن داده‌ها برای تحلیل عاملی می باشد با بهره گرفتن از آزمون KMO و بارتلت انجام می‌شود. مقدار آن همواره بین ۰و ۱ در نوسان است در صورتی که KMO کمتر از ۵/۰ باشد داده ها برای تحلیل عاملی مناسب نخواهد بود و اگر مقدار آن بین ۵/۰ تا ۶۹/۰ باشد داده‌ها متوسط بوده و اگر مقدار این شاخص، بزرگتر از ۷/۰ باشد همبستگی‌های موجود در بین داده‌ها برای تحلیل عاملی مناسب خواهند بود.
بر اساس نتایج بدست آمده، مقدار آزمون KMO برای هریک از متغیرهای زنجیره تأمین ، سیستم اطلاعاتی و مدیریت دانش به ترتیب برابر با ۸۷۲/۰، ۸۹۳/۰ و ۸۲۴/۰(KMO>0/05) می‌باشد و این حاکی از کفایت نمونه و متغیرهای وارد شده جهت انجام تحلیل عاملی است.
۴-۳-۲) تحلیل عاملی تأییدی
در ارزیابی بخش اندازه‌گیری مدل محقق باید به بررسی روابط بین متغیرهای نهفته و متغیرهای آشکار مدل بپردازد. در اینجا هدف تعیین اعتبار یا روایی و اعتماد یا پایایی اندازه‌گیری‌های مورد نظر است. در بحث اعتبار یا روایی این مسئله مطرح است که آیا شاخص‌ها یا متغیرهای آشکار همان چیز را اندازه‌گیری می‌کنند که مدنظر محقق است یا چیز دیگری را. در مقابل مسئله اعتماد یا پایایی با این موضوع سرو کار دارد که شاخص‌های مورد استفاده با چه دقتی موضع مورد نظر را اندازه‌گیری می‌کنند (کلانتری، ۱۳۸۸). در جدول (۴-۲۹) به تعدادی از شاخص‌های برازش مدل و مفهوم و مقدار مجاز آن اشاره شده است (کارشکی، ۱۳۹۰).

