جدول ۲-۵- عوامل تجزیه و تحلیل تعاملی فلندرز (اقتباس از فتحیآذر، ۱۳۸۲)

۲-۸- پژوهشهای انجام گرفته در داخل کشور
محمودی (۱۳۸۲) در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه ویژگیهای فردی دبیران با کیفیت آموزشی آنها و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان سال سوم متوسطه شهر تبریز با تاکید بر روش فلندرز» پرداخت. یافته های این تحقیق بیانگر آن است که معلمان به مشارکت دانشآموزان کمتر اهمیت میدهند. با توجه به یافته های تحقیق۱۰/۹۰ درصد زمان تدریس در کلاسهای سوم متوسطه شهر تبریز با گفتار سپری میشود و ۹۰/۹ درصد باقیمانده به سکوت یا ابهام (عامل ۱۰ از عوامل دهگانه فلندرز) اختصاص دارد که سر و صداهای دانشآموزان، مکثهای بین مباحث و سوالات و پاسخها را شامل میشود. از ۱۰/۹۰ درصد گفتار ۰۴/۷۱ درصد به دبیران و ۰۶/۱۹ درصد به دانشآموزان اختصاص یافته است. بنابراین دانشآموزان در کلاسهای درسی مشارکت فعال داشته و در جریان تدریس سوالاتی را مطرح کردهاند و یا پیشنهاد داده و اظهارنظر نمودهاند، ولی گفتار آنها تقریبا ۳٫۷۲/۱ گفتار دبیران میباشد. این میزان از قانون ۳/۱ تعیین شده توسط فلندرز بیشتر است و بیانگر این مطلب است که معلمان بیشتر به دانشآموزان فرصت دادهاند تا در تدریس مشارکت فعال داشته باشند و سعی برآن داشتند که کلاس را از حالت معلم محوری خارج کنند و به سوی دانشآموز محوری سوق دهند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فتحی (۱۳۸۹) در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه احساس خودکارآمدی با کیفیت آموزشی دبیران دوره متوسطه شهر تبریز با تاکید بر روش فلندرز» به نتایج زیر دست یافت:
بین خودکارآمدی معلمان و میزان استفاده آنها از روش های تدریس غیرمستقیم رابطه معنیدار و مثبتی وجود دارد. به عبارت دیگر معلمانی که احساس خودکارآمدی بالایی در تدریس دارند از روش های غیرمستقیم آموزش به جای روش های مستقیم استفاده میکنند. همچنین بین احساس خودکارآمدی معلمان با میزان تعامل بین معلم و دانشآموز نتایج نشان می دهد که رابطه مثبت و معنی داری بین احساس کارآمدی و تعامل بین معلم و دانشآموز وجود دارد. یعنی معلمانی که دارای کارآمدی بالایی هستند تعاملات بیشتری با دانشآموز دارند و دانشآموز را به چالش میکشانند.
شهابی (۱۳۹۲) در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی معلمان با روش تدریس آنها و پیشرفت تحصیلی فراگیران با بهره گرفتن از سیستم تجزیه و تحلیل تعاملی فلندرز» به این نتیجه رسید که بین ویژگیهای شخصیتی معلمان از قبیل (روانرنجوری، تجربهپذیری، برونگرایی) با روش تدریس آنان و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان هیچ رابطه معنیداری وجود ندارد.
جبلی آده و سبحانی (۱۳۹۱) در تحقیقی با عنوان «تاثیر به کارگیری روش های تدریسخلاق بر خلاقیت دانشآموزان پایه چهارم ابتدایی استان گلستان در سال تحصیلی ۹۱-۹۰» به نتایج زیر دست یافت: کاربرد روش های تدریس خلاق، بر سیالی ذهن، انعطافپذیری ذهن، اصالت و توانایی بسط ذهنی دانشآموزان تاثیر دارد و در کل خلاقیت آنان را رشد میدهد. همچنین آموزش روش های تدریسخلاق به معلمان از قبیل روش شش کلاه فکری (کلاههای رنگی متفاوت که فرد را در قالبهای گوناگون فکری فرو میبرد)، بدیعهپردازی، حل مسئله، بارش فکری و… یک عامل مهم در تدریس خلاق معلمان میباشد و معلمانی که این دوره را سپری میکنند با معلمان دیگر متفاوت عمل میکنند.
سعیدی (۱۳۸۱) در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه خلاقیت معلم با خلاقیت دانشآموزان پایه چهارم و پنجم دبستان در منطقه ۱۱تهران» به این نتایج رسیده است: دانش آموزان پایه پنجم و چهارم که دارای معلمان خلاق بودند نسبت به دانشآموزانی که دارای معلمان غیرخلاق بودند، میانگین بالاتری در آزمون خلاقیت داشتند این تفاوت در هر دو پایه معنادار بود، ولی در پایه چهارم این تفاوت بیشتر مشهود بود. در این تحقیق عوامل تشکیلدهنده خلاقیت نیز در دو گروه مقایسه شده است و نتایج آن نشان میدهد که در چهار عامل سیالی، اصالت، بسط و انعطافپذیری دانشآموزان کلاس چهارم دارای معلم خلاق از دانشآموزان دارای معلم غیرخلاق میانگین بیشتری داشتند ولی در کلاس پنجم تفاوت این عوامل بین دو گروه دانشآموز فقط در عامل بسط معنادار بود. زیرا تاکید معلمان پایه پنجم بر یادگیری و حفظ عین مطالب کتاب میباشد لذا خلاقیت کمتر فرصت ظهور مییابد.
حسینی (۱۳۸۶) در تحقیقی با عنوان «بررسی تاثیر برنامه آموزش خلاقیت معلمان بر خلاقیت و پیشرفت تحصیلی و خودپنداره دانشآموزان تهران» به این نتیجه رسید که برنامه آموزش خلاقیت در پیشرفت تحصیلی دانشآموزان تاثیر مثبت دارد و میتوان برنامه آموزش خلاقیت معلمان را به عنوان الگویی مناسب برای پرورش خلاقیت و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان در مدارس سطح کشور در نظر گرفت. همچنین برنامهی آموزش و الگوی رشد خلاقیت، مهارتهای تدریس معلمان را افزایش میدهد. یکی از علل موفقیت الگو، توجه به عوامل متعدد موثر در جریان آموزش و تدریس است. توجه به زمینه های عاطفی، شناختی، اجتماعی و فیزیکی در کلاس در کنار ابعاد فکری، فرصت مناسبی برای معلمان فراهم میآورد تا بتوانند از روش های تدریسخلاق به نحو مناسبتری استفاده کنند.
چراغ چشم (۱۳۸۶) در تحقیقی با عنوان «بررسی تاثیر شیوه های تدریس مبتنی بر تکنیکهای خلاقیت در آموزش و یادگیری دانشآموزان» به این نتیجه رسید که معلم به عنوان ایجاد کننده شرایط و تسهیل کننده یادگیری دانشآموزان میتواند از طریق نوگرایی، انعطافپذیری، عدم اجبار دانشآموزان به حفظ و انباشت ذهنی، شوخ طبعی، پرهیز از راهبردها و روش های قالبی آموزش، زمینه سازی برای ابراز وجود شاگردان و افزایش اعتماد به نفس در آنان، تحریک حس کنجکاوی فراگیران و بالاخره توام ساختن آموزش با پژوهش به آموزش خلاق و پرورش خلاقیت در کودکان و نوجوانان بپردازد. بنابراین استفاده از فنون خلاقیت بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان تاثیر مثبت دارد.
افشارکهن (۱۳۸۹) تحقیقی با عنوان «مقایسه میزان تفاوت رشد خلاقیت کودکان تحت تعلیم معلمان آموزش دیده و ندیده در زمینه خلاقیت بین کودکان پایه اول ابتدایی استان خراسان» انجام داد. نتایج حاصل، حاکی از معنادار بودن اختلاف میانگینهای دوگروه آزمایش و کنترل بود میزان رشد خلاقیت (مولفه های سیالی، بسط، انعطافپذیری و سیالی) دانشآموزانی که تحت تعلیم معلمان آموزش دیده بودند نسبت به معلمانی که آموزش دیده نبودند بیشتر بود.
حسینی (۱۳۷۶) تحقیقی با عنوان «بررسی شناخت معلمان زن از مسئله خلاقیت» انجام داد که نتیجه گرفت؛ معلمان نسبت به مسئله خلاقیت از شناخت درستی برخوردار نبودهاند. این نتیجه هم در معلمان باسابقه، کمسابقه و هم در معلمان لیسانس و فوقلیسانس و هم معلمان با رشته های مختلف صادق بوده است.
حسینی (۱۳۸۲) در تحقیق دیگری با عنوان «بررسی تاثیر برنامه آموزش خلاقیت معلمان بر دانش، نگرش و مهارتهای تدریس آنان» تاثیر آموزش را بر معلمان مورد بررسی قرار داد. نتیجه آنکه برنامه آموزش خلاقیت، دانش و نگرش و مهارت معلمان را افزایش داد و از لحاظ کیفی تاثیرات عمیقی در عملکرد گذاشت. در این تحقیق معلمان اظهار داشتند تاثیر دوره بر عملکرد آنها باعث تغییرات زیادی در دانشآموزان گردیده است که لازم است مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.
عجم و صباغیان (۱۳۸۷) در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه بین میزان خلاقیت معلمان درس علوم با حل مشکلات درسی دانشآموزان» به این نتایج دست یافتند با افزایش میزان خلاقیت معلمان درس علوم مشکلات درسی دانشآموزان بهتر و بیشتر حل میشود. معلمانی که خلاق هستند بهتر میتوانند مشکلات درسی دانش آموزان را حل کنند. مشکلات درسی مورد بررسی از جمله عدم مشارکت دانشآموزان در فعالیتهای یادگیری، عدم انگیزه دانشآموزان، عدم توجه آنان به مطالب درسی و عدم درک و فهم مطالب درسی توسط دانشآموزان میباشد که معلمان خلاق بیشتر میتوانند دانشآموزان را در فعالیتهای یادگیری سهیم میکنند، باعث افزایش انگیزه دانشآموزان میشوند، توجه دانشآموزان را به مطالب درسی بیشتر جلب میکنند و همچنین دانشآموزانی که معلمان خلاقی دارند بهتر مطالب درسی را میفهمند.
سید عباس زاده (۱۳۷۱) تحقیقی با عنوان «معلمان و روش های کنترل کلاس» انجام داده است. این تحقیق در ۱۹ مدرسه از کل ۱۱۱مدرسه و بر روی ۲۰۵ معلم از کل ۱۴۲۳معلم شهر ارومیه با بهره گرفتن از پرسشنامه روش کنترل دانشآموزان ( (PCI انجام گرفته است یافته های تحقیقی به شرح زیر میباشد؛
۱) بین روش کنترل معلمان زن و مرد در همه مقاطع تحصیلی تفاوت معنی دار وجود دارد، و این تفاوت حاکی از مستقیم تر بودن روش کنترل معلمان مرد نسبت به معلمان زن میباشد.
۲) درصد بیشتر معلمانی که دارای روش کنترل غیرمستقیم در کلاسهای درسی هستند، دارای سابقه کار و سن بیشتری بوده، در تحصیلات خود معدل کمتری داشته و دروس علوم انسانی تدریس میکنند، و معلمانی که از روش کنترل مستقیم استفاده میکنند دارای سابقه تدریس کمتر و در تحصیلات خود معدل بالاتری داشته و دروس علوم تجربی و ریاضی تدریس میکنند.
۳) بین روش کنترل معلمان مقاطع دبستان، راهنمایی و متوسطه تفاوت معنیداری وجود دارد، و این تفاوت حاکی از غیرمستقیم تر بودن روش کنترل کلاسها در دبستان نسبت به دوره راهنمایی و در راهنمایی نسبت به متوسطه است (به نقل از محمودی، ۱۳۸۲).
۲-۹- پژوهشهای انجام گرفته در خارج از کشور
اولین مطالعه را درباره رفتار معلم و محصلان، اندرسون^[۶۰] انجام داد که بر اساس مشاهده رفتار “تحکم آمیز” و” مشترک” یا “جمعی” بود. اندرسون رفتار را همان برخورد یا تماس افراد با یکدیگر در نظرگرفت و آن را به دو دسته تقسیم کرد:
الف) رفتار تحکمآمیز ب) رفتار مشترک
مطالعات اندرسون درباره کلاسهای آمادگی، دبستان و دوره اول دبیرستان طی چند سال انجام گرفت، و نتایج مهمی به بار آورد: رفتار تحکم آمیز و جمعی معلم الگویی برای تمام محصلان بود و بیشتر از رفتار هر فرد دیگری در جوکلاس تاثیر میگذاشت و همان نوع رفتار در بین محصلان رایج میشد. بنابراین رفتار معلم حتی بعد از آنکه کلاس را ترک میگفت در کلاس حاکم بود و محصلان نسبت به یکدیگر رفتار مشابهی داشتند. وقتی معلم از برخورد جمعی استفاده میکرد، محصلان نیز خود به خود از آن پیروی کرده و در جهت حل مشکلات دیگران فعالیت میکردند. وقتی معلم تحکم زیادی اعمال میکرد، محصلان دچار ناراحتی و گیجی در ادای تکالیف برقراری روابط خود میشدند و از تحکم او اظهار انزجار میکردند. (به نقل از محمودی، ۱۳۸۲).
موریس و ازودو^[۶۱] (۲۰۱۱) در تحقیقی با عنوان «از دیدگاه معلمان، معلم خلاق و دانش آموز خلاق چه ویژگیهایی دارند» به نتایج زیر دست یافتند: معلم خلاق کسی است که ریسکهای مستدل و موقعیتهای غیرقابل پیشبینی را ترغیب میکند. منظور این است که معلمان خلاق ریسکپذیر بوده و دانشآموزان را به چالش میکشانند. آنان به این نتیجه دست یافتند که رابطه تنگاتنگی بین مشارکت دانشآموزان و خلاقیت آنها و محیط کلاسی برانگیزاننده وجود دارد. یعنی هر چقدر محیط کلاسی یک محیط برانگیزاننده باشد دانشآموزان در کلاسهای درس فعالتر هستند. آنها معتقدند که بین پیشینه علمی خوب معلمان و خلاق بودن آنها و توانایی برانگیختن سطوح شناختی رابطه وجود دارد. بر اساس نظر معلمان تقویت استقلال و اعتماد به نفس دانشآموزان یکی از جنبه های مهم برای تعریف یک معلم خلاق است. علاوه بر این آنها به نتایج زیر نیز دست یافتند:

