بسم الله الرّحمن الرّحیم
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد ارسنجان
دانشکده علوم انسانی، گروه روانشناسی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A.)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

گرایش: عمومی
عنوان:
پیش‌بینی سلامت روان و تاب‌آوری فرزندان
بر اساس رضایت زناشویی و سبک‌های دلبستگی مادران
استاد راهنما:
دکتر محبوبه چین آوه
استاد مشاور:
دکتر صدراله خسروی
نگارش:
مژده اکبرزاده
بهار ۱۳۹۳
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد ارسنجان
دانشکده علوم انسانی، گروه روانشناسی
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A.)
گرایش: عمومی
عنوان:
پیش بینی سلامت روان و تاب‌آوری فرزندان
بر اساس رضایت زناشویی و سبک‌های دلبستگی مادران
نگارش:
مژده اکبرزاده
ارزیابی و تصویب شده توسط کمیته داوران پایان نامه با درجه بسیار خوب
امضاء اعضای کمیته پایان نامه
دکتر محبوبه چین آوه (استاد راهنما)
دکتر صدراله خسروی (استاد مشاور)
دکتر سید احمد میرجعفری (استاد داور)
مدیر گروه آموزشی معاون / مدیر پژوهشی و فناوری دانشگاه
نام و نام خانوادگی: …………………………….. نام و نام خانوادگی: ……………………………..
بهار ۱۳۹۳
شماره: . . . . . . . . . . . . . . . . ..
تاریخ: . . . . . . . . . . . . . . . . .
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد ارسنجان
تعهدنامه اصالت رساله یا پایان نامه
اینجانب مژده اکبرزاده دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته در رشته روانشناسی گرایش عمومی که در تاریخ ۸/۳/۱۳۹۳ از پایان نامه خود تحت عنوان «‌پیش‌بینی سلامت روان و تاب‌آوری فرزندان بر اساس رضایت زناشویی و سبک‌های دلبستگی مادران» با کسب‌ نمره و درجه بسیار خوب دفاع نموده‌ام بدینوسیله متعهد می شوم:

1. 1. این پایان نامه حاصل تحقیق و پژوهش انجام شده توسط اینجانب بوده و در مواردی که از دستاوردهای علمی و پژوهشی دیگران (اعم از پایان نامه، کتاب، مقاله و …. ) استفاده نموده ام، مطابق ضوابط و رویه موجود، نام منبع مورد استفاده و سایر مشخصات آن را در فهرست مربوطه ذکر و درج کرده ام.

1. 1. این پایان نامه قبلاً برای دریافت هیچ مدرک تحصیلی(هم سطح، پائین تر یا بالاتر) در سایر دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ارائه نشده است.

1. 1. چنانچه بعد ازفراغت از تحصیل، قصد استفاده و هر گونه بهره برداری اعم از چاپ کتاب، ثبت اختراع و ….. از این پایان نامه داشته باشم، از حوزه معاونت پژوهشی واحد مجوزهای مربوطه را اخذ نمایم.

1. 1. چنانچه در هر مقطعی زمانی خلاف موارد فوق ثابت شود، عواقب ناشی از آن را می پذیرم و واحد دانشگاهی مجاز است با اینجانب مطابق ضوابط و مقررات رفتار نموده ودر صورت ابطال مدرک تحصیلی ام هیچگونه ادعایی نخواهم داشت.

نام ونام خانوادگی: مژده اکبرزاده تاریخ و امضاء: اثر انگشت:
این تعهد می بایست در حضور نماینده پژوهش امضاء و اثر انگشت شود.
معاونت پژوهش و فناوری
به نام خدا

برخی معتقدند که قانون اساسی هویت اصلی زنان و حقوق انسانی آنان را فقط در جهت ایجاد بنیاد­های اسلامی مشروع می­داند و بنابر این حقوق زنان را به طور مستقل مورد توجه قرار نداده است بلکه از آن به عنوان یک ابزار جهت نیل به اهداف خود استفاده می­ کند.^[۲۲۴] برخی نیز عقیده دارند که نگرش قانون اساسی به زن مبتنی بر نقش سنتی زنان در جامعه یعنی مشارکت آنان در تشکیل خانواده است و به عبارت دیگر زن به مناسبت همسر و مادر بودن مورد توجه قرار می­گیرد.^[۲۲۵]
«قانون اساسی برای رسیدن زن به جایگاه واقعی، دولت را مکلف می کند که با تدابیر لازم نسبت به حصول مطلوب حقوق زنان تلاش نماید.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

