شکل۴-۱۹ قیمت مکمل دان گوشتی در سالهای مختلف [۱۳] [۱۵]
۴-۵-۱۱ قیمت گندم
بر اساس آمار سایت شرکت پشتیبانی دام و طیور قیمت گندم طبق نمودار می­باشد.
شکل ۴-۲۰ قیمت گندم در سالهای مختلف [۱۳] [۱۵]
۴-۵-۱۲ بهسازی مرغداری ها
در راستای اجرای ماده ۸ قانون هدفمندی یارانه­ها تسهیلات بانکی ارزان قیمت جهت اجرای طرح بهینه سازی مصرف انرژی در واحدهای کشاورزی شامل مرغداری، گاوداری، سوخت موتور پمپ­های دیزلی چاه های کشاورزی، سوخت شناورهای صیادی و … اختصاص یافته است.
همچنین از محل این طرح اعتباری برای خود اجرایی طرح بهسازی جایگاه و تجهیزات مرغداری­ها و دیگر بخش های صنعت کشاورزی از طریق صندوق حمایت از بخش کشاورزی تامین گردید. در همین زمینه با اجرای قانون هدفمندی یارانه ها در سال ۱۳۹۰ معاونت امور دام و طیور وزارت جهاد کشاورزی نیز به منظور افزایش راندمان و کاهش هزینه­ های تولید مبادرت به اصلاح ساختار در واحد­های مرغداری و دامداری نمود. اجرای این طرح در واحد­های مرغداری باعث کاهش مصرف سوخت به میزان ۳۰ درصد و کاهش مصرف انرژی تا ۵۰ درصد گردیده است. اصلاح ساختار در واحد­های مرغداری شامل تعویض دستگاه­های گرمایشی و سرمایشی و دانخوری و آبخوری، اتوماسیون تهویه، ایزولاسیون و عایق کاری تاسیسات به منظور به حداقل رساندن مصرف انرژی در واحدهای مد نظر بوده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اعتبارات مذکور از دو محل پرداخت گردیده است:
الف: تامین تسهیلات از طریق بانک کشاورزی و پرداخت تسهیلات با نرخ بهره ۴ درصد
ب: پرداخت اعتبار بلاعوض از طریق صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی به صورت خوداجرایی [۸]. [۹]
بر این اساس تعداد واحد­هایی که از محل اعتبارات هدفمندی یارانه­ها ساختمان­ها و تجهیزاتشان بهسازی و نوسازی شده است مطابق نمودار است.
شکل ۴-۲۱ تعداد واحدهای بهسازی شده در طرح هدفمندی یارانه­ها [۸] [۹]
علاوه بر تسهیلات پرداختی برای بهسازی، بر اساس این طرح تسهیلاتی نیز برای بهینه شدن مصرف سوخت پرداخت می­ شود. این تسهیلات برای فراهم­آوری تجهیزات برق­کشی و گازکشی به مرغداری هایی که از گازوئیل برای تولید انرژی استفاده می­ کنند ارائه می­ شود.
با بهره­مند شدن مرغداری­ها از نیروی برق و گاز طبیعی و استفاده از تعرفه­ی کشاورزی در پرداخت هزینه کمک شایانی به این صنعت شده است.
شکل۴-۲۲ تعداد واحدهای بهینه شده در مصرف سوخت [۸] [۹]
۴-۶ ساختمان کلی مدل
با توجه به مبانی نظری مطرح شده در فصل­های قبل و نمودار علی حلقوی، مدل جریان طراحی شده و معادلات مربوط به آن ارائه می­ شود. هدف داینامیک سیستم ارائه اعداد و مقادیر مشخص و احتمالا بهینه برای متغیر­های مختلف در سالهای گوناگون نیست، بلکه هدف شناخت بهتر روابط متقابل متغیرها و بازخورد­های مهم سیستم می­باشد. نرخ رشد جمعیت، قیمت برابری ارز، میزان تورم، میزان جوجه­ریزی مرغ مادر، میانگین زمان رشد مرغ گوشتی متغیرهای خارجی مدل می­باشند. پس از طراحی مدل سیاست­های پیشنهادی بر روی مدل اعمال شده و از شبیه­سازی آن و مقایسه با رفتار اولیه مدل آثار رفتار هر سیاست مشخص می­ شود.
برخی دلایل افزایش قیمت گوشت مرغ در اثر افزایش قیمت نهاده­های تولید در بالا ذکر شد. علت تأثیر افزایش قیمت نهاده­های تولید را باید در نحوه شکل­ گیری و تولید گوشت مرغ در کشور جست. در ایران اجزای زنجیره تولید از هم جدا بوده و بر این اساس هر حلقه به دنبال افزایش سود خود و در نتیجه افزایش قیمت است؛ درحالی که بررسی توسعه صنعت مرغداری دنیا طی نیم قرن اخیر نشان می­دهد سیستم قراردادی و سیستم تولید یکپارچه گوشت مرغ^[۱۴] یکی از دلایل اصلی موفقیت و توسعه پرورش طیور به ویژه در ایالت متحده آمریکا، کشورهای آمریکای جنوبی)برزیل، مکزیک( و برخی نقاط دیگر (مالزی و تایلند) است. در این سیستم، تمام اجزای تولید گوشت مرغ از قبیل مزرعه تولیدکننده جوجه یکروزه، واحد جوجه­کشی، کارخانه تهیه خوراک، مرغداری گوشتی، سیستم های حمل ونقل، کشتارگاه و عرضه گوشت مرغ تحت نظارت و مدیریت واحد است [۵۵]. [۵۱].
۴-۷ شرح معادلات مهم
برخی نسبت­ها بین متغیرهای مختلف به شرح زیر می­باشد:
افزایش تقاضای مرغ = ( نرخ رشد جمعیت * نرخ رشد جمعیت + جمعیت * مصرف سرانه مرغ * (۱- تغییر درآمد سرانه))/ ۱۰۰۰
تغییر قیمت سویا = ((نسبت تغییر نرخ ارز*(۱+SMOOTH(نسبت تغییر قیمت جهانی سویا/۱۰۰, ۲)))- ۱)*قیمت سویا*تابع تقاضای سویا
=تغییر قیمت ذرت IF THEN ELSE (نسبت تقاضا به موجودی ذرت <1, 1, نسبت تقاضا به موجودی ذرت)* (۱+تغییر قیمت جهانی ذرت)*(IF THEN ELSE(زمان>63,نسبت تغییر نرخ ارز , ۱+تورم ماهانه)) *قیمت ذرت)-قیمت ذرت
هزینه تولید جوجه* ۱٫۲۳ =قیمت جوجه *(نسبت تقاضا به موجودی جوجه)^ ۲٫۳۱
جوجه­ریزی مرغ گوشتی=MAX(MIN(جوجه موجود, ظرفیت مرغداری های فعال –تعداد جوجه های در حال رشد),۰)
تغییر وزن مرغ گوشتی= (تابع وزن استاندارد*(درصد استفاده از خوراک پلت-۰٫۲۵)+( ۱-(درصد استفاده از پلت-۰٫۲۵))*تابع وزن معمولی)+(ضریب تکنولوژی تولید-۱)-میانگین وزن مرغ زنده
میزان ذخیره سازی گوشت مرغ =IF THEN ELSE (قیمت گوشت تازه<کمینه قیمت مرغ مصوب:OR:مصرف مرغ <نرخ تولید مرغ,MIN(نرخ تولید مرغ-مصرف مرغ, ۶۰۰۰۰-موجودی سردخانه ها), ۰)
واردات گوشت مرغ = IF THEN ELSE(موجودی سرخانه­ها<10000 :OR: SMOOTH(قیمت مرغ تازه>بیشینه قیمت مرغ, ۲), MAX(1000-موجودی سردخانه, ۰), ۰)
تغییر قدرت خرید = (درآمد سرانه(Time)/شاخص بهای کالا(Time))/(درآمد سرانه(Time-1)/شاخص بهای کالا(Time-1))
هزینه تولید هر کیلوگرم گوشت = (ضریب تبدیل*قیمت یک کیلو گرم دان)+هزینه­ های جانبی^[۱۵]+(قیمت جوجه/میانگین وزن مرغ زنده)
مصرف دان ماهانه مرغ گوشتی =ضریب تبدیل*میانگین وزن زنده*(۳۰/میانگین زمان پرورش)
/ ۱۰۰۰
آمار موجود در مورد مصرف دان مرغ مادر بر اساس تعداد تخم مرغ یا تعداد جوجه تولیدی بوده است (۳۵ کیلو گرم به ازای ۱۰۰ جوجه). بر این اساس فرمول مصرف دان مرغ مادر بدین شکل می­باشد.
مصرف کلی دان = مصرف دان ماهانه مرغ گوشتی + ((تعداد تخم مرغ ماهانه*۳۵/۱۰۰) *۱٫۱۹/۱۰۰۰)
نسبت تغییر نرخ ارز = (نرخ ارز(Time)/نرخ ارز(Time-1))
نرخ تورم ماهانه = (شاخص بهای کالا(Time)- شاخص بهای کالا (Time-1))/ شاخص بهای کالا (Time-1)
۴-۸ نمودار جریان مدل
شکل ۴-۲۳ نمودار جریان
۴-۹ شبیه سازی مدل
در این گام مدل را شبیه سازی کرده و میزان هماهنگی آن را با نتایج واقعی می­سنجیم. تمامی متغیر های برونگرای مدل دارای روندی افزایشی می­باشند )مانند نرخ رشد جمعیت، نرخ تورم، نرخ جوجه ریزی(، پس هرگونه نوسانی که در مدل به وجود بیاید ناشی از ساختار داخلی و روابط متقابل بین متغیر­ها می­باشد. با توجه به اینکه بسیاری از آمارهای موجود سالانه بوده و برای بکارگیری در این مدل به ماهانه تبدیل شده است، نوسانات موجود در مدل پایه توجیه پذیر است یا حداقل دلیلی برای عدم وجود این نوسانات وجود ندارد.
۴-۱۰ اعتبار سنجی مدل
در این بخش برخی از مهمترین آزمون­هایی که روی مدل انجام شده است به عنوان آزمون روایی ارائه می­ شود.
۴-۱۰-۱ آزمون کفایت مرزهای مدل
در مدل ارائه شده همه متغیرهای تصمیم ­گیری، اطلاعاتی، مواد و مالی که در مرغداری­ها گوشتی، مادر و شرکت های پشتیبانی طیور وجود داشته اند آورده شده و به عنوان متغیرهای درون­زا در مدل فرموله شده ­اند. همچنین متغیر­های تاثیر گذار روی قیمت مرغ نظیر میزان تقاضا به عنوان متغیرهای درون­زا معرفی شده ­اند (که از متغییرها­ی برونزایی مانند میزان درآمد و شاخص بهای کالا تاثیر می­پذیرند). اما بخش عمده­ای از متغیرهای موثر روی تقاضا که از تراکنش­های موجود در جامعه تاثیر می­پذیرند، مانند روند میل به مصرف گوشت سفید نسبت به گوشت قرمز، فرهنگ جامعه در مصرف گوشت در مدل آورده نشده­اند. در مورد میزان جوجه­ریزی مرغ مادر نیز از آمارهای دقیق جوجه­ریزی و پیش بینی های دقیق که بیش از ۵ درصد خطا ندارد، استفاده شده است. در کل مرز مدل از یک سو به میزان این آمار و از سوی دیگر به بازار مصرف مرغ محدود شده است.
۴-۱۰-۲ آزمون ساختار
در این بخش تطابق مدل با واقعیت در مراحل تصمیم ­گیری و قوانین موجود فیزیکی بررسی شده است. متغیرهای تعریف شده برای تصمیم گیری مدیران و تاثیر آنها روی رفتار مدل کاملا در مراحل بحرانی با واقعیت تطابق داشته و این موضوع از رفتار مدل در این مواقع و همین طور با نظرسنجی از خبرگان به تائید رسیده است. همچنین منابع مورد نیاز برای بروز رفتار متغیر­ها مانند ظرفیت، قیمت نهاده ها و موجودی در مدل فرموله و لحاظ شده است.
۴-۱۰-۳ آزمون حالت حدی
در این بخش رفتار متغیرها در حالت حدی مورد بررسی قرار گرفته است. منفی نشدن متغیر­های حالت و جهت حرکت اطلاعات و مواد بر اساس مفروضات مدل نیز از جمله موارد بررسی شده در این بخش بوده و رفتار متغیرها این وضعیت را تائید می­ کند. همچنین برای جلو­گیری از رفتار غیر منطقی متغیرها در حالت های بی­نهایت، ظرفیت ها برای متغیر های حالت و نرخ تعریف شده است.
۴-۱۰-۴ آزمون ابعاد
این آزمون به منظور تعیین یکای متغیر­ها و هماهنگی آنها با واقعیت انجام می­ شود که در مورد متغیر­های مدل انجام شده و با توجه به وجود ضرایب مورد نیاز مانند ضریب تبدیل مصرف دان برای هر جوجه، نسبت وزن مرغ زنده به آماده، تخم مرغ نطفه دار به جوجه و قیمت مرغ زنده به آماده و… تبدیل­ها به موقع انجام شده و واحد متغیر­ها با واقعیت تطابق دارد.

• عایق بندی سقف، کف و بدنه مرغداری ها به منظور به حداقل رساندن اتلاف انرژی

• استفاده از مهپاش

• استفاده از لامپ­های کم­مصرف

• استفاده از سیستم گرمایشی و سرمایشی پیشرفته که منجر به کاهش مصرف سوخت و کاهش اتلاف انرژی می­ شود.

• استفاده از کنترل­ کننده­ های پیشرفته­ی دما

ادامه­ منسجم­تر این استراتژی می ­تواند باعث کاهش هزینه تولید گوشت مرغ شود. باید توجه داشت که سرمایه ­گذاری در تجهیز واحدهای مرغداری به سیستم گرمایشی و سرمایشی پیشرفته، علاوه بر بهبود تکنولوژی تولید باعث کاهش مصرف و هزینه انرژی نیز می­ شود.
شکل ۴-۳۸ تعداد واحدهای بهینه در مصرف سوخت در استراتژی­ های گوناگون
نکته­ی مهم در این سه استراتژی این است که با توجه به هزینه­بر بودن سه استراتژی تولید پلت، بهسازی و بهینه­سازی مصرف سوخت، برای بهبود هر سه بخش مقدار برابری اعتبار در نظر گرفته شده است تا بتوان به درستی مقایسه انجام شود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۱۵-۴ کاهش دوره پرورش
متوسط دوره پرورش در جهان ۴۵ روز و در ایران بیش از ۵۰ روز می­باشد. کاهش دوره پرورش باعث کاهش ضریب تبدیل و کاهش وزن لاشه مرغ می­ شود. گوشت مرغهای با وزن کمتر نیز از کیفیت بهتری برخوردار است. به طور کل با کاهش دوره پرورش، بهره­وری به ازای هر مرغ افزایش می­یابد و همچنین می­توان در هر سال تعداد دفعات بیشتری جوجه­ریزی کرد. این نکات مثبت با مزایای افزایش وزن گیری در روزهای ۴۵ تا ۵۰ روز و قیمت بیشتر مرغ­های دارای وزن بالا (با توجه نوع سلیقه در ایران) منافات دارد. همچنین در زمان­های کاهش قیمت مرغدار ترجیح می­دهد برای زمان بیشتری مرغ را نگهداری کند تا به قیمت فروش بالاتر برسد.
کاهش وزن هر مرغ و بیشتر شدن دفعات جوجه­ریزی موجب کاهش و افزایش میزان تولید گوشت مرغ می­ شود. باید دید که با کاهش زمان پرورش کدام عامل تولید را کنترل می­ کند. با توجه به اینکه زمان رشد عاملی نیست که بتوان آن را مستقیما تعیین نمود و به ترجیح مرغداران بستگی دارد، این نکته مطرح می­ شود که با فرض توانایی در کاهش زمان پرورش مرغ این راهکار می ­تواند روش مناسبی برای بهبود صنعت طیور امروز کشور ­باشد. و آیا با آموزش مرغداران و فرهنگ سازی برای مصرف مرغهای کم­وزن­تر و راه های گوناگون دیگر آیا این استراتژی توانایی پاسخگویی به نیاز امروز بازار مرغ کشور از نظر حجم تولید و قیمت دارد یا خیر؟
در این استراتژی زمان متوسط رشد که پیش بینی می­ شود پس از دو سال به ۵۰ روز کاهش بیابد به ۴۵ روز کاهش یافته است.
شکل ۴-۳۹ زمان رشد متوسط در استراتژی­ های گوناگون
فصل پنجم
یافته­ ها و
پیشنهاد­های
پژوهش
۵-۱ مقدمه
پس از مدلسازی و انتخاب استراتژی نوبت به بررسی آینده پیش روی سیستم و ارزیابی عملکرد سیاست­های مختلف بر روی نقاط کلیدی مدل می­رسد. در این گام با توجه به نوع تغییراتی که بر روی روند زنجیره­ی ارزش به وجود می ­آید، استراتژی­ها اولویت­ بندی می­شوند.
۵-۲ نتایج شبیه سازی
در این بخش آینده­ی شاخص­ های گوناگون زنجیره­ی ارزش با توجه به روند گذشته ارائه و بررسی می­ شود. این نتایج برای ۲۰ ماه آینده (از مهر ۹۲ تا تیر ۹۴) پیش ­بینی شده است.
شکل ۵-۱ پیش ­بینی قیمت دان در مدل پایه
شکل ۵-۲ پیش ­بینی قیمت جوجه در مدل پایه
شکل۵-۳ پیش ­بینی قیمت تمام شده مرغ در مدل پایه
شکل۵-۴ پیش ­بینی میزان تولید مرغ در مدل پایه
شکل۵-۵ پیش ­بینی قیمت مرغ زنده در مدل پایه
شکل۵-۶ پیش ­بینی کل سود تولید گوشت مرغ در مدل پایه
شکل۵-۷ پیش ­بینی مقدار شاخص تولید در مدل پایه
شکل۵-۸ پیش ­بینی هزینه تولید جوجه در مدل پایه
شکل۵-۹ پیش ­بینی کل سود تولید جوجه در مدل پایه
شکل ۵-۱۰ پیش ­بینی میزان ضریب تبدیل در مدل پایه
۵-۲-۱ ارزیابی پیش ­بینی­ها
همانطور که انتظار می­رفت با توجه به نرخ تورم مثبت، نمودار­های قیمتی روندی رو به رشد دارند. به دلیل ادامه سرمایه گذاری دولتی و شخصی نیز نمودارهای عملکردی رو به بهبودند.
۵-۳ اعمال سیاستهای مختلف روی مدل و آثار آنها
در این بخش نتایج اعمال سیاست­های مختلف بر مقادیر نقاط اهرمی بررسی می­­شود.
۵-۳-۱ نهاده­های مرغ
ابتدا میزان تاثیر سناریو­های مختلف بر قیمت نهاده­ها و هزینه­ تولید مرغ بررسی شده است. با توجه به تولید تقریبا نیمی از ذرت مصرفی در داخل کشور، تقاضا می ­تواند تغییرات محسوسی را در قیمت ذرت ایجاد کند. کاهش زمان رشد باعث کاهش ضریب تبدیل و کاهش مصرف دان می­ شود. این کاهش مصرف قیمت ذرت را کم می­ کند. افزایش تولید پلت نیز موجب افزایش مصرف و تقاضای دان می شود که این بیشتر شدن مصرف، قیمت ذرت را افزایش می­دهد.
شکل۵-۱۱ نتایج سناریو پردازی- قیمت ذرت
جدول ۵-۱ تاثیر سناریو­های گوناگون بر قیمت ذرت

کاهش دوره پرورش
بهینه سازی سوخت
بهسازی
تولید بیشتر پلت
استراتژی

۳٫۵ آنالیز: بررسی نتایج اعمال سیاستهای مختلف
۴٫۵ آنالیز تحلیل حساسیت: بررسی نتایج مدل در صورت وقوع سناریوهای مختلف
۵٫۵ بررسی تعامل بین سیاستها: آیا سیاستهای مختلف با یکدیگر در تعامل و اثر متقابل می­باشند؟
۳-۴-۱ مدلسازی به عنوان یک فرایند تکراری
مدلسازی یک فرایند بازخوردی است و نه یک توالی خطی از مجموعه ­ای از فعالیت­ها. طبق (شکل
۳-۱)در قدم اول مدلسازی، محدوده، مرز مدل و صورت مسئله تعیین شده است. سپس در قدم دوم رفتار دینامیک مدل و یا رفتار مرجع متغیرهای مورد نظر بررسی شده و در قدم سوم سیستم فوق
شبیه­سازی شده و پس از تست مدل و اطمینان از صحت عملکرد مدل، سیاستهای مختلف مورد بررسی و ارزیابی قرار می­گیرند. نکته قابل توجه این است که با بررسی سیاستهای مختلف روی مدل ممکن است مجدداً در مرز مدل و تعریف صورت مسئله تغییری رخ داده و چرخه فوق دوباره تکرار شود. در تکرارهای بعدی لزوماً ترتیب گام­ها رعایت نخواهد شد و ممکن از از مرحله اول به مرحله n ام مراجعه نمود [۴۸].[۲۶]
شکل ۱-۳ مدلسازی به عنوان یک فرایند تکراری [۴۸] [۲۶]
در ادامه برخی از گام­های مهم این روند مدلسازی تشریح می­شوند.
۳-۴-۲ رفتار مرجع
پس از آنکه متغیرهای اصلی مسئله انتخاب شد، نوبت به آن می­رسد که رفتارهای آنها در طول زمان رسم شوند. این رفتارها، مبنای فرضیه پردازی قرار خواهند گرفت. لزومی ندارد روند شکلی شناخته
شده­ای داشته باشد و حتما نباید برای متغیر­ها آمار رسمی وجود داشته باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۴-۳ افق زمانی
افق زمانی باید به اندازه­ای باشد که با نگاه به گذشته در طول افق زمانی بتوان علل و نحوه رخداد پدیده مورد مطالعه را دریافت. همچنین افق زمانی باید به اندازه­ای باشد که با نگاه به آینده در طول افق زمانی بتوان اثرات تأخیرات سیستم و تأثیرات غیرمستقیم تصمیمات بر سیستم را مشاهده نمود. درنظر گرفتن یک افق زمانی طولانی نیز یک راه حل مشروط برای فارغ شدن از نگرش واقعه گرا است. چرا که افق زمانی بیش از حد بلندمدت نیز مشکلات و تبعات خاص خود را دارد. تعیین مدت افق زمانی، نوع سیاست­های مورد ارزیابی در مدل را تحت تأثیر قرار می­دهد. یکی از روش های مفید برای تعیین افق زمانی این است که آن را معدل چندین برابر طولانی­ترین تأخیر موجود در مدل در نظر گرفته شود.
۳-۴-۴ فرضیه پویا
پس از رسم رفتارهای مرجع باید فرضیه­ای ارائه کرد که بتواند شرح دهد این رفتارها چرا و چگونه بوجود آمده­اند. در شرح این فرضیه توجه به این نکته ضروری است که نباید همه چیز را به عوامل خارجی نسبت دهیم. با شکل دادن حلقه­ها می­توان اثر متغیر­ها بر خودشان را سنجید. هدف باید ساختن مدلی باشد که رفتارهای مرجع را تولید کند و بتواند سیاست­هایی پیشنهاد کند که این رفتارها در جهت مطلوب تغییر دهد.
در رابطه با فرضیه­ دینامیکی، نکات زیر حائز اهمیت است:

1. 1. فرضیه­ دینامیکی باید بر اساس سیستمهای دور بسته باشد. به این معنی که به کمک ارتباط علت معلولی رفتارهای مرجع با یکدیگر، شرح دهد که این رفتارها چگونه تولید می­شوند نه اینکه همه چیز را به عوامل خارجی نسبت دهد.

1. 1. در صورتی که ضمن فرضیه پردازی نیاز به متغیرهای جدیدی برای شرح رفتار متغیرهای موجود بود آنها را هم باید به متغیرها اضافه کرد و رفتارهای مرجع را برای آنها نیز رسم کرد.

1. 1. فرضیه­هایی که در آنها حلقه وجود ندارد دارای اشکال هستند. اگر علیرغم آنکه حلقه­ای وجود ندارد فرضیه درست است، آنگاه ابزار حل مسئله­ مدلسازی سیستم های پویا نیست.

1. 1. در پرداختن فرضیه دینامیکی، استفاده از ادبیات و نظرات خبرگان اهمیت زیادی دارد. ممکن است در ادبیات یا نظرات خبرگان کل فرضیه را پیدا کرد یا ممکن است تکه های مختلف فرضیه در ادبیات باشد و ارتباط بین این تکه­ها تا رسیدن به فرضیه دینامیکی بر عهده مدلساز باشد [۲۲].

۳-۴-۵ نمودارهای علی و معلولی [۲۹]
نمودارهای مرز مدل و زیرسیستم­ها، مرز مدل و معماری اصلی مدل را نشان می­ دهند ولی ارتباطات بین متغیرها را نشان نمی­دهند. نمودارهای علی و معلولی نحوه تأثیر علت بر معلول را نمایش می­ دهند و ابزاری مناسب جهت ترسیم ساختار بازخوردی سیستمها می­باشند.
۳-۴-۶ نمودارهای حالت-جریان
نمودارهای علی و معلولی بر ساختار بازخوردی یک سیستم توجه دارد و نمودارهای حالت-جریان به ساختارهای فیزیکی بوجود آورنده آن ساختار بازخوردی تمرکز می­نماید. در نمودار حالت-جریان متغیرهای حالت نشان دهنده وضعیت سیستم از قبیل تعداد جمعیت، موجودی مواد، بدهی­ها و ارزش دفتری سرمایه می­باشد، درصورتی که متغیرهای نرخ نشان دهنده نرخ تغییرات سیستم همانند مرگ و میر، نرخ تولید، نرخ دریافت وام و بازپرداخت آن و نرخ سرمایه گذاری و استهلاک سرمایه می­باشد. در سیستم­ها بر اساس متغیرهای حالت تصمیم­ها اتخاذ شده و با تغییر متغیرهای جریان آن تصمیمات اعمال می­ شود.
۳-۴-۷ شبیه سازی دینامیک
بیشتر یادگیریهای مدیران در خصوص مسائل سازمانی، به صورت سعی و خطا بوده و معمولاً پس از تصمیم گیری نادرست، حاصل می­ شود. اما بسیاری از این اشتباهات، به تدریج توان سیستم را کاهش داده و تاثیرات ناموزونی بر بدنه سیستم وارد می­ کنند. ساخت مدل، بهترین راه برای آزمایش تأثیر ایده­های جدید، بر سیستم­ها است. با بهره گرفتن از این مدل­ها مدیران قادر خواهند بود در خصوص آزمایش سیاستهای جدید، کشف راه های جدید تفکر، شناخت حساسیت­های پنهان اهرمها و نقاط فشار بر شرکتها اقدام نمایند.
با بهره گرفتن از این مدل های نمادین می‌توان برای نمایش یک سیستم حقیقی از رایانه استفاده کرد. مدل باید همیشه برای آن چیزی که می‌خواهد شبیه سازی شود ساخته شود. گرچه ممکن است مدل ارائه شده تخمینی خام و ساده شده از واقعیت به شمار برود اما، از اعتبار کافی برخوردار است و بینشی در مورد مشکلاتی که در کار آینده انتظار می­رود، فراهم می­ کند. با این همه، با بهره گرفتن از رویکرد مدل سازی پویا و استفاده از شبیه سازی، امکان هدایت و آزمون سناریوهای ممکن، به وجود می ­آید [۱۸]. برای شبیه سازی سیستمهای پویا نرم افزارهای متعددی وجود دارد. در پژوهش حاضر از نرم افزار Vensim استفاده شده است. نرم افزارVensim یک ابزار قدرتمند برای مدل­سازی، شبیه سازی، آزمون مدل و تحلیل حساسیت سیستم های پیچیده­ پویا است. نسخه­ PLE این نرم افزار یک نسخه­ شخخصی آموزشی است. این نسخه جهت مقاصد آموزشی ارائه شده و تنها قابلیت ­های پایه­ نرم افزار Vensim را دارد. با اینکه نسخه­ PLE حاوی بسیاری از امکانات نسخه­های دیگر نیست، اما قابلیت ­های آن در اغلب موارد، خصوصا مقاصد آموزشی کافی است [۲۳].[۳۰]
۳-۴-۸ تست مدل
با نوشتن اولین معادله، تست مدل نیز شروع خواهد شد. یکی از انواع تست مقایسه رفتار مدل با رفتار واقعی آن می­باشد. همچنین در مدل ساخته شده باید تمام معادلات از نظر دیمانسیون درست باشند. همچنین تحلیل حساسیت مدل و بررسی سیاستهای مختلف نباید طبق شرایط خاصی صورت بگیرد، چه از نظر پارامتری و چه از نظر ساختاری. یکی دیگر از تستها، بررسی مدل در شرایط مرزی است. شرایط مرزی حدود پارامترهای مدل می­باشند که ممکن است در واقعیت اصلاً رخ ندهد ولی مدل طبق این شرایط باید درست عمل کند.
۳-۴-۹ طراحی و ارزیابی سیاست
پس از اینکه مدل ساخته شد و از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شد، می­توان سیاستهای مختلف را با بهره گرفتن از مدل آزمود. طراحی سیاست فراتر از تغییر یک پارامتر مانند نرخ مالیات در مدل می­باشد. طراحی سیاست به منزله طراحی یک ساختار و یا یک استراتژی جدید و یا تغییر قواعد تصمیم ­گیری است. با توجه به اینکه رفتار سیستم متأثر از حلقه­های بازخوردی سیستم می­باشد لذا بهترین روش طراحی سیاست، تغییر حلقه­های بازخوردی غالب در مدل، با تغییر ساختار متغیرهای حالت–جریان
می­باشد. همچنین بدلیل تأثیر تأخیرات سیستم بر رفتار آن با رفع تأخیرهای فوق نیز می­توان سیاستهای مختلفی طراحی نمود.
۳-۵ پیش بینی سریهای زمانی
پیش ­بینی، فرآیندی است که مجموعه ای از خروجی ها را با بهره گرفتن از مجموعه ای از متغیرهای داده شده تولید می­ کند. در بازاری همانند بازار مرغ، متغیرها معمولاً داده های گذشته هستند. پیش بینی فرض می­ کند که اتفاقات آینده بر اساس حوادث قابل مشاهده حال یا گذشته صورت می­گیرند و بعضی از الگوهای گذشته تا آینده ادامه پیدا می­ کنند. ارتباطات گذشته می­توانند از طریق مطالعه و مشاهده کشف شوند. هدف اصلی پیش ­بینی، پیدا کردن یک تقریب از نگاشت بین داده های ورودی و خروجی به منظور دریافت قوانین ضمنی است که از مشاهدات بدست می­آیند.
سریهای زمانی بسته به ماهیت می تواند خطی و یا غیرخطی باشد امکان پیش بینی سریهای زمانی خطی وجود دارد ولی سریهای زمانی غیرخطی را نمی­ توان به راحتی پیش ­بینی نمود زیرا دارای مکانیزم های پیچیده ای بوده و در بیشتر مواقع مکانیزم فرایندهای تشکیل دهنده آنها غیرقابل تشخیص می باشد. اکثر مسائل پیش بینی در دنیایی واقعی دارای سریهای زمانی غیر خطی بوده و معمولاً آشوب گونه است و یا به طور کلی تصادفی است. سریهای زمانی آشوب گونه خود به دو دسته قطعی و غیرقطعی تقسیم می گردد [۴۹].[۳۱]
امکان پیش بینی سریهای زمانی آشوب گونه قطعی وجود دارد ولی سریهای زمانی آشوب گونه غیرقطعی را نمی­ توان پیش ­بینی نمود [۲۴]. امکان پیش بینی سریهای زمانی تصادفی، که از فرضیه گامهای تصادفی پیروی می­ کند، وجود ندارد. [۳۲]
در این پژوهش از ابزار سری زمانی برای پیش ­بینی میزان نوسان تقاضای ماهانه مرغ و جوجه یکروزه استفاده می­ شود. با توجه به اینکه اندازه دقیقی از اندازه تقاضای ماهانه در دسترس نمی ­باشد، تنها می­توان آن را از میزان مصرف و نوسانات گذشته قیمت، پیش ­بینی کرد. برای این تحلیل از نرم افزار Minitab استفاده شده است. بیان این نکته ضروری است که از سری های زمانی صرفا برای استخراج ضرایب ماهانه قیمت بهره برده شده است نه برای پیش بینی روند این شاخص ­ها.
۳-۶ مدیریت زنجیره ارزش
در یک زنجیره تأمین سه نوع جریان شامل مواد­، اطلاعات و امور مالی وجود دارد. در هر مورد جریان یک فرایند دو طرفه است، هدف از مدیریت زنجیره تأمین بهبود عملکرد کلی شبکه با ایجاد یک سری از فعالیت های هماهنگ و کنترل و مدیریت کارآمد از این سه جریان در حال وقوع در سراسر شبکه زنجیره تأمین است [۲۵]. به عبارتی زنجیره تامین از تمام عناصری که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم درگیر برآورده کردن درخواست مشتری هستند تشکیل می­ شود [۵۰]. در نگاهی جامع­تر می­توان زنجیره تامین را به تمام مراحل ارزش­آفرین در زنجیره بسط داد و آن را به عنوان زنجیره ارزش در نظر گرفت. مفهوم زنجیره ارزش نخستین بار توسط مایکل پورتر در سال ۱۹۸۵ در کتابش با عنوان «برتری رقابتی: ایجاد و پایدری عملکرد ویژه» بیان و توضیح داده شد، که در آن عنصر کلیدی مدل زنجیره ارزش بود. بر اساس مدل، ارزش به هر فعالیتی در یک زنجیره از فعالیت­های به هم پیوسته افزوده شده، به طوری که هر فرآورده یا خدمتی از فعایت­های پیوسته مختلف می­گذرد [۵۱].[۳۳] [۳۴] [۳۵]
زنجیره ارزش پورتر ۵ فعالیت اصلی و ۴ فعالیت پشتیبانی را در بر می­گیرد. فعالیت­های اصلی شامل لجستیک ورودی، عملیات، لجستیک خروجی، بازاریابی­و­فروش و خدمات می­ شود، فعالیت­های پشتیبانی نیز زیرساخت، مدیریت منابع انسانی، پژوهش­و­گسترش و تدارکات می­باشد [۵۲].[۳۶]
به تعبیر پورتر زنجیره ارزش به سمت درک محتوای فرایند­های داخلی سازمان، که برای استفاده کنندگان آن ایجاد ارزش می­ کند، حرکت می­ کند. زنجیره ارزش یک رویکرد جامع ایجاد کرده و مدیریت تمام اجزای سازمان را در بر گرفته است. این رویکرد منجر به بهبود مستمر در سیستم ارائه ارزش گردید. این نگرش، از تمرکز داخل سازمان به فعالیت­ها، به سمت نگرش به مصرف کننده خارج از ارزش­هایی که محصولات شرکت ارائه کردند، می­رود. بر این اساس، سیستم ارائه ارزش، به سازمان از نگاه مشتری نظاره می­ کند. زنجیره ارزش به عنوان یک فرایند خطی و زنجیری بیان می­ شود که با مواد اولیه شروع و به مصرف کننده نهایی ختم می­گردد [۲، ۵۳].[۳۷]
۳-۷ تحلیل زنجیره تامین با بهره گرفتن از پویایی سیستم ها
ایده اولیه­ شکل گیری این زمینه از دانش پروژه­ای بود که فارستر برای شرکت جنرال الکتریک^[۱۱] انجام داد. او یک زنجیره تامین چهار سطحی ساده را مدلسازی کرد. همچنین استفاده از سیستم داینامیک در مدیریت زنجیره تامین به کتاب پویایی های صنعتی فارستر (۱۹۶۱) باز می گردد، که در آن فارستر ضمن ارائه یک مدل برای سیستم تولید وتوزیع، ۶ جریان اصلی ذیل را مد نظر قرار می­دهد: اطلاعات، مواد، سفارشات، پول، نیروی انسانی و تجهیزات سرمایه­ای [۲۱، ۵۴]. از دیدگاه استرمن یک زنجیره تامین از نقطه نظر سیستمی شامل دو جز است: (۱) ساختارهای انباشت و جریان برای استفاده از ورودی­ ها و پردازش آنها (۲) سیاست­های مدیریتی که جریان­های گوناگون را کنترل می­ کند [۴۸]. [۲۶] [۳۸]
توانایی درک کل سیستم و همچنین تجزیه و تحلیل وابستگی­های بین اجزای مختلف یک سیستم یکپارچه و در نهایت تأمین بازخورد بدون شکستن آن به اجزای سازنده، سیستم های پویا را به یک روش ایده­آل برای مدل سازی زنجیره های تأمین مبدل می­سازد. در این پژوهش­ها ساختاری جهت تبدیل سیستم از یک مدل ذهنی به یک مدل کامپیوتری مبتنی بر متغیرهای حالت و جریان ارائه می­گردد. آزمایش­های بیشتر که شامل تعدادی از سناریوهای طراحی شده می­باشد، بر روی مدل انجام و نتایج نهایی رفتار سیستم گزارش می­ شود. برتری سیستم های پویا نسبت به مدلهای ریاضی در بررسی سیستم­های پیچیده و با تعداد متغیرهای زیاد و همچنین به علت پویایی محیط و روابط متقابل بین متغیرها می­باشد، لذا سیستم های پویا برای بررسی عملکرد زنجیره تأمین روش مطلوبی است [۲۵]. [۳۳]
وجود تاخیرات زمانی در زنجیره های تامین و نیز کنش­ها و واکنش­های بین حلقه­های زنجیره باعث شده که تکنیک پویایی­های سیستمی به خوبی بتواند زنجیره تامین را مورد بررسی و واکاوی قرار دهد. مدل­های پویایی سیستم­ها، امکان وارد کردن متغیر های کیفی و کمی را به طور همزمان، در سیستم فراهم می­ کند و این امتیاز مهمی است که در مدل های ریاضی پیاده سازی آن بسیار مشکل است [۲۶]. [۳۹]
۳-۸ متغیر­های کلیدی زنجیره ارزش صنعت مرغ
ابتدا متغیرهایی که عملکرد صنعت با آنها سنجش می­ شود معرفی و محدودیت­هایی که منجر به عدم مطلوبیت در این شاخص ­ها می­ شود، تشریح و مورد بررسی قرار می­گیرد. شاخص­ های مهم صنعت مرغ ایران میزان تولید، قیمت مرغ می­باشد.

به جان بی‌گنه خواهدت زینهار
­­­­­­­­

به ایوان خویشتن برد زار و خوار
­­­­­­­­

(ج ۳، بیت ۲۱۹۴ـ۲۱۹۳).
پس از آن‌که خبر کشته شدن سیاوش به گوش پیران می‌رسد، بسیار شیون و ناله می‌کند.
عاقبت‌اندیشی، محبت و خویشتن‌داری از ویژگی‌‌های اخلاقی و انسانی این وزیر خردمند است. برای توران همان‌قدر راهگشا و به اصطلاح امروز «خط‌دهنده» است که زال و رستم و گودرز برای ایران او مرواریدی است در مرداب توران (حمیدیان، ۱۳۸۳: ۲۹۶). او اسطوره خردمندی، نوع‌دوستی و میهن‌پرستی در میان همه امیران است. حیات او الگویی است از تمایل به نیکی با وسوسه بدی (حمیدیان، ۱۳۸۳: ۳۰۶).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

گرسیوز: چهره اهریمنی داستان است، او برادر جاه‌طلب، تبهکار، چند چهره، بی‌رحم و حسود و سخن‌چین افراسیاب و از سپهسالاران توران زمین است که پیش از آن‌که سلحشوری کارآزموده باشد، نیرنگ بازی بی‌شرم و فریبکاری دامساز است.
در این داستان هنگامی‌که افراسیاب با شگفتی بسیار از کمان سیاوش، به زه کردن آن را به گرسیوز وامی‌گذارد، ناتوانی و سرافکندگی سپهسالار ترک در این آزمون تخم رشک و کینه را در دل او بارور می‌کند.

کمان را نگه کرد و خیره بماند
­­­­­­­­

بی‌آفرین کیانی بخواند
­­­­­­­­

به گرسیوز تیغ زن داد مه
­­­­­­­­

که خانه بمال و درآور به زه
­­­­­­­­

بکوشید تا بر زه آرد کمان
­­­­­­­­

نیامد بر او خیره شد بدگمان
­­­­­­­­

(ج ۳، بیت ۱۳۶۲ـ۱۳۶۰).
سخن‌چینی و جاسوسی از ویژگی‌‌های اخلاقی گرسیوز است (البرز، ۱۳۶۹: ۲۶۴).
حسد وی با دیدن هدایایی که افراسیاب به سیاوش ارزانی می‌دارد، برانگیخته می‌شود و در صدد برمی‌آید که تیشه به ریشه سیاوش بزند و با توسل به دروغ و فریب و پستی موفق می‌شود گردن سیاوش را در غربت به زیر تیغ برد و او را از میان بردارد. با این کردار شیطانی او آتش جنگ ایران و توران شعله‌ور می‌گردد و ویرانی‌ها، مصیبت‌ها به‌بار می‌آورد (سمیعی گیلانی، ۱۳۷۸: ۱۳).
پیلسم: در این داستان او انسانی دادخواه و اندرزگو و پایبند به مهر و دوستی است. در دوران پناهندگی سیاوش در سرزمین توران، او از یاران و همراهان یکدل اوست و در ماجرای کشته شدن سیاوش تمام موقع منافع و خود را نادیده می‌گیرد و جلاد خونخواره و خودکامه‌ای چون افراسیاب را در کشتن سیاوش به انصاف و آهسته‌دلی پند می‌دهد:

چنین گفت مر شاه را پیلسم
­­­­­­­­

که این شاخ را بار در دست و غم
­­­­­­­­

نخواهد نمودن به بد نیز چهر
­­­­­­­­

بدو شاد باشی و نازی بدو
­­­­­­­­

همه راز دل را گشایی بدو
­­­­­­­­

یکی نغز بازی برون آورد
­­­­­­­­

به دلت اندر از درد خون آورد
­­­­­­­­

(ج ۱، بیت ۱۹۱ـ۱۸۷).
در سکوت و حزنی عمیق فرو می‌رود و ترس او را فرا می‌گیرد، ترس از این‌که مبادا او نیز به چنین لغزشی دچار شود و به چنین سرنوشتی گرفتار آید و نسبت به جمشید احساس ترحم و شفقت می‌کند که از همان حس «علاقه به خیر دیگران» ناشی می‌گردد.
فصل سوم:
داستان سیاوش
۳ـ۱ـ خلاصه داستان
روزی گیو و طوس و شماری از سواران برای شکار به دشت رفتند. در آن سوی شکارگاه پهلوانان ایرانی سرزمین توران واقع بود. چشمشان به زیبارویی افتاد، پس از او پرسیدند کیست و از کجا آمده است؟ زیباروی پاسخ داد: شب هنگام پدرم، مست، به خانه آمد و از سرمستی مرا بزد و به روی من شمشیر کشید تا سرم را از تنم جدا کند پس من نیز از بیم جانم گریختم و روی بدین بیشه نهادم. طوس گفت تبارت از کیست؟ زیبارو پاسخ داد از خویشان گرسیوز برادر افراسیابم و از تبار فریدون. او در ادامه گفت اسبی با خود داشتم که در راه ماند و در و گوهر بسیار و تاجی از زر ناب با خود داشتم، پس دزدان بر من تاختند، پس ناگریز آن‌چه را که داشتم رها کردم و جان خود را نجات دادم. بی‌شک پدرم آن‌گاه که به‌خود آید به جستجوی من خواهد پرداخت.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