1. 1. در این تحقیق ۹۱% معلمان معتقد بودند که معلم باید در هنگام تدریس شوق و ذوق داشته باشد.

1. 1. ۹۰% معتقد بودند که باید باعث افزایش روحیه در دانشآموزان شود.

1. 1. ۷۸% معتقد بودند که باید رابطهای دوستانه و نزدیک با دانشآموز داشته باشند.

1. 1. ۷۴% گفتهاند که معلم از نظر علمی باید شایستگی داشته باشد.

1. 1. ۸% تاکید داشتند که یک معلم خلاق نباید قوانین سفت و سختی را به دانشآموزان تحمیل کند.

دائوگاسپار^[۶۲] (۲۰۱۱) تحقیقی با عنوان «رویکردهایخلاق معلمان یک فاکتور تاثیرگذار بر خلاقیت دانشآموزان است» در رومانی انجام داده است. نتایج این تحقیق بر اهمیت رویکردهای خلاق معلمان در شکلگیری خلاقیت دانشآموزان تاکید میکند، که همان دست یابی به هدف آموزش یعنی شخصیت خلاق است.
هونگی و چنگیگوو^[۶۳] (۲۰۰۹) تحقیقی با عنوان «تاثیر راهبرد تدریسخلاق بر عملکرد و انگیزه دانشآموزان در موضوع انرژی فیزیک» در ناحیه ناکارو^[۶۴]، در کنیا^[۶۵] انجام دادند. نتایج تحقیق بدست آمده نشان داد که راهبرد تدریسخلاق بر انگیزه یادگیرندگان و مهارتهای برنامه ریزی خلاقانه به طور قابل توجهی تاثیر گذاشته است (به نقل از جبلی آده و سبحانی، ۱۳۹۱).
بوگنار و ایبراکویج^[۶۶] (۲۰۰۹) تحقیقی با عنوان “خلاقیت در آموزش تولید گیاه” بر روی دانشآموزان دو دبیرستان کرواسی با اهداف زیر انجام دادند:
۱- تشویق دانشآموزان به تفکر واگرا از طریق به کارگیری تکنیکهای خلاقیت در کلاس.
۲- افزایش رضایت دانشآموزان با امکان شرکت در فعالیتهای برنامه ریزی شده.
یافته های تحقیق نشان داد استفاده از تکنیکهای خلاق و عوامل دیگری چون مدت زمان تدریس، روش های تدریس، تجارب قبلی دانشآموزان در فعالیتهای خلاق و همچنین نگرش خلاق معلمان، بر پرورش خلاقیت دانشآموزان تاثیرگذار است (به نقل از جبلی آده و سبحانی، ۱۳۹۱).
وبر^[۶۷] (۱۹۶۸) در تحقیقی با عنوان «رابطه بین رفتارهای معلمان و خلاقیت دانشآموزان ابتدایی» به نتایج زیر دست یافت: رفتارهای غیرمستقیم معلم خلاقیت دانشآموزان را بیشتر از رفتارهای مستقیم معلمان افزایش میدهد و هر چقدر به دانشآموزان فرصت داده شود در فرایند یاددهی و یادگیری مشارکت کنند خلاقیت آنها را تحت تاثیر قرار میدهد.
باربارا^[۶۸] (۱۹۹۴) در تحقیقی با عنوان «تاثیر معلم بر استقلال، تعامل اجتماعی و خلاقیت دانش‌آموزان» به نتایج زیر دست یافت: معلمان بر دانش‌آموزان در کلاس درس نفوذی فراتر از سطح آموزش موضوع های درسی دارند. در این تحقیق تاثیر دو معلم کلاس دوم که هر دو از نظر همکاران، والدین و مدیران، معلمان موفقی محسوب می‌شدند، روی خودمختاری، تعامل اجتماعی و خلاقیت دانش‌آموزان مورد بررسی قرار گرفت. داده‌ها از طریق نوارهای ویدئویی، نوارهای صوتی و مشاهده جمع‌ آوری شدند. تصاویری از کلاسهای نمایش و آموزش هر یک از معلمان (کارول و الن^[۶۹]) تهیه شد. این تصویر جهت تعیین حیطه نفوذ معلم مورد بررسی قرار گرفت. الن از طریق درگیر ساختن دانش‌آموزانش در یادگیری و فعالیتهای کلاسی و متعاقب آن، بالا بردن اعتماد به نفس دانش‌آموزان و ایجاد این نگرش در آنان که دیگران را به عنوان منابع اطلاعات تلقی کنند،‌ آنان را به ابراز عقاید در کلاسهای نمایش ترغیب نمود. از سوی دیگر، کارول با بهره گرفتن از راهبردهای تدریس هدایتی، به ترغیب رفتار مستقل دانش‌آموزان پرداخت. اِلن با به کارگیری شیوه‌های خلاق یا به عبارتی،‌ یادگیری مشارکتی و ارائه موضوعهای متنوع در تدریس، به تشویق دانش‌آموزان برای استفاده از تفکر واگرا در ارائه راه‌ حل ‌های ابتکاری (در خصوص مسائل نمایش)، پرداخت و بدین شیوه بر دانش‌آموزان تاثیر گذاشت؛ در حالی که تاکید کارول بیشتر بر ارائه پاسخ صحیح به مسائل بود تا راه‌ حل ‌های ابتکاری در کلاس. این مطالعه بر اهمیت ارزیابی و پیاده کردن هدفهای آموزشی، فراتر از محتوای موضوعهای درسی و حمایت از معلمان در درک و تشخیص تاثیر آنان در کلاس درس تاکید دارد (به نقل از حسینی، ۱۳۸۶).
یاماموتو^[۷۰] (۱۹۸۴) تحقیقی با عنوان «رابطه بین خلاقیت، ضریب یا بهره ی هوشی با موفقیت تحصیلی دانشآموزان» انجام داد به نتایج زیر دست یافت: که در مورد آموزش ریاضی به شاگردان مدارس ابتدایی در صورتی که معلم غیرخلاق باشد، شاگردان غیرخلاق نسبت به شاگردان خلاق، موفقیت بیشتری کسب میکنند و برعکس وقتی معلم از نظرخلاقیت در سطحی عالی قرار گرفته باشد، نتایج شاگردان غیرخلاق خیلی ضعیف است، حال آن که نتایج شاگردان خلاق خیلی خوب است. نتیجه گیری عمده ی یاماموتو، این است که وقتی معلم از خلاقیت کمتری برخوردار است، شاگردان غیرخلاق در درس ریاضی از شاگردان خلاق جلو میافتند (به نقل از افشارکهن، ۱۳۹۰).
۲-۱۰- نتیجهگیری
به طور کلی خلاقیت یک عامل حیاتی در دست یافتن به برتری و تفوق در حیطه های گوناگون میباشد. در تعریف خلاقیت نظریههای مختلف (نظریه شناختی, نظریه انگیزشی, نظریه تعاملی استرنبرگ) و الگوهای مختلفی (الگوی والاس, الگوی بارون و الگوی آمابیل) وجود دارد.
در تعریف تدریس نیز میتوان گفت که تدریس فرایند تعاملی بین معلم و دانشآموز است که براساس تصمیمگیریهای معلم با توجه به محتوا، توانایی فراگیران و امکانات آموزشی جهت ایجاد یادگیری در خود و دانشآموزان صورت میگیرد. الگوها و روش های تدریس مختلفی وجود دارند که معلمان میتوانند با توجه به شرایط حاکم بر کلاسهای درسی، انواع روش های مختلف را بکار گیرند. ضرورت دارد که دبیران از روش های غیرمستقیم تدریس استفاده نمایند و علایق، نیازها، پیشنهادات دانشآموزان را در جریان تدریس مدنظر قراردهند. با اینکه محققان ارتباط کلامی و غیرکلامی را در یادگیری دانشآموزان موثر میدانند. ولی طبق نتایج تحقیقات انجام گرفته در این زمینه حدود ۸۰% گفتار کلاسی به گفتار معلمان اختصاص دارد. درصورتی که هدف از تدریس و تشکیل کلاسهای درس و صرف وقت و بودجههای کلان، یادگیری دانشآموزان است ولی خود آنها کمترین مسئولیت را در یادگیری خود دارند. امروزه نتایج تحقیقات تربیتی بر اهمیت رابطه معلم و شاگرد در کلاس درس تاکید میورزند بخاطر اینکه معلمان با شناخت هرچه بیشتر از موقعیت یادگیری و روانشناختی دانشآموزان، شناخت ویژگیهای شخصیتی و مراحل رشد آنها بهتر میتوانند در مورد فرایندهای یاددهی و یادگیری گامهای موثرتری را بردارند. یکی دیگر از مسائل اساسی در کیفیت یادگیری دانشآموزان، تدریس خلاق معلمان میباشد در واقع تدریس خلاق، بکارگیری خلاقیت معلم در طراحی منظم راهحلهای تدریس، اتخاذ تکنیکهای تدریس مناسب، تغییر روش های تدریس و تدارک دیدن فعالیتهای تدریس موثر میباشد. بنابراین نوع روش تدریس دبیران و برخورد آنها با دانشآموزان و مشارکت دادن دانشآموزان در جریان تدریس در یادگیری دانشآموزان نقش تعیین کنندهتری دارد. نتایج پژوهشهای جانبی انجام گرفته در زمینه رابطه خلاقیت معلمان با کیفیت تدریس آنان بیانگر آن است که:

• معلمان دانشآموزان را در جریان تدریس شرکت میدهند و آنها را ترغیب و تشویق مینمایند و همچنین به آنها فرصت بحث و اظهارنظر در مباحث کلاسی را میدهند.

تعیین نوع وسایل نقلیه برای حمل کالا

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲۷

موجودی نهایی کارخانه در هر بازه زمانی

۲۸

حجم انتقال محصول توسط هر یک از وسایل نقلیه

۲۹

حجم برونسپاری هر یک از محصولات در بازه زمانی

۳۰

میزان خرید از هر یک از مواد اولیه از فروشنده

۳۱

انتخاب پیمانکار تولید محصولات نیمه ساخته

۳۲

۱-۳٫طراحی شبکه زنجیره تامین :
طراحی شبکه زنجیره تامین^[۱۳] مهمترین تصمیم استراتژیک در مدیریت زنجیره تامین است که نقش مهمی در اجرای محیطی و اقتصادی زنجیره تامین دارد . در حالت کلی طراحی شبکه زنجیره تامین شامل تعیین مکان ،تعداد و ظرفیت تسهیلات شبکه و ایجاد جریان مواد بین آنهاست.[۸۸]
دو ویژگی مهمی که در طراحی شبکه زنجیره تامین مورد توجه قرار میگیرد پایایی^[۱۴] و مقاوم‌سازی^[۱۵] است . بر اساس گفته های بانچاچ در سال ۲۰۰۶ پایایی بدین صورت تعریف شد: احتمال اینکه یک سیستم یا اجزای آن وظایف مورد انتظار خود را درون یک افق زمانی و محیط معین اجرا کنند. وی ضمنا مقاوم سازی را اینگونه تعریف کرده است : توانایی سیستم در اجرای نسبتا خوب وظایف مورد انتظار با وجود نقص هایی در اجزا یا زیر سیستم ها. بنابراین یک زنجیره تامین زمانی مقاوم است که با در نظر گرفتن عدم قطعیت^[۱۶] در شرایط آینده مثل تقاضا ،زمان تدارک، عرضه و غیره، به درستی ایفای نقش کند و زمانی یک زنجیره تامین پایاست که در مواقعی که بخشی از سیستم دچار نقص شده ،برای مثال زمانی یک مرکز توزیع به خاطر شرایط آب وهوایی از دسترس خارج شود، به درستی ایفای نقش کند.[۱۶]
تعاریف متفاوتی از طراحی شبکه زنجیره تامین در ادبیات موجود است که به چند تا از آنها در زیر اشاره شده است . بر اساس گفته هریسون طراحی شبکه زنجیره تامین شامل مسایلی چون کدام تسهیلات در شبکه زنجیره تامین باشند(کارخانه ها و انبارها)،اندازه و مکان آنها و احداث رابطه حمل و نقل میان اعضای زنجیره تامین ،همچنین چگونگی جریان مواد بین آنها ،است.همچنین بر اساس گفته وی تصمیمات طراحی شبکه مناسب به کاهش هزینه بین ۵ تا ۶۰ درصدی ،با وجود ۱۰ درصد خروجی نرمال از پروژه طراحی شبکه زنجیره تامین، منجر میشود.طراحی شبکه زنجیره تامین یک تعهد و ماموریت پیچیده است . وی همچنین معتقد است طراحی شبکه زنجیره تامین هسته برنامه ریزی استراتژیک در مدیریت زنجیره تامین است . چه ایجاد یک پیکر بندی^[۱۷] جدید شبکه یا برای طراحی دوباره یک شبکه موجود.[۵۰]
از نظر امرانی و همکاران ۲۰۱۱ یک مساله استاندارد طراحی شبکه زنجیره تامین شامل چگونگی پیکربندی شبکه و ماموریت مکان آنهاست.در این طراحی بعضی از تسهیلات ممکن است احداث^[۱۸] یا عدم احداث^[۱۹] شوند. هر تسهیل انتخابی به یک یا چندین محصول،فعالیت های مونتاژ یا توزیع با توجه به ظرفیت موجود در هر مکان تخصیص داده شده است. ماموریت هر تسهیل همچنین باید مشخص شده باشد.تامین کنندگان مواد خام کلیدی باید انتخاب شده باشند.برای بازار هر محصول باید یک سیاست بازاریابی و سطوح موجودی و همچنین کمترین و بیشترین سطوح فروش انتخاب شده باشد. هدف معمول در این زنجیره ماکسیمم کردن سود خالص در طول افق برنامه ریزی است.هزینه های معمول شامل هزینه های ثابت مکان و پیکربندی تسهیلات، هزینه های ثابت فروشنده و انتخاب سیاست بازار و همچنین هزینه های متغییر شامل تولید، جابجایی، کمبود، موجودی و حمل ونقل است.[۱۴۷]
ان شاه و همکاران در سال ۲۰۰۷ معتقدند که طراحی و تاسیس شبکه زنجیره تامین یک تصمیم استراتژیک است وتاثیرات آن چندین ساله خواهد بود وممکن است در طول این چند سال بعضی از پارامتر های محیط تجارت مثل تقاضای مشتری تغییر کند . از اینرو برخی از پارامترهای اساسی مثل تقاضای مشتریان کاملا غیر قطعی هستند.به عبارت دیگر احداث یا عدم احداث یک تسهیل بسیار زمانبر و پر هزینه است و ایجاد تغییر در تصمیم مکان تسهیلات با در نظر گرفتن نوسان پارامترها در یک زمان کوتاه غیر ممکن است . بنابراین زنجیره تامین باید با در نظر گرفتن پارامترهای غیر قطعی مقاوم طراحی شود .در غیر این صورت تاثیر نوسانات پارامترها در طول زمان بسیار هنگفت خواهد بود.[۱۴۴]

وَ أحَلَّتهُ عندذی العرشَ حَقَّا مَقعَدَ الصِّدقِ نَفسُهُ العَصماءَ
و اجتباهُ لــنفسه وَ خلیــقٌ یابن یعقوبَ عِندَها الاجتباء
هکذا یُصهَرُ^[۱۵۲] النُّضَارُ لِیَصفُـو و البلایا یَتــمُّ فیهـا الصَّفَاء
( صبری ، بی تا ، ص ۹۲)
سپس او را با پاکدمنی پذیرفتند و ستاره پروین در افقش نمایان شد .
و پادشاه به او منزلتی بالا داد و یوسف مورد اعتماد عزیز مصر شد .
و این بیت اشاره ای به آیه قرآن کریم : [ وَ قَالَ المَلِکُ ائتونِی بِهِ اَستَخلِصهُ لِنَفسی فَلَمَّا کَلَّمَهُ قَالَ اِنَّکَ الیَومَ لَدَینَا مِکینٌ امِینٌ ^[۱۵۳] ] ( قرآن کریم ، یوسف ۱۲/۵۴)
و او را به عنوان هم راه خود برگزید و وفرزند یعقوب شایسته برگزیده شدن است .
و این چنین طلا ذوب می شود تا خالص گردد و سختی ها باعث می شود پاکی انسان ها نشان داده شود .
۵-۱۰-۶- حضرت ایوب (ع)
شکر کرد ایوب صابر هفت سال در بلا چون دید آثار وصال
( مولوی ، بی تا ، ۳/۲۰۴)
از حضرت ایوب (ع) به عنوان یکی از پیامبران نمونه الهی در شکیبایی ، استقامت و شکرگزاری در چهارده سوره از سوره های قرآن کریم و در زمره جمعی از پیامبرانی که خدا بر آن ها وحی نازل می کرد، ذکر شده است . ( محلاتی ، ۱۳۷۶ هـ ، ص ۳۹۶)
خداوند در قرآن کریم می فرماید : [ اِنّا وَجَدناهُ صابِراً نِعمَ العَبدُ إنَّه و اَوّابٌ ^[۱۵۴] ] ( قرآن کریم ،
۳۸/۴۴)
[ وَ اذکُر عِبادَنا اِبراهیمَ و اِسحقَ و یَعقوبَ اُولِی الاَیدی و الاَبصارِ ^[۱۵۵] ] ( قرآن کریم ، ۳۸/۴۵)
خداوند در قرآن کریم از افرادی که آن ها را بر جهانیان برتری داده ، و از شایستگان قرار داده نام حضرت ایوب را ذکر کرده است ، ایوب ، از پیامبران بزرگواری بوده که خدای تعالی اموال زیاد و فرزندان برومندی به او عنایت کرده ، و سپس برای آزمایش آن ها را از او گرفت و خود او را نیز به بیماری سختی مبتلا کرد ، تا مقام صبر و سپاس او را بیازماید . پس از پایان دوران بلا و آزمایش ، به دلیل صبر عجیبی که از ایوب در این مدت ظاهر گردید خدای تعالی همه اموال و فرزندانش را به او بازگردانید . و زیادتر از آن چه که قبل از آزمایش داشت به او عنایت فرمود .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پس زندگی او به عنوان نمونه شکیبایی و قهرمان تقوی برای تذکر به دیگران نقل شده است .
( محلاتی ، ۱۳۷۶ هـ ، ص ۳۹۶ )
صبر کن تا بکام خویش رسی تو بِه دوری بجام خویش رسی
مــردم از روزگار صــدر شود به دو هفته هلال بــدر شــود
میوه از شاخ خشک صبر آرد گل شود قطره هــا که ابر آرد
صبر ابیات عیش کــرد فراخ قطــره سنگ را کند ســوراخ
صبر کم ساخت محنت ایوب صبــر پرداخت راحت ایــوب
همه کامی ز صبر شاید یافت ببوی وصــل او بکعبـه شتاف
( سنایی ، ۱۳۶۰ هـ ، ص ۹۹)
صبری در توصیف صبر و بردباری « ایوب » قصیده ای را به همین نام سروده که :
أیـــنَ مَــن قَاوَمَ البَلاءَ بِصَبــرٍ وَ ثَبــاتٍ و لــم یُفِدهُ الدَّوَاء
مسَّهُ^[۱۵۶] الضُّرُّ^[۱۵۷] و انبری الدَّاءَ یَفری جِسمَ طَودٍ^[۱۵۸] فانهارَ هذا البَناء
صَیَّــرَتهُ یــد النُّحُـــولِ خَیَالاً و تعدَّی علی الصَّبُــورِ البَلَاء
( صبری ، بی تا ، ص ۹۲ )
کجاست آن که بردباری و ثبات با سختی مبارزه کرد و دارو به او سودی نرساند .
سنایی در همین مضمون چنین می سراید :
سراسر جمله عالم پر ز درد است ولی دردی چو ایوب و دوا کو
( سنایی غزنوی ، بی تا ، ص ۵۷۲)
با بدبختی مواجه شد و درد شروع کرد به نفوذ در جسمی مانند کوه و این بنای محکم رو به ویرانی نهاد .
دست ضعف او را به شبهی خیالی تبدیل کرد و مصیبت از صبر بردباری فراتر رفت .
شاعر در ادامه می افزاید :
إیه أیَّوبَ قد بَرَتکَ^[۱۵۹] سِقَامٌ کاد یدعوک لو جَزِعتَ الثَّوَاءَ
کلَّما ازدَادَ کَربُهُ^[۱۶۰] زَادَ صَبراً هَــزَمَ الـدَّاءَ حَمـدُهُ و الثَّنَاء
( صبری ، بی تا ، ص ۹۲)
ای ایوب ، بیماری تو را رنجور ساخت نزدیک بود اگر ناله و زاری می کردی قبر تو را بخواهد.
و هر چه مصیبتش بیشتر می شد ، بردباری اش افزون می گشت ، حمد و ستایش او بیماری را شکست داد .
ایوب با چندین بلا ، کاندر بلا شد مبتلا پیوسته این بودش دعا « الصبر مفتاح الفرج »
( سنایی غزنوی ، بی تا ، ص ۸۳۶)
۵-۱۰-۷- شعیب پیامبر (ع)
حضرت شعیب اهل مدین عرب بوده و در شامات زندگی می کرد . قوم او بت پرست بودند و انواع محرمات را مرتکب می شدند . شعیب به آن ها فرمودند : « بیائید خدای یگانه را بپرستید که جز او خدایی نیست و در ترازو و پیمانه دقت کنید که کم نگذارید و من خیر و صلاح شما را در آن می بینم که عذاب شدیدی که شما را احاطه نموده و نابود سازد می ترسم . ای مردم به عدالت رفتار کنید و کم نفروشید و در روی زمین به فساد برنخیزید آن چه را که خدا برای شما باقی بگذارد ، و برکت دهد ، بهتر است و اگر معصیت و نافرمانی کنید من حافظ و نگهبان شما از عذاب خدا نباشم . »
شعیب را استهزاء و سخریه کردند و او را سفیه و نادان خطاب می نمودند . و خدای متعال در حکایت این ماجرا کنایه آورده از گفتار زشت آن ها به آن حضرت که گفتند : آیا نماز تو امر می کند که ما را از پرستش معبودانمان که پدرانمان آن ها را پرستش می کردند باز داری یا از آن که در اموال خود به دلخواه تصرف کنیم مانع شوی ؟
حضرت به آن ها فرمود : « من از طرف پروردگار خود برای شما دلیل و برهان روشن آورده ام و از پیشگاه ربوبی روزی پاک و پاکیزه برای من می رسد که به شما هیچ احتیاجی ندارم و هیچ گونه مخالفتی نداشته ، فقط مقصودم آن بود که حد توانی شما ر

راهکارها و پیشنهادهای مرتبط با فرضیه فرعی چهارم

1. 1. برنامه ریزی برای دسترسی به خدمات سازمان های دولتی با کمترین اطلاعات شخصی افراد

   

1. 1. استفاده از امکانات امنیتی و اطمینان دادن به استفاده کنندگان در خصوص امنیت فضای مجازی

پیشنهادهایی برای محققان آینده

1. 1. بررسی تاثیر نگرش های کارکنان بروی کیفیت خدمات دولت الکترونیک

1. 1. شناسایی راهکارهایی برای تشویق شهروندان برای استفاده از خدمات سازمان های دولتیی بصورت الکترونیک

1. 1. طراحی مدلی برای ارتقاء اثربخشی سازمان های دولتی داری الکترونیک

1. 1. بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی بروی کیفیت خدمات دولت الکترونیک

منابع و مأخذ

منابع فارسی

1. 1. الوانی، سید مهدی و دانایی فرد، حسن.۱۳۸۰؛ “مدیریت دولتی و اعتماد عمومی”، دانش مدیریت؛ شماره۵۵

1. 1. احمدی مهربانی، محمدرضا، ۱۳۸۳،”مدیریت بر مبنای اعتماد” ،توسعه مدیریت، شماره ۴۶

1. 1. باربرا , میزنال (۱۳۸۳) ” بررسی مفهوم اعتماد در میان جامعه شناسان کلاسیک ” ، ترجمه ناصرالدین غراب , نمایه پژوهش , سال پنجم , تابستان ۱۳۸۳

1. 1. زرندی، سعید و عابدی جعفری ، عابد ، ۱۳۸۸ ،”بررسی مفهوم اعتماد در شهر الکترونیک “

1. 1. عزیزی ، اسماعیل و رمضانی فرد ، محبوبه ، ۱۳۹۰ ،” سیرتحول سازمان های دولتی الکترونیک در ایران “

1. 1. حسنی ، فرنود ، ۱۳۸۸، “سازمان های دولتی الکترونیک زیر ساخت تجارت نوین “

1. 1. باقری ، احسان ، ۱۳۹۱ ،” جایگاه سازمان های دولتی الکترونیک در سازمان های دولتی نوین “،روزنامه دنیای اقتصاد خرداد ۹۱

1. 1. خسروداد ، پریسا ، ،” فرازونشیب سازمان های دولتی الکترونیکی و مشتریان دلواپس “

1. 1. احمدی کاشانی ، پیام ، ،” علل عدم گسترش سازمان های دولتی الکترونیک در ایران “

1. 1. بهرامی ، مجید ،۱۳۹۱،” پروژه سازمان های دولتی الکترونیک ” ، دانشگاه جامع علمی – کاربردی تهران

1. 1. فردی، فرامرز، وطنیان ،غلامرضا ،۱۳۹۱،” سیستم های پرداخت الکترونیکی در ایران ” ، ماهنامه داخلی سازمان های دولتی اقتصاد نوین ، شماره ۴۰

1. 1. دیواندری ، علی ، عابدی ، احسان ، ناصرزاده ، سید محمدرضا ، ۱۳۹۲،” ارائه ی مدل مفهومی برای تبیین عوامل کلیدی موثر بر کیفیت سیستم ارائه دهنده ی خدمات سازمان های دولتی اینترنتی (پیمایشی پیرامون سازمان های دولتی ملت) ” ، مجله مدیریت فناوری اطلاعات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران ، شماره ۱ ، بهار۱۳۹۲

1. 1. الهی ، شعبان ، عبدی ، بهنام ، دانائی فرد ، حسن ، ۱۳۸۹، ” پذیرش دولت الکترونیک در ایران : تبیین نقش متغیرهای فردی ، سازمانی و اجتماعی مطرح در پذیرش فناوری ” ، چشم انداز مدیریت دولتی ، شماره ۱ ، بهار۱۳۸۹

1. 1. پناهی ، بلال ، ،” اعتماد و اعتماد سازی در سازمان ” ، پیک نور ، شماره ۴ ، سال هفتم

1. 1. کریمی قلعه سرخ ، مجمد ناصر ، نائب زاده ، شهناز، ،” بررسی ادراک مشتریان از امنیت و اعتماد الکترونیکی در استفاده از سیستم های پرداخت الکترونیکی (مورد مطالعه : شعب سازمان های دولتی ملت استان تهران ) “

1. 1. عالی ، حدیث ، خرمالی ، نازنین ، نظری، خدیجه ،۱۳۹۲ ،” اعتماد عمومی پیوند بین شهروندان و دولت “، دومین همایش ملی علوم مدیریت نوین ، چهاردهم شهریور ۱۳۹۲ گرگان

1. 1. پورعزت ، علی اصغر ، قلی پور، آرین ، پیران نژاد ، علی ، ۱۳۸۵ ،” عدالت و اعتماد عمومی ؛ ره آورد حکومت الکترونیک “، ماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه شاهد ، شماره ۳۸ ، سال شانزدهم

1. 1. بختیاری ، مهدی ، ۱۳۸۹،” اعتماد اجتماعی و رابطه برخی عوامل اجتماعی با آن : مطالعه موردی شهر قم “، فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی ، پیش شماره دوم ، زمستان ۱۳۸۹

1. 1. دانائی فرد ، حسن ، ۱۳۸۷،” چالشهای مدیریت دولتی در ایران ” ، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت ) مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی

1. 1. زاهدی ، شمس السادات خانباشی ، محمد ، رضایی ، الهام، ۱۳۹۰،” افزایش اعتماد عمومی بر پایه ارتقاء فرهنگ پاسخگوئی ” ، پژوهشنامه مدیریت اجرایی ، سال سوم ، شماره ۵

1. 1. منوریان ، عباس ، نرگسیان ، عباس ، فتاحی ، مهدی ، واثق ، بهاره ، ۱۳۸۸ ،” بررسی رابطه بین پاسخگویی عمومی و اعتماد عمومی در سازمانهای دولتی مناطق ۲۲ گانه شهر تهران “

1. 1. کهزادی ، نوروز ، ۱۳۸۲ ، “سازمان های دولتی الکترونیکی در ایران و جهان ” ، مجموعه مقالات همایش تجارت الکترونیکی سال ۱۳۸۲

1. 1. زاهدی ، ش ، بی نیاز ، ج ، ۱۳۸۷ ،”سنجش کیفیت خدمات الکترونیک در شرکت قطارهای مسافربری رجاء ” ، نشریه مدیریت فناوری اطلاعات ، شماره ۱ ، سال ۱۳۸۷

منابع لاتین

1. 1. Argris, C. (1957); Personality and Organization; New York; Harper & Brothers.

1. 1. Bennis,W.G,& B.Nanus(1985);Leader;The Strategy for Taking Change;New york;Harper & Row.

1. 1. Bernstein , P.(1980); Worplace Democratization ; Its Internal Dynamics; New Brunswick , Nj; Tranaction Books.

1. 1. Bhattacharya, R . & T.M.Devinney (1998);”A Formal Model of Trust Based on Outcomes”, Academy of Management Reviw;Vol.23,Issue3.

1. Belanger E, Nadeau R. (2005);”Political trust and the vote in multiparty elections “: The Canadian Case “; European Journal of Political Research 44.2005.

و از این طریق آدمی را می‌فریبد، زیرا تخیلات بشر را تحریک می‌کند و او را به اشتباه از حقیقت دور می‌کند و از مرتبه انسانی به حیوانی تنزل می‌دهد و در مسیر حیوانیت ترغیب می‌کند. قرآن کریم می‌فرماید:
«ان الشیطان کان للانسان عدو میبنا.»^[۶۰۶]
انسان باید به خدا پناه ببرد و دائما از او برای مبارزه با شیطان کمک بخواهد. قرآن شیطان را خوار کننده انسان می‌داند: «وکان الشیطان للانسان خذولا».^[۶۰۷] شیطان قسم خورد که آدمی را از انسانیت ساقط کند و به بیراهه کشاند و در غفلت و بی‌خبری عمر گران‌مایه‌اش را هدر دهد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۴-۹٫آرامش روان
یکی دیگر از آثار دعا آرامش روانی است، زیرا دعا غم‌ها و ناراحتی‌های انسان را زایل می‌کند و با بیان گرفتاری‌ها و درد دل‌هایش با خداوند به آرامش می‌رسد. می‌دانیم هرگاه انسان دچار مشکلی می‌شود دوست دارد با کسی در میان گذارد و حتی اگر آن شخص نتواند مشکلش را حل کند، ولی همان درد دل و بازگوکردن گرفتاری‌ها باعث آرام و سبک‌شدن عقده‌های روانی او می‌شود و چه کسی بهتر از خدا و نزدیک‌تر از او به بنده می‌تواند باشد، تا با او درددل کند و غم دل را با او در میان گذارد.
«ان الله یحول بین المرء و قلبه: خداوند (به اندازه‌ای به شما نزدیک است) میان انسان و قلب او حائل می‌شود.»^[۶۰۸]
و چه قدرتی عظیم‌تر و برتر از خداوند و چه دوستی رئوف‌تر و مهربان‌تر از او برای انسان می‌تواند باشد، درحالی‌که سرنوشت و تقدیر انسان در دست خداوند است و او می‌تواند بهترین‌ها را برایش مقدر کند و ناراحتی‌ها و گرفتاری‌هایش را برطرف کند، پس با اعتقاد به این مسئله که هرگاه انسان بخواهد می‌تواند با این دوست رئوف و قدرتمند رابطه برقرار کند، با او صحبت کند و نیازهایش را بطلبد، سبب آرامش روان اوست و همه اضطراب‌ها و نگرانی‌ها از فرد دور می‌شود و شخص در کمال آرامش به زندگی خود ادامه می‌دهد و به بندگی و عبادت خداوند می‌پردازد.
به اعتقاد دکتر کارل «نیایش اگر به‌صورت مداوم و با ایمان قلبی همراه باشد اثرش بهتر نمودار می‌شود و این اثر تا اندازه‌ای با اثر غدد داخلی مانند آدرنالین و تیروئید شبیه است و منجر به نوعی تغییرات روانی و بدنی می‌گردد که به‌تدریج خود را نشان می‌دهد، گویی در عمق وجدان آدمی چشمه نوری فروزان می‌شود که در پرتوی آن خود را چنانچه هست می‌بیند.»^[۶۰۹]
با بازشدن چنین چشمه نوری پرده از جلوی چشم فرد برداشته می‌شود و متوجه لغزش‌ها و غرور و حرص خود می‌شود، بدین سان برای انجام وظایف اخلاقی و انسانی‌اش آماده می‌شود، وقتی به این مرحله رسید عنایت خداوند شامل حالش می‌شود و آرامش درونی در اعمال عصبی و اخلاقی او حاصل می‌شود و در برابر سختی‌ها و محرومیت‌ها و نیز صبر در برابر شکست‌ها و بیماری‌ها تحمل او فراوان می‌شود که این بالا رفتن ظرفیت و صبر و بردباری باعث ایجاد آرامش روانی در وی می‌شود.^[۶۱۰]
هرچه انسان آرامش روان بیشتری داشته باشد بر جسمش نیز تأثیر می‌گذارد و از نظر جسمی نیز سلامتی‌اش به مخاطره نمی‌افتد. بنابراین دعا اثرات درمانی نیز دارد و باعث سلامت روح و جسم می‌شود کارل اکسیس می‌گوید: «نیایش در جسم و روح، تأثیر می‌گذارد و البته این تأثیر به کیفیت، شدت و دفعات تکرار و تواتر نیایش بستگی دارد.»^[۶۱۱]
۴-۴-۱۰٫ آثار اجتماعی
کسی که دعا می‌خواند و با معبود خویش سخن می‌گوید، خود را فقیر و ناچیز می‌داند و پرده از حرص و طمع و خودخواهی‌هایش برداشته می‌شود. او خود را در پیشگاه خدا حاضر می‌بیند و سعی می‌کند پس از اعتراف به خصلت‌های ناپسند و گناهانش، از آنها توبه کند و دیگر به‎سمت آنها نرود، بلکه اعمال شایسته انجام دهد تا باری تعالی او را بپذیرد؛ بنابراین در این مرحله به سلامت روح و جسم نایل می‌شود و مراقب رفتارهای خود است. چنین شخصی تلاش می‌کند ضمن اینکه به خودش ظلم نکند، به اطرافیان و اجتماعش نیز ظلم و ستم نکند و حقوق آنها را نیز رعایت کند و در عین اینکه برای خودش از خداوند تقاضای سعادت و خوشبختی می‌کند، برای خانواده و در نهایت برای اجتماعش نیز طلب خوشبختی می‌کند. او از خدا می‌خواهد که جامعه‌اش را از انحطاط و ضعف برهاند و جامعه‌ای سالم و پویا و به دور از ضعف و سستی و ظلم و ستم داشته باشد و خود نیز تلاش می‌کند تا اجتماعش را بسازد و در راه تحقق‌یافتن جامعه‌ای سالم و پویا کوشش ‌کند.
در ادعیه شیعه مخصوصاً از زمان امام سجاد که حکومت جور و ستم بر پا بود و خفقان همه جا را فرا گرفته بود، امام سجاد از طریق دعا نمونه‌های اخلاقی و اجتماعی را به شیعیان آموزش می‌داد و آنها را با موازین اخلاقی و اسلامی مخصوصاً در دعاهای صحیفه سجادیه آشنا می‌فرمود.
در دعای صحیفه سجادیه امام چنین می‌فرمایند: «مرا به زینت صالحان و شایستگان آراسته فرما و زیور پرهیزگاران را به من بپوشان، با گستردن عدل و داد و فرونشاندن خشم و خاموش‌کردن آتش دشمنی و گردآوردن پراکندگان و اصلاح فساد بین مردم و آشکارکردن خیر و نیکی، پنهان‌کردن عیب و زشتی، نرم‌خویی و فروتنی و خوش‌رفتاری و سنگینی و خوش‌خویی، پیشی‌گرفتن نیکی، برگزیدن احسان بی‌آنکه جزای احسانی باشد، سرزنش‌کردن به غیر مستحق، حق‌گویی اگرچه سخت و سنگین باشد، کم‌شمردن نیکی در گفتار و کردارم اگرچه بسیار باشد.»^[۶۱۲]
در این بخش از دعا امام نمونه‌هایی را ذکر می‌کند که رعایت آنها به اصلاح اجتماع و جامعه می‌ انجامد.
در دعای مکارم الاخلاق نیز امام به اصلاح اجتماع و آثار اجتماعی دعا تذکر می‌فرماید و از طریق دعا و نیایش خواهان رعایت حقوق خویشاوندان و دوری از کینه‌ورزی برای رسیدن به آرامش و امنیت بین اقوام است.
«و ابدلنی من بعضه اهل الشّنان المحبه و من حسد اهل البغی الموده و من ظنه اهل الصلاح الثقه و من عداوه الا دنین الولایه و من عقوق ذوی الارحام المبره و من خذ لان الاقربین النصره و من حب المدارین تصحیح المقه و من رد الملابسین کرم العسره و من قراره خوف الضالمین حلاوه الامنه: و کینه کینه‌توزان را به دوستی و محبت مبدل ساز و حسد اهل ستم را به دوستی، و بدگمانی مردم شایسته را به اطمینان و اعتماد و از دشمنی نزدیکانم به دوستی، و آزار و عقوق ارحام و خویشاوندانم به احسان، و خوارکردن نزدیکان من به یاری‌دادن و دوستی ظاهری اهل مکر و مدارا با من به محبت حقیقی مبدل ساز، و دور گردان معاشرانم را به خوش‌رفتاری و تلخی ترسم از مردم ستمکار را به شرینی امنیت مبدل ساز.»^[۶۱۳]
نتیجه آنکه در ادعیه مخصوصاً دعاهای شیعی اگر شکل دعایی آنها را برداریم سراسر دستور اخلاق و دستور زندگی اجتماعی است، انسان را متوجه ضعف‌ها و ذلت‌هایش می‌کند، راه‌های سعادت و خوشبختی و رستگاری را پیش روی انسان قرار می‌دهد و با آثار تربیتی که از خود بر جای می‌گذارد انسان را مطابق با اصول اسلامی و انسان سازی تربیت می‌کند.
۴-۵٫ نظام اخلاقی
برای بررسی نظام اخلاقی در ادعیه و مناجات‌های شاعران ابتدا باید تعریف روشنی از نظام اخلاقی داشته باشیم.
۴-۵-۱٫ تعریف نظام اخلاقی
«نظام اخلاقی رشته و رابطه‌ای است که میان علم و قواعد و روش‌ها، دیدگاه‌ها و واقعیت فساد و گرایش‌های منحط، خوی و خلق، حال، اندیشه، عمل و قول هماهنگی برقرار می‌کند. در واقع حال و احساس و اندیشه و خیال و قول و فعل و خوی و صفات آدمی را تبدیل می‌کند.»^[۶۱۴]
طبق این تعریف نظام اخلاقی نظامی است که به وسیله علم و قواعد و روش‌ها، فسادها، پستی‌ها و انحطاط‌ها را تبدیل به خوی و صفات پسندیده و ارزش‌ها می‌کند.
۴-۵-۲٫ نظام اخلاقی و جایگاه آن در بین نظام‌های دیگر
«نظام‌ها همچون رشته‌ای است که احکام خود را در بر می‌گیرد. این نظام‌ها از نظام تربیتی شروع می‌شود. در این نظام‌ها همراه کلیدها، روش‌ها و مدرک‌ها به عقیده‌ها و اخلاق می‌رسیم.»^[۶۱۵]
نظام اخلاقی با تمام نظام‌های دیگر مرتبط است. نظام‌هایی مانند اجتماعی، حکومتی، اقتصادی، قضایی و دارایی. انسانی که هدایت یافت و ایمان به خدا آورد، هنگامی که معرفت خدا را پیدا کند محب خداوند می‌شود و این محبت بر انگیزه‌ها، نیت‌ها، حرکت‌ها و اعمالش اثر می‌گذارد، همچنین بر روابط و پیوندها که خود از مباحث اجتماعی، تربیتی و سیاسی هستند و در پی آن نظام تربیتی و اخلاقی شکل می‌گیرد. مسعود پورسید آقایی می‌گوید:« شروع این جریان آدمی را اجتماعی می‌سازد و عدل و احسان را مطرح می‌کند و این جریان یک جریان نظام‌مند، قانون‌مند، هدف‌مند، منسجم و هماهنگ است.»^[۶۱۶]
پس از نظام اجتماعی، جامعه با سیاست‌گذاری و اهداف حکومتی متناسب با جریان‌های سابق در انسان نظام حکومتی را پایه‌ریزی می‌کند. به‌دنبال تشکیل نظام حکومتی برای مجموعه انسان‌ها و امکاناتی که در میان است، برنامه‌ریزی اقتصادی انجام می‌دهد و نظام اقتصادی شکل می‌گیرد و به تبع این نظام‌ها نظام حقوقی پایه‌ریزی می‌شود.
بنابراین یک جریان رویش انسان، از تربیت ، اخلاق ، جامعه، حکومت، سیاست، اقتصاد و حقوق به وجود می‌آید که همه به هم مرتبط‌اند و با این تفاسیر نظام اخلاقی که مبنای آن قرآن و خداوند است پی‌ریزی می‌شود. ازآنجاکه خداوند بر خوب و بد انسان آگاه است و سعادت و شقاوت بشر در دست اوست و تنها هدایت از جانب خداوند است، در نتیجه با پیروی از این نظام اخلاقی می‌توان برنامه‌ای جامع و گسترده برای سعادت انسان پایه‌ریزی کرد و به سعادت و رستگاری رسید.
۴-۵-۳٫ تفاوت نظام اخلاقی و احکام اخلاقی
نظام اخلاقی با احکام اخلاقی تفاوت دارد. وظیفه نظام اخلاقی تبدیل است؛ ولی احکام اخلاقی تنها مشخص می‌کند که چه چیزی درست است و چه چیزی نادرست، چه کاری اخلاقی است و چه کاری غیراخلاقی، برای مثال در نظام اخلاقی بخل را تبدیل به سخاوت، نفرت را به محبت و بغض و کینه را به دوستی بدل می‌کند، ولی احکام اخلاقی بیان می‌کند که دوستی و مهربانی خوب است، یا سخاوت خوب است و بخل بد؛ بنابراین نظام اخلاقی از قوانین، راه و روش‌ها و مراتبی برخوردار است که انسان باید بدی‌ها و ضعف‌ها را تبدیل به خوبی‌ها و قوت‌ها کند و تحولی در رفتار، عملکرد، خوی و منشش ایجاد کند، پس این تبدیل ایجاد نمی‌شود مگر با شناخت و معرفت و محبت، زیرا اگر شناخت و معرفت به وجود نیاید انسان نمی‌تواند تغییری در منش خویش ایجاد کند، مثلاً اگر ماهیت یک فعل یا اخلاق بد را نداند، نمی‌تواند آن را اصلاح کند، برای مثال شخصی که شناختی از سود و ضرر ریا و بخل ندارد نمی‌تواند به آن نگرشی داشته باشد تا بخواهد ریا را به خلوص و بخل را به سخاوت تبدیل کند. استاد علی صفایی حائری می‌گوید: «در نظام اخلاقی با ترکیب معرفت و احساس و تمرین و تدریج، آدمی بدی‌هایش را به خوبی تبدیل می‌کند.»^[۶۱۷]
۴-۵-۴٫ اصول نظام اخلاقی
برای پی‌ریزی یک نظام اخلاقی به غیر از شناخت و معرفت، باید به آن عمل نیز احساس داشته باشیم؛ یعنی آن عمل را برای خداوند انجام دهیم، به‌خاطر عشق به حق و نزدیک‌شدن به او و برای انجام‌دادن آن عمل سعی و تلاش کنیم. به عقیده استاد علی صفایی: «طرحی که با توجه به ترکیب انسان به‌ دست می‌آید که فکر با معرفت، عقل با سنجش و انتخاب، جوانح (دل) با احساس (ایمان و عقاید)، جوارح (اعضاء) با عمل و تخلق به اخلاق و سیر و سلوک، منتهی به تحقق جامعه و پی‌ریزی نظامات اجتماعی می‌گردد.»^[۶۱۸]
در نتیجه برای پی‌ریزی نظامی اخلاقی نه تنها فکر و اعتقاد، بلکه عقل و اعضاء و جوانح و جوارح نیز باید به کمک آیند و شخص متخلق به اخلاق الهی شود. مبنای کلی اخلاقیات اسلام، ترکیب محبت و معرفت با یقین و ایمان است.
اینجا یک سئوال مطرح می‌شود: چرا باید محبت در کنار معرفت باشد؟ در پاسخ این سؤال باید گفت: برای پی‌ریزی نظام اخلاقی، غیر از فکر و عقل و اعضاء، دل نیز باید به کمک بیاید، زیرا هرجا سخن از دل است ناخودآگاه سخن از محبت یا نفرت می‌آید، پس تا زمانی که ما به اخلاق و منشی که به آن معرفت پیدا کرده‌ایم در دل خود محبتی حس نکنیم؛ یعنی به آن عشقی نداشته باشیم ترکیب کامل نمی‌شود. در قرآن نیز به این نکته اشاره شده است: «یبدل الله سیئاتهم حسنات: خداوند گناهان را به حسنات تبدیل می‌کند.»^[۶۱۹]
خداوند می‌فرماید که سیئات را به حسنات تبدیل می‌کند، اما تا انسان، عارف به حالات خویش نشود و به حرص، غرور، تکبر و کفر خود و دیگر صفات نکوهیده و گناهانش اعتراف نکند و به واسطه آنها شکستن خود را احساس نکند و در دل خود به تغییر آن احساسی نداشته باشد، خداوند نیز آنها را تبدیل نخواهد کرد و شرط تبدیل خداوند همان شکستن، اعتراف و اقرار به گناهان است.
بنابراین نظام اخلاقی مبتتی بر دو اصل ترکیب و تبدیل است. استاد صفایی حائری معتقد است: «مثلاً اگر آدم بخیلی را بخواهی عوض کنی باید در کنار بخل او چیزی قرار دهی، یک معرفتی یا یک محبتی. یقین و معرفت با محبت و ایمان این دو عامل تغییر و تحول انسان است.»^[۶۲۰]
به بیانی روشن‌تر، تا انسان به زشتی‌ها و ضررهایی که بخل برای انسان به بار می‌آورد واقف نباشد، به خود زحمتی نمی‌دهد تا آن را به سخاوت تبدیل کند، پس هرگاه شخص بخیل فهمید که بخل، همه نعمت‌ها را از بین می‌برد، سعی می‌کند به سخاوت برسد.
یا مثلاً دختر نوجوانی که برحسب غریزه، خودنمایی می‌کند، اگر به او این آگاهی را دهیم که ارزش تو بسیار فراوان‌تر از این است که خود را در معرض دید همگان قرار دهی و کاری کن که نظر حق متوجه تو شود، در او حالتی پدیدار می‌شود که توأم با خوف است؛ یعنی احساس ترس از اینکه مبادا محبت خدا را از دست بدهد، با او همراه می‌شود و خود این احساس با آن حالت شناخت و معرفت در او باعث می‌شود آن عمل تبدیل به احسن می‌شود.
۴-۵-۶٫ شناخت آثار نظام اخلاقی
نظام اخلاقی اسلام آثاری دارد:
۱. اولاً اینکه هنگامی که انسان قدر و عظمت استعدادهای خود را دریافت و شناخت، این شناخت سبب شناخت نیروی بزرگ‌تری می‌شود که تمام صفات خوب را می‌گنجد، مانند: مهربانی، گذشت، بخشش، عظمت، قدرت و… پس دل به او می‌بندد و دیگر به جای معبودهای زمینی و بی‌اهمیت و پست به معبودی دل می‌سپارد که جاوید همیشگی است و تمام صفات خوب را داراست و هر روز سعی می‌کند که خود را به آن معبود مهربان نزدیک‌تر کند و با او پیوندی صمیمی برقرار کند. با شناختن چنین خدایی انسان خود را تسلیم محض او کرده و تلاش می‌کند روز به روز خود را به این صفات شبیه‌تر سازد و با تمرین و ممارست به این صفات پسندیده نایل شود.
۲.اثر دیگر این است که وقتی خدا را شناخت و همه امور را به او نسبت داد، تلاش می‌کند هر کاری که انجام می‌دهد، برای رضای او باشد، زیرا تنها رضایت او شرط است. در حقیقت با خدا معامله می‌کند و چه تجارتی سودآورتر از تجارت با خالق هستی.
«و من الناس من یشتری نفسه ابتغاء مرضات الله و الله رووف بالعباد: و بعضی از مردم (با ایمان و فداکار همچون علی(علیه‌السلام)جان خود را به‌خاطر خشنودی خدا می‌فروشند و خداوند به همه بندگان مهربان است.» ^[۶۲۱]
خدایی که می‌فرماید به همه بندگان مهربان و رؤوف است، پس چه بهتر که انسان تنها با او معامله کند و در هرچه انجام می‌دهد رضای او را خواستار باشد. این انتخاب خوب انسان را سعادتمند می‌کند، زیرا حتی مرگی که در راه خداوند باشد زندگی است، آن هم زندگی جاوید و ابدی و سرشار از سعادت و رستگاری.
نتیجه آنکه اگر انسان بخواهد متخلق به اخلاق الهی و اسلامی شود اول باید خدا را بشناسد و به صفات و اسماء او عارف شود و همچنین تنها رضای او را مد نظر داشته باشد و با او تجارت کند و هر روز خود را به او نزدیک‌تر کند، زیرا هرچه رضای او در آن باشد جزء پسندیده‌ها و نیکویی‌هاست و هرچه غیر از آن باشد نیکوهیده و رذیله است.
ادعیه طرحی از نظام اخلاقی را دارند که انسان را به خصلت‌های پسندیده و اسلامی رهنمون می‌شوند.
۴-۶٫ مراتب ومراحل نظام اخلاقی در ادعیه شیعی
دعا حقیقت عبودیت است. «در دعا مخلوق در برابر خالق قرار می گیرد و به فقر خویش اقرار می‌کند.»^[۶۲۲]
دعا غنا و فیض پروردگار را اثبات می‌کند. در دعا ربط و پیوند بنده با خدایش نشان داده می‌شود، بدین معنا که دعا درس عبودیت است. اغلب دعاهایی که از ائمه اطهار به ما رسیده، معانی بلند و حتی پیام‌های سیاسی و نظامی دارند، مخصوصاً دعاهایی که از زبان امام سجاد بیان شده است. ادعیه شیعه اغلب یک نظام اخلاقی را ترسیم می‌کنند و حتی فراتر از این هستند که احکام اخلاقی را بیان کنند و دستورهای اخلاقی در چهارچوب این نظام اخلاقی قرار می‌گیرد.