به موجب اصولِ قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران، دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات، با رعایت موازین اسلامى، تضمین نماید. امورى که دولت مکلف به انجام دادن آنهاست
۱- ایجاد زمینه‌هاى مساعد براى رشد شخصیت زن و احیاى حقوق مادّى و معنوى او.
۲-حمایت مادران، بخصوص در دوران بارداری و حضانت فرزندان، وحمایت از کودکان بی­سرپرست.
۳-ایجاد دادگاه صالح برای حفظ کیان وبقای خانواده .
۴- ایجاد بیمه خاص بیوگان و زنان سالخورده و بی­سرپرست.
۵-اعطای قیمومیت فرزندان به مادران شایسته در جهت غبطه آن­ها در صورت نبودن ولی شرعی.
در اصل بیست­ویکم، برای استفای حقوق زن دولت موظف گردیده است که در پنج محور اقداماتی انجام دهد، چهار مورد آن صرفا ناظر به حقوق زن در اشاره به «ایجاد زمینه ­های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی» شده است . جملات قانون بر خلاف چهار بند دیگر کلی و مبهم بوده و طرق تحقق آن مشخص نیست».^[۲۲۶]
«اصل بیستم مقرر می­دارد که زن و مرد به طور یکسان مورد حمایت قانون قرار دارند. این جمله الزاما به معنای حقوق یکسان داشتن یعنی برابری و مساوات نیست. چه به عقیده برخی از فقهاء و متخصصین حقوق اسلامی، زن و مرد مسلمان از حقوق یکسانی برخوردار نیستند. بنابراین می­توان بر این عقیده بود که نویسندگان قانون اساسی بر تساوی حقوق زن و مرد معتقد نبوده به جای «تساوی حقوق » قائل به «موازنه حقوق» بین زن و مرد هستند و بر این اعتقاداند که ضرورتی ندارد که هرحقی که مرد از آن برخوردار است عینا به زن نیز داده شود بلکه باید درعوض هر حقی که مرد دارد، حقی هم برای زن قائل شد از جمله آن که زن نمی­تواند از هم بستر شدن با شوهرش امتناع ورزد و آمیزش جنسی در هر زمان جزء حقوق شوهر است و در قبال چنین حقی که به شوهر داده شده است باید وی نفقه همسرش را بدهد و به عبارت دیگر زن حق نفقه دارد و با این ترتیب دو حق در برابرهم قرار می­گیرند که یکی متعلق به شوهر و دیگری متعلق به زن است و بدین گونه است که تساوی برقرار می­گیرد».^[۲۲۷]
حمایت یکسان از زن و مرد در برابر قانون زمانی معنای واقعی خود را می­یابد که قوانین عادی و موضوعه، تبعیض­آمیز و ناعادلانه نبوده و زن و مرد را از حقوقی مساوی برخوردار کرده باشند و در غیر اینصورت حمایت یکسان خود نوعی تبعیض و ظلم به حساب می ­آید، چرا که بین «حمایت یکسان در برابر قانون » با «برخورداری از حقوق یکسان در برابر قانون » تفاوت ظریف و آشکاری وجود دارد. بعنوان مثال اگر زنی به قتل برسد، اولیاء دم چه زن و چه مرد حق شکایت از قاتل را دارند (حق برابر) اما قصاص قاتل منوط به پرداخت نصف دیه قاتل از سوی اولیاء دم است .
از سوی دیگر اگر از عبارت «رعایت موازین اسلام» که تشخیص آن در اصل ۴ قانون اساسی به عهده فقهای شورای نگهبان گذارده شده است، تفسیری مضیق به عمل آید و موازین اسلامی صرفا مساوی با فقه اسلامی و تبعیت از یک نظر فقهی و یک فتوا قلمداد گردد. نه تنها زنان را برخوردار از حقوق انسانی مذکور در اصل ۲۰ نمی­کند بلکه بعنوان یک مانع مهم، محرومیت آنان را از بسیاری از حقوق به دنبال دارد. بنابر این تفسیر موسع از موازین اسلامی و شریعت و آن را اعم از عمومات قرآنی، اخلاقیات، اصول عقاید و فقه قلمداد کردن و نیز عنایت جدی به مقتضیات زمان و مکان (بر اساس بند ۶ اصل۲) و مصالح و منافع نظام و همگامی اصلاحات فقهی با تحولات جامعه و دنیا، می ­تواند نقش مهمی در اعتلا و رشد حقوق انسانی زنان داشته باشد.^[۲۲۸]
۴-۲- حقوق زن در قانون مدنی
پاره ای از حقوق زنان در قانون مدنی عبارت است از:
۱- حق زن در استقلال دارایی خود: طبق ماده­ ۱۱۱۸ زن دارای استقلال اقتصادی است و می-تواند به هر شکلی، دارایی خود را تصرف کند و این دارایی با اخذ نفقه منافاتی ندارد.^[۲۲۹]
۲- حق زن در استفاده و اعمال شروط ضمن عقد: برابر ماده ی ۱۱۱۹ قانون مدنی، زن به هنگام عقد می ­تواند هر شرطی را که مخالف مقتضای ذات عقد نباشد بر مرد اعمال کند. این شروط به استثنای شروطی هستند که در قباله­ی ازدواج آمده است و عاقد یکایک آن­ها را برای طرفین می­خواند و در صورت موافقت، آنها را امضا می­ کنند و متعهد می­شوند. شروطی که در عقدنامه آمده و حق طلاق را به زن می­دهد عبارتند از:
الف) استنکاف شوهر از دادن نفقه: برابر ماده­ ۱۱۲۹قانون مدنی، در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجراء حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه، زن می ­تواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر او را اجبار به طلاق می­نماید. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه. ^[۲۳۰]
ب) ترک منزل توسط زوج: برابر (بند ۱) ماده­ ۱۱۳۰ قانون مدنی، ترک منزل توسط زوج حداقل به مدت ۶ ماه و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بودن عذر موجه. در این صورت نیز دادگاه به زن اجازه ی طلاق می دهد.
ج)اعتیاد: طبق (بند۲) ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است. در صورتی که زوج به تعهد خود عمل ننماید و یا پس از ترک، مجددا به مصرف موارد مذکور روی آورد، بنا به درخواست زوجه، طلاق انجام خواهد شد.
د) محکومیت قطعی ۵ سال یا بالاتر: طبق (بند۳) ماده۱۱۳۰قانون مدنی، اگر مرد محکوم به حبس ۵ سال یا بیشتر شود، زن اجازه ی طلاق دارد.
ه) سوء رفتار: ، برابر(بند۴) ماده­ ۱۱۳۰قانون مدنی، زن می تواند با مراجعه به دادگاه از شوهرش طلاق بگیرد.در صورت هر گونه سوء رفتار مستمر زوج که صرفا با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.
و) ابتلا به امراض صعب العلاج: طبق (بند ۵) ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، ابتلاء زوج به بیماریهای صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب­العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید. زن می ­تواند با مراجعه به دادگاه طلاق بگیرد^[۲۳۱].
ز) مفقود الاثر شدن مرد: طبق ماده ۱۰۲۹ق . م، هر گاه شخصی چهار سال تمام غایب مفقود الاثر باشد، در صورتی که ۶ ماه پس از مراجعه ی زن به دادگاه اثری از مرد پیدا نشود، زن حق طلاق دارد.^[۲۳۲]
ح) در صورتی که مرد همسر دیگری اختیار نماید، زن می تواند با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق نماید و دادگاه نیز حکم طلاق را صادر می نماید.^[۲۳۳]
ط) ماده ی ۱۱۲۸ قانون مدنی می گوید: اگر مرد یا زنی خود را واجد صفاتی معرفی کنند که پس از عقد، فقدان آن مشخص شود این امر تدلیس نام دارد و از موجبات فسخ نکاح است. اگر صفت خاصی در یکی از طرفین شرط شده باشد اما پس از عقد، فقدان وصف منظور شود، طرف مقابل حق فسخ خواهد داشت و درصورت شکایت منجر به شش ماه تا دو سال حبس تعزیری برای محکوم می شود.^[۲۳۴]
۳- حق زن در مهریه در ازدواج دائم و موقت: مهریه نوعی حق شخصی است. طبق ماده­ ۱۰۸۲ قانون مدنی، به مجرد عقد، زن مالک مهر می­ شود و می ­تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید و در رأس بدهی­های مرد قرار می­گیرد. مهریه پس از مرگ زن به وراث او می­رسد. اگر مردی مهریه­ی همسر خود را پرداخت نکند، دادگاه پس از مراجعه ی زن برای طلاق، او را محکوم به پرداخت مهریه می­ کند.البته در صورت عدم توانایی مالی، مرد دادخواست اعسار از زندان می­دهد. اگر دادگاه اعسارش را پذیرفت مهریه را تقسیم می­ کند و از زندان آزاد می­ شود، اما اگر با داشتن توانایی مالی، مهریه را نپردازد باید تا روز پرداخت مهریه در زندان بماند. باید توجه نمود که فوت زوج در مهریه تأثیرگذار نیست و مهریه از ماترک شوهر (آن چه به جا گذاشته) برداشته می­ شود.چنان چه زن هم بمیرد، مهریه ساقط نمی شود. مهریه ارث است و به وراث وی خواهد رسید. هنگام فسخ نکاح، در صورتی که دختر وظایف زناشویی را انجام داده باشد، مهریه به او تعلق می­گیرد، در غیر این صورت نصف مهریه به او می رسد. همچنین طبق ماده­ ۱۰۹۵ در نکاح منقطع، عدم مهر در عقد، موجب بطلان است.^[۲۳۵]
۴- حق زن در مسئله ی نفقه: نفقه عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت که به طور متعارف متناسب با وضعیت زن باشد. همچنین استخدام یک خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم یا احتیاج او به واسطه­ مرض یا نقصان اعضاء. این حق به محض عقد محقق می­ شود. طبق ماده­ ۱۱۲۹ قانون مدنی اگر مردی ترک نفقه کند، زن می ­تواند با مراجعه به دادگاه، تقاضای طلاق بدهد و دادگاه پس از اثبات عدم پرداخت نفقه، حکم طلاق را صادر خواهد کرد. اگر مردی مرتکب عدم پرداخت نفقه حال همسرش شود، طبق ماده­ ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی به سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می­ شود.^[۲۳۶]
۵– حق زن در ترک منزل شوهر در صورت خوف از ضرر جسمی، مالی یا شرافتی: زن بدون اجازه ی شوهرنمی تواند خانه ی شوهر را ترک کند. اما براساس ماده ی ۱۱۱۵ قانون مدنی، اگر بودن زن با شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، زن می ­تواند مسکن علی­حده اختیار کند. و مادام که زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.^[۲۳۷]
۶-حق زن در استفاده از حق حبس: تا زمانی که مرد مهریه زن را پرداخت نکرده است، زن می-تواند برابر ماده ی ۱۰۸۵ قانون مدنی از انجام وظایف زناشویی امتناع کند. حتی در این صورت نیز مرد باید نفقه را پرداخت کند. شروط حق حبس به شرح زیر است: ^[۲۳۸]
شرط اول: مهر زن باید حال باشد – و نه مدت دار – و به مجرد عقد قابل وصول باشد بنابراین اگر مدت دار بود، حق حبس ندارد.
شرط دوم: در صورتی که زن قبل از دریافت مهر از شوهر تمکین کند، حق حبس او ساقط می شود منتهی حق مطالبه­ی مهر او از بین نمی­رود.
شرط سوم: فرق نمی­کند که شوهر ثروتمند باشد یا نباشد در هر صورت زن حق حبس دارد.
شرط چهارم: در صورتی که زن از حق حبس خود استفاده کند و از همسرش تا وصول مهر تمکین نکند و از انجام وظایف زناشویی خودداری نماید، ناشزه محسوب نمی­ شود و مستحق نفقه نیز هست.