جدول (۴- ۱۸): معرفی شاخص‌های مهم برازش مدل در تحلیل عاملی

نام شاخص

مفهوم شاخص

مقدار مجاز

χ^۲/DF

کای دو بر درجه آزادی

کمتر از ۳

RMSEA

میانگین توان دوم خطای تقریب

کمتر از ۱۰۰/۰

GFI

نیکویی برازش

بیشتر از ۸۰/۰

AGFI

نیکویی برازش تعدیل یافته

بیشتر از ۸۰/۰

NFI

برازش هنجار شده

بالاتر از ۹۰/۰

AVE

میانگین واریانس مورد انتظار

بالاتر از ۵/۰

جزوِ مرگ ار گشت شیرین مر تو را دان کـه شـیریـن می کـند کـل را خدا
(مثنوی، ص۱۰۴)
رنج های انسان شاید بیشتر حاصل حرص و زیاده خواهی های او باشد.اگر انسان آز و طمع های مادّی خود را ترک کند کمتر دچار رنج و ناراحتی می شود.ترک نفسانیات و منع امیال و خواسته های درونی که بر فرد سخت و رنجناک است، جزو درد و رنج محسوب می شوند. وقتی انسان با ریاضت و صبر،آنها را بر خود هموار و آسان می کند، سختی مرگ نیز بر او راحت و آسان جلوه خواهد کرد.
جزو مرگ ار گشت شیرین مر تو را دان که شیرین می کند کل را خدا
دردهــا از مــرگ مـی آیـد رسـول از رسـولش رو مگردان ای فـضول
(همان، ص۱۰۴)
انسان زمانی که بتواند خود را با سختیها و مشکلات و رنجها عادت دهد،به تدریج هراس و وحشت مرگ را از خود دور می کند و مرگ بر او آسان می نماید.
مرگ، حیات دوباره
فرایند نجات همواره در درون انسان جوشان و پویاست. انسان برای در امان ماندن از درد و رنج و مشقت های زندگی، پیوسته به دنبال آفرینش افکاری است که او را از آن اوضاع و احوال نجات دهد. وجود مرگ نیز برای انسان درد و رنج به همراه دارد، لذا او برای در امان ماندن و نجات خود از آن، به خلق اندیشه ها و افکاری می پردازد که او را در برابر احساسات تخریب کنندۀ مرگ محفوظ دارد. انسان دوست ندارد مرگ پایان او باشد. به همین علّت به افکار و اندیشه هایی که حاوی و دربرگیرندۀ اندیشۀ ابدیّت و تداوم هستی و زندگی انسان بعد از مرگ است، چنگ می زند و بدانها معتقد می شود. در جهان بینی عارفان مرگ آغاز زندگی حقیقی معرفی شده است و مردن تنها در حکم پلی است که باید از آن گذشت یا عمل زادنی است که برای ورود به حیات و زندگی چاره ایی جز تحمل درد آن نیست.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تن چو مادر طفل جان را حامله مرگ درد زادنست و زلزله
(مثنوی، ص۱۵۶)
انسان در زندگی قائل به حقیقت و مجازهایی است که نسبت به هم حالت تقابل دارند.انسان زمانی چیزی را مجاز فرض می کند که تحقّقِ حالت حقیقی آنرا در جهت خلاف با آن میداند. عارف وقتی دنیا و زندگی دنیایی را مجازی می داند، قطعاً حقیقت بودن آنرا منوط به حالت و شرایط دیگری (خلاف آن) تصوّر کرده است. در نتیجه عالم حقیقی و زندگی واقعی را در مرگ و پس از آن تصوّر کرده است. بنابراین مرگ برای او رهایی و آزادی از بند وابستگی ها و تعلقات مادی است.
شیر دنیا جوید اشکاری و برگ شیر مولا جوید آزادی و مرگ
(همان، ص۱۷۳)
مولانا چندین بار در مثنوی دنیا را به زهدان مادر تشبیه کرده و انسانِ این دنیا را به جنینی که وابسته به خون مادر است. در نتیجه مرگ را برای ورود به حیات، لازم و ضروری می داند و مرگ در نظر او زادن و بیرون رفتن از جایگاه کوچک و تنگ، و تولّد و آمدن به زندگی گسترده و حقیقی است. مولانا خواب و بیداری انسان در زندگی را نمودی از مرگ و حشر او می داند. او با مشاهدۀ خوابیدن انسان در شامگاه و بیداری او در سحرگاه، بر حشر دوبارۀ انسان، پس از مرگ تأکید می کند. صبح برای مولانا رمزی است از رستاخیزِ دوبارۀ انسان:
هـسـت مـا را خـواب و بیـداری ما بر نشان مرگ و محشر دو گوا
حـشر اصـغر، حـشر اکـبـر را نمـود مرگ اصغر مرگ اصغر را نمود
صبح حشر کوچک است ای مستجیر حـشر اکبر را قیاس از وی بگیر
(مثنوی، ص۷۹۹)
