فعال شدن فرض‌ها

ادراک خطر اجتماعی

علائم جسمانی و شناختی

رفتارهای ایمنی بخش

شکل ۲-۱- مدل کلارک و ولز (۱۹۹۵)

۲-۱-۱-۲-۴-۳- مدل رپی و هیمبرگ (۱۹۹۵)

این مدل با تأکید بر فرآیندهای شناختی سوگیرانه و نقش ادراک خویشتن در تداوم اضطراب اجتماعی مطرح شده است. نخستین مفروضه مدل رپی و هیمبرگ (۱۹۹۵) این است که پیش‌بینی موقعیت اجتماعی یا قرار گرفتن در آن، باورهایی را در ذهن افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی فعال می‌کند. افراد با اضطراب اجتماعی باور دارند که در موقعیت‌های اجتماعی به طور غیر موجه عمل خواهند کرد و پیامدهای اجتماعی نامطلوبی را موجب خواهند شد. از طرفی معتقدند که اطرافیان که ذاتاً انتقادکننده هستند، آن‌ ها را منفی ارزیابی خواهند نمود. این افراد با قرار گرفتن در موقعیت اجتماعی، آن چه را که انتظار رخ دادن آن را دارند، در ذهن خود مرور می‌کنند، حوادث منفی گذشته را به خاطر می‌آورند و خود را در موقعیت‌های قبلی تصور می‌کنند و انتظار عملکرد ضعیف دارند. در این شرایط تلاش می‌کنند تا این خطرات را با متمرکز کردن توجه به سمت خودشان و اطلاعات تهدیدآمیز دریافت شده از محیط مدیریت کنند. بدین ترتیب که استانداردهای موردنظر دیگران برای عملکرد مطلوب را با بازنمایی ذهنی از رفتار خود مقایسه می‌کنند. زمانی‌که فکر کنند به آن حد مطلوب نرسیده‌اند، احتمال ارزیابی منفی افزایش می‌یابد و مضطرب می‌شوند. نشانگان شناختی و رفتاری راه اندازی می‌شود و برانگیختگی جسمانی نظیر سرخ شدن، تنش عضلانی و لرزش بروز می‌یابد؛ این علائم بیش برآورد شده و در راستای واکنش منفی دیگران تعبیر می‌شود. تمرکز بر روی علائم جسمانی و اعتقاد به پیامدهای منفی به خودی خود منجر به افت عملکرد اجتماعی می‌شود. این افراد بعد از واقعه نیز تفسیرهای منفی از موقعیت می‌کنند، تفسیرهایی که تصویر خود منفی و انتظارات ضعیف از عملکرد را در آینده تقویت می‌کند. تمامی این عوامل روی هم رفته منجر به تشدید اضطراب اجتماعی می‌گردد و متعاقباً باعث افت کارکرد فرد در موقعیت‌های اجتماعی و عملکردی می‌شود.

ادراک شنونده

بازبینی خود در ذهن شنونده

توزیع اختصاصی منابع توجه

مقایسه بازبینی خود در ذهن شنونده با ارزیابی‌های استاندارد مورد انتظار شنونده

مهارت‌های اجتماعی ضعیف

شاخص‌های بیرونی ارزیابی منفی

قضاوت ‌در مورد احتمال و پیامد ارزیابی منفی توسط شنونده

علائم جسمانی اضطراب

علائم رفتاری اضطراب

علائم شناختی اضطراب

شکل ۲-۲- مدل رپی و هیمبرگ (۱۹۹۵)

۲-۱-۱-۲-۵- مدل هافمن و بارلو (۲۰۰۲)

‌بر مبنای‌ مدل هافمن و بارلو (۲۰۰۲)، انسان‌ها به لحاظ تکاملی به خشم و انتقاد و سایر شاخص‌های طرد اجتماعی حساس هستند. از این رو اگرچه ترس تجربه‌ای معمول شناخته می‌شود، ولی تعداد اندکی مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی می‌شوند. شکل‌گیری اختلال اضطراب اجتماعی مستلزم آمادگی بیولوژیکی و روان‌شناختی برای ادراک اضطراب است. ‌بر اساس این مدل، استعداد ژنتیکی برای اضطراب اجتماعی اختصاصی نیست بلکه اغلب مرتبط با متغیرهای سرشتی خاص مثل خجالت است که ارتباط زیادی با اضطراب اجتماعی دارند. از دیگر عوامل پیشایند برای ابتلا به اضطراب اجتماعی می‌توان از بازداری رفتاری نام برد که پیش از این به آن اشاره شد. مدل هافمن و بارلو فرض می‌کند که حوادث به نسبت جزئی زندگی مثل تعاملات اجتماعی یا عملکردی منجر به اضطراب می‌شوند، به ویژه اگر هشداری^[۱۵۰]با این وقایع پیوند یابد. سپس این عوامل زمینه را برای اینکه هشدارهای درست یا اشتباه شکل بگیرند، آماده می‌کنند. فرض بر این است که هشدارهای صحیح اغلب به سمت زیر طبقه خاص یا موقعیتی اختلال اضطراب اجتماعی پیش می‌رود. هافمن و بارلو (۲۰۰۲) معتقدند که افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی غیر فراگیر مثل افراد مبتلا به فوبی خاص واکنش‌های ترس بیشتری را تجربه می‌کنند، در حالی که افراد زیر طبقه فراگیر پاسخ‌های اضطرابی بیشتری را بروز می‌دهند و ممکن است که همراه با احساس‌های خجالت و شرم باشد. از این رو طبق مدل هافمن و بارلو زیر طبقه فراگیر بدون هشدار رخ می‌دهد یا از طریق هشدارهای اشتباهی مرتبط با ارزیابی اجتماعی برانگیخته می‌شود. علاوه بر موارد ذکر شده، مهارت‌های اجتماعی ضعیف و فرآیندهای شناختی مانند توجه متمرکز به خود نیز در تداوم اختلال حائز اهمیت شمرده می‌شود.

آسیب‌پذیری عمومی بیولوزیکی (شامل مؤلفه‌ ارثی بازداری رفتاری )

آسیب‌پذیری عمومی روانشناختی

تجربه های مستقیم

استرسورها

مرتبط با موقعیت‌های ارزیابی اجتماعی

هشدار

غیرواقعی

هشدار

واقعی

هشدار

اکتسابی

ادراک مهارت‌های اجتماعی ضعیف

درک اضطرابی شامل توجه متمرکز به خود

آسیب‌پذیری روانشناختی خاص (ارزیابی اجتماعی آسیب‌زاست)

فوبی اجتماعی

شکل ۲-۳- مدل هافمن و بارلو (۲۰۰۴)

۲-۱-۱-۲-۶- مدل رپی و اسپنس (۲۰۰۴)

این مدل، مدلی جامع بر اساس رویکرد ابعادی به اختلال اضطراب اجتماعی محسوب می‌شود. رپی و اسپنس (۲۰۰۴) فرض می‌کنند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی اختصاصی و مشترک به صورت هیجان‌مداری عمومی (عاطفه منفی یا نوروتیسم) ابراز می‌شوند. از موضع رپی و اسپنس (۲۰۰۴) عوامل ژنتیکی در سبب‌شناسی این اختلال مهم هستند. اگرچه عوامل ژنتیکی به صورت کلی در دیگر اختلالات هیجانی نیز نقش دارند، ولی این احتمال وجود دارد که سهمی از واریانس به مسائل اجتماعی و محیطی مربوط باشد.

علاوه بر این، عاطفه منفی پایین (برونگرایی و جامعه‌پذیری پایین) به عنوان ویژگی اختلال اضطراب اجتماعی می‌باشد و آن را از سایر اختلالات اضطرابی جدا می‌کند. رپی و اسپنس (۲۰۰۴) معتقدند که برای اغلب افراد دو یا بیشتر عوامل ژنتیکی به صورت مشترک در سوق دادن فرد به سمت اضطراب اجتماعی نقش دارند. این عوامل به صورت تنظیم‌گر^[۱۵۱] عمل می‌کنند؛ تنظیم‌کننده به درجه‌ای از اضطراب اجتماعی در فرد اشاره دارد که تا حدودی ثابت و پایدار است. عوامل بسیاری به ویژه عوامل محیطی باعث نوسان فرد در طول پیوستار می‌شود؛ اما هر حرکت در این پیوستار به آسانی رخ نمی‌دهد. این اندازه از ثبات ‌به این معنا نیست که تنظیم‌گر ثابت و غیرقابل تغییر است. قدرت عوامل محیطی که گاهی خود را در تغییرات پایدار در نوع بروز اختلال اضطراب اجتماعی (در باورها، سوگیری‌ها، سبک‌های رفتاری و حتی نوروبیولوژی)، بسته به زمان وقوع (دوره های خاص آسیب‌پذیری)، میزان اثر (شدت آن عامل و معنای آن برای فرد) و مزمن بودن آن (طول دوره) نشان می‌دهد. رپی و اسپنس (۲۰۰۴) معتقدند که هر گونه تغییرات در نحوه بروز اختلال اضطراب اجتماعی که به علت عوامل محیطی رخ می‌دهد، کم و موقتی است؛ به عبارت دیگر، وقتی عوامل محیطی متوقف می‌شود، تمایل به برگشت به سمت تنظیم‌کننده رخ می‌دهد.

_سیستم عصبی به افت قندخون بسیارحساس است،زیرا سلولهای مغزی برای فعالیت خود احتیاج مبرم و مداوم به گلوکز دارند و ازطرفی هم نمی توانند قند را برای استفاده خود ذخیره کنند،‌به این خاطر گرسنگی های طولانی مدت وافت قندخون درتشدیدحالات عصبی موثراست.‌به این افت قندخون هیپوگلیسمی می‌گویند درایالات متحده چند باروکلا ‌در پرونده های جنایی خودبرای موکلین مبتلا به هیپوگلیسمی،تقاضای برائت نموده اند.نتایج این تحقیقات این مسیررا مشخص می‌کند که هیپوگلیسمی موجب خشونت می شود،مغز بدون گلوکز درست کار نمی کند ‌بنابرین‏ رفتارانسان در حالت هیپوگلیسمی مختل می شود.لذا می توان هیپوگلیسمی را یکی ازعوامل جرم تلقی کردمخصوصاازاین لحاظ که اکثر بیماران جامعه ستیز مبتلا به هیپوگلیسمی هستند.در حین تحقیق و بررسی روی این موضوع ایده ای که از نظرم جای فکر ‌دارد این است که بحث هیپوگلیسمی را یکی از جهات مخففه بدانیم.طبق ماده ی۳۸قانون مجازات اسلامی جدید بند پ،هیپوگلیسمی می‌تواند یکی از اوضاع و احوال خاص باشد که متهم تحت تاثیر آن مرتکب جرم شده است.

_در حال حاضر داده های موجود نشان می‌دهند که ویتامین ها و مواد معدنی در بهبود وضعیت خلق،اثر دارند پس رژیم غذایی افرادی که دارای اختلالات خلقی هستند باید از نظر کمبود مواد مغذی مورد ارزیابی قرار گیرد.عوامل ارتکابی جرم یا عواملی بیرونی است یا درونی که یکی از این عوامل درونی نحوه تغذیه فرد است.چرا که به نظر می‌رسد اکثر جرایم اتفاقی درسطح جامعه ناشی از تغذیه نامناسب یا سوء تغذیه است.یکی از مهم ترین راه حل هابرای کنترل جرم و جنایت اصلاح الگوهای مصرفی و آموزش نسبت به تغذیه سالم است.ایده ای که در این جا به صورت طرحی نوین در جهت پیش گیری از جرم قابل ارئه است،این است که نسبت به نحوه ی تغذیه زندانیان کمی دقیق تر بیندیشیم.استفاده از مکمل های تغذیه ای شامل ویتامین ها و مواد معدنی می‌تواند یکی از عوامل جلوگیری از ارتکاب مجدد جرم توسط زندانیان باشد.هم چنین در سطوح پیشگیری باید گفت تغذیه سالم و جلوگیری از سوء تغذیه در افراد مخصوصا کودکان و زنان باردار می‌تواند از ارتکاب جرم در آینده پیش گیری کند.

می توانید با تغییر رژیـم غـذایی خود و خانواده تان آغاز کنید.

مـزایای آن بر کل جامعه مؤثر خواهد بود.

مراقبت از تغذیه خود می‌تواند اولین مرحله برای یک جامعه سالم تر و کم جنایت تر باشد.

پیوسـت

نمونه پرسش نامه

بســـمه تعالــــی

مددجوی محترم با ســـلام

پرسش های زیر به منظور استفاده در یک تحقیق دانشگاهی و با هدف بررسی نقش تغذیه در جرم ،تهیه و تنظیم شده است. به شما اطمینان می‌دهیم که جواب های شما کاملا محفوظ و محرمانه است.لذا خواهشمند است با اطمینان خاطر به تمامی سوالات زیر صادقانه پاسخ دهید. لطفاً سؤالات را بی پاسخ نگذارید.

از همـــــکاری شما سپاســـگزارم.

_ نوع جنسیت : مرد O زن O _ وضعیت تاهل : مجرد O متاهل O _ محل سکونت : شهر O روستا O _ سن : _ میزان تحصیلات : _ گروه خونی : _ وضعیت اقتصادی خانواده : خیلی خوب O خوب O متوسط O ضعیف O ===========================================================================

۱-هم اکنون به چه جرمی در زندان هستید؟

۲- حادثه در چه ساعت و در چه ماهی اتفاق افتاده است؟

۳-در روز حادثه چه غذایی خوردید؟ به طور کامل بنویسید.

۴-اگر نسبت به غذا یا غذاهای خاصی، علاقه و کشش دارید بنویسید؟

۵-آیا در هنگام حادثه گرسنه بودید؟ بلی O خیر O

۶- آیا با خوردن غذای خاصی عصبی یا پرخاشگر می شوید؟ بلی O خیر O

۷-آیا نخوردن غذا یا دیر خوردن غذا شمارا عصبی می‌کند؟ بلی O خیر O

۸-آیا با خوردن شیرینی و شکلات احساس نشاط بیشتری می کنید ؟ بلی O خیر O

۹-دربرنامه غذایی خود و خانواده تان از کدام نوع غذا بیشتر استفاده می کنید؟ فست فود (غذاهای آماده) O غذاهای خانگی O

۱۰-کدامیک از گزینه های زیر جزء برنامه غذایی روزانه خانوار شما است؟ شیرینی جات O چای O چیپس/پفک و…. O نوشابه O

۱۱-به کدام مزه علاقه بیشتری دارید؟ تلخی O شیرینی O شوری O ترشی O

۱۲- کدامیک از عادات غذایی زیر را دارید؟ استفاده از نمک زیاد O استفاده از چربی زیاد O سیب زمینی سرخ کرده O مصرف تنقلات O

۱۳- در برنامه غذایی خانواده شما میوه وسبزی جات چه جایگاهی دارد؟ خیلی خوب O خوب O متوسط O ضعیف O

۱۴- وضعیت مصرف ماهی وغذاهای دریایی در برنامه غذایی شما چگونه است؟ خیلی خوب O خوب O متوسط O ضعیف O

۱۵- در روز حادثه از کدامیک از مواد روان گردان استفاده کرده اید؟ شیشه O قرص اکس تازی O هیچکدام O سایر موارد ( با ذکر نام)

۱۶-درروز حادثه کدامیک از نوشیدنی های زیر را مصرف کردید؟ مشروبات الکلی O نوشابه O قهوه O هیچکدام O سایر موارد(با ذکر نام)

۱۷-در روز حادثه کدامیک از مواد مخدر زیر را مصرف کرده اید؟ تریاک O حشیش O کراک O هیچکدام O سایر موارد (با ذکر نام)

1. 1. .Food ↑

1. 1. . Macronutriments ↑

1. 1. . Carbohydrates ↑

1. 1. . Lipide ↑

1. 1. .Protein ↑

1. 1. .Micronutriments ↑

1. 1. . Placebo ↑

1. 1. .Minerals ↑

1. 1. .Magnesium ↑

1. 1. .Phosphorus ↑

1. 1. .Iron ↑

1. 1. .Sodium ↑

1. 1. .Salt ↑

در مطالعه ای با هدف بررسی مقایسه ای بیماران افسرده اساسی با بیماران وسواسی فکری- عملی از لحاظ عدم تحمل بلاتکلیفی صورت گرفت نتایج این تحقیق نشان داد که بین گروه سالم و بیماران وسواسی در نمره کل عدم تحمل بلاتکلیفی و تمامی خرده مقیاس ها تفاوت وجود داشت (۰۰۱/۰>P). همچنین بین بیماران افسرده با گروه سالم نیز در نمره کل و خرده مقیاس های ناتوانی برای انجام عمل و بلاتکلیفی ‌در مورد آینده تفاوت معنادار وجود داشت(۰۰۱/۰>P). بیماران افسرده به غیر از خرده مقیاس بلاتکلیفی ‌در مورد کلی نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می‌دهد که عدم تحمل بلاتکلیفی یکی از ویژگی های بیماران وسواسی می‌باشد و نیز برخی از ابعاد آن با افسردگی مرتبط است(ارفعی و همکاران، ۱۳۹۰).

ساراوکی^[۶۹] و همکاران (۲۰۱۳).رابطه بین عدم تحمل بلاتکلیفی و نشانه های وسواسی را در دانشجویان دوره لیسانس بررسی کردند.یافته های آن ها نشان داد آینده، در بقیه خرده مقیاس ها و نیز نمره کل با گروه وسواس تفاوت داشتند (۰۰۱/۰>P).به طورکه عدم تحمل بلاتکلیفی با هریک از شاخص‌های وسواسی رابطه معنی دار دارد .این مطالعه نشان داد که عدم تحمل بلاتکلیفی با ابعاد متعدد وسواسی ارتباط دارد و ممکن است درایجاد این نشانه ها نقش علی داشته باشد.

۲-۲۷- اختلال بدریخت انگاری بدن

اختلال بدریخت انگاری بدن اختلالی است که جزء اختلالات مرتبط با وسواس طبقه بندی می شود. افراد مبتلا ‌به این اختلال از لحاظ قیافه طبیعی هستند و اگر نقصی هم وجود داشته باشد جزئی است، اما آن ها دچار این اشتغال ذهنی هستند که ظاهرشان معیوب و نابهنجار است. این اشتغال ذهنی ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظه ای در عملکرد اجتماعی، شغلی یا زمینه‌های مهم دیگری مثل تحصیلی و غیره ایجاد می‌کند.ملاک های تشخیصی این اختلال بر اساس ضوابط DSM-5 به قرار زیر است:

ملاک های تشخیصی اختلال بدریخت انگاری بدن ‌بر اساس DSM-5

ملاک‌های تشخیصی (۲۲/۴۵F)7/300

الف. اشتغال ذهنی به یک یا چند نقص یا عیب خیالی در ظاهر بدن که از نظر دیگران قابل مشاهده نیستند یا جزئی به نظر می‌رسند.

ب. در مقطعی از طول دوره این بیماری، فرد در واکنش به نگرانی های خود درباره ظاهرش، رفتارهای تکراری(مثل وارسی کردن در آینه، آرایش مفرط، پوست کنی، اطمینان خواهی) یا اعمال ذهنی ( مثل مقایسه کردن ظاهر خود با دیگران) انجام داده است.

پ. این اشتغال ذهنی ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظه ای از نظر بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی، یا زمینه‌های مهم دیگر عملکرد ایجاد می‌کند.

ت. این اشتغال ذهنی درباره ظاهر، با نگرانی هایی درباره چاقی یا وزن بدن در افرادی که نشانه های آن ها ملاک های تشخیصی اختلالات خوردن را برآورده می‌کنند بهتر توجیه نمی شود.

مشخص کنید اگر:

همراه با بدشکلی عضله: فرد دائم دلمشغول این فکر است که جثه او خیلی کوچک است یا به قدر کافی عضلانی نیست. این مشخصه را حتی اگر فرد دلمشغول قسمت های دیگر بدن باشد که اغلب نیز چنین است

باز می توان به کار برد.

مشخص کنید اگر:

به درجه بینش نسبت به عقاید اختلال بدریخت انگاری بدن اشاره کنید(مثل من زشت به نظر می آیم یا من بدریخت به نظر می رسم.

همراه با بینش خوب یا متوسط: فرد تشخیص می‌دهد که عقاید اختلال بدشکلی بدنش قطعأ یا احتمالأ درست نیستند و واقعیت ندارند.

همراه با بینش ضعیف: فرد فکر می‌کند که عقایدش درباره نقص های بدنی احتمالأ درست هستند.

همراه با فقدان بینش/عقاید هذیانی: فرد کاملأ متقاعد شده است که عقاید اختلال بدشکلی بدنش واقعیت دارند.

الف. اشتغال ذهنی به یک یا چند نقص یا عیب خیالی در ظاهر بدن که از نظر دیگران قابل مشاهده نیستند یا جزئی به نظر می‌رسند.

ب. در مقطعی از طول دوره این بیماری، فرد در واکنش به نگرانی های خود درباره ظاهرش، رفتارهای تکراری(مثل وارسی کردن در آینه، آرایش مفرط، پوست کنی، اطمینان خواهی) یا اعمال ذهنی ( مثل مقایسه کردن ظاهر خود با دیگران) انجام داده است.

پ. این اشتغال ذهنی ناراحتی یا اختلال قابل ملاحظه ای از نظر بالینی در عملکرد اجتماعی، شغلی، یا زمینه‌های مهم دیگر عملکرد ایجاد می‌کند.

ت. این اشتغال ذهنی درباره ظاهر، با نگرانی هایی درباره چاقی یا وزن بدن در افرادی که نشانه های آن ها ملاک های تشخیصی اختلالات خوردن را برآورده می‌کنند بهتر توجیه نمی شود.

مشخص کنید اگر:

همراه با بدشکلی عضله: فرد دائم دلمشغول این فکر است که جثه او خیلی کوچک است یا به قدر کافی عضلانی نیست. این مشخصه را حتی اگر فرد دلمشغول قسمت های دیگر بدن باشد که اغلب نیز چنین است

باز می توان به کار برد.

مشخص کنید اگر:

به درجه بینش نسبت به عقاید اختلال بدریخت انگاری بدن اشاره کنید(مثل من زشت به نظر می آیم یا من بدریخت به نظر می رسم.

همراه با بینش خوب یا متوسط: فرد تشخیص می‌دهد که عقاید اختلال بدشکلی بدنش قطعأ یا احتمالأ درست نیستند و واقعیت ندارند.

همراه با بینش ضعیف: فرد فکر می‌کند که عقایدش درباره نقص های بدنی احتمالأ درست هستند.

همراه با فقدان بینش/عقاید هذیانی: فرد کاملأ متقاعد شده است که عقاید اختلال بدشکلی بدنش واقعیت دارند.

۲-۲۸- سبب شناسی اختلال بدریخت انگاری بدن

۲-۲۹- عوامل زیستی

نوروترانسمترها. افراد مبتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن(BDD)ممکن است یک عدم تعادل در سروتونین مغز داشته باشند و بهبود علائم نسبی این اختلال با داروهای بازدارنده بازجذب-سروتونین(SSRIs) دلیلی بر این مدعاست. سروتونین در گستره وسیعی از اختلالات روانپزشکی مثل OCD و افسردگی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند و این امر بیانگر شباهت زیستی این اختلالات به هم است.

علاوه بر این، سروتونین در سیستم بینایی و پردازش بینابینی نقش مهمی دارد و به حیوانات کمک می‌کند تا به درون دادهای حسی غیر مهم از محیط واکنش اغراق آمیز(overreacting) نشان دهند. نکته جالب توجه این است که افراد مبتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن تمرکز بیش از اندازه ای به جزئیات بی اهمیت ظاهر دارند و واکنش زیادی به تهدیدهایی که در واقع اصلأ وجود ندارند نشان می‌دهند(ربیعی،۱۳۹۰).

ژنتیکی و فیزیولوژیکی. شیوع اختلال بدریخت انگاری بدن در خویشاوندان درجه اول افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری- عملی بالا است(انجمن روانپزشکی آمریکا،۲۰۱۳). در مطالعات فیلیپس^[۷۰](۲۰۱۱)، در حدود ۲۰ درصد افراد مبتلا به(BDD) حداقل یک فامیل درجه اول(والدین،همشیر یا فرزند) مبتلا ‌به این اختلال دارند. این میزان سه تا شش برابر بیشتر از نسبتی است که در جامعه عادی وجود دارد(ربیعی،۱۳۹۰).

ساختارهای مغزی درگیر در(BDD). مناطق تمپورال و پره فرونتال جانبی سمت چپ مغز در پردازش بینایی از چهره و بیش فعالی آمیگدال ممکن است در(BDD) درگیر و نقش مهمی داشته باشند(ربیعی،۱۳۹۰).

۲-۳۰- عوامل روانشناختی

با تفویض اختیارات نامحدود از سوی مالکان شرکت به هیئت مدیره به خصوص مدیر عامل توجه به نظام حاکمیت شرکتی به صورت چشمگیری افزایش یافته است (خدابخشی، ۱۳۸۴). نظام حاکمیت شرکتی مجموعه ای از مکانیزم های کنترلی درون شرکتی و برون شرکتی می‌باشد که تعادل مناسب میان حقوق صاحبان سهام از یک سو، نیازها و اختیارات هیئت مدیره را از سوی دیگر برقرار می کند و در نهایت این مکانیزم ها اطمینان معقولی را برای صاحبان سهام و تهیه کنندگان منابع مالی و سایر ‌گروه‌های ذی نفع فراهم می کند( بابایی، ۱۳۸۹). اهمیت و نقش اصولی حاکمیت شرکتی موجب نگرانی های بسیاری برای سازمان های بین‌المللی شد، برای مثال سازمان جهانی پول خواستار بهبود وضعیت شرکت‌ها ‌در مورد نظام حاکمیت شرکتی شد (خانچل^[۲۲]، ۲۰۰۷).

ارزش آفرینی توسط شرکت ها به نوعی معلول عملکرد مدیران می‌باشد، این موضوع با توسعه شرکت های سهامی و مطرح شدن نظریه نمایندگی، افزایش وظایف و اختیارات هیئت مدیره شرکت ها به صورت جدی تری مطرح می‌گردد.

از سوی دیگر، نیاز به حاکمیت شرکتی ناشی از تضاد منافعی است که بین مشارکت کنندگان در شرکت وجود دارد. این تضاد منافع اغلب با مسائل نمایندگی^[۲۳] در ارتباط است که خود ناشی از دو علت اصلی است: اولین دلیل این است که مشارکت کنندگان مختلف از اهداف و ترجیحات متفاوتی برخوردارند و دومین دلیل نیز بر این تأکید دارد که مشارکت کنندگان نسبت به عملکرد، دانش و ترجیحات یکدیگر اطلاعات ناقصی دارند. موضوع تمایز مالکیت و کنترل، عمدتاًً از تمایز بین مالکیت و مدیریت ناشی شده است که در غیاب استقرار مکانیزم های حاکمیت شرکتی، عملیات اجرایی شرکت به جای اینکه در جهت منافع سهام‌داران شرکت هدایت شود، منافع ‌گروه‌های خاصی از جمله مدیران را دنبال می کند. از دیدگاه تئوری نمایندگی^[۲۴]، حضور مدیران غیرموظف مستقل در هیئت مدیره شرکت ها و عملکرد نظارتی آن ها به عنوان افرادی مستقل، به کاهش تضاد منافع موجود میان سهام‌داران و مدیران، کمک شایان توجهی می‌کند. البته باید توجه داشت که مدیران اجرایی شرکت ها، نقش مهمی را در ایجاد ترکیب مناسبی از مدیران موظف و غیرموظف، در میان اعضای هیئت مدیره، ایفا می‌کنند، وجود چنین ترکیبی، از عناصر اصلی یک هیئت مدیره کارآ و مؤثر محسوب می شود؛ زیرا در حالی که مدیران موظف، اطلاعات ارزشمندی درباره فعالیت های شرکت ارائه می‌کنند، مدیران غیرموظف با دیدگاهی حرفه ای و بی طرفانه، ‌در مورد تصمیم گیری های مدیران مذکور به قضاوت می نشینند. بدین ترتیب، هیئت مدیره شرکت دارا بودن تخصص، استقلال و قدرت قانونی لازم، یک ساز و کار بالقوه توانمند حاکمیت شرکتی به حساب می‌آید (بیرد و هیکمن^[۲۵]، ۱۹۹۲). سرمایه گذاران نهادی یکی از ساز و کارهای حاکمیت شرکتی نیرومند را باز نمایی می‌کنند که می‌توانند بر مدیریت شرکت نظارت داشته باشند. زیرا آن ها می‌توانند منافع گروه سهام‌داران را همسو کنند. راه هایی که بدان وسیله سهام‌داران می‌توانند بر مدیریت نظارت کنند، عموماً در چارچوب تئوری نمایندگی معرفی می شود (شلیفر و ویشنی^[۲۶]، ۱۹۹۷). بر این اساس در سال های اخیر یکی از زمینه‌های گسترده ای که در مجامع علمی به آن توجه فراوان شده است، مسئله نمایندگی و انگیزه مدیران جهت انتقال ثروت و ارزش شرکت به نفع خودشان بوده است.