۷- حق زن در جهیزیه: جهیزیه­ای را که بر حسب عادت و آداب و رسوم به منزل شوهر می­برند، به منزله ی انصراف از مالکیت محسوب نمی­ شود و تماماً متعلق به زن است و مرد حق هیچ گونه دخل و تصرف یا تبدیل اثاثیه را ندارد. مرد فقط می ­تواند در حد عرف معمول و رایج از وسایل استفاده بکند، زیرا طبق ماده­ ۱۱۱۸ قانون مدنی، استقلال مالی زن به رسمیت شناخته شده و جهیزیه جزء اموال زن است و زن اختیار دارد که با جهیزیه­ی خود هر طور که می­پسندد رفتار کند. بنابراین از نظر حقوقی زن اجباری در تهیه و بردن جهیزیه به خانه شوهر ندارد و شوهر پس از ازدواج مالک جهیزیه نمی­ شود بلکه به طور متعارف می تواند از این وسایل استفاده کند و از منافع آن بهره­مند شود.^[۲۳۹]
۸-حق زن در انتخاب محل سکونت: با شرط ضمن عقد، زن می ­تواند حق سکونت را از آن خود کند. برابر قانون، حق انتخاب خانه­ای که باید خانواده در آن مستقر شود با شوهر است، ولی اگر زن ادعا کند که زندگی با شوهرش در یک خانه برای او خطر جانی یا مالی و یا شرافتی دارد، قانون به زن حق انتخاب مسکن جدا می دهد.زن می ­تواند در موقع عقد شرط کند که حق انتخاب مسکن به او داده شود. در این حال اگر شوهر خانه­ای خرید یا اجاره کرد که مورد علاقه یا توافق زن نبود، او می ­تواند از اقامت در آن خانه خودداری نماید. اگر زن و شوهر نسبت به خانه­ی مشترک با هم توافق نکردند، دادگاه با جلب نظر نزدیکان هر دو طرف برای زن محل سکونتی انتخاب می­ کند. در این حال شوهر باید هزینه­ زندگی زن را که جدا از اوست بپردازد.^[۲۴۰]
۹– اجرت المثل: اجرت المثل بر اساس ماده ی ۳۳۶ قانون مدنی، مطرح شده است. در این قانون آمده: «هرگاه کسی بر حسب امر دیگری اقدام به انجام کاری کند مستحق اجرت خواهد بود و این امر اعم از امر کردن، دستور دادن و درخواست کردن کارهایی است که زوجه به درخواست مرد انجام می دهد و مستحق اجرت خواهد بود مگر اینکه معلوم شود که قصد تبرع داشته است.» اگر تعیین اجرت المثل ممکن نباشد، دادگاه مبلغی را تحت عنوان «نحله ی ایام زوجیت» (بخشش) تعیین می نماید تا از سوی مرد به زن پرداخت گردد.
با وضع تبصره­ی ۶ اصلاح قانون طلاق، در صورتی که طلاق به درخواست زوجه نباشد، دادگاه با توجه به سنوات زندگی مشترک و نوع کار انجام شده، برای زوجه اجرت­المثل تعیین می­ کند و مرد موظف به پرداخت آن است. زیرا طبق قوانین شرعی، زن در منزل شوهر غیر از تمکین و تربیت فرزند، وظیفه­ی دیگری ندارد و در مقابل کارهایی که در منزل انجام می­دهد مستحق اجرت است. در صورت فوت شوهر، زن مستحق اجرت المثل نیست بلکه دادگاه می ­تواند حکم کند که آیا نیمی از دارایی شوهر به زن تعلق می­گیرد یا مقداری از آن.^[۲۴۱]
۱۰- حق زن درطلاق رجعی: در طلاق رجعی، زن و شوهر باید به مدت سه ماه در یک منزل سکونت داشته باشند و مرد به زن نفقه بدهد؛ در این شرایط، در صورت فوت مرد، زن ارث می­برد. چنان چه در این ایام مرد بخواهد زن دیگری اختیار کند حتماً باید با اجازه ی همسر اول یا دادگاه باشد. در ایام عدّه، مرد نمی­تواند با خواهر زن ازدواج بکند و زنا در این دوره، زنای محسنه محسوب می­ شود. زن می ­تواند تمام وظایف زوجیت را که منافاتی با ماهیت طلاق ندارد انجام بدهد. فلسفه­ی این امر در قرآن این است که خداوند می­فرماید: «شما نمی­دانید شاید خداوند خیری دیگر پدید آورد.»
۱۱– حق ارث: اگر زنی فوت کند و اولادی نداشته باشد به همسرش یک دوم ارث می­رسد و اگر اولاد داشته باشد یک چهارم ارث می­رسد. اگر مردی فوت کند و اولاد نداشته باشد به زن یک چهارم ارث می­رسد و اگر اولاد داشته باشد زن یک هشتم ارث می­برد. اگر مردی فوت کند و چند تا زن داشته باشد یک هشتم به همه آن ها به طور مساوی ارث خواهد رسید و اگر اولاد نداشته باشد به آن ها یک چهارم ارث تعلق می­گیرد.
۴-۳- نسبی بودن تفسیر عدالت درحقوق زن
«عدالت را باید در هر زمانی تعریف کرد. ما تفسیر ثابتی ازعدالت، نه­ تنها در مسائل مربوط به زنان و مردان،که در نظام سیاسی و اقتصادی هم نداریم. تعریف عدالت در هر عصری به خود انسان­ها واگذار می­ شود و آنها باید تعریفی از آن ارائه دهند.^[۲۴۲]بر این پایه، برای تحقق عدالت و وضع حقوق و قوانین عادلانه در هر عصری، باید دید چه نوع نظام اقتصادی، خانوادگی و سیاسی می ­تواند حق افراد جامعه را استفاده نموده، فرصت­ها را به صورت برابر در اختیار همه قرار دهد. پیامبر گرامی نیز نابرابریهای آن زمان را بر ضد زنان، متناسب با فهم و درک آن روز از عدالت تغییردادند و به سوی عدل زمانه حرکت کردند».^[۲۴۳]
حقوق زنان نیز با تعاریف عرف پسند از عدالت در زمان­های مختلف،دچار تغییر می­ شود. مفهوم و مصداق قسط و عدالت نیز سیال و پویاست. چون حقوق نابرابر میان زن و مرد، همچون ریاست مرد بر خانواده و حق طلاق و…، مشکلاتی در جامعه به وجود آورده است، باید احکامی که موجب تحقق برابری و عدالت به مفهوم امروزین آن باشد، به وجود آید.^[۲۴۴]
«عدالت نه به معنای برابری، که به معنای برآوردن یکسان نیازهاست که این منظور طبعاً به تفاوتهایی در عمل نیز می­انجامد. به علاوه، همیشه، برابری حقوقی، مقتضای «عدل» نیست چه بسا در مواردی تفاوت های تردیدی نیست که شرایط زیست انسانی در حال تغییر و تحول است و دین کامل و جاوید باید برای شرایط متفاوت، احکام متناسب داشته باشد حقوقی همچون ریاست مرد بر خانواده، حق طلاق برای مرد و…، متناسب با شرایط زمانه نیست و انتظارات تساوی طلبانه را از دین برآورده نمی­سازد. به همین دلیل، باید احکامی جایگزین شود که موجب تحقق برابری و عدالت به مفهوم امروزی آن باشد و مشکلات جامعه و مسائل زنان را حل کند».^[۲۴۵]
۴-۴- جایگاه حقوقی زن
«قرآن درباره عظمت حقوقی زن می­فرماید: ای اهل ایمان ! برای شما حلال نیست که زنان را به اکراه و جبر به میراث گیرید و بر زنان سختگیری و بهانه­جویی مکنید که قسمتی از آنچه مهر آنها کرده­اید، به جور بگیرید مگر عمل زشت و ناشایستی از آنها آشکار شود و با آنها در زندگی با انصاف و خوش­رفتار باشید و چنانچه دلپسند شما نباشد، اظهار کراهت مکنید؛ بسا چیزهایی ناپسند شماست و حال آنکه خدا در آن خیر بسیاری قرار داده است؛«یا ایها الذین امنو لایحل لکم ان ترثوا النساء کرها ولاتعضلوهن لتذهبوا ببعض ما اتیتموهن الا ان یاتین بفاحشه مبینه و عاشروهن بالمعروف فان کرهتموهن فعسی ان تکرهوا شیئا ویجعل الله فیه خیرا کثیرا».^[۲۴۶]
مسائل مربوط به حقوق زن، بخشی مربوط به ارث و بخشی مربوط به نکاح و تعدد زوجات و مهریه و مانند آن است. این گونه مسائل را عده فراوانی چون مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر شریف المیزان بیان کرده ­اند و متاخران هم با رهنمودهای آن بزرگ مفسر جهان اسلام، کتابهای نوشته­اند».^[۲۴۷]
۴-۵- سیر تحول قوانین حقوقی مربوط به زنان
۴-۵-۱- سن بلوغ
در قانون مدنی که برگرفته از نظر مشهور فقهای امامیه است، چنین آمده:«بلوغ در پسر پانزده سال و در دختر نه سال تمام قمری است» ظاهراً سن بلوغ منظور شارع، همان بلوغ جنسی است که این سن معمولا به سنی که قانون مدنی برای بلوغ پسران ذکرمی­کند، نزدیک است؛ یعنی غالب پسران حوالی پانزده سالگی به بلوغ جنسی می­رسند،لکن در مورد دختران باید گفت سن بلوغ جنسی آنان با آنچه قانون ومشهور امامیه قائل بدان هستند، تفاوت فاحشی دارد که حدود سه تا چهار سال است. به این ترتیب مقلدان مراجعی که قائل به بلوغ دختر در نه سالگی هستند، چهار سال زودتر از مقلدان مراجعی که قائل به بلوغ جنسی دختر هستند، مکلف می­شوند که این امر قابل تأمل است. سن مناسب برای ازدواج زمانی است که فردبالغ و رشید باشد و هدف از طرح سن بلوغ، یافتن زمان مناسب برای ازدواج است.
۴-۵-۱-۱- بررسی تاریخچه قانون مدنی ایران در رابطه با سن ازدواج
مسأله«سن ازدواج»در سالهای اخیر بحث و بررسى هاى فراوانى در مجامع قانون گذارى برانگیخت که درنهایت منجر به اصلاح قانون گردید.
در ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی قدیم مقرر بود: «نکاح اناث قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام و نکاح ذکور قبل از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام ممنوع است. مع­ذلک در مواردی که مصالحی اقتضا کند ببا پیشنهاد مدعی­العموم و تصویب محکمه ممکن است استثناء معافیت از شرط سن اعطاءشود ولی در هر حال این معافیت نمی­تواند به اناثی داده شود که کمتر از ۱۳ سال تمام و به ذکوری شامل گردد که کمتر از ۱۵ سال تمام دارند»(مصوب ۲۱/۱۲/۱۳۱۳)
در تبصره ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی قدیم مقرر بود: «عقد نکاح قبل از بلوغ و با اجازه ولی صحیح است به شرط رعایت مصلحت مولی علیه» ازدواج نهادی متناسب با سـرشـت انسانی و پاسخی به نیازهای عاطفی و جسمی انسان می‌باشـد. قـدمـت این نهاد و همزمانی آن با آغاز پیدایش بشر، مؤید فطری بودن آن است؛ با این وجود این نهاد همواره در طول تاریخ با تحـولات شرایط فرهنگی، اقتصادی، اجـتـماعی، سیاسی، حقوقی و تغییر در هنجـارها و ارزش‌هـای هر جامعه، دستخوش تـغـییر شده و نوع، کارکـرد، زمان شـکل‌گیری و آثـار حقوقی آن متفاوت بـوده؛ آن چنان که در خانواده‌هـای گسترده، ازدواج مبتنی بر تصمیم اعضای خانواده بوده که با تضعیف ایـن الگو، انتخاب آزاد هـمسر در بـسـیاری جـوامع بـروز یافته است.در جوامـع سنـتی، نســبت به جـوامع صنعتی، ازدواج عمومیت بیشتری داشته، استقلال مالی و اقتصادی زن، روند ازدواج و تشکـیل زندگـی مشترک را به تأخیر انداخـته، همچنین الزامات قانونی ادوار مختـلـف بـر سـن ازدواج تأثیر گذاشته اسـت.^[۲۴۸]
برای نخستین‌بار در نظام حقوقی ایران، در ماده ۱۰۴۱ ق.م. مصوب ۱۳۱۳آمده بود: «نکاح اناث قبل از رسیدن به سن ۱۵ سال تمام و نکاح ذکور قبل از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام ممنوع است. مع‌ذلک در مواردی که مصالحی اقتضا کند با پیشنهاد مدعی‌العموم و تصویب محکمه، ممکن است استثناء معافیت از شرط سن اعطا شود. ولی در هر حال این معافیت نمی‌تواند به اناثی داده شود که کمتر از ۱۳ سال تمام و به ذکوری شامل گردد که کمتر از ۱۵ سال تمام دارند».

با توجّه به بیت چهارم دنیاداری و دینداری با یکدیگر منافات دارند وعطّار از روی طنز می‌گوید اگر شخص دنیاداری با دین وایمان بمیرد مرد واقعی ست.
سپس در حکایتی بعد از آن از زبان حضرت علی، حکایتی در «ذمّ دنیا و دنیادوستی» می‌گوید:

چنین گفته است آن پاکیزه گوهر

که دنیی دوست از سگ هست کمتر

که مرداری ست این دنیای غدّار

سگان هنگامه کرده گرد مردار

چو سگ زان سیر شد بگذارد آن را

که تا یک سگ دگر بردارد آن را

ذخیره ننهد و از هیچ رویی

نیندیشد ز فردا نیز مویی

ولی هر کس که دنیاجوی باشد

همیشه در طلب چون گوی باشد

چو گویی می‌دود دایم ز عادت

که تا یک دم کند دنیا زیادت

امید عمر یک روزش نه وانگاه

غم صدساله بر جانش به یک راه

(ال:۳۵۱)
در این جا نیز عطار دنیا را از زبان بزرگواری چون حضرت علی (ع) ترسیم می‌کند. و دنیا را با صفاتی چون غدّار و مردار به تصویر می‌کشد. و دنیادوست را بسیار خوار و حقیر می‌شمرد چنان که مرتبه‌ی او را از سگ هم کمتر می‌داند و طالب دنیا را چون گویی می‌داند که در طلب دنیا به دام عادت دنیاطلبی گرفتار می‌آید.
البته خدا همواره همراه آدمی است و با اوست امّا به موازات خدا، نفس، شیطان، دنیا و خلق نیز با انسان همراهند. لذا حدود همراهی با هر یک از اینها را باید رعایت کرد تا دوستی خدا بر آنها سبقت بگیرد. «ابوبکر ورّاق» در این باره می‌گوید: «پنج چیز است که همیشه با تواَند: اگر صحبت این پنج چیز بدانی نجات یافتی و اگر ندانی هلاک شوی، اوّل خدای تعالی، پس نفس و پس شیطان و پس دنیا و پس خلق، با خدای به موافقت باید کردن وبه هر چه وی کند قانع و راضی باشی؛ با نفس به مخالفت باید، با شیطان به عداوت، با دنیا به حذر، با خلق به شفقت. گر این کنی، رستی» (تذ: ۵۴۸).
از دیگر اثرات سوء دنیا دوستی همانا رسوایی درقیامت در میان خلق خدای است و به همین جهت است که «ابوحازم مکّی » گفت: «… روز قیامت بنده‌ای راکه دنیا را عظیم داشته بود به پای کنند بر سرجمع. پس منادی کنند که بنگرید که این بنده‌ای است که آنچه حق تعالی آن را حقیر داشته است و آنچه خدای دشمن داشته او دوست وعزیز داشته است وآنچه خدای انداخته است او برگرفته » (تذ: ۱۱۰). ابوسلیمان نیز به همین مطلب مختصراً اشاره می‌کند و می‌گوید: «در هر دلی که دوستی دنیا قرار گرفت، دوستی آخرت ازآن رخت برداشت» (تذ: ۳۰۷).
دنیادوستی عالمان و حکیمان به طور قطع زشتتر از «دنیا دوستی عوام است. لذا شیخ از این افراد بطور مشخّص یاد کرده، کار آنها را نکوهش می‌کند. در مقاله یازدهم، داستان نهم از مصیبت نامه داستان عالمی‌بیان می‌شود که روزگار پیشین می‌زیست به پیامبر آن زمان وحی فرستاده شد که به آن مرد بگوی که این علم تو فادیده ندارد زیرا تو دنیا را دوست می‌داری. مقصود این که دوستی دنیا سر همه گناهان و نشانه بی‌مغزی است و فایده علم و معرفت را نیز از بین می‌برد:

گر ز بی‌مغزی، تو دنیادوستی

۵۳۲/۰ bc

۷۵/۵۴۷ i

I₂Z₂SA₀

۵۸/۳۴ a-c

۴۴/۱ f-i

۶۵۷/۰ a

۷۵/۶۱۲ g

I₂Z₂SA₁

میانگین هایی که حداقل در یک حرف مشترکند، اختلاف آماری معنی داری در آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال پنج درصد ندارند.

۴-۱۳: وزن هزار دانه­ی غوزه های اصلی:
نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که سطوح مختلف آبیاری و مصرف زئولیت و همچنین اثر متقابل آبیاری و سالیسیلیک اسید از نظر آماری تأثیر معنی داری را بر وزن هزار دانه­ی غوزه­ی اصلی نشان نداد (جدول۴-۱۳) در حالی که مصرف سالیسیلیک اسید، اثر متقابل آبیاری و زئولیت و همچنین اثر متقابل زئولیت و سالیسیلیک اسید و اثر متقابل سه گانه ی آبیاری، زئولیت و سالیسیلیک اسید در سطح آماری یک درصد بر وزن هزار دانه­ی غوزه های اصلی اثر معنی داری را نشان دادند (جدول۴-۱۳). در جدول مقایسه میانگین اثرات اصلی بیشترین وزن هزار دانه ی غوزه های اصلی با میانگین ۹۹/۳۵ گرم مربوط به تیمار تنش آبی شدید (آبیاری بر اساس ۷۰ درصد نیاز آبی گیاه) و کمترین وزن هزار دانه ی غوزه ی اصلی با میانگین ۶۸/۳۵ گرم مربوط به تیمار عدم تنش آبی بود (جدول۴-۱۴). در بین سطوح مختلف مصرف زئولیت با افزایش مقدار مصرف زئولیت وزن هزار دانه ی غوزه ی اصلی نیز افزایش نشان داد به طوری که بیشترین و کمترین وزن هزار دانه ی غوزه ی اصلی با میانگین های ۳۶/۳۶ و ۲۵/۳۵ گرم به ترتیب مربوط به تیمار مصرف ۸ تن در هکتار و تیمار عدم مصرف زئولیت بود. مصرف سالیسیلیک اسید نیز بر وزن هزار دانه ی غوزه ی اصلی اثر معنی داری را نشان داد به طوری که بیشترین وزن هزار دانه ی غوزه های اصلی مربوط به تیمار عدم مصرف سالیسیلیک اسید با میانگین ۶۸/۳۶ گرم و کمترین وزن هزار دانه ی غوزه ی اصلی مربوط به تیمار مصرف سالیسیلیک اسید با میانگین ۸۹/۳۴ گرم به دست آمد (جدول۴-۱۴). نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل دوگانه­ آبیاری و زئولیت نشان داد که بیشترین وزن هزار دانه­ی غوزه­ی اصلی با میانگین ۰۵/۳۸ گرم مربوط به تیمار آبیاری بر اساس ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه به همراه مصرف ۴ تن زئولیت در هکتار و کمترین مقدارآن با میانگین ۸۹/۳۲ گرم مربوط به تیمار آبیاری بر اساس ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه و عدم مصرف زئولیت بود (جدول۴-۱۵). در بین اثرات متقابل دوگانه­ آبیاری و سالیسیلیک اسید نیز مشاهده شد که بیشترین وزن هزار دانه­ی غوزه­ی اصلی با میانگین ۹۴/۳۶ گرم مربوط به تیمار آبیاری بر اساس ۸۵ درصد نیاز آبی گیاه و عدم مصرف سالیسیلیک اسید و کمترین میزان آن با میانگین ۴۳/۳۴ گرم متعلق به تیمار آبیاری بر اساس ۸۵ درصد نیاز آبی گیاه به همراه محلول پاشی سالیسیلیک اسید بود. همچنین در بین اثرات متقابل دوگانه­ زئولیت و سالیسیلیک اسید بیشترین وزن هزار دانه­ی غوزه­ی اصلی با میانگین ۸۸/۳۷ گرم مربوط به تیمار مصرف ۸ تن زئولیت در هکتار و عدم مصرف سالیسیلیک اسید و کمترین میزان آن با میانگین ۷۳/۳۳ گرم متعلق به تیمار عدم مصرف زئولیت و مصرف سالیسیلیک اسید بود (جدول۴-۱۵). در جدول مقایسه میانگین های اثرات متقابل سه گانه­ی صفات نشان داد که بیشترین وزن هزار دانه­ی غوزه­ی اصلی با میانگین ۵۱/۴۰ گرم مربوط به تیمار (آبیاری بر اساس ۷۰ درصد نیاز آبی گیاه + مصرف ۸ تن در هکتار زئولیت + عدم مصرف سالیسیلیک اسید) به دست آمد و کمترین وزن هزار دانه­ی غوزه­ی اصلی با میانگین ۳۹/۳۲ گرم مربوط به تیمار (آبیاری بر اساس ۸۵ درصد نیاز آبی گیاه + عدم مصرف زئولیت + مصرف سالیسیلیک اسید) به دست آمد (جدول۴-۱۶). تنش خشکی شدید در اثر آبیاری تا مرحله ی تکمه دهی، منجر به بیشترین کاهش در وزن هزار دانه شد و در شرایط آبیاری کامل نیز بیشترین وزن هزار دانه به دست آمد (Moosavifar et al., 2009). برخی دیگر نیز بیان کردند که تنش خشکی باعث کاهش در وزن هزار دانه ی گلرنگ می شود (Mousavifar et al., 2009).
وزن هزار دانه تأثیر بسزایی بر عملکرد دانه دارد و در حقیقت بیان کننده ی چگالی دانه نسبت به تعداد دانه می باشد. به نظر می رسد چون گیاه از ابتدای رشد با تنش کم آبی مواجه شده، لذا مکانیسم خود تنظیمی گیاه بر پایه ی تعداد محدودی دانه در غوزه بنا شده است، لذا گیاه در ادامه ی رشد توانایی پر کردن این تعداد دانه را دارا می باشد. از طرفی وزن هزار دانه کمتر تحت تأثیر شرایط نا مطلوب محیطی قرار می گیرد. وقتی گیاه با کمبود آب روبرو شده، تعداد دانه های کمتری تولید کرده ولی در رساندن مواد غذایی و کربوهیدرات به همان دانه های تولید شده تلاش بیشتری کرده و انرژی خود را برای پر کردن آن دانه ها می گذارد به همین دلیل هرچه شدت تنش آبی بیشتر می شود وزن هزار دانه نیز افزایش می یابد. مصرف زئولیت نیز به دلیل در اختیار گذاشتن رطوبت مناسب مورد نیاز گیاه در تولید بیشتر دانه ها و در نهایت وزن هزار دانه ی بالاتر نسبت به شرایط عدم مصرف زئولیت تأثیر مثبتی بر این صفت گذاشته است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۱۴: وزن هزار دانه ی غوزه ی فرعی:
در جدول تجزیه واریانس، سطوح مختلف مصرف سالیسیلیک اسید و اثر متقابل آبیاری، زئولیت و سالیسیلیک اسید در سطح آماری پنج درصد بر صفت وزن هزار دانه ی غوزه ی فرعی معنی دار شد ولی سطوح مختلف تنش آبی و مصرف زئولیت و اثرات متقابل دوگانه ی آن ها از لحاظ آماری اختلاف معنی داری را نداشتند (جدول۴-۱۳). در جدول مقایسه میانگین های اثرات اصلی، با افزایش شدت تنش آبی، وزن هزار دانه ی غوزه های فرعی افزایش پیدا کرد به طوری که بیشترین و کمترین وزن هزار دانه ی غوزه های فرعی با میانگین های ۱۵/۳۴ و ۹۰/۳۲ گرم به تریب مربوط به تیمارهای آبیاری بر اساس ۸۵ و ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه بود. در بین سطوح مختلف مصرف زئولیت نیز با افزایش مقدار مصرف زئولیت وزن هزار دانه ی غوزه های فرعی نیز افزایش نشان داد به طوری که بیشترین وزن هزار دانه ی غوزه های فرعی با میانگین ۲۷/۳۴ گرم متعلق به تیمار مصرف ۸ تن زئولیت در هکتار و کمترین وزن هزار دانه ی غوزه های فرعی با میانگین ۴۴/۳۳ گرم متعلق به تیمار عدم مصرف زئولیت بود. مصرف سالیسیلیک اسید نیز اثر مثبتی بر این صفت نشان داد به طوری که در اثر محلول پاشی سالیسیلیک اسید وزن هزار دانه ی غوزه های فرعی با میانگین ۶۵/۳۴ گرم نسبت به تیمار عدم مصرف سالیسیلیک اسید با میانگین ۶۷/۳۲ گرم افزایش یافت (جدول۴-۱۴). نتایج جدول مقایسه میانگین اثرات متقابل دوگانه­ آبیاری و زئولیت بیشترین وزن هزار دانه­ی غوزه های فرعی با میانگین ۱۷/۳۵ گرم مربوط به تیمار آبیاری بر اساس ۸۵ درصد نیاز آبی گیاه و عدم مصرف زئولیت و کمترین مقدار آن با میانگین ۹۳/۳۰ گرم مربوط به تیمار آبیاری بر اساس ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه و عدم مصرف زئولیت بود (جدول۴-۱۵). در بین اثرات متقابل آبیاری و سالیسیلیک اسید نیز بیشترین وزن هزار دانه­ی غوزه های فرعی با میانگین ۲۴/۳۵ گرم مربوط به تیمار آبیاری بر اساس ۸۵ درصد نیاز آبی گیاه و مصرف ۴ تن زئولیت در هکتار و کمترین مقدار آن با میانگین ۲۸/۳۲ گرم مربوط به تیمار آبیاری بر اساس ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه و عدم مصرف زئولیت بود (جدول۴-۱۵). همچنین در بین اثرات متقابل دوگانه­ زئولیت و سالیسیلیک اسید نیز بیشترین وزن هزار دانه­ی غوزه های فرعی با میانگین ۴۹/۳۵ گرم مربوط به تیمار مصرف ۸ تن زئولیت در هکتار به همراه محلول پاشی سالیسیلیک اسید و کمترین آن با میانگین ۰۲/۳۲ گرم مربوط به تیمار مصرف ۴ تن زئولیت در هکتار و عدم مصرف سالیسیلیک اسید بود (جدول۴-۱۵).
نتایج جدول مقایسه میانگین اثرات متقابل سه گانه­ی صفات نشان داد که بیشترین وزن هزار دانه ی غوزه های فرعی با میانگین ۲۶/۳۷ گرم متعلق به تیمار (آبیاری بر اساس ۷۰ درصد نیاز آبی گیاه + مصرف ۸ تن زئولیت در هکتار + مصرف سالیسیلیک اسید) و کمترین وزن هزار دانه ی غوزه های فرعی با میانگین ۰۵/۳۰ گرم مربوط به تیمار (آبیاری بر اساس ۷۰ درصد نیاز آبی گیاه + مصرف ۴ تن در هکتار زئولیت + عدم مصرف سالیسیلیک اسید) بود (جدول۴-۱۶). تنش خشکی شدید در اثر آبیاری تا مرحله ی تکمه دهی، منجر به بیشترین کاهش در وزن هزار دانه شد و در شرایط آبیاری کامل نیز بیشترین وزن هزار دانه به دست آمد (موسوی فر و همکاران، ۱۳۸۸). همچنین ایشان در آزمایش دیگری بیان کردند که تنش خشکی باعث کاهش در وزن هزار دانه ی گلرنگ می شود (Moosavifar et al., 2009).
۴-۱۵: عملکرد بیولوژیک:
در نتایج جدول تجزیه واریانس صفات عملکرد بیولوژیک تحت تأثیر آبیاری، مصرف زئولیت، سالیسیلیک اسید، اثر متقابل آبیاری و زئولیت و اثر متقابل سه گانه­ی آبیاری، زئولیت و سالیسیلیک اسید در سطح آماری یک درصد و اثر متقابل زئولیت و سالیسیلیک اسید در سطح آماری پنج درصد معنی دار بود ولی اثر متقابل آبیاری و سالیسیلیک اسید اختلاف معنی داری را از لحاظ آماری بر روی آن نشان نداد (جدول۴-۱۳). بر اساس نتایج مقایسه میانگین اثرات اصلی، با افزایش شدت تنش آبی عملکرد بیولوژیک کاهش پیدا می کند به نحوی که بیشترین و کمترین عملکرد بیولوژیک با میانگین های ۹۹/۳۲۷۸ و ۰۲/۱۵۹۰ کیلوگرم در هکتار به ترتیب مربوط به تیمارهای آبیاری بر اساس ۱۰۰ و ۷۰ درصد نیاز آبی گیاه بود (جدول۴-۱۴). در بررسی اثر تنش کمبود آب بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گلرنگ، بیشترین عملکرد بیولوژیکی با میانگین ۸/۱۲۰۹ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار آبیاری کامل (شاهد) و کمترین عملکرد بیولوژیکی با میانگین ۵/۹۴۰ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار قطع آبیاری در مرحله گلدهی گزارش شده است (Nabipour et al., 2007). نتایج محققان نشان داد که بیشترین مقدار عملکرد بیولوژیکی گیاه با میانگین ۸۰۲۰ کیلوگرم در هکتار از تیمار آبیاری شاهد (آبیاری به مقدار ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه) بدست آمد و کمترین مقدار عملکرد بیولوژیکی گیاه نیز با میانگین ۵۶۶۲ کیلوگرم در هکتار که کاهشی در حدود ۴۰/۲۹ درصد نسبت به شاهد را به همراه داشت، از تیمار آبیاری بر اساس ۷۰ درصد نیاز آبی گیاه (تنش متوسط) ثبت شد (میرزاخانی و سیبی، ۱۳۸۹). در بین مصرف سطوح مختلف زئولیت نیز با افزایش مصرف زئولیت عملکرد بیولوژیک افزایش نشان داد به طوری که بیشترین و کمترین مقدار آن با میانگین های ۰۳/۲۸۱۸ و ۲۷/۲۰۱۶ کیلوگرم در هکتار به ترتیب مربوط به تیمارهای مصرف ۸ تن در هکتار و عدم مصرف زئولیت بود (جدول۴-۱۴). با مصرف سالیسیلیک اسید نیز عملکرد بیولوژیک افزایش نشان داد به طوری که در تیمار محلول پاشی سالیسیلیک اسید عملکرد بیولوژیک معادل ۲۵/۲۵۰۶ کیلوگرم در هکتار به دست آمد (جدول۴-۱۴). برخی محققان بیان داشتند که صفت عملکرد بیولوژیک تحت تأثیر تنش خشکی قرار گرفت و در سطح احتمال پنج درصد معنی دار شد (Ashkani et al., 2007). در جدول مقایسه میانگین اثرات متقابل دوگانه­ آبیاری و زئولیت بیشترین عملکرد بیولوژیک با میانگین ۸/۳۶۵۶ گرم در هکتار متعلق به تیمار آبیاری بر اساس ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه به همراه مصرف ۸ تن زئولیت در هکتار و کمترین آن با میانگین ۷/۱۱۷۲ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار آبیاری بر اساس ۷۰ درصد نیاز آبی گیاه و عدم مصرف زئولیت بود (جدول۴-۱۵). در بین اثرات متقابل دوگانه­ آبیاری و سالیسیلیک اسید نیز، بیشترین عملکرد بیولوژیک با میانگین ۳۴۱۴ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار آبیاری بر اساس ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه به همراه محلول پاشی سالیسیلیک اسید و کمترین مقدار آن با میانگین ۹/۱۴۶۰ کیلوگرم در هکتار متعلق به تیمار آبیاری بر اساس ۷۰ درصد نیاز آبی گیاه و عدم مصرف سالیسیلیک اسید بود (جدول۴-۱۵). همچنین در بین اثرات متقابل زئولیت و سالیسیلیک اسید بیشترین عملکرد بیولوژیک با میانگین ۸/۲۹۳۴ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار مصرف ۸ تن زئولیت در هکتار به همراه محلول پاشی سالیسیلیک اسید و کمترین آن با میانگین ۳/۱۸۱۵ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار عدم مصرف زئولیت و سالیسیلیک اسید بود (جدول۴-۱۵). بر اسا نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل سه گانه­ی صفات، بیشترین عملکرد بیولوژیک با میانگین ۷/۳۹۶۱ کیلوگرم در هکتار متعلق به تیمار آبیاری بر اساس ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه به همراه مصرف ۸ تن زئولیت در هکتار و محلول پاشی سالیسیلیک اسید و کمترین عملکرد بیولوژیک با میانگین ۶/۱۰۱۸ کیلوگرم در هکتار متعلق به تیمار آبیاری بر اساس ۷۰ درصد نیاز آبی گیاه و عدم مصرف زئولیت و سالیسیلیک اسید بود (جدول۴-۱۶). صفت عملکرد بیولوژیک از این لحاظ مهم جلوه می کند که از رابطه بین نسبت وزن دانه به وزن خشک گیاه به دست آمده و از این طریق می توان به تولید مواد فتوسنتزی در گیاه پی برد. با افزایش شدت تنش رطوبتی عملکرد بیولوژیک کاهش می یابد ولی با افزایش مصرف زئولیت رطوبت مورد نیاز گیاه فراهم شده و گیاه از رشد مطلوبی برخوردار بوده و همین امر موجب افزایش عملکرد بیولوژیک در گیاه به هنگام افزایش مصرف زئولیت نسبت به زمان عدم مصرف آن شده است.
۴-۱۶: عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی:
در جدول تجزیه واریانس عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی تحت تأثیر مقادیر مختلف مصرف زئولیت قرار گرفت و در سطح آماری پنج درصد معنی دار شد ولی سطوح مختلف تنش آبی و مصرف سالیسیلیک اسید و همچنین اثرات متقابل آن ها از لحاظ آماری تأثیر معنی داری بر عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی نداشتند (جدول۴-۱۳). نتایج محققان نشان داد که بیشترین مقدار عملکرد بیولوژیکی گیاه با میانگین ۸۰۲۰ کیلوگرم در هکتار از تیمار آبیاری شاهد (آبیاری به مقدار ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه) بدست آمد و کمترین مقدار عملکرد بیولوژیکی گیاه نیز با میانگین ۵۶۶۲ کیلوگرم در هکتار که کاهشی در حدود ۴۰/۲۹ درصد نسبت به شاهد را به همراه داشت، از تیمار آبیاری بر اساس ۷۰ درصد نیاز آبی گیاه (تنش متوسط) ثبت شد (میرزاخانی و سیبی، ۱۳۸۹). صفت عملکرد بیولوژیک تحت تأثیر تنش خشکی قرار گرفت و در سطح احتمال پنج درصد معنی دار شد (Ashkani et al., 2007). نتایج به دست آمده از جدول مقایسه میانگین اثرات اصلی صفات نشان داد که با افزایش شدت تنش آبی عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی نیز افزایش پیدا کرد به طوری که بیشترین و کمترین عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی با میانگین های ۸۳/۱ و ۷۵/۱ گرم به ترتیب متعلق به تیمارهای آبیاری بر اساس ۸۵ و ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه بود (جدول۴-۱۴). در بین سطوح مختلف مصرف زئولیت مشاهده شد که با افزایش مقادیر مصرف زئولیت، عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی نیز افزایش یافت به طوری که بیشترین عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی با میانگین ۸۴/۱ گرم مربوط به تیمار مصرف ۸ تن زئولیت در هکتار و کمترین عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی با میانگین ۶۶/۱ گرم متعلق به تیمار عدم مصرف زئولیت بدست آمد. مصرف سالیسیلیک اسید، باعث کاهش عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی نسبت به تیمار عدم مصرف سالیسیلیک اسید شد(جدول۴-۱۴). در جدول مقایسه میانگین اثرات متقابل دوگانه­ زئولیت و سالیسیلیک اسید مشاهده شد که بیشترین عملکرد بیولوژیک غوزه­ی اصلی با میانگین ۸۹/۱ گرم متعلق به تیمار مصرف ۴ تن زئولیت در هکتار و عدم مصرف سالیسیلیک اسید و کمترین مقدار آن با میانگین ۶۲/۱ گرم مربوط به تیمار عدم مصرف زئولیت به همراه محلول پاشی سالیسیلیک اسید بود (جدول۴-۱۵). فراست (۱۳۸۹) گزارش کرد، بیشترین عملکرد بیولوژیک در تیمار آبیاری معادل ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه با ۳۶۱۵ کیلوگرم بر هکتار و کمترین عملکرد بیولوژیک در تیمار آبیاری معادل ۵۰ درصد نیاز آبی گیاه با ۲۸۶۷ کیلوگرم بر هکتار به ثبت رسید. در جدول مقایسه میانگین های اثرات متقابل سه گانه­ی صفات بیشترین عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی با میانگین ۹۶/۱ گرم متعلق به تیمار (آبیاری بر اساس ۸۵ درصد نیاز آبی گیاه + مصرف ۸ تن در هکتار زئولیت + عدم مصرف سالیسیلیک اسید) و کمترین عملکرد بیولوژیک غوزه ی اصلی با میانگین ۵۱/۱ گرم مربوط به تیمار (آبیاری بر اساس ۱۰۰ درصد نیاز آبی گیاه + عدم مصرف زئولیت + محلول پاشی سالیسیلیک اسید) است (جدول۴-۱۶). امیدی (۱۳۸۸) طی بررسی اثر تنش آبی بر ویژگی های زراعی و فیزیولوژیکی سه رقم گلرنگ بهاره در کرج اظهار داشت که در بین سطوح مختلف تنش آبی، بیشترین و کمترین عملکرد بیولوژیکی به ترتیب با میانگین ۵۱۰۰ و ۳۹۰۰ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار شاهد و تیمار قطع آبیاری در دو مرحله تکمه دهی و گلدهی بود. در بررسی اثر تنش کمبود آب بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گلرنگ، بیشترین عملکرد بیولوژیکی با میانگین ۸/۱۲۰۹ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار آبیاری کامل (شاهد) و کمترین عملکرد بیولوژیکی با میانگین ۵/۹۴۰ کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار قطع آبیاری در مرحله گلدهی گزارش شده است (Nabipour et al., 2007).

(جدول۴-۱۳) نتایج تجزیه واریانس صفات
میانگین مربعات MS

عملکرد بیولوژیک غوزه­ی اصلی

عملکرد بیولوژیک کل

وزن هزار دانه­ی غوزه­ی فرعی

وزن هزار دانه­ی غوزه­ی اصلی

درجه آزادی

منابع تغییرات

۰۲۶/۰ ^n.s

۳۷/۵۹۹۱۲۰ ^*

۳۰/۶۵ ^n.s

۹۰۷/۶ ^*

روش کدگذاری انتخاب شده برای مسئله مورد بررسی روشی مستقیم و مبتنی بر روش ترتیبی است. منظور از مستقیم این است که هر رشته جواب اطلاعات کامل یک جواب را ارائه می­دهد و هر بخش از رشته با بخشی از جواب متناظر است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پیش از این در فصول دو و سه به طور مفصل به تشریح ویژگی­های مسئله پرداخته شده است. هر بسته سفارشی پس از پذیرفته شدن باید برای پردازش برنامه­ ریزی شود. بنابراین هر کار موجود در بسته سفارشی تایید شده دارای سه ویژگی است که باید در رشته جواب آورده شوند: شماره کار در بسته سفارشی، نوع محصول آن و شماره بسته سفارشی. برهمین اساس کدگذاری جواب در مسئله مورد بررسی مطابق شکل زیر است.
شکل(۴-۱) نحوه نمایش جواب حالتی از مسئله است که در آن ۳ بسته سفارشی به کارخانه تحویل شده است. بسته­های شماره ۱و۳ رد شده ­اند و تنها بسته شماره ۲ و تولیدات ثابت کارخانه باقی مانده است. در چنین حالتی سطر اول ماتریس جواب، نشان دهنده شماره هر کار در سفارش مربوط به خود است. سطر دوم نوع محصول آن کار را نشان می­دهد، در این مثال سیستم تولیدی حداقل توان تولید سه نوع محصول را دارد و در نهایت سطر آخر شماره بسته سفارشی آن کار را مشخص می­ کند. برای سهولت در کدنویسی، کارهای ثابت کارخانه شماره سفارش را به خود می­گیرند که در آن تعداد بسته­های سفارشی را نشان می­دهد. در نتیجه این نحوه کدگذاری، هر ستون از ماتریس جواب، اطلاعات یک کار را ارائه می­دهد.
شکل ۵ شکل ۴-۱. نمایش کد­گذاری جواب در الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی.
۴-۲-۲-۲. تولید جامعه اولیه

(۴-۱)

تولید جامعه اولیه مرحله­ ای مشترک بین تمامی الگوریتم­هایی است که روش جستجوی برپایه جمعیت دارند. جامعه اولیه که دارای تعدای مشخص از جواب­ها است اغلب به صورت تصادفی تولید می­ شود مگر اینکه رویه متفاوتی برای آن تعریف شده باشد. در این الگوریتم نیز ابتدا بسته­های تایید شده تعیین شده و سپس جواب­هایی تصادفی برپایه همین بسته­ها تولید شده و به عنوان جامعه اولیه در نظر گرفته می­شوند. این رویکرد که ابتدا فضای حل مسئله به تمامی حالات ممکن برای پذیرش بسته­های سفارشی افراز^[۱۱۱] می­ شود یکی از نوآوری­های پژوهش پیش رو است و باعث جستجوی دقیق­تر هر بخش می­گردد. برای مثال اگر تعداد بسته­های سفارشی سه عدد باشد، فضای حل به ۲^۳ یعنی ۸ بخش افراز می­ شود(شکل ۴-۲). در واقع گویی برای هر بخش یک بار الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی اجرا می­گردد. از آنجا که با افزایش تعداد بسته­های سفارشی پذیرفته شده فضای حل آن بخش نیز گسترده­تر می­گردد، تعداد تکرار­هایی که به عنوان شرط توقف در نظر گرفته می­ شود نیز با افزایش تعداد بسته­های سفارشی پذیرفته شده افزایش می­یابد. جهت پیاده­سازی این مفهوم، تعداد تکرارهای الگوریتم در هریک از افرازهای فضای حل توسط رابطه زیر محاسبه می­گردد:
در این رابطه، تعداد تکرارها را نشان می­دهد و مجموع کارهای موجود در سفارشات پذیرفته شده را محاسبه می­ کند(با احتساب کارهایی که جهت ذخیره­سازی تولید می­شوند).
همانطور که در شکل(۴-۲) مشاهده می­ شود به دلیل اینکه تولیداتی که به منظور ذخیره در انبار تولید می­شوند همیشه جز ثابت زمانبندی تولید هستند، لذا در حالتی که هیچ یک از سفارشات پذیرفته نشوند نیز بخشی از فضای حل به تولیدات ثابت تخصیص می­یابد.
۴-۲-۲-۳. تابع تطابق
تابع تطابق در الگوریتم ایمنی مصنوعی یا معادل آن تابع برازندگی در الگوریتم ژنتیک معیار سنجش کیفیت جواب­ها در الگوریتم است. هر چه تابع تطابق عدد بزرگتری را نشان دهد نشان از بهتر بودن جواب دارد. در مسائل با تابع هدف ماکزیمم­سازی تابع تطابق را می­توان همان تابع هدف در نظر گرفت اما در مسائل مینیمم­سازی، تابع تطابق عموما تابعی از تابع هدف مسئله است به گونه ­ای که بتواند ارزش آن را معکوس کند. برهمین اساس، تابع تطابق در تحقیق پیش رو به صورت وارون تابع هدف تعریف شده است (). بر طبق این عبارت تابع هدف کوچکتر مقدار تابع تطابق بزرگتر را نتیجه می­دهد.
شکل ۶ شکل ۴-۲. نمایش نحوه افراز فضای جواب در الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی.
۴-۲-۲-۴. عملگر تکثیر
عملگر تکثیر در الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی وظیفه تکثیر بهترین جواب­های جامعه را در هر تکرار بر عهده دارد. بر­خلاف الگوریتم ژنتیک، عمل تکثیر در الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی تابعی از میزان تطابق جواب است. به عبارت بهتر، هرچه تطابق یک جواب با تابع هدف بیشتر باشد، به طور طبیعی خواهان آن خواهیم بود که تاثیر آن جواب در فرایند جستجو را افزایش داده و مسیر جستجو را به سمت آن جواب سوق دهیم. اینکار در الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی توسط دو عملگر تکثیر و جهش انجام می­ شود که در مورد عملگر دوم در بخش بعد توضیح داده می­ شود اما عملگر تکثیر با افزایش تعداد تکثیر از آن جواب تاثیر آن را در فرایند جستجو افزایش می­دهد. به منظور پیاده­سازی این مفهوم، جواب­های انتخاب پس، پس از انتخابطابقرین جوابز آن جواب تاثیر آن را در فرایند جستجو افزایش میسیر جستجو را به سمت آن جواب سوق دهیم. اینشده به ترتیب میزان تطابق مرتب می­شوند به طوریکه بهترین جواب اول قرار بگیرد. پس از آن از هر جواب به اندازه() عدد تکثیر می­ شود. در این عبارت تعداد جواب­های انتخاب شده است و شماره هر جواب پس از مرتب­سازی است، برای مثال شماره بهترین جواب ۱ است. طبق این عبارت از جواب­های بهتر به میزان بیشتری تکثیر می­ شود و در مجموع تعداد جواب­های تکثیر شده برابر با ( ) خواهد بود.
۴-۲-۲-۵. عملگر جهش
یکی از گام­های اساسی در فرایند جستجوی اغلب الگوریتم­های فراابتکاری تولید جواب همسایگی است. این فرایند امکان حرکت در فضای جواب را فراهم می ­آورد. نحوه حرکت، طول گام و سایر مشخصات حرکت از عوامل بسیار تاثیر­گذار در کارایی الگوریتم هستند. وظیفه تولید جواب همسایگی در الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی بر عهده عملگر جهش است. جهش عبارت است از تغییری نسبتا کوچک در بخشی از جواب. این عملگر عموما به یکی از روش­های رایج اعمال جهش در الگوریتم ژنتیک نظیر انتقال^[۱۱۲]، جابجایی^[۱۱۳] یا معکوس­سازی^[۱۱۴] عمل می­ کند. تنها تفاوت آن با الگوریتم ژنتیک که اتفاقا تاثیر نسبتا زیادی بر کارایی آن دارد شدت اعمال آن است. در الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی شدت اعمال جهش بر روی یک جواب تابعی از میزان تطابق آن جواب با تابع هدف است، به این معنا که هرچه میزان تطابق بیشتر باشد به طور طبیعی تمایل به ایجاد تغییر در آن جواب کاهش می­یابد.
جهت پیاده­سازی این مفاهیم در تحقیق پیش رو، از دو رویه رایج اعمال جهش به نام­های انتقال و جابجایی با احتمال برابر استفاده شده است که عبارتند از:
عملگر انتقال: دو ستون از ماتریس جواب به تصادف انتخاب می­شوند و ستون اول به مکان بعد از ستون دوم انتقال می­یابد.
عملگر جابجایی: دو ستون از ماترس جواب به تصادف انتخاب می­شوند و هرکدام به محل دیگری منتقل می­گردد.
عملگر جهش در الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی بر روی تمامی جواب­هایی تکثیر شده در مرحله عملگر تکثیر(۴-۲-۲-۴) اعمال می­گردد. از آنجا که هر جواب تکثیر شده میزان انطباقی دقیقا برابر با والد خود دارد لذا به محاسبه دوباره مقادیر انطباق نیازی نیست و تنها باید جواب­های تکثیر شده را براساس میزان انطباقشان مرتب­سازی کرد.
برای هر جواب تکثیر شده فرایند زیر طی­ می­ شود:
چنانچه جواب انتخاب شده در نیمه اول جواب­های تکثیر شده قرار داشت(جز ۵۰% جواب­های بهتر بود)، مراحل دو تا سه به تعداد ۳/۱(یک سوم) سایز جواب انجام شود و در غیر اینصورت به تعداد ۲/۱(یک دوم) سایز جواب(سایز جواب یعنی تعداد کارهای موجود در آن جواب).
یکی از روش­های انتقال یا جابجایی اعمال شود.
چنانچه دفعات اعمال جهش به تعداد مورد نظر نرسیده باشد، مرحله دو، در غیر اینصورت توقف.
محاسبه تابع انطباق.
لازم به ذکر است که اعداد ۲/۱ و ۳/۱ اشاره شده در مرحله ۱ طی آزمون­های تجربی و با سعی و خطا تعیین شده ­اند.
۴-۲-۲-۶. شروط توقف
معیار یا معیارهای توقف جز مشترک تمامی الگوریتم­های فراابتکاری است. معیارهای توقف شرایطی را که در صورت براورده شدن آنها الگوریتم از ادامه کار بازمی­ایستد را تعیین می­ کنند. این شرایط عموما به سه صورت زیر مطرح می­گردند:
تعداد تکرار مشخص
زمان پردازش مشخص
تعداد تکرار یا مدت زمان مشخصی که در آن الگوریتم نتواند در جواب بهبودی حاصل کند.
از آنجا که با توجه به توضیحات داده شده در بخش(۴-۲-۲-۲)، با افزایش تعداد بسته­های سفارشی پذیرفته شده فضای جواب نیز گسترش می­یابد، لذا لازم است معیار توقف نیز به گونه ­ای تعیین گردد که امکان جستجوی بیش­تر را برای فضاهای حل بزرگتر فراهم کند. بر همین اساس معیار توقف تعیین شده در پیاده­سازی این الگوریتم تعداد تکرار در نظر گرفته شده است. تعداد تکرار در هر افراز از فضای جواب مطابق عبارت زیر تعیین می­گردد.

(۴-۲)

در این عبارت تعداد تکرار به ازای هر افراز فضای حل را نشان می­دهد، مجموع تعداد کارهای سفارشات پذیرفته شده و کارهای تولید برای ذخیره را نشان می­دهد.
لازم به ذکر است که عبارت فوق(۴-۲) به کمک سعی و خطا و بررسی نمودارهای همگرایی و شرایط مختلف حاصل شده است.
شبه برنامه الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی پیاده­سازی شده برای مسئله مورد بحث در شکل (۴-۳) ارائه شده است.
شکل ۷ شکل ۴-۳. شبه برنامه الگوریتم سیستم ایمنی مصنوعی.
۴-۳. الگوریتم تبرید شبیه­سازی شده با رویکرد ابری
الگوریتم تبرید شبیه­سازی شده یک روش جستجوی تصادفی است که بر اساس استراتژی تکرار مونت کارلو^[۱۱۵] عمل می­ کند [۳۵] یعنی با برداشتن گام­هایی با طول مشخص از نقطه­ای در فضای حل به نقطه دیگر حرکت می­ کند. این الگوریتم از فرایند سرد کردن تدریجی مذاب فلزات برای بدست آوردن بیش­ترین استحکام مولکولی در کریستال آنها الگوبرداری شده است.