فراموش کردن مرگ و غفلت از یاد کردِ آن، نشانۀ بی اهمیّت بودنِ آنست. اعتقاد به حیات دوباره، مرگ را در نظر انسان ناچیز کرده است و انسان خود را بی نیاز از اندیشیدن و یادکردِ آن می داند. اعتقاد به رستاخیز باعث از بین رفتنِ کراهیّت مرگ و زدودن ترس و وحشت از آن می شود. با از بین رفتن کراهیّت و ترس از مرگ، مفهوم مرگ نیز در اذهان از بین می رود و صورتِ دیگری به خود می گیرد که همان انتقال است. انتقال از این دنیا به دنیای دیگر:
چون کراهت رفت خود آن مرگ نیست صورت مرگست و نقلان کردنی ست
چـون کـراهـت رفـت مـردن نفـع شد پـس درست آید که مردن دفع شـد
(همان، ص۵۳۹)
مولانا از رخدادها و دگرگونی های عالم طبیعت، نشان دوباره زنده شدن را می بیند. زنده شدن خورشید در روز برای او، نشانی از حیاتِ پس از مرگ است:
شب مرد و زنده گشت، حیات است بعدِ مرگ ای غم بکش مرا که حسینم تویی یزید
(غزلیات، ج۱،ص۲۶۰)
مولانا زنده شدن دوباره طبیعت در بهار را دلیلی بر قیامت و زنده شدنِ انسان می داند:
زنده شدند بارِ دگر کشتگان دی تا منکر قیامت بی اعتبار شد
(همان، ج۱، ص۲۶۰)
او از مشاهدۀ بهار طبیعت و زنده شدن درختان و سبزه ها، بهار قیامت و زنده شدنِ انسانها را می بیند. بهار برای او تبدیل به رمزی از حشر و قیامت شده است که حاوی معنا و مفهوم زنده شدن و حیات دوباره را دارد. از این جهت است که مولانا در مرگ توقّف نمی کند و به انسان در ورای مرگ و پس از مرگ می اندیشد. به همین خاطر، مرگ در نظر او چشمۀ آب حیات است:
در عین مرگ چشمۀ آب حیات دید آن چـشمه یی کـه مایۀ دیدار آمده
آمـد بـهار عشق، به بستان جان درآ بنگر به شاخ و برگِ به اقـرار آمده
اقـرار می کنند که حشر و قیامتست آن مـردگـان بـاغ دگـر بـار آمـده
(همان، ج۱، ص۲۸۸)
مولانا با تمثیل های گوناگون در پی اثبات زنده شدنِ دوبارۀ انسان در قیامت است:
فـرو شـدن چـو بدیـدی بـر آمدن بنگر غـروب، شمس و قمر را چرا زیان باشد
تـرا غـروب نـمـایـد ولـی شـروق بود لحد چو حبس نماید، خلاص جان باشد
کدام دانه فرو رفت در زمین که نرست؟ چـرا بـه دانـۀ انـسانت این گمان باشد؟
کـدام دلـو فـرو رفـت و پر برون نامد؟ ز چـاه یـوسـفِ جان را چرا فغان باشد؟
(غزلیات، ج۱، ص۳۶۱)
در جهان بینی ای که مرگ نه تنها ستانندۀ جان نیست بلکه جان بخش نیز هست، واضح است که انسان جاودانه تصوّر شده است و باور به حیاتِ دیگر در این جهان بینی یقینی و محوری است:
هر یکی ذرّه شود عیسی و عیسی نفسی مرگ جان بخش شود، بلکه ز جان دلجوتر
(همان، ج۲، ص۱۱۸۵)
آیا جدال با مرگ، جز جدال بر سر زندگی و حیات است؟ مولانا اگر با مرگ حرب کرده است، برای این بوده که مفهوم زندگی را بر او تحمیل کند و مفهوم نیستی را به هستی تبدیل:
روبـرو بـا مـرگ کـردم حـربها تا ز عین مرگ من خرّم شدم
سست کردم تنگ هستی را تمام تـا که بر زینِ بقا محکم شدم
(همان، ج۱، ص۵۵۵)
تغییر دالّ و اسم، تغییر مدلول و مسمَّی است. اگر از زبان شناسی دالّ و مدلول به قضیه بنگریم، در می یابیم که اگر یک دالّ را به دالّ دیگر تغییر دهیم، چون هر دالّی مدلولی دارد، مدلول نیز تغییر می کند. وقتی مولانا برای مرگ، نام دیگر (دالّ) وضع می کند، بدین معنی است که مفهوم (مدلول) آن نیز دیگر همان مفهومی نیست که دیگران از لفظ مرگ در نظر دارند. او با تغییر نام مرگ به عناوینی چون «عمرِ شکر بسته»، نمایان می سازد که تصوّر او از مرگ چگونه بوده است:
آن شـکـرستان مـرا مـی کشد اندر شکر ای که چنین مرگ را جان و دل من غلام
در غلط افکنده است نام و نشان خلق را عـمـر شـکر بـسته را مـرگ نـهادند نام
(همان، ج۱، ص۶۱۲)
اعتقاد به قیامت در انسان امید و دلگرمی ایجاد می کند. انسان رنج ها و اندوه های خود را با آن تسلّی و التیام می دهد. با اعتقاد به حیات دوباره و رستاخیز، در حقیقت بیخ و ریشۀ اندیشۀ مرگ نابود می شود. بیخ مرگ برکردن، غم و اندوه مرگ را از بین بردن است: