در بخش طب کهن با درنظر داشتن نوع گیاهانی که در منطقه تحقیق مورد استفاده مردم بود، کتب معتبر اعم از قدیم و جدید مطالعه شد تا کاربردهای گیاهان ذکرشده در آنها بررسی شود و سپس، در بخش قیاس این کاربردها با هم مقایسه شدند و در مواردی­که استفاده­های درمانی یکسانی دیده می­شد به­منزله مهر تاییدی بر صحت مطالب گردآوری شده در تحقیق محسوب می­گشت. در حال حاضر بسیاری از جوانان به یادگیری روش درمان سنتی علاقمند شده ­اند، دلیل این امر می ­تواند در نتیجه بازدهی خوب درمان سنتی و به­ ویژه برای درمان بیماری­های جزئی و یا عدم درمان قطعی برخی بیماری­های حاد با بهره گرفتن از روش­های درمانی نوین باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نکاتی که در این تحقیق به آن برخورد شد عبارتند از:

• • دانش بومی گیاهان دارویی تنها در مورد خواص و کاربرد گیاهان دارویی نیست بلکه در مورد ویژگی­های اکولوژیکی گیاهان نیز اطلاعات گران­بهایی دارد که حتی بدون نیاز به عملیات اکولوژیکی و صرف زمان زیاد می­توان پراکنش تقریبی آنها را برآورد نمود. با توجه به اطلاعات دریافت شده از مردم بومی و ارائه آنها، پراکنش تقریبی و نیازهای اکولوژیکی گونه­ های دارویی مورد استفاده مردم مشخص می­ شود. به­گونه ­ای که حضور برخی از گونه­ ها را باید در دامنه­های سنگلاخی و شیب­دار و برخی گونه­ ها را در خاک­های دارای رطوبت بیشتر جستجو کرد. همچنین با بهره گرفتن از دانش بومی می­توان اطلاعات ارزشمندی پیرامون خواص دارویی، اندام دارویی، زمان رویش، تعیین بهترین زمان جمع­آوری، و نیز یافتن مناطقی که پتانسیل رویشی برای پرورش این گیاهان را دارند کسب کرد.

• • بر طبق نظر افراد بومی گیاهان دارویی در گذشته بیشتر از حال مورد استفاده قرار می­گرفتند و تغییر در محیط و شرایط زیست باعث شده تا از برخی گیاهان تنها نامی باقی مانده باشد و مردم اطلاعات زیادی در مورد آن گیاهان نداشته­باشند. این مطلب بسیار مهمی است چراکه نشان می­دهد تخریب دائمی زیستگاه گیاهان دارویی، کاهش آنها و دانش مربوط به آنها و نیز انتقال ناقص این دانش به نسل­های بعدی چه عوارضی را در پی خواهد داشت و پاسخی است به این­که امروزه تعداد درمان­گران محلی کم شده و این تعداد نیز بیشتر از افراد مسن تشکیل شده ­اند.

اما علی­رغم پیشرفت رفاه اقتصادی- اجتماعی، توسعه جاده­ها و امکانات درمانی، فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی برای درمان برخی بیماری­ها هنوز در این مناطق ادامه دارد. طی مصاحبه­ای که با تعدادی از مراجعه­کنندگان به این روش درمانی انجام شده، این نتیجه به­دست آمد که استفاده­کردن از روش­های طب سنتی با میزان اعتقاد افراد به اثر بخشی روش درمانی مرتبط بوده ­است. به­ طوری­که افرادی که جهت درمان بیماری خود به این مراکز مراجعه می­نمایند وقتی آثار بهبودی را در خود می­بینند اغلب به­ صورت خانوادگی به این درمانگران مراجعه کرده و بعضاً سایر خویشاوندان و اقوام خود را نیز تشویق به مراجعه می­نمایند. و نیز این­که نسبت به درمان­گران محلی و روش­های درمانی سنتی نوعی قداست و جایگاه معنوی قائلند و بسیاری از آنان به­این نوع درمان امیدوارتر هستند. حتی در جوانان تمایل به یادگیری توانایی استفاده از داروهای گیاهی برای درمان بیماری­های گوناگون مشاهده می­ شود. از نکات قابل توجه دیگر تغییر زیادی است که در ظاهر مغازه­های عطاری دیده می­ شود، بدین شکل که به جای عنوان عطاری معمولا از عنوان داروهای گیاهی یا گیاه­درمانی استفاده می­گردد و ویترین مغازه نیز متناسب با نامش تغییر کرده است. فروشتدگان معمولا جوان هستند و در پاسخ به پرسش­هایی که مردم در مورد بیماریشان دارند درباره ترکیبات داروی گیاهی و نمونه شیمیایی آن توضیح داده و به بی­ضرر بودن داروی گیاهی اشاره می­ کند.
در گسترش استفاده از روش­های درمان گیاهی این نکات قابل اهمیتند؛

• • خطر مصرف بی­رویه داروهای شیمیایی.

• • برخی بیماری­ها با داروهای جدید قابل علاج نیستند.

• • داروهای جدید علاوه بر فواید مضراتی هم دارند.

• • برخی داروهای جدید پس از مدتی مضر اعلام شده ­اند.

• • با مصرف داروهای جدید بیماری­های جدیدی ایجاد شده­است.

• • استفاده از داروهای گیاهی سنتی را هر کسی می ­تواند یاد بگیرد و استفاده کند.

• • آنچه مشخص است این­که داروهای گیاهی پس از آزمایش و خطاهای متعدد در گذشته­ های دور مهر تأیید فرهنگ انسانی خورده است، ضمن این­که ایمنی آن به­ دلیل هماهنگ بودن محیط بوم­زاد با انسان­های آن تا حدود زیادی تضمین شده­است.

علی­رغم نکات مثبت ذکر شده امر بسیار مهمی که در ارتباط با استفاده­های نوین از داروهای گیاهی قابل بحث است مضرات جانبی آن است. انسان جامعه سنتی دانشی گسترده در باب شناخت گیاهان، بخش­های مورد استفاده و نحوه استفاده از آن، طرز تهیه داروی گیاهی به­ صورت­های مختلف جوشانده، بخور، خوراکی، ضماد و … جایگزین­های آنها دارد ولی در حال حاضر مصرف داروهای گیاهی به­سبک صنعتی که به­ صورت بسته­بندی ارائه می­ شود، عیبی عمده دارد و آن این­که فرهنگ طب­سنتی را از دسترس عامه مردم خارج می­سازد. دیگر نسل­های جدید گیاهان طبی را نمی­شناسند و از شیوه ­های طب­سنتی اطلاع زیادی ندارند. برخی پزشکان جدید نیز عمدتا بر علیه طبیبان سنتی داد سخن می­ دهند و کار آنها را بی­اهمیت جلوه می­ دهند ولی به این نکته توجه ندارند که با جمع­آوری و انسجام بخشیدن به دانش پزشکی توده مردم و آزمایش­های لازم روی مواد مورد استفاده می­توان شیوه ­های پزشکی نوین را امنیت بیشتری بخشید، ضمن این­که فرهنگ مردم نیز حفظ شده­است.
علاوه­بر گیاهان دارویی مواد حیوانی و معدنی نیز کاربردهای عمده­ای در درمان یا پیشگری بیماری­ها دارند. بخش­های مختلف بدن حیوانات همچون اسبل(برای حبس بول) کله­پاچه( برای شکستگی­ها)، پشم گوسفند (برای سینه­درد)، و … و همچنین محصولات دامی همچون لبنیات و مواد معدنی همچون نمک(برای سردرد و ترس و …) و آب­های معدنی(برای پادرد و …) و بسیاری دیگر در زندگی روزمره انسان­های نقاط مختلف جهان سهمی عمده دارند.
در کنار این­ها از شیوه­ هایی همچون طب سوزنی که با شناخت کامل بدن و نقاط درد، سعی در بهبود بیماری دارد و حجامت که متکی به تصفیه خون و فعال ساختن نظام بدن است و همچنین شیوه­ هایی همچون رگ­زنی، هیپنوتیزم، زالواندازی و … نیز در طب­سنتی استفاده می­گردد. این شیوه ­ها غالبا همدیگر را کامل نموده و گاهی جایگزین می­گردند.
عقاید و باورداشت­های ‌هر قومی در زمینه ­های گوناگون با توجه به شیوه زندگی ‌در عمق فکر و ذهن آن قوم ریشه دارد و هنگامی­که با دید باز و تفکری ژرف به این مفاهیم توجه داشته باشیم، درخواهیم یافت که حتی‌ در افراطی‌ترین این دستورات راز و رمزی پنهان است که، جلوه‌هایی از اندیشه‌ها و گرایش­های نیاکان ماست. ریشه­یابی و تحلیل این باورها که در زمان‌های‌ دراز، دگرگونی‌هایی به­خود گرفته، در اثر پیشرفت روزافزون بشر به دست فراموشی سپرده شده‌‌است. بسیاری از این باورها نشان­دهنده عدم شناخت کامل بشر اولیه ‌‌از محیط و طبیعت اطرافش بوده‌‌است که ‌‌امروزه به­سبب بالارفتن علم و آگاهی او به­ صورت پندار و خرافه درآمده، ولی بررسی شیوه ­های درمانی و باورهای مرتبط با آن به­عنوان گنجینه‌های مسیر تکاملی و پیشرفت اندیشه‌های بشری، نمونه‌هایی از میراث معنوی ما هستند که باید به­ثبت رسانده شود. نمونه‌‌ای از این باورها، برخی از کاربردهای درمانی است که گاها برای ما عجیب می­نماید و در علم پزشکی کهن و جدید نیز تایید نمی­ شود.
اما این باورها به­سبب ریشه داشتن در فرهنگ مردم دارای عمیق‌ترین بن­‌مایه‌های عقیدتی، انسانی و اجتماعی است. در شکل­ گیری آن‌ها اراده مستقیم و رویکرد عامرانه‌‌ای در کار نبوده و حاصل تبیین ذهنی و عاطفی مردم و نوع ارتباط و نگرش آنان به‌هستی و محیط زندگی‌شان است. این باورها متناسب با قوم‌ها و ملیت‌های گوناگون علت‌ها و شاکله‌های متفاوتی دارند. برخی از آن‌ها زمینه‌های مذهبی دارند و بعضی هم با نوع زندگی، شرایط اقلیمی و فرهنگ خاص مردم یک منطقه‌‌ ارتباط مستقیم دارد. در حوزه‌های متفاوت جغرافیایی و فرهنگی روش­های ‌گوناگونی برای درمان به­کار برده می‌شود. این روش­ها که درتمام مناطق ایران وجود دارد، راه­کاری بوده‌‌است برای مبارزه با بیماری و با بهره گرفتن از منابع طبیعی و در دسترس. این اعمال، در بیشتر مواقع، علاوه­بر کارکرد روانی و جسمی غلبه بر بیماری که داشت، کارکرد و تاثیرات اجتماعی‌ دیگری نیز همچون وحدت، همدلی، سرگرمی، شادی و… نیز دارا بوده ­است.
گیاهان دارویی به­طرق مختلف در منطقه مورد استفاده قرار می­گیرند؛

• • دم­کرده: این روش مانند تهیه چای است. قسمت مورد استفاده برای دم­کرده گل­برگ و گل­ها است. در صورتی­که بخواهند از قسمت­ های دیگر مانند ساقه، ریشه یا دانه‌ها، دم­کرده تهیه کنند، آنها را له، خرد و یا پودر می­ کنند. آب در­حال جوش را بر روی گیاه ریخته و در آن­را به­مدت نیم­ساعت با پارچه یا در دیگری می­بندند تا محلول سرد نشود. در این­مدت مقداری از مواد موثر گیاه در آب جوش حل شده و پس­از این مدت آن­را صاف می­ کنند. تفاله را دور ریخته و محلول را می نوشند.

• • جوشانده: در این روش اجزای فعال گیاه، در مقایسه با دم­کرده به­میزان بیشتری استخراج می­ شود. اکثرا جوشانده را برای ریشه، پوست، ساقه و برخی میوه­ ها به­کار می­برند. آب سرد را روی گیاه ریخته و به جوش می­آورند. سپس آن­را به­مدت مناسب با حرارت کم می­جوشانند. حجم محلول در اثر جوشاندن به­علت بخارشدن کم شده و به­حدود دوسوم می­رسد. جوشانده را به­ صورت تازه مصرف می­ کنند.

• • خیسانده: برخی فرآورده ­های گیاهی را برای مدتی در آب با حرارت معمولی می­خیسانند و سپس صاف می­ کنند. مدت زمان خیساندن از یک تا چندروز است. در این­مدت هر چندساعت ظرف را تکان داده و یا آن­را به­هم می­زنند تا مواد آن بهتر خارج شود.

• • شربت: در صورتی­که به جوشانده یا دم­کرده گیاهان عسل یا شکر بیفزایند، به آن شربت می­گویند. شربت­ها اکثرا برای سرفه موثرند و به­علت شیرینی برای کودکان مناسب­ترند.

• • تنتور: گاهی گیاه خشک­شده یا تازه را در محلول الکل و آب می­خیسانند. از تمامی بخش­های گیاه به­این منظور استفاده می­ کنند. الکل ضمن استخراج ترکیبات فعال گیاه، نقش محافظ و ضد میکروب نیز دارد.

• • عصاره­های روغنی: بسیاری­از گیاهان دارویی را در روغن­های آفتاب­گردان، بادام یا زیتون ریخته و عصاره­گیری می­ کنند و به­ صورت سرد یا گرم برای ماساژ، به­عنوان کرم و پماد استفاده می­ کنند.

• • مرهم(ضماد)

• • مرهم عملی مشابه کمپرس دارد؛ اما در این روش از کل گیاه استفاده می­ کنند که دارای اثرات بهتری نسبت به عصاره گیاه است. مرهم­ها اکثرا به­ صورت گرم مورد استفاده قرار می­گیرند. گاهی از برگ­های تازه گیاهان به­ صورت مرهم سرد استفاده می­ شود. گیاه تازه را در ظرفی خرد کرده و برای چند ثانیه له نموده و یا به­مدت چنددقیقه در مقداری آب می­جوشانند. گیاهان خشک را کم­تر می­جوشانند. پودرها را با آب به­ صورت خمیر در می­آورند.

به­­طور کلی پژوهش حاضر در راستای اهداف در نظر گرفته­شده به پایان رسید و برای پرسش­های مطرح­شده در پژوهش پاسخ دریافت شد و نتایج ذکرشده در این بخش حاصل آمد.­
.

منابع و مآخذ

منابع و مآخذ:
– ارزانی، محمداکبر،۱۳۸۰. میزان­الطب، تهران: موسسه احیاءطب سنتی
– افشارسیستانی، ایرج،۱۳۷۷. پزشکی سنتی مردم ایران، چاپ دوم، تهران: روزنه
– الگود، سیریل،۱۳۵۲. تاریخ پزشکی ایران و سرزمین­های خلافت شرقی، ترجمه دکتر باهرفرقانی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر
– امین، غلامرضا،۱۳۸۴. متداول­ترین گیاهان دارویی سنتی ایران، چاپ اول، تهران: دانشگاه علوم پزشکی تهران، مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی
– انصاری­شیرازی، حسین،۱۳۷۱. اختیارات بدیعی، تهران: شرکت دارویی پخش رازی
– اولمان، مانفرد،۱۳۸۳. طب اسلامی، ترجمه فریدون بدره­ای، تهران: توس
– آقارفیعی،احمدعلی،۱۳۸۲. طب اسلامی و علوم پزشکی نوین، تهران: ساجدین
– آیت­الهی، محمدباقر و تاج­بخش، حسن،۱۳۷۱. تاریخ طب، تهران: کیهان فرهنگی
– آینه­چی، یعقوب،۱۳۷۰. مفردات پزشکی و گیاهان دارویی ایران، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران
– براون، ادوارد،۱۳۶۴. تاریخ طب اسلامی، ترجمه مسعود رجب­نیا، چاپ چهارم، تهران: علمی
– بیتس،دانیل، پلاک،فرد،۱۳۸۶. انسان­شناسی فرهنگی، مترجم محسن ثلاثی، تهران: نی
– بیرونی، ابوریحان،۱۳۸۳. الصیدنه فی­الطب، مترجم باقر مظفرزاده، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی
– پاکدامن، ابوالقاسم،۱۳۸۹. مقایسه طب قدیم ایران با پزشکی نوین، تهران: دانشگاه تهران
– پانوف، میشل و پرن، میشل،۱۳۸۲. فرهنگ مردم‌شناسی، ترجمه دکتر اصغر عسگری‌خانقاه، تهران: سمت
– پولاک، یاکوب­ادوارد،۱۳۶۱. سفرنامه پولاک، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی
– توسلی، غلام­عباس،۱۳۸۵. نظریه­ های جامعه شناسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم­انسانی
– توکلی­صابری، محمدرضا،۱۳۶۳. جایگزین­های طب نوین-راه ­ها و روش­ها، تهران: دارو و درمان
– جرجانی، اسماعیل،۱۳۸۲. ذخیره خوارزمشاهی، تهران: فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران
– جهان­آرا، فهیمه،۱۳۸۰. اطلاعات و کاربرد داروهای گیاهی رسمی ایران، تهران: داروگستر رازی
– حاجی­آخوندی، عباس،۱۳۸۱. راهنمای کاربردی گیاهان دارویی، تهران: مرکز دانشگاه آزاد اسلامی

فصل سومروش پژوهش۳-۱) روش پژوهشمراکز پژوهشی و آموزشی در پژوهش­های با موضوع گیاه­درمانی، شیوه ­ها و روش شناسی­های متفاوت و منظرگاهی جداگانه و منفرد به­کار برده­اند؛ گیاه­شناسان از دیدگاه گیاه­شناسی، داروشناسان از منظر ترکیبات شیمیایی و خواص شیمیایی و درمانی آن و پزشکان به خواص درمانی آن به صورت عام پرداخته­اند.دراین پژوهش رویکرد اصلی و اساسی، مردم­شناختی بوده ­است که با روش­شناسی در قوم­گیاه­شناسی اشتراک دارد. به­علت ماهیت بین رشته­ای قوم­گیاه­شناسی، قوم­گیاه­شناس باید اطلاعات پایه­ای در زمینه علوم مردم­شناسی، گیاه­شناسی، پزشکی و داروسازی داشته باشد. به­علت این­که یک فرد نمی­تواند تمامی این تخصص­ها را با هم داشته باشد، بهترین گزینه جهت انجام بررسی­های قوم­گیاه­شناسی ایجاد یک گروه تحقیقاتی شامل تخصص­های ذکر شده و یا تعامل با هریک از این افراد می­باشد.
روش­شناسی مورد استفاده، در دو بخش میدانی و کتابخانه­ای به صورت موازی انجام شده­است. در بخش میدانی از طریق مراجعه و حضور در زمین تحقیق و مشاهده عمیق و مستقیم به همراه مصاحبه کیفی و رودررو به جمع­آوری اطلاعات از درمان­گران بومی و محلی پرداخته شده­است که بر اساس نمونه گیری انتخاب شده ­اند.
در روش کتابخانه­ای به جمع­آوری اطلاعات از منابع مکتوب با چارچوب­های گوناگون به شرح زیر پرداخته شده­است؛

• • منابع مکتوب که بر اساس مطالعات میدانی تنظیم شده و یا به­ طور مستقیم و غیرمستقیم با موضوع ارتباط داشته اند، مانند بررسی گزارش های حاصل از طرح جامع مردم­نگاری سرزمین و طرح پژوهشی انسان­محیط­دانش(طب سنتی)، موجود در پژوهشکده مردم­شناسی.

• • منابع مکتوب مرتبط به طب کهن و تاریخ طب در ایران، از جمله «قانون» در طب از ابوعلی­سینا و «الحاوی» رازی که در پژوهش بدان پرداخته شده­است.

• • منابع مکتوب مربوط به تحقیقات جدید که در زمینه گیاهان دارویی در ایران و خارج از ایران انجام شده­است.

در تنظیم مطالب ابتدا نام گیاه که شامل نام متداول آن در زبان فارسی و نام علمی، نام انگلیسی و نام محلی آن در مناطق مورد مطالعه می­باشد، آورده شده­، سپس مشخصات گیاه از منظر گیاه­شناسی و پراکنش ذکر شده­است.قسمت مورد استفاده گیاه، بخش دیگری است که اطلاعات آن بر اساس مطالعات کار میدانی گردآوری شده و به ترکیبات شیمیایی موجود در گیاه به طور مختصر اشاره شده­است و سپس به مصارف درمانی در قالب مصارف درمانی محلی، طب کهن و دانش امروز پرداخته شده­است. در بخش مصارف درمانی محلی، چگونگی استفاده از گیاه توسط مردم و درمان­گران بومی در مناطق مختلف بررسی شده و در بخش طب کهن، مطالب مربوط به خواص و نحوه استفاده از گیاه مورد نظر در کتب بوعلی­سینا و رازی و سایر استادان این علم آورده ­شده­است. در آخر، اطلاعات به­دست آمده از کار میدانی و طب کهن و دانش امروز با هم در قیاس قرار گرفته­اند.
۳-۲) ابزار پژوهش
در این پژوهش از دوربین عکاسی برای ضبط تصاویر گیاهان دارویی استفاده به­عمل آمده و نیز با بهره گرفتن از مصاحبه صحبت­های مردم گردآوری و ثبت شد. نمونه­های گیاهی خشک گردآوری شده و برای آن­ها شناسنامه تهیه گردید.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فصل چهارمداده ­ها۴-۱) گیاه درمانی«درمان بیماری­های مختلف جسمی و روحی به­وسیله گیاهان را گیاه­درمانی گویند و یکی از روش­های باستانی جهان، طب گیاهی است. در گیاه­شناسی به هر گیاهی که الیاف چوبی یعنی لیگنین نداشته باشد و در روی خاک، دارای بخش­های دایمی نباشد علف گفته می­ شود، از نقطه نظر طبیعت به هر گیاهی که ارزش دارویی داشته باشد علف اطلاق می شود».­(دریایی،۲۰۱:۱۳۸۵)«در مصارف گیاهی، تغذیه طبعا در رده اول قرار می­گیرد که بنابر برآوردهای گوناگون تعداد انواع مورد استفاده در این­زمینه را بین ۲۷۰۰ تا ۴۰۰۰ نوع دانسته اند، ارقامی که بسیار پائین­تر از واقعیت به­نظر­می رسند. سپس گیاهان شفابخش مطرح می­ شود که به بیشترین تعداد و جالب­ترین پژوهش­ها دامن زده­اند. این پژوهش­ها امروز به ایجاد گیاهان تألیفی(سنتز) با مصارف ویژه درمانی منجر شده ­اند. درمان­های پزشکی، از کشورهای توسعه ­یافته گرفته تا جوامع موسوم به ابتدایی در بیش­تر موارد بر گیاهان استوار هستند».(فکوهی،۹۵:۱۳۸۵)۴-۲) تاریخچه گیاهان داروییاستفاده از گیاهان به­منظور درمان بیماری­ها، با تاریخ زندگی بشر هم­زمان بوده ­است، یعنی از زمانی که انسان پس از ابتلای به یک بیماری، به­ جستجوی وسیله­ای برای بهبود در محیط خود می­پرداخت و جز توسل به گیاهان راه دیگری پیش پای خود نمی­یافت. امروزه هیچ­گونه وسیله­ای در دست نیست که بتوان از نحوه استفاده مردم ماقبل تاریخ از گیاهان دارویی اطلاع حاصل نمود، ولی چون وقوف مردم دوران­های گذشته بر خواص درمانی یک گیاه همیشه به­ صورت یک کشف مهم تلقی می­گردید و این­گونه اطلاعات از پدر به پسر انتقال می­یافت، بررسی اصول استفاده از گیاهان دارویی که مصرف آن­ها در حال حاضر در طب عوام معمول است تا حدی می ­تواند یک نظر کلی در این­مورد بدهد. مردم دوران­های ماقبل تاریخ ضمن جستجوی وسیله­ای برای درمان بیماری­ها و یا ضمن استفاده از گیاهان برای تغذیه و غیره، به انواعی برخورد می­نمودند که مصرف آن­ها ایجاد تسکین درد یا دفع کرم می­نمود و یا خاصیت لینت و مسهلی ظاهر می­کرد و این خود باعث می­شد که در طی زمانی طولانی به­ طور تصادفی گیاهانی با اثر قوی مقوی معده، قی­آور، تاول­آور و غیره توسط مردم دوران­های قدیم کشف گردد و از آن­ها جهت درمان بیماری­ها استفاده به­عمل آید.«بر اساس این تعابیر عده­ای گفتند که تاریخ استفاده از گیاهان حتی قدیم­تر از تاریخ مدون خود انسان است چراکه از دوران پیش از تاریخ انسان­های اولیه از گیاهان استفاده کرده ­اند. براین اساس شاید بتوان گفت که در استفاده از گیاهان طولانی­ترین آزمایش بالینی تاریخ است».(توکلی صابری،۸:۱۳۶۳)«چینی­ها در سه­هزار سال پیش از میلاد لیستی از داروهای مفید به­ طور مفصل داشته اند. در کتابی­که متعلق به مردم قدیم چین است شرح متجاوز از صد گیاه آمده­است. این کتاب مربوط به دوره امپراطوری شینون است که در ۲۸۰۰ سال پیش از میلاد می­زیسته­است و در کتاب دیگری که آن نیز متعلق به مردم قدیم چین است، متجاوز از هزار گیاه با مشخصات کلی محل رویش و طرز درمان آن­ها شرح داده شده­است.یونانیان نیز جزء اولین مردمانی هستند که از گیاهان دارویی استفاده کرده ­اند. در اشعار هومر وقتی از جنگل­های متعدد آن دوره که به افسانه پیوسته سخن می­گوید، از زخم­بندی و روغن­مالی وتهیه گیاهان دارویی که تأثیری در خواب­آوری و تسکین دردها داشته سخن رفته­ و بقراط مقام شایانی برای گیاهان قایل بوده ­است. وی درکتب مختلف طبی­اش از گیاهان دارویی و طرز استفاده از آن­ها مطالبی ارزنده ارائه کرده­است».­(سلامی­،­۱۴:۱۳۸۱)
«تئو فراست دانشمند یونانی و یکی از شاگردان ارسطو در بین سال­های ۲۸۷ – ۳۷۲ قبل از میلاد یکی از بنیان­گذاران فیتوتراپی(درمان با داروهای گیاهی) fitoterâpy درکتاب خود شرح پانصد گیاه دارویی را با مشخصات درمانی آن­ها آورده­است هم­چنین دیوسکورید طبیب و گیاه­شناس یونانی در قرن اول میلادی در کتاب خود از ششصد گیاه دارویی و جالینوس از ۴۷۳ گیاه مفید دارویی نام برده­اند و طرز درمان بیماری­ها با بهره گرفتن از آن­ها را شرح داده­اند».(زرگری، ۴۳۶:۱۳۶۲)
«تاریخ طب در کشور ما مربوط به دوره آریایی بوده، و اوستا ۶۵۰۰ ق.م اولین کتابی است که از گیاهان دارویی در آن سخن رفته، به­نقل از اوستا اولین پزشک ایرانی ترتیه پدر گرشاسب پهلوان بوده که از کاربرد گیاهان دارویی و عصاره آن­ها اطلاع داشته­است. قدیمی­ترین گیاه دارویی در طول تاریخ «هوم» گیاه مقدس آئین زرتشت بوده، درکتاب­های پهلوی هوم را سرور همه گیاهان و استفاده از آن­را باعث عمر جاویدان می­دانند. تاریخ استفاده دارویی از پیاز و ادویه به ۴۵۰۰ ق.م و به­نقل از هرودوت استفاده از گیاهان دارویی میرحCommiphora ­­، کاسیا­Cinnamomu ­­، سینا­موم Cinnamimum­zylanica ­، آنیزinpimella anisum­ و مارجورام­Oroganum_­ argorana ­در مومیایی کردن اجساد به۵۲۰۰ ق­م می­رسد».(هاشمی­نژاد و بهادری،۱۳۸۷،۱۴­)«در دوران بعد از اسلام نوابغی چون ابومحمد زکریای­رازی، ابوعلی سینا، جرجانی و اهوازی پا به عرصه جهان گذاشتند و باعث پیشرفت­های شایانی در علم طب گشتند. در دوران این دانشمندان به شمار گیاهان دارویی پیوسته افزوده شده و نمونه­های جدیدی به­دست آمد. کتاب دوم قانون در طب ابن­سینا که حاوی مطالبی در مورد ادویه مفرده می­باشد، یکی از بزرگ­ترین کتبی است که در مورد گیاهان دارویی تدوین شده، کتاب «الابنیه عن­الحقایق­الادویه» نوشته موفق­الدین ابومنصور علی­الهروی از کتاب­های معتبر این رشته می­باشد که از ۵۸۴ ماده و از موادی که در مداوا به­کار می­رفته بحث کرده و خواص طبی هر یک را بیان نموده ­است.ابن بیطار نیز که در قرن ۱۳ میلادی می­زیسته، اختصاصات متجاوز از ۱۴۰۰ گیاه که خود شخصا آن­ها را می­شناخته در کتاب خود شرح داده­است. کتاب او در واقع یک دایره­المعارف حقیقی گیاه­شناسی است که همه تجارب یونانی، ایرانی را دربردارد».(­سلامی،۲۶:۱۳۸۱)«گرچه روش­های نوین امروزی علم گیاه­شناسی توانسته حدود۰۰۰/۳۵۰ گونه از گیاهان موجود در کره ارض را شناسایی کند؛ اولا فقط ۰۰۰/۱۰ گونه آن از دید دارویی بررسی شده و هنوز راه درازی در پیش است تا به مواد مؤثره گیاهان ناشناخته از نظر دارویی پی برد و تأثیر آن را بر دردهای گوناگون انسان آزمایش کرد».(توکلی صابری­،۸:۱۳۶۳)۴-۳) زمان جمع­آوری اندام­های گیاهان داروییپوست؛ فصل بهار قبل از شروع فعالیت گیاهبرگ؛ پس از کامل شدن برگ­ها در حین گل دادن گیاه، قبل از رسیدن دانه و میوه گیاهگل؛ بلافاصله بعد از باز شدن یا هنگام گرده­افشانیمیوه؛ قبل یا هنگام رسیدن کامل محصول
دانه؛ در پاییز هنگام رسیدن کامل
۴-۴) گیاهان دارویی مورد استفاده در منطقه؛

• • ایدئولوژی به عنوان «آرمان غیرعقلانی معطوف به عمل‏» نیز به کار رفته است که چنین کاربردی شاید به علت ظهور ایدئولوژی های فراگیر قدرتمندی باشد که در روسیه، آلمان و ایتالیا شکل گرفتند و این بحث مطرح شد که چنین ایدئولوژی هایی به چه دلیل در این جوامع پاگرفت و دموکراسی های غربی چگونه می‏توانند از تکوین آن ها ممانعت‏ به عمل آورند. یکی از نتایج اولیه تمرکز بر ایدئولوژی های توتالیتر (تمامیت‏خواه)، نسبت دادن معنای مذموم به اصطلاح ایدئولوژی بود و برای حمله به «توتالیتاریانیسم»‏ ایدئولوژی را سیستم باور معطوف به عمل غیرعقلانی ترجمه کردند. به عبارت دیگر، ایدئولوژی به عنوان ایده‏آل های تحریف شده و گزینش سیستم اجتماعی مطرح گردید که ارزیابی ساده‏ای از واقعیت ارائه می‏دهد.

  ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

«خانم آرنت» معتقد است، ایدئولوژی ها پدیده‏های تازه‏ای هستند که در گذشته در زندگی سیاسی نقش چندانی به عهده نداشتند و پیش از هیتلر و استالین توانایی بالقوه آن ها هنوز کشف نشده بود. از نظر وی در ایدئولوژی های غربی سه ویژگی زیر وجود دارد:
نخست آنکه، نه تنها آنچه را در حال حاضر وجود دارد تبیین می‏کنند بلکه آنچه را که بر جهان گذشته و خواهد گذشت نیز تبیین می‏کنند. داعیه تبیین تام و وعده تبیین همه رویدادهای تاریخی را می‏دهند و مدعی تام گذشته و دانش تام نسبت‏ به زمان حال و پیش‏بینی درست آینده هستند. دوم، تفکر ایدئولوژیک خود را از تجربه مستقل می‏داند، زیرا دیگر نیازی نمی‏بیند که از رخدادهای تازه چیزی بیاموزد. سوم، از آنجا که ایدئولوژی توان دگرگون کردن واقعیت را ندارد، تلاش می‏کند اندیشه را با روش های برهانی از قید تجربه آزاد کند. تفکر ایدئولوژیک واقعیت ها را در نظام منطقی و ذهنی سامان می‏دهد و برای این کار همه چیز را از یک قضیه مسلم و بدیهی آغاز می‏کند و آن ها را از همان قضیه استنتاج می‏نماید. احتجاج ایدئولوژیک نوعی قیاس منطقی است که وقتی قضیه اصلی‏اش را که همان نقطه عزیمتش می‏باشد، مستقر کند دیگر به هیچ تجربه‏ای اجازه دخالت در تفکر ایدئولوژیک نمی‏دهد (اخوان منفرد، ۱۳۷۵: ۴).
«ریمون آرون» نیز ایدئولوژی ها را آموزه‏هایی می‏بیند که دارای سه خصیصه‏اند، یکی خصلت عاطفی آن هاست که برخلاف اندیشه‏های ناب بیشتر طالب متقاعد کردن هستند تا بیان کردن، دیگری توجیه علایق و منافع است و سوم ساخت‏ به ظاهر منطقی، عقلی و منسجمی است که در برخی از ایدئولوژی ها مانند مارکسیسم این نظم بیشتر است. ایدئولوژی تنزل اندیشه به سطح عمل است لذا مشوق و وسیله عمل سیاسی قرار می‏گیرد(بشلر، ۱۳۷۰: ۷ – ۸).
در ادامه به سایر نظریه پردازانی که درباره ایدئولوژی دارای نظریه می باشند پرداخته می شود،که در همین چهارچوب برخی از نویسندگان از اندیشه «پایان عصر ایدئولوژی‏» نیز حمایت کرده‏اند. از جمله «دانیل بل» معتقد است، جوشش ایدئولوژی در جهان غرب پس از جنگ جهانی دوم به تدریج می‏رود که خاموش شود، زیرا قالب های ساده ایدئولوژیکی توان تبیین پدیده‏های پیچیده عصر ما را ندارند. وی معتقد است‏شرایط بحث ایدئولوژیک را دیگر نمی‏توان در کشورهای پیشرفته‏ای مانند آمریکا و اروپای غربی یافت (اخوان منفرد، ۱۳۷۵: ۴).
«مارتین لیپست» نیز مدعی است که دموکراسی در دنیای غرب، نماینده جامعه خوب در مرحله عمل است. این موضوع در مقاله «فوکویاما» جنبه تازه و جالبی می‏یابد چه وی معتقد است‏ سرنوشت انسان ها در ساختار دموکراسی لیبرال تحقق یافته است. نزد فوکویاما نقطه نهایی روند تاریخ که به قول هگل به سوی هدف خاصی می‏رود، دولت لیبرال دموکراتیک است و پایان تاریخ به معنای پیروزی یک ایدئولوژی واحد یعنی دموکراسی لیبرال می‏باشد که هیچ جانشینی ندارد; یعنی عصر مبارزات سیاسی بزرگ سپری گشته است. همچنین «کلایتون» از اضمحلال ایدئولوژی در احزاب سیاسی غرب صحبت کرده و روند آن را حتی در احزاب کارگری نشان داده است. البته باید بر ‏برخی از جامعه‏شناسان مانند «لویی آلتوسر» که ایدئولوژی را به اعمال انسان ربط داده بر جدایی ایدئولوژی و علم تاکید دارند، معتقدند ایدئولوژی ملاط پیونددهنده جوامع انسانی و جزئی از اندامواره تمامیت اجتماع است و جوامع بشری در زندگی تاریخی‏شان ایدئولوژی را به عنوان عنصری کاملأ حیاتی و اساسی در تنفس و زندگی تاریخی‏شان ترشح می‏کنند. از نظر وی لازمه یک ایدئولوژی مانند محافظه‏کاری این است که راه های به هم پیوندزدن ساختارهای اجتماعی مانند مدرسه،کلیسا، اتحادیه‏های کارگری و خانواده که آلتوسر آن ها را «دستگاه های ایدئولوژیک دولتی‏» می‏خواند، بررسی کنیم، لذا صحبت از پایان ایدئولوژی بی‏معنی است (مکنزی ۱۳۷۵: ۳۶ – ۳۸).
۲-۲- شرایط اجتماعی و سیاسی
شرایط اجتماعی و سیاسی که باعث دگرگونی اجتماعی می شوند، در برگیرنده هرگونه تغییرات در ساختار، نهاد یا سازمان اجتمـاعی است. از این‌رو شیـوه‌های زندگی و نهادهای اجتماعی جهان امروزی با شیوه‌های زندگی و نهادهای اجتماعی گذشته‌ای نه چندان دور بشر، تفاوت اساسی یافته است. لذا در نیم قرن اخیر، ما شاهد یک نوع چرخش سریع و تند از انواع دگرگونی در نظم و ساختار اجتماعی هستیم که مردم، هزاران سال در آن می‌زیسته‌اند (بروس،۱۳۸۵: ۳۳۰).
گرچه دگرگونی اجتماعی و سیاسی، خصیصه همه جوامع است، اما منشأ اصلی دگرگونی اجتماعی وسیاسی، شامل محیط طبیعی، تغییرات جمعیتی، فکر جدید، تکنولوژی، حکومت، رقابت، جنگ، برنامه‌ریزی و جنبش اجتماعی می‌شود ( بروس، ۱۳۸۵: ۳۳۰).
تحوّل اجتماعی عبارت از دگرگونی در ساخت اجتماعی؛ مثلاً در اندازه جامعه، ترکیب یا توازن میان بخش‌های مختلف آن یا نوع سازمان جامعه است در نهایت، تحوّل اجتماعی را می توان تغییر در معانی و ارزش‌هایی که در جامعه یا زیرگروه‌های مهم جامعه وجود دارد، دانست (گولد،۱۳۸۲: ۲۲۶).
تحوّلات اجتماعی برآیند مجموعه تغییراتی است، که در طول یک دوره در یک یا چند نسل در طیف وسیعی از حوزه زندگی اجتماعی انسان‌ها تحقّق می‌پذیرد. بنابراین تحوّلات اجتماعی، مجموعه‌ای از فرآیندهاست که در زمان اندک، قابل ملاحظه نیست (گی روشه،۱۳۸۵: ۲۶).
این در حالی است که دگرگونی اجتماعی، در مدت‌زمان کوتاهی قابل رؤیت و مشاهده است؛ به‌گونه‌ای که افراد عادی در طول دوره زندگی خود، یک یا چند بار آن را مشاهده می‌کنند. افراد با تغییری که در یک پدیده ایجاد می‌کنند، خود می‌توانند نتیجه‌ی آن را ببینند. از این‌رو تغییرات اجتمـاعی در محدوده‌ی مکانی و اجتماعی معیّن تحقّق می‌پذیرد (گی روشه،۱۳۸۵: ۲۶).
در کل می توان اصول حاکم بر دگرگونی شرایط اجتماعی و سیاسی را به صورت زیر بیان کرد:
۱) کنش‌ها و تصمیمات حکومت: جامعه همیشه در حال تغییر است؛ لذا حالت ایستا و یکسانی قابل رؤیت نیست؛ منتها کنشهای افراد و تصمیمات حکومت، باعث دگرگونی در جامعه میشود، که از این میان، برخی کنشها و تصمیمات، جامعه را بیش تر دگرگون میسازند. البته جوامع در دگرگونی اجتماعی از لحاظ کمّ و کیف، باهم تفاوت دارند. برخی از جوامع، بسیار سریعتر از جامعه دیگر در آهنگ دگرگونی قرار میگیرند.
۲) دگرگونی: که بیش تر، از تضاد اجتماعی پدید میآید؛ تا اعمال فردی؛ زیرا سازمانهای اجتماعی، اغلب با ناسازگاری همراهند. دگرگونی، زمانی پدید می‌آید، که مقامات سازمان، درصدد إعمال کاری برآیند؛ ولی دیگران با آن موافق نباشند. در این صورت، تعارضها به‌وجود میآید، که با گذشت زمان، با دگرگونی همراه است.
۳) توافق وضعیت اجتماعی: توافق وضعیت اجتماعی با سازمانها، شتاب در تغییرات اجتماعی را به ارمغان می آورد، به‌عنوان نمونه هیتلر از تأثیرگذاران بزرگ تغییرات در عصر خود بود. تلاش او برای برتری آلمان به جنگ جهانی منجر گردید،که با گذشت سالیان زیاد، آثار آن همچنان بر جای مانده است (شارون،۱۳۷۳: ۲۷۶).
۴) استعمارگرایی و استعمارزدایی: نظام استعماری هرچند به‌عنوان نظام بسته و ایستا به اداره جامعه مستعمره میپردازد، ولی عملکرد استعمارگران عناصر بالقوه دینامک را در جامعه تقویت میبخشد. چون کشور استعمارگر خود بذر دگرگونی را در جامعه استعمارزده میکارد؛ که در برخی موارد به‌سرعت باعث از هم پاشیدن نظام استمارگر میگردد. استعمارگر برخی از شرایط را برای خیز اقتصادی مانند وسایل حمل و نقل، ارتباطات، صنایع، الگوی رفتار اقتصادی و خدمات عمومی را فراهم میآورد. از طرفی توسعه اقتصادی در محدودهای کوچک را به‌وجود می‌آورد که همراه با نابرابری اجتماعی و طبقاتی میگردد و با گذشت زمان دگرگونی را به ارمغان میآورد (گی روشه،۱۳۸۵: ۲۱۰).
۵) نخبگان اجتماعی: با توجه به نقش و جایگاهی که نخبگان اجتماعی از آن برخودارند، با کنش‌های تاریخی، تاریخ‌سازی می‌کنند و لذا جهت سرعت و کیفیت تغییر و دگرگونی جامعه را تعیین می‌نمایند. نخبگان اجتماعی توان ویژه و برجسته‌ای در حفظ یا براندازی نظم موجود و یا برپایی طرح و سازمانی نو در جامعه دارند. این توانایی ناشی از استعداد، درک و قدرت ویژه و خارق‌العاده‌ی آنان است. به ‌همین جهت برخی از متفکران، تاریخ را میدان عمل یا صحنه بازی نخبگان قلمداد می‌کنند و در تحلیل خود از تحوّلات تاریخی، محور و کانون بحث و استدلال را به گروه نوابغ اختصاص داده‌اند. به‌نظر آنان، تاریخ و تحوّلاتش را نخبگان به‌وجود می‏آورند، به‌ویژه انقلاب ها که دگرگونی عمیق اجتماعی را رقم می‌زنند، به ‌رهبری نخبگان تحقق می یابند (مطهری، ۱۳۶۶: ۲۲۸ ).
در ادامه برخی از عوامل مؤثر بر دگرگونی شرایط اجتماعی و سیاسی را شرح می دهیم:

• عامل جمعیتی: عوامل جمعیتی یکی از مؤثرترین عامل بر دگرگونی اجتماعی وسیاسی هستند؛ زیرا افزایش یا کاهش سریع جمعیت یک جامعه، در اثر حوادثی همچون طوفان، زلزله، سیل، جنگ و … می تواند باعث دگرگونی اجتماعی و فرهنگ در جامعه گردد؛ که به‌سادگی قابل مشاهده است (رفیع پور،۱۳۸۲ :۳۴ (.

• عامل سیاسی و عملکرد رژیم‌ها: روند دگرگونی در نهاد سیاست و تغییرسیاست رژیم‌های سیاسی می‌تواند؛ بر سیر دگرگونی اجتماعی تأثیرگذار باشد، بنابراین با از بین رفتن یک رژیم و سر کار آمدن رژیم دیگر دگرگونی‌های اجتماعی در نهادهای گوناگون جامعه تحقّق می‌پذیرد؛ زیرا رهبران سیاسی، معمولاً دارای ایدئولوژی‌های خاصی هستند؛ که می‌خواهند آن‌را در جامعه نهادینه کنند؛ تا از این طریق بتوانند به اهداف خود نائل آیند(رفیع پور،۱۳۸۲ :۳۵ (.

• عوامل تکنولوژی و نوآوری: عوامل تکنولوژی و نوآوری، در دگرگونی اجتماعی و فرهنگی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا با ظهور پدیده‌های جدید در عرصه زندگی اجتماعی افراد جامعه، یک نوع جاگزینی برای وسایلی که تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است، صورت می‌گیرد، که با خود، دگرگونی‌هایی را در جامعه به ارمغان می‌آورند. عوامل تکنولوژی و نوآوری، زمانی می‌توانند در دگرگونی اجتماعی مؤثر باشند، که حداکثر افراد یک جامعه در خلق تکنولوژی و نوآوری و پذیرش پدیده‌های نوظهور، نقش داشته باشند و آن‌را مورد پذیرش خود قرار دهند. البته این انگیزه، بیش تر جنبه روانی دارد؛ زیرا افراد، معمولاً تنوع‌طلب، ابداع‌گر و کنجکاو هستند(روح‌الامینی،۱۳۸۳ :۲۷ ).

• عوامل جعرافیایی و محیطی: محیط جعرافیایی، یکی از عوامل تأثیرگذار بر دگرگونی‌های اجتماعی است. شرایط محیطی که مردم در آن زندگی می‌کنند، بر چگونگی تجهیز وسایل و رشد صنایع مورد نیاز در آن محیط طبیعی و جغرافیایی مؤثر است؛ بنابراین در محیط نامساعد آب و هوایی، مانند مناطق قطبی، زندگی افراد، بسیار متغیر از مناطق استوایی یا دلتایی است. به‌همین دلیل، ما بیش تر شاهد رشد تمدنها، در مناطق دلتایی که دارای زمینهای حاصل‌خیز می‌باشد هستیم. به‌علاوه محیط‌هایی که به‌سادگی دسترسی به وسایل ارتباطی، با مراکز عمده تجاری و صنعتی را دارند؛ بیش تر از مکان‌هایی که از این امتیاز محرومند، دست خوش دگرگونی قرار می‌گیرند (گیدنز،۱۳۸۳: ۶۹۵).

• عامل دگرگونی فرهنگی؛ مطالعات نشان می‌دهد، که در تمام ادوار زندگی اجتماعی بشر، هیچ قوم و ملّتی یافت نشده که فرهنگ آن‌ها ثابت و استوار مانده باشد. هرچند روند تغییر و دگرگونی، در میان اقوام و گروه‌ها مساوی نبوده و از شدّت و ضعف‌هایی برخوردار بوده که عوامل متعددی در این روند نقش داشته‌اند. در زندگی ابتدایی و ساده‌ای که بشر داشته، جریان دگرگونی در فرهنگ، بسیار کند و آرام صورت می‌گرفته است؛ زیرا زمینه‌های دگرگونی سریع وجود نداشته است (زند وکیلی،۱۳۸۳: ۶۵).

۳- عناصر ایدئولوژی انقلاب
آنچه انسان را از سایر جانداران جدا می سازد، برخورداری او از موهبت ها و استعدادهای فکری و ذهنی و توانایی اندیشیدن و انتخاب کردن است. آرمان ها دارای دو بخش جهان بینی به معنی هست ها و نیست ها و به معنی بایدها و نبایدها هستند و همواره رابطه تنگاتنگی بین جهان بینی و وجود دارد. وقتی ما از هست ها و نیست های ویژه ای سخن می گوئیم، بایدها و نبایدهای خاصی را نیز در برابر خود می یابیم و البته واضح است که منطقاً نمی توان از یک گروه هست و نیست (یک جهان بینی خاص) هر نوع از باید و نباید را استخراج کرد. وجود رهبر، تشابه بی حد و اندازه ای با ایدئولوژی دارد. و به صورت مشخص وبارز از عناصر مهم کلیدی ایدئولوژی است. در جریان یک انقلاب همیشه یک ایدئولوژی حاکم نمی‌شود، بلکه انواع ایدئولوژی‌ها در کنار یکدیگر فعال اند ولی ایدئولوژی عام تر و نزدیکتر به اکثریت (منظور کسانی است که در روند انقلاب نقش فعالتر و ایدئولوژی بارزتر و پذیرفتنی تری دارند) از درون خود رهبری را برای بسیح این نیروها در نظر می گیرد و نقش هم آوایی برای انقلاب شروع می گردد. این رهبر علاوه برداشتن ویژگی‌ها سیاسی و اجتماعی و قشری باید شجاعت ایستادن در مقابل حکومت را هم داشته باشد. همچنین تعادل و تعامل با دیگر گروه‌ها و دسته‌ ها نیز در روند پیروزی نقش بسیار مهمی دارد.
به صورت کلی ، عناصری که باعث ایجاد یک ایدئولوژی می شود را به شرح زیر می‏آوریم :

• آگاهی سیاسی برای صف‏آرایی.

• نقد ترتیبات اجتماعی برای زیر سؤال بردن وضع موجود و ایجاد تنفر نسبت‏ به آن.

• معرفی مجموعه‏ای جدید از ارزش های فردی، اجتماعی و معنوی.

• طرح کلی جامعه مطلوب.

• معرفی برنامه‏های عملی برای رسیدن به اهداف، در جهت ویران کردن وضع موجود و ایجاد نهادهای نوین.

• ایجاد روحیه فداکاری، ایثار، صبر و شکیبایی انقلابی که لازمه عمل انقلابی و اقدام سیاسی در بسیج است.

• ساده سازی جهت پرده‏پوشی و تسهیل روند بسیج.

• ایجاد اعتماد به نفس و تعهد به اقدام عملی.

• ادعاهای مبتنی بر صداقت، حقانیت و عقلانیت‏ برای توجیه پیروان.

• بسیج همگانی با اجرا کردن موفق کارکردهای فوق (اخوان مفرد، ۱۳۷۹: ۴۰).

۴-کارکرد ایدئولوژی انقلابی
ایدئولوژی بسیج دارای کار ویژه های اساسی زیر است :

• ارائه تعبیری ساده و عامه فهم از دشواری های موجود و تأکید بر وجوه مشترک اعتراض های گروه های مختلف اجتماعی.

• نکوهش وضع موجود و یافتن ریشه های نابسامانی و ناروایی متصور که اگر بتواند گناه همۀ ناروایی ها را به گردن مقام یا نهاد واحدی بیندازد و همۀ شکوه ها و اعتراض ها را بدان سو متوجه سازد، در امر بسیج کاراتر است.

• عرضۀ راه حل های عملی هم برای ویران کردن نهادهای موجود و هم برای ایجاد نهادهای نوین.

• ترسیم وضع مطلوب و تعیین اهداف غایی جنبش و معرفی وسایل دستیابی بدانها، با ذکر این نکته که تصویر وضع مطلوب آینده معمولاً در هاله ای از ابهام است تا نیروی تخیل پیروان ایدئولوژی انقلابی را بیش تر برانگیزد و به نیروی بسیج بیفزاید.

• عرضۀ تبیین تازه ای از تاریخ به سود جنبش و ستایش از گذشتۀ آن، در نتیجه وضع موجود وضعی منسوه اعلام می گردد که پاسداران آن باید به «زباله دان تاریخ» افکنده شوند.

• انجام بسیج همگانی البته چنانچه با انجام موفق کارکردهای فوق به عنوان ایدئولوژی کل جامعه پذیرفته شود (بشیریه ۱۳۷۲ : ۸۱ – ۸۳).

با بهره گرفتن از مطالب فوق، کارکردهای ایدئولوژی را به شرح زیر می آوریم و تأکید می کنیم که شرط تفوق ایدئولوژی در بسیج منجر به انقلاب، انجام موفق این کارکردهاست :

با توجه به مقدار آمار t که اهمیت نسبی حضور هر متغیر مستقل در مدل را نشان می دهد و با توجه به سطح معناداری کمتر از ۵ درصد برای کلیه متغیرهای مستقل می توان پی برد که اثر همه متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته پژوهش معنادار است. همچنین با توجه به معادله رگرسیون می توان بیان کرد:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

یعنی با افزایش یک نمره در رازداری و بیطرفی حسابداران، میانگین نمره سبکهای نوین رهبری به اندازه ۱۳/۰ افزایش می یابد.
با افزایش یک نمره در مسئولیت­ پذیری اجتماعی حسابداران، میانگین نمره سبکهای نوین رهبری به اندازه ۱/۰ افزایش می یابد.
با افزایش یک نمره در الزامات قانونی حسابداران، میانگین نمره سبکهای نوین رهبری به اندازه ۴۱/۰ افزایش می یابد.
با افزایش یک نمره در ارزش­های فردی حسابداران، میانگین نمره سبکهای نوین رهبری به اندازه ۲۵/۰ افزایش می یابد.
۴-۴ برآورد و آزمون مدل‌های اندازه گیری
وجود اجزای متعدد در مدل تدوین شده، پژوهشگران را به این سمت سوق داده است که قبل از آنکه مدل تدوین شده در همان گام اول مورد برآورد و آزمون قرار گیرد، در ابتدا مدل‌های اندازه گیری برآورد و آزمون شوند. می‌توان گفت بررسی روابط ساختاری بین متغیرهای پنهان، هنگامی منطقی‌تر و با معناتر تفسیر می‌شود که اندازه گیری سازه های پنهان با توجه به معیارهای علمی قابل قبول باشند. وجود شاخص‌های برازش کلی ضعیف برای هر یک از مدل‌های اندازه گیری به معنای آن است که ورود آن مدل اندازه گیری به مدل معادله ساختاری می‌تواند پژوهشگر را در تحلیل روابط ساختاری بین متغیرهای پنهان با اشتباه مواجه سازد (قاسمی،۱۳۸۹).
محقق با توجه به تلاشی که در تدوین مدل نظری خود و گردآوری داده‌ها به انجام رسانده است، این انتظار را دارد که برازش داده‌ها به مدل در پژوهش او بر اساس معیارهای علمی قابل قبول باشد (قاسمی، ۱۳۸۹). یک مدل اندازه گیری جزئی از مدل معادله ساختاری است که نحوه سنجش یک متغیر پنهان را با بهره گرفتن از دو یا تعداد بیشتری متغیر مشاهده شده تعریف می‌کند. همچنین می‌توان گفت که در مدل اندازه گیری مشخص می‌شود که مجموعه متغیرهای مشاهده شده برای یک متغیر پنهان تا چه حد تحت تأثیر متغیر پنهان مورد نظر و تا چه حد تحت تأثیر متغیر خطا (همه عوامل تأثیرگذار غیر از متغیر پنهان مورد نظر) هستند. وزن هر یک از معرف‌ها در تعریف متغیر پنهان پس از ورود داده‌ها و برآورد پارامترها مشخص خواهد شد. در مجموع هر چه واریانس مشترک یک متغیر پنهان با یک متغیر مشاهده شده بیشتر باشد وزن آن متغیر مشاهده شده در تعریف متغیر پنهان بیشتر خواهد شد. به این ترتیب می‌توان گفت به ازای هر متغیر دارای یک مدل اندازه گیری هستیم (قاسمی، ۱۳۸۹). با توجه به مدل مورد نظر، پژوهش حاضر دارای چهار مدل اندازه گیری می‌باشد.
۴-۴-۱ سنجش مدل اندازه گیری ارزشهای فردی
در پژوهش حاضر متغیر ارزشهای فردی با ۴ سؤال در مقیاس لیکرت ۵ گزینه ای (۱: خیلی کم تا ۵: خیلی زیاد) طراحی شد. نتایج تحلیل عاملی انجام شده برای تعیین صحت مدل سنجش در جدول زیر مشاهده می‌شود.
جدول ۴-۱۲: شاخص‌های برازش مدل اندازه گیری ارزشهای فردی

شاخص برازش

NC

RMSEA

NFI

NNFI

GFI

RMR

۲۲/۲

۰۵۹/۰

۹۰/۰

۹۰/۰

۹۰/۰

۰۳۲/۰

جدول فوق شاخص‌های برازندگی مدل اندازه گیری متغیر را نشان می‌دهد. بر اساس جدول آشکار می‌شود که مدل اندازه گیری متغیر، مدل مناسبی است زیرا مقدار کای دو به هنجار در بازه‌ی مطلوب بین یک تا پنج قرار دارد. مقدار RMSEA زیر ۱/۰ و RMR زیر ۰۵/۰ بوده و مقادیر سایر شاخص‌ها بالاتر از ۹۰/۰ می‌باشد که همگی مقدار مطلوبی هستند.
شکل۴-۱: نتایج تحلیل عاملی تأییدی عامل ارزشهای فردی در حالت استاندارد
در شکل فوق نتایج مربوط به تحلیل عاملی تأییدی چهار شاخص مربوط به عامل در حالت استاندارد ارائه شده است که به منظور مقایسه‌ی بین متغیرهای مشاهده گر می‌باشد. در این شکل به دلیل این که واحدهای اندازه گیری متغیرها یکسان است امکان مقایسه بین متغیرهای مشاهده گر به یک متغیر پنهان فراهم می‌شود.
.
شکل۴-۲ : نتایج تحلیل عاملی تأییدی ارزشهای فردی در حالت معنا داری
شکل فوق، معناداری تک تک پارامترها و ضرایب خطای مدل را مورد بررسی قرار می‌دهد. برای این که پارامتری معنادار شود عدد معناداری یا مقدار t باید از عدد ۹۶/۱- کوچک‌تر و از عدد ۹۶/۱ بزرگ‌تر باشد. در مدل فوق همان طور که ملاحظه می‌شود تمام پارامترهای مربوط به ارتباط متغیرها از ۹۶/۱ بزرگ‌تر بوده و بنابراین معنادار است.
۴-۴-۲ سنجش مدل اندازه گیری الزامات قانونی
در پژوهش حاضر متغیر الزامات قانونی با ۳ سؤال در مقیاس لیکرت ۵ گزینه ای (۱: خیلی کم تا ۵: خیلی زیاد) طراحی شد. نتایج تحلیل عاملی انجام شده برای تعیین صحت مدل سنجش در ادامه مشاهده می‌شود.

چهارشنبه‌سوری در شیراز
شیرازیان چهارشنبه‌ی آخر سال را چهارشنبه‌سوری می‌گویند و غروب سه‌شنبه مرسوم است که هفت کپه KOPE و یا سه کپه خار تهیه می‌کنند، آن‌ها را آتش زده و از روی آتش می‌پرند و می‌گویند:
«زردی من از تو سرخی تو از من»
برخی از زنان و دختران شیرازی به سعدیه رفته و در آب حوض ماهی، آب‌تنی می‌کنند و با جام دعا و چهل کلید آب به سر می‌ریزند. این کار هم به خاطر سلامتی و هم به خاطر مهر گرمی انجام می‌شود.
زنده یاد استاد سید ابوالقاسم انجوی شیرازی درباره «حوض ماهی» مطلبی دارد که آن را می‌خوانید:
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: بهار شیراز)
حوض ماهی
در شیراز علاوه بر آداب و مراسمی که در شب چهارشنبه‌سوری برگزار می‌شود، رفتن عموم به «حوض ماهی» هم از رسوم قدیم است. در گوشه‌ی غربی باغ آرامگاه شیخ اجل سعدی یک قنات آب گرم معدنی روان است که چند پله می‌خورد تا به سکو و حوضچه‌ای برسند (این آب در بیرون باغ، آفتابی و بر روی زمین جاری می‌شود) بر گرد آن حوضچه برای کندن جامه و آب‌تنی کردن یک سکوی هشت ضلعی تعبیه شده است و آن محل در زبان عامه به «حوض ماهی» شهرت دارد. چرا که این قنات از ماهی ریز و درشت لبریز است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: چشمه سعدی)
از ایام کودکی می‌شنیدیم که دختر شاه پریان به شکل و شمایل یک ماهی بزرگ‌تر، در حالی که یک لنگه گوشواره‌ی بزرگ در گوش چپ دارد، در میان ماهی‌ها به شنا مشغول است و از دهنه‌ی تاریک قنات پیش‌تر نمی‌آید. اما هر که نیّتی کند مراد او را می‌دهد.
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: چشمه سعدی)
از همین رو، زنان به طور عموم و دختران دم‌بخت و زنان جوان بالاخص، به نیّت تندرستی، رفع قضا و بلا، باطل‌السحر، بر آمدن حاجت‌ها و سفیدبختی وارد حوض می‌شوند و بدن خود را به جریان آب فراوان و گرم و مطبوع می‌سپارند و با جام برنجی «چهل کلید» که درون و بیرون آن دعاهایی کنده‌اند، چهل جام آب به سر و تن خود، یعنی به شانه راست و شانه چپ و سر، می‌ریزند.
گاه پیش می‌آید یکی از ماهی‌های بازیگوش دهانش را به پوست نزدیک می‌کند و از تن، آب می‌مکد، با همین تماس مختصر جیغ و ویغ دخترخانم را به هوا می‌برد.
بعضی‌ها برای رفع زردیان و «زردی یرقان» یکی دو تا از ماهی‌های کوچک و ریز این قنات را به وسیله‌ی همان جام‌ها می‌گیرند و می‌بلعند و عقیده دارند زردیشان مرتفع می‌شود.
باری، ماندن در آن استخر مانند آب نیمه‌گرم البته مطبوع و آرام‌بخش است و حوصله‌ی زنان هم فراوان. اما دم‌دمای غروب، مردها که منتظرند تا زنان سر حوض را خلوت کنند، کاسه صبرشان لبریز می‌شود و با صدای بلند و اوقات تلخ از آن‌ها می‌خواهند تا بساطشان را جمع کنند و نوبت را به آنان بدهند. عاقبت هم بانوان با غرولند بسیار «حوض ماهی» را به مردان وا می‌گذارند.
زیارت حضرت شاه‌چراغ «ع»
رسم است که دختران دم‌بخت در شب چهارشنبه‌سوری برای بخت‌گشایی به زیارت حضرت احمدبن موسی شاه‌چراغ «ع» می‌روند. شاه‌چراغ از جمله امامزاده‌های واجب‌التکریم است. مردم شیراز به شاه‌چراغ علاقه زیادی دارند. شب زیارتی شاه‌چراغ شب جمع می‌باشد.
فال گوش ایستادن
فال گوش ایستادن هم نزد زنان شیرازی مرسوم است. زنی که بخواهد فال گوش بایستد چادر سر کرده نیّت می‌کند در پناه کوچه‌ای، در گوشه‌ای می‌ایستد و بر اساس گفته‌ی عابرین تفأل می‌زند. اگر گفته را مطابق میلش دید خود را به مراد رسیده می‌داند.
هم‌چنین رسم است که بعضی از زنان برای برآوره شدن حاجت، در زیر منبر مسجد جامع حلوا درست می‌کنند. به این منبر، منبر مرتضی علی می‌گویند.
آش ابودردا
هم‌چنین مراسم دیگری که شیرازیان دارند پختن آشی است به نام آش ابودردا بعضی معتقدند که وسایل اولیه‌ی آش باید از راه گدایی تأمین شود.
این ‌آش را، هم به خاطر درمان بیماری و هم به خاطر بخت‌گشایی می‌پزند.
زنده یاد استاد ابراهیم شکورزاده در کتاب عقاید و رسوم مردم خراسان درباره‌ی آش ابودردا می‌نویسد:
عوام‌الناس عموما کلم ابوالدردا را «ابودردا» تلفظ می‌کنند و ظاهراً از جهت مشابهت یا قرابتی که این کلمه با کلمه «درد» فارسی دارد، چنین پنداشته‌اند که ابوالدردا در دوران عمر خود همیشه علیل و مریض بوده و هرگز روی سلامتی به خود ندیده است. شاید همین تصور آنان را به فکر انداخته است که برای دفع بیماری از خانه و شفای بیمار خویش آشی به نام آش ابودردا بپزند و بین فقرا تقسیم کنند. این آش روز چهارشنبه‌سوری آخر صفر هم پخته می‌شود.
رسم این است که دختران دم‌بخت که هنوز به خانه‌ی شوهر نرفته‌اند به محلی به نام «خانه سید ابوتراب» واقع در کوچه‌ی شیشه‌گرها می‌روند و زیر درخت کهنسالی که در آن خانه وجود دارد، حلوا می‌پزند و بین فقرا تقسیم می‌کنند و از صاحب آن خانه یعنی «سید ابوتراب» که گویا سید بزرگواری بوده و ششصد سال قبل از این می‌زیسته و صاحب کرامات بود حاجت می‌خواهند.
در شب چهارشنبه‌سوری شیرازیان بوخوش (اسفند) در آتش می‌ریزند که خانه را معطر کند. بوی بوخوش خاصیت گندزدایی هم دارد و از گذشته دور مورد توجه مردم این سامان بوده است.
آجیل چهارشنبه‌سوری
از جمله خوردنی‌هایی که شب چهارشنبه‌سوری شیرازی‌ها استفاده می‌کنند آجیل چهارشنبه‌سوری است که بدان «آجیل شیرین» هم می‌گویند. این آجیل مخلوطی است از: کشمش، نخودچی، مغز بادام، مغز گردو، انجیر، مویز، توت خشک، کنجد بوداده، شاهدانه، تخمک، گندم برشته، برنجک، قصب، خارک (نوعی خرمای خشک) و قیسی.
تفأل به دیوان حافظ
با توجه به ارادتی که شیرازیان به حضرت خواجه حافظ دارند، در این شب دور هم جمع شده و از دیوان حافظ فال می‌گیرند که بدان فال دوره می‌گویند.
چهارشنبه‌سوری
به روایت: علی نقی بهروزی
زنده یاد علی نقی بهروزی در کتاب ارزشمند واژه‌ها و مثل‌های شیرازی و کازرونی «انتشارات اداره کل فرهنگ و هنر فارس» می‌نویسد: در شیراز به دو شب چهارشنبه‌سوری گفته می‌شود. یکی آخر ماه اسفند (چهارشنبه آخر سال) و دیگر چهارشنبه آخر ماه صفر، در هر دو شب مراسمی به عمل می‌آید که کاملاً شبیه به هم‌اند.
ولی در شب چهارشنبه آخر سال (چهارشنبه آخر اسفند) مفصل‌تر می‌باشد. مردان و زنان شیراز معتقدند که هرگاه عصر سه‌شنبه آخر سال در آب سعدی (آبی که از قنات آرامگاه سعدی یا حوض ماهی جریان دارد) شستشو کنند تا سال دیگر بیمار نمی‌شوند. از این رو، عصر سه‌شنبه آخر سال ازدحام غریبی در اطراف جدول مزبور دیده می‌شود.
باید دانست چون آب قنات سعدی یک نوع آب معدنی است که در آن جیوه مخلوط است و برای امراض جلدی مفید است، مقارن غروب شب چهارشنبه‌سوری در جلو در خانه‌ها آتش زیادی می‌افروزند و زنان و مردان و اطفال از روی آن می‌پرند و می‌گویند: «زردی من از تو، سرخی تو از من» و در کنار آن یک سبو یا کوزه‌ی سفالین کهنه را می‌شکنند نیّت آن‌ها در این کار این است که در سال آینده گره از کار آن‌ها گشوده شود.
در بنادر جنوب مردم به جای شکستن کوزه، در کنار آتش، کنار دریا می‌روند و آن را در دریا می‌اندازند از جمله مراسم مخصوص شب چهارشنبه‌سوری که بیش‌تر بین زنان و به خصوص دختران دم‌بخت مرسوم و متداول است «فال گوش» می‌باشد.
آجیل مشکل‌گشا
در بعضی از منازل، مجلس شب‌نشینی می‌شود و در آن آجیل مشکل‌گشا مصرف می‌کنند.
باید دانست که آجیل مشکل‌گشا بر خلاف آجیل‌های معمولی که شور است «شیرین» می‌باشد. یعنی از خارک، کشمش، نخودچی، مویز، انجیر، قصبک و شکرپنیر تشکیل می‌شود. در حالی که حاضرین مشغول خوردن آجیل هستند. زنی قصه‌ی آجیل مشکل‌گشا را می‌گوید.
در شب چهارشنبه‌سوری ریختن کندر و اسفند در آتش که آن را در شیراز بوخوش گویند مرسوم و متداول است.
صحبت از قصه‌ی آجیل مشکل‌گشا شد. روایت شیرازی این قصه را که در کتاب قصه‌های مردم فارس جلد اول آورده‌ام می‌خوانید این قصه در شیراز به نام «قصه‌ی بابا خار کن» معروف است.
چهارشنبه‌سوری در مسجد بردی «قصردشت» (که امروزه جزء شهر شده است)
به روایت: جواد شاسمن
در قصردشت در آغاز شب زن و مرد لباس نو به تن کرده و در هر خانه گوشه‌ای از حیاط شمعی روشن می‌کنند و در آن به رقص و پایکوبی می‌پردازند. بعد بوته‌های خار یا چوب را در کوچه‌ها آتش زده و از روی آتش می‌پرند و می‌گویند:
«سرخی تو از ما زردی ما از تو»
فال گوش ایستادن هم در قصردشت مرسوم است که زن‌ها آن را انجام می دهند. از مراسم دیگر فال کلوک KOLUK است. کلوک کوزه‌های دهن گشادی است که روی آن را لعاب سبز داده و برای نگهداری روغن و ترشی استفاده می‌کنند. (فقیری، ۱۳۸۲: ۳۵)
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: نوروز در شیراز)
قصه‌های نوروزی مردم فارس:
قصه بابا خار کن
یکی بود و یکی نبود