گیو و طوس تصمیم گرفتند که او را به‌همراه خود ببرند: اما میانشان نزاع در گرفت و هر کدام گفتند دختر از آن اوست، نزاع میان دو پهلوان بالا گرفت و به تندی انجامید تا آن‌جا که خواستند سر او را از تنش جدا کنند تا نزاع خاتمه یابد. یکی از همراهانشان به آن‌ها گفت: کشتن زن سودی ندارد، بهتر است او را به نزد کاووس شاه ببرید تا او میانتان قضاوت کند. دو پهلوان پذیرفتند و به نزد کاووس شاه آمدند.
کاووس وقتی زیبارو را دید و از نژاد او پرسید او را تنها شایسته خود دانست و دل بدو داد. او زیبارو را به شبستان خود فرستاد و به دو پهلوان هدیه‌‌های گران‌بها و ارزنده، ارزانی داشت. پس از چندی این ماهرو کودکی زاده شد و کاووس شاه او را سیاوش نامید. ستاره‌شناسان طالع این کودک را آشفته و سرانجام او را تلخ دیدند. رستم وظیفه تعلیم و تربیت این کودک را برعهده گرفت. سیاوش در سیستان نزد رستم هنر‌های رزمی، چون شمشیرزنی و نیزه‌زنی و تیراندازی و آیین‌های بزم و نشاط و رسوم ملک‌داری و لشکرکشی را آموخت. پس از آن رستم او را با هدیه‌هایی گران‌بها به نزد کاووس شاه فرستاد. کاووس شاه مجلس شادی و طرب برپا کرد و دستور داد که از گنج و خواسته هر آن‌چه که سزاوار سیاوش بود، برای او مهیا کنند. هفت سال به‌خوبی و خرمی بر شاهزاده جوان گذشت. در سال هشتم شاه فرمانی صادر کرد و حکومت گوشه‌ای از کشور را به نام کهستان به سیاوش سپرد.
روزی کاووس شاه و سیاوش نشسته بودند که ناگاه سودابه، همسر کاووس شاه وارد شده، او با دیدن سیاوش ناگهان دل باز دست داد و دلداده او گشت. چون از حضور شاه بازگشت، کسی را به نزد سیاوش فرستاد گفت من همانند مادر توأم، به شبستان بیا و خواهران خود را که دختران منند ببین. سیاوش پاسخ داد که من مرد رزم هستم نه بزم و شبستان.
سودابه سعی کرد از طریق کاووس شاه، سیاوش را راضی به آمدن به شبستان کند. کاووس شاه نیز سیاوش را فرا خواند و از او خواست که به شبستان رود و نامادری و خواهرانش را که خواستار دیدار او بودند، ببیند. سیاوش پس از مخالفت، سرانجام مجبور به پذیرش فرمان پدر شد. او روز بعد از شبستان و اندرونیان دیدن کرد. اهل حرم از او استقبال کردند. آنان شبستان را چون بهشت آراسته بودند و سودابه بر تختی زرین در حالی که تاجی از گوهر بر سر داشت، نشسته بود. او از تخت فرود آمد و سیاوش را دربر گرفت و چشم و روی او بوسه‌ها زد و خدای را سپاس گفت، سیاوش دریافت که این مهرورزی پاک نیست بلکه از سر شهوت و هوس است و خود را از او دور کرد و به نزد خواهران خود شتافت.
شب هنگام سودابه نزد کاووس شاه، برازندگی و ادب و فرهنگ سیاوش را بسیار ستود گفت که باید از میان دختران خود یا دختران کی آرش یا کی پشین (برادران کاووس شاه) یکی را به همسری او درآورم.
کاووش شاه با او موافقت کرد و چون بامداد شد سیاوش را فرا خواند و بدو گفت برای حفظ نسل شاهی باید زنی را به همسری برگزینی، زیرا ستاره‌شناسان خبر داده‌اند که از پشت تو شهریاری بزرگ پا به جهان خواهد نهاد و بر همه جهان مسلط و پیروز خواهد گشت. سیاوش پاسخ داد: بر فرمان شاه گردن می‌نهم اما این سخن را با سودابه در میان نگذار، زیرا مایل نیستم به شبستان او بروم. شاه خندان شد و گفت: اتفاقاً این مسأله را او در سر من انداخته است. سیاوش به ظاهر آرامش یافت اما می‌دانست که در نهان سودابه چیست و چه می‌گذرد.
دیگر روز سودابه شبستان را حاضر کرد و هیربد را به‌دنبال سیاوش فرستاد. پس سیاوش به شبستان آمد. سودابه دختران را آراسته و به رده ایستانیده بود، پس از آن‌که سیاوش آنان را نگریست و جایگاه خود رفتند. سودابه گفت کدام‌یک را برمی‌گزینی. سیاوش پاسخ نداد و در دل با خود گفت: هرگز با دختران زن بیگانه‌ای از پشت چنان حیله‌گری پیوندی نخواهم بست. سودابه وقتی سکوت سیاوش را دید گفت: روشن است که با وجود زیبارویی چون من دختران نزد تو قدری ندارند اگر با من عهد ببندی دختر نابالغی را به نام تو خواهم کرد و خود همچون پرستاران در خدمت تو خواهم بود.
شاه کاووس به پیری رسیده و به زودی از دنیا خواهد رفت و من و تو با آرامش در کنار هم خواهیم زیست. سیاوش با خود اندیشید. محال است به سخنان این دیو‌ سیرت گوش فرا دهم پس در پاسخ به او به نرمی گفت: تو سزاوار همسری شاه کاووس هستی و یکی از دختران تو من را بس است. این را بگفت و شبستان را ترک کرد. با رفتن او کاووس شاه وارد شد و سودابه به او مژده داد که سیاوش یکی از دختران من را به همسری برگزید. شاه بسیار شاد شد و به سودابه بسیار گنج و خواسته بخشید و بدو برای برپا کردن جشن دامادی سیاوش بسیار چیز داد. دیگر روز سودابه بر تخت نشست و سیاوش را به نزد خود فرا خواند و بدو گفت شاه برای جشن دامادی تو به من گنج و خواسته بسیار سپرده، اما من شیفته و دلداده تو و امیدوار به وصل توأم. اگر به این درخواست من پاسخ منفی دهی، این دولت و شوکت تو را بر هم خواهم زد. سیاوش گفت: هرگز به پدر بی‌وفایی نمی‌کنم سپس با حالتی خشمگینانه برخاست. سودابه به او درآویخت و گفت اکنون که من نزد تو رسوا شدم تو را آسوده نخواهم گذاشت، جامه بر تن درید و آشوب و فغان برپا کرد. کاووس سراسیمه خود را بدان‌جا رساند و ماجرا را جویا شد. سودابه گفت: سیاوش به نزد من آمد و گفت هدیه‌‌های پدر در چشم من نمی‌آید و موافقت همسری با دختر تو بهانه‌ای بود و من طالب خود تو هستم من ابا کردم پس او با من این‌چنین کرد. سیاوش و سودابه را به حضور خواست و گفت: آن‌چه راستی است بگویید. سیاوش ماجرا را چنان‌که اتفاق افتاده بود برای شاه تعریف کرد و سودابه به انکار گفته‌‌های او پرداخت. کاووس شاه برخاست و سیاوش را بویید و اثری از عطری که سودابه بدان آلوده بود بر تن سیاوش ندید. این نشان می‌داد که سیاوش بی‌گناه است.
سودابه دست از نیرنگ و فتنه‌انگیزی جهت اثبات گناهکاری سیاوش برنداشت. سرانجام کاووس شاه با بزرگان به مشورت نشست و آنان تنها راه رد شدن از آتش دانستند. بدین شکل که یکی از دو تن باید از آتش بگذرد تا بی‌گناه از گناهکار معلوم گردد. شاه به سودابه دستور داد از آتش بگذرد او گفت سخن من راست است بهتر است سیاوش را که گناهکار است از آتش بگذرانیم. سیاوش پذیرفت و با اطمینان از خود به کام آتش رفت و به سلامت تمام از آن بیرون آمد.
بدین ترتیب تمام نقشه‌‌های سودابه یکی پس از دیگری نقش بر آب شد. کاووس شاه، دستور داد که سودابه را به سزای اعمالش برسانند و او را گردن زنند، اما سیاوش می‌دانست پدر شیفته سودابه است و پس از چندی حتماً پشیمان می‌شود و میانجیگری کرد و از شاه خواست که از او بگذرد. شاه نیز که گویی منتظر چنین فرصتی بود، پذیرفت و بدین ترتیب سودابه جان سالم به‌در برد، درحالی‌که او مرتکب خطایی گشته بود که مجازاتی جز مرگ نداشت.
پس از چندی خبر حمله افراسیاب به ایران را به درگاه کاووس رساندند. سیاوش برای این‌که خود را از شر سودابه نجات دهد به همراهی رستم داوطلب جنگ ایران و توران شد. رستم و سیاوش به‌همراه سپاه ابتدا به سیستان رفتند و به‌مدت یک‌ماه آن‌جا ماندند تا نامداران ایران بدان‌ها بپیوندند و سپس به‌سوی توران زمین روانه شدند. از مرو رود و طالقان گذشتند و به بلخ نزدیک شدند. از سوی تورانیان گرسیوز و بارمان با سپاهی انبوه به‌سوی ایران روانه شدند و سپهرم پیشرو آن سپاه به حدود بلخ رسید. میان دو سپاه درگیری آغاز شد و به‌مدت سه روز ادامه یافت. روز چهارم سپهرم فرار را بر قرار ترجیح داد و تا بارگاه افراسیاب تاخت. سیاوش و رستم فاتحانه وارد بلخ شدند و در نامه‌ای ماجرا را به اطلاع کاووس شاه رساندند. شاه در پاسخ با اظهار قدردانی نوشت که همان‌جا درنگ کنند و به آن سوی جیجون نروند چراکه بیم آن است که افراسیاب ضربه‌ای بدان‌ها وارد کند، اما اگر او بدین سوی آب لشکر کشید، بر او بتازند و دمار از روزگارشان برآورند.
از آن سو افراسیاب از گریز سپاهش خشمگین شد و آنان را بسیار سرزنش کرد و برای آن‌که غم از دل دور کند، دستور داد مجلس بزمی بیارایند. پس از مجلس بزم به خوابگاه رفت تا بیارامد نیمی از شب نگذشته بود که در خواب با خروشی بلند از جای برخاست و هراسان به خود لرزید. او خواب آشفته خود را برای برادرش گرسیوز بدین‌گونه تعریف نمود: «در خواب بیابانی پر مار دیدم و زمینی پر گرد و آسمانی پر عقاب، بادی سخت برخاست و سراپرده مرا از جا کند و سرنگون ساخت و لشکریان من همه سرهاشان بریده شد و تنهاشان به خاک افتاد، سواران زره‌پوش از هر سو بر من تاختند و مرا از تخت برانگیختند و دست بسته به نزد کاووس شاه بردند. جوانی زیبارو و کم سن و سال به من حمله کرد و میانم را با شمشیر به دو نیم کرد.»
خوابگذاران را فرا خواندند تا خواب افراسیاب را تعبیر کنند. تعبیر خواب چنان بد بود که دانشمندی از میان آنان از شاه امان خواست و گفت: در حال حاضر شاهزاده‌ای از ایران به مرز توران لشکر آورده است. اگر شاه با او بجنگد بی‌گمان شکست خواهد خورد و اگر او در توران زمین کشته شود، ایرانیان دمار از تورانیان در خواهند آورد.
افراسیاب با مشورت با گرسیوز و بزرگان توران به این نتیجه رسید که با سیاوش صلح کند تا نه سپاهش شکسته شود و سیاوش به توران بتازد و نه او در توران زمین کشته شود. پس افراسیاب گرسیوز را با هدایای بسیار و پیام آشتی به بلخ فرستاد. گرسیوز وقتی به نزدیکی سپاه ایران رسید، از گردان ناموری را برگزید و به لشکرگاه ایران فرستاد و پیام صلح را به اطلاع سیاوش و رستم رساند. رستم و سیاوش او را به‌مدت یک هفته در جایی فرود آوردند تا در آن مدت تصمیم خود را بگیرند و به اطلاع پادشاه توران برسانند.
رستم به سیاوش گفت افراسیاب پادشاهی نیرنگ‌باز است و پیام صلح او را تنها به شرط گرفتن صد تن گروگان از خویشان نزدیکش باید پذیرفت.
پس پیام را در نامه‌ای به افراسیاب رساندند. افراسیاب شرط آنان را پذیرفت و صد تن از خویشان و بستگان خود را با هدایای ارزنده به سپاه ایران فرستاد و دستور داد سپاهیانش سرزمین‌‌های متعلق به ایران را رها سازند و به توران بازگردند.
سیاوش پس از آن‌که گروگان‌ها را گرفت در نامه‌ای کاووس شاه را از ماجرا مطلع ساخت و رستم با نامه به پایتخت آمد تا خود ماجرا را برای شاه به‌درستی شرح دهد. کاووس شاه از تصمیم سیاوش در ارتباط با پذیرفتن پیشنهاد صلح و گروگان‌گیری خشمگین شد و به سیاوش در نامه‌ای دستور داد گروگان‌ها را به نزد او بفرستد تا از دم تیغ بگذراند و خود به توران زمین لشکر کشد و به نبرد با افراسیاب ادامه دهد و اگر خود مایل به سپاهکشی نیست فرماندهی لشکر را به طوس دهد.
رستم بسیار کوشید تا شاه را ارزش و اهمیت صلح میان ایران و توران و حفظ پیمان آگاه کند ولی شاه نپذیرفت و بر رستم خشم گرفت و او را به آزمندی و پرهیز از جنگ متهم کرد. رستم نیز عصبانی شد و به سیستان بازگشت. چون نامه کاووس شاه به سیاوش رسید، بسیار غمگین شد. برای سیاوش هم پیمان‌شکنی و کشتن گروگان‌ها و هم سرپیچی از فرمان پدر سخت بود. پس با دو تن از سرداران سپاه به‌نام بهرام و زنگه شاوران مشورت کرد و گفت به خواسته پر عمل نتواند کرد و نافرمانی از فرمانش را نیز ناپسند می‌داند. آنان گفتند در نامه‌ای از پدر بخواه در فرمانش تجدیدنظر کن اگر چنان‌چه نپذیرفت به جنگ تورانیان می‌رویم و تسلیم سرنوشت می‌شویم. سیاوش گفت قصد سرپیچی از فرمان پدر را ندارم اما خون صد تن گروگان نیز به گردن نمی‌توانم بگیرم. از سوی دیگر اگر نزد پدر بازگردم از گزند و دشمنی سودابه در امان نخواهم بود. پس بهتر است به گوشه‌ای از جهان پناه ببرم تا هم از ننگ پیمان‌شکنی و هم نافرمانی از پدر و دشمنی نامادری در امان مانم. پس به افراسیاب، در ارتباط با بازپس فرستادن گروگان‌ها و اجازه گذشتن از توران و رفتن به سرزمینی دوردست، نامه‌ای نوشت.
افراسیاب مشورت کرد. پیران ویسه به افراسیاب پیشنهاد داد اکنون که سیاوش از کاووس شاه روی برگردانده است بهتر است او را در توران نگه داشت و مستقر کرد و از فواید این کار صلح میان ایران و توران و خاتمه دادن به جنگ‌های میان آنان است. از طرف دیگر اگر کاووس شاه از جهان برود، سیاوش پادشاه خواهد شد و حتماً حرمت مهمان‌نوازی ما را نگاه خواهد داشت و دو کشور یکی خواهند شد. افراسیاب ابتدا مخالفت کرد اما پیران توانست او را راضی نماید. پس افراسیاب نامه‌ای به سیاوش نوشت.
و از او خواست که به توران آید و با حرمت و عزت در توران زندگی کند و زنگه شاواران را با هدایایی ارزنده به نزد سیاوش بازگردانید. سیاوش پس از خواندن نامه پیشنهاد افراسیاب را پذیرفت، سپاه را به بهرام سپرد و از او خواست تا رسیدن طوس از ایران لشکر را همان‌جا بدارد و خود با سیصد سوار گزیده و مقداری درم و دینار و غلام و پرستار به‌سوی توران رهسپار شد. طوس چون به بلخ آمد از رفتن سیاوش آگاه شد، با لشکر به ایران بازگشت.
چون خبر ورود سیاوش به توران به افراسیاب رسید، فرمان داد پیران به استقبال او رود و او را باشکوه و جلال به دربار آورند. با آمدن سیاوش به دربار افراسیاب نیز به گرمی از او استقبال کرد.
چند روزی از اقامت سیاوش در توران گذشت شبی افراسیاب به سیاوش گفت: فردا به میدان چوگان رویم تا هنر‌های تو را بیازمایم. سیاوش نیز در پاسخ گفت: در جهان همه کس از هنر شما در گوی و چوگان‌بازی سخن می‌گوید. افراسیاب را سخن سیاوش خوش آمد و بر او آفرین کرد. روز دیگر سیاوش و افراسیاب و بزرگان دربارش به میدان چوگان رفتند. سیاوش در این میدان بسیار خوش درخشید و گوی از همه ربود. پس افراسیاب کمان خواست تا گرسیوز و سیاوش در تیراندازی هنرنمایی کنند. کمان سیاوش را آوردند. افراسیاب کمان به گرسیوز داد به زه کند، برادر شاه هرچه کوشید نتوانست، غمگین شد و کینه سیاوش را به دل گرفت. سیاوش کمان از او بستد و به آسانی به زه کرد. او در تیراندازی نیز نشان داد که سرآمد همگان است در شکارگاه نیز سیاوش هنرها نشان داد. بدین ترتیب به سیاوش سالی به‌خوبی و خوشی گذشت. افراسیاب و سیاوش هر روز به یکدیگر نزدیک‌تر می‌شدند این نزدیکی تا بدان‌جا پیش رفت که افراسیاب و پیران دختران خود را به سیاوش دادند. دختر پیران ویسه، جریره و دختر افراسیاب فرنگیس بود. پس از چندی افراسیاب پیامی به سیاوش داد و گفت جایی خرم از کشور به تو بخشیدم، به آن‌جا رو و شهری زیبا و آراسته بنا کن و آن‌چه لازم است از گنج من هزینه آن بساز. سیاوش به مکان جدید رفت و در آن مکان شهری به نام سیاوش گرد بنا کرد. پس از ساخته شدن دژ پیران به دیدن آنان آمد و از کاخ فرنگیس و جریره دیدن کرد. پس از هفته‌ای به نزد افراسیاب بازگشت و سخن او را به وصف سیاوش گرد کشاند و از شکوه آن‌جا خصوصاً کاخ فرنگیس شمه‌ای بیان نمود. پس از مدتی افراسیاب گرسیوز را به سیاوش گرد فرستاد و از او خواست در احوال سیاوش دقت نماید و خبر احوال آنان را برایش بیاورد گرسیوز به سیاوش گرد رفت و سیاوش از او استقبال کرد و مجلس بزم آراست. در این هنگام سواری با نامه از سوی جریره به نزد سیاوش آمد و او را از متولد شدن پسری از او که نامش را فرود نهاده بودند، خبر داد. سیاوش شادمان شد و فرستاده را درم و دینار فراوان بخشید. پس سیاوش به‌همراه گرسیوز به کاخ فرنگیس رفتند. گرسیوز از دیدن آن همه شکوه و جلال حس حسادت در وجودش به جوش آمد و با خود گفت اگر سالی چند بگذرد، شک نیست خرد و بزرگ به سیاوش خواهد گرایید و او با هنر و سپاه و خواسته بسیار به مقامی خواهد رسید که کس را به کس نخواهد شمرد. روز دیگر به میدان چوگان رفتند. ایرانیان گوی از تورانیان ربودند و این مسأله موجب شادی سیاوش و رنجش خاطر گرسیوز گردید.
پس به تیراندازی روی آوردند و سیاوش هنرنمایی کرد و تیر از پنج زره بر هم نهاد، گذرانید، پس به نوک نیزه پنج زره را دربر گرفت و به مسافتی دور افکند. در میدان کشتی نیز سیاوش دمور و گروی زره را که از جانب گرسیوز بودند شکست داد و بر زمین افکند. گرسیوز در ظاهر خرسندی بخرد را نشان داد اما در باطن از سیاوش خشمگین شده بود. سپس از میدان به مجلس بزم آمدند و هفته‌ای را به شادخواری گذرانیدند.
گرسیوز با نامه سیاوش به نزد افراسیاب بازگشت. افراسیاب از دیدن او و نامه سیاوش بسیار شاد شد. روز بعد گرسیوز به نزد افراسیاب رفت و به بدگویی از سیاوش نشست و گفت: با گنج و خواسته (که بدو داده‌ای، لشکری آراسته است و مکاتبه با دور و نزدیک آغاز کرده است و دیری نخواهد گذشت که کشور را بر تو بشوراند و خاندان ما را براندازد.
افراسیاب نگران گشت و گفت باید او به نزد خود فرا خوانم تا از نزدیک حقیقت حال را دریابم. گرسیوز گفت اگر به او نامه‌ نویسی و از او خواهی که نزد تو بیاید مطمئنا او با سپاه خواهد آمد. افراسیاب بدو گفت: چاره آن است که تو خود نامه را به نزد او بری و دل او را نرم کنی و او را به بهانه شکار به بیرون ببری و به این‌جا آوری. گرسیوز با نامه به نزد سیاوش رفت و وقتی به نزدیکی شهر رسید، کسی به نزد سیاوش فرستاد و در پیغامی از او استقبال کرد. گرسیوز نامه را به سیاوش داد و گفت شاه تو را به دربار خواسته است، اما تنها و بی‌سپاه به نزد او مرو زیرا از تو خشمگین است و قصد کشتن تو را دارد. باید سواران جنگی، فراخوانی و خود با لباس رزم به نزد او روی. البته من خود در بازگشت سعی می‌کنم دل او را به تو نرم کنم. اگر موفق شدم یا نشدم او را از قصد خود منصرف کنم، در پیغامی خبرش را به تو خواهم رساند. سیاوش از او سپاسگذاری نمود. پس خود به نزد افراسیاب رفت و بدو گفت سیاوش چنان به خود مغرور گشته است که حتی به استقبال من نیامد و با سپاه نزد تو خواهد آمد. اکنون باید چاره‌ای بیندیشیم. افراسیاب از سخنان او در خشم شد و دستور داد سپاهیان آماده جنگ با سیاوش شوند. گرسیوز نیز به سیاوش پیام داد که نتوانستم افراسیاب را از نبرد با تو و قصد کشتن تو منصرف کنم و اکنون با لشکری آراسته به نزد تو می‌آید تو نیز با سپاه به مقابله بیا. سیاوش از این پیام آشفته شد و شب هنگام در خواب دید که او را نزد افراسیاب سر از تن جدا کردند. از وحشت آن خواب از جا بجست و خواب خود را برای فرنگیس تعریف کرد. او را اندرز داد که از فرزندی که در شکم دارد، مراقبت کند تا به حد مردی رسد. سواری از ایران به توران خواهم آمد و شما را به ایران خواهد برد. پسر بر تخت شاهی خواهد نشست و انتقام ما را از افراسیاب خواهد گرفت و سفارش کرد که بهزاد اسب خاص او را رها کند تا هنگام رفتن به ایران مرکب فرزندش باشد. سیاوش بامداد با لشکری نزد افراسیاب به راه افتاد و چنان‌که گرسیوز گفته بود زیر لباس خود زره پوشید. در میان راه به شاه توران رسید. گرسیوز گفت با لشکر و زره و سلاح به نزد تو آمده است. سیاوش آن زمان دریافت که این‌ها همه نیرنگ گرسیوز است و بر او بانگ زد که ‌ای بدنهاد همه این حیله‌ها و تزویر‌ها از توست.
گرسیوز گفت اگر قصد جنگ نداری چرا در زیر لباس زره به تن داری؟ سیاوش گفت به سفارش تو با سپاه، مسلح آمدم و گرنه قصد جنگ ندارم. گرسیوز او را متهم به دروغگویی کرد ایرانیان به سیاوش گفتند: این‌گونه خود را بیهوده به کشتن می‌دهیم، اجازه بده تا با ایشان نبرد کنیم. سیاوش بدان‌ها اجازه نداد. پس به دستور افراسیاب سیاوش را گرفتند و طشتی نهادند. گروی زره که کینه او را در دل داشت خنجر کشید تا سر او را از تن جدا سازد. پیلسم برادر پیران نزد افراسیاب آمد و او را از عواقب ریختن خون سیاوش و انتقام ایرانیان ترساند. اما گرسیوز جلو آمد و افراسیاب را به کشتن سیاوش تشویق کرد. گفتار گرسیوز در شاه توران اثر کرد و دستور داد سیاوش را بکشند و فرنگیس را که لابه و گریه و زاری می‌کرد، دستور داد از جلویش دور سازند. پس گروی زره به یاری دمور سر از تن سیاوش جدا کرد. از خون سیاوش بر زمنی گیاهی روئید که خون سیاوشان نامیدنش. بدین ترتیب زندگی سراسر درد سیاوش در کمال پاکی و معصومیت در دیار غربت به پایان رسید.
۳ـ۲ـ موضوع
بی‌خردی فاجعه می‌آفریند. بی‌خردی کیکاووس، سیاوش را آواره دیار غربت می‌کند و زندگی او را غم‌انگیزترین و دردناکترین داستان‌ها می‌سازد.