نقش و اهمیت حاکمیت شرکتی از جهت حرکت وسیع خصوصی سازی در سطح جهانی و رشد پس اندازهای خصوصی در عملکرد شرکت ها بر کسی پوشیده نیست. این نقش، از ابعاد مختلفی قابل بررسی می‌باشد. وجود ساز و کارهای حاکمیت شرکتی تضمین کننده منافع سهام‌داران، خریداران، بدهکاران و دیگر ذی نفعان در تصمیم گیری ها و تصمیمات اتخاذ شده توسط هیئت های اجرایی است و وسیله ای برای اعتماد سازی بلندمدت شرکت ها و سرمایه گذاران می‌باشد. این اهداف، با ارائه قوانین و مقررات جهت حمایت از حقوق اقلیت سهام‌داران و تأکید بر نقش هیئت های مدیره مستقل و ناظران خارج از سازمان، حذف معاملات درون بنگاهی، اطلاع رسانی مرتبط و به موقع تحقق می‌یابد. تمامی این موارد، تأمین کننده چهار هدف اصلی ‌پاسخ‌گویی‌، شفافیت، عدالت و انصاف و رعایت حقوق ذی نفعان است (حساس یگانه، ۱۳۸۷) و در نهایت تصویب قانون ساربینز – اکسلی در کنگره آمریکا در سال ۲۰۰۲ و تصویب گزارش هایز و اسمیت در سال ۲۰۰۳ در انگلستان و به تبع آن ها تصویب قوانین مختلف حاکمیت شرکتی در اکثر بورس های عمده جهان، عمل به آن جزو اصول اولیه پذیرش شرکت ها در بورس به شمار می رود و ترتیباتی اندیشیده شده است که حقوق سهام‌داران جزء در زمینه کسب اطلاعات، حق رأی و حق اعمال نظارت بر عملکرد مدیران و حق استقلال مدیران از سهام‌داران عمده شرکت را با تعریف مدیران مستقل پدید می آورد.

رویّه های کارآمد حاکمیت شرکتی برای عملکرد صحیح بازار سرمایه و کل اقتصاد کشور حیاتی و لازمه جلب و حفظ اعتماد عمومی است. حاکمیت شرکتی ضعیف ممکن است موجب سلب اعتماد بازار گردد که به نوبه خود می‌تواند منجر به خروج منابع یا بحران نقدینگی و سقوط قیمت ها در بورس شود ( بابایی، ۱۳۸۹).

یکی از اهداف با اهمیت حاکمیت شرکتی، مقوله شفافیت اطلاعات مالی می‌باشد. اطلاعات شفاف را می توان به عنوان یکی از ابزارهای ایفای مسئولیت پاسخگوئی مدیران دانست. هرقدر افشای اطلاعات در جوامع بیشتر باشد، امکان اتخاذ تصمیم های آگاهانه و ایفای مسئولیت پاسخگوئی ‌در مورد چگونگی تحصیل و مصرف منابع، بیشتر می شود. ‌بنابرین‏، یکی از الزامات رشد و توسعه اقتصادی، دسترسی همه ذی نفعان به اطلاعات شفاف است. حاکمیت شرکتی با الزام شرکت ها برای ارائه اطلاعات شفاف شرایطی را فراهم می آورد که تمامی ذی نفعان بتوانند از طریق ساز و کارهای حاکمیت شرکتی شامل کیفیت اطلاعات مالی، ساختار مالکیت، هیئت مدیره و …، شرکت را به صورت شفاف مورد ارزیابی قرار دهند (حساس یگانه، ۱۳۸۷).

در سال های اخیر، حاکمیت شرکتی یک جنبه اصلی و پویایی تجارت شده و توجه به آن به طور تصاعدی رو به افزایش است. تعاریف موجود از حاکمیت شرکتی در یک طیف قرار می گیرند.

پیشرفت در اعمال حق مالکیت شرکتی در سطح جهانی صورت می‌گیرد، سازمان های بین‌المللی مانند سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD)^[27] استانداردهای قابل قبول بین‌المللی را در این مورد فراهم می‌کنند. آمریکا و بریتانیا همچنان به تقویت سیستم شرکتی خود ادامه می‌دهند و به سهام‌داران و روابط آن ها، ‌پاسخ‌گویی‌، بهبود عملکرد هیئت مدیره، حسابرسان، سیستم های حسابداری و کنترل داخلی، توجه ویژه می‌کنند و به روش هایی توجه دارند که شرکت ها با این روش ها کنترل و اداره می‌شوند. افزون بر آن، سرمایه گذاران جزء، سرمایه گذاران نهادی، حسابدارن و حسابرسان و سایر بازیگران صحنه بازار پول و سرمایه از فلسفه وجودی و ضرورت اصلاح و بهبود دائمی حاکمیت شرکتی، آگاهند.

آدیزس در کتاب دوره عمر سازمان به بررسی تضاد بین تولید و مهندسی با هم جور نیستند مهندسی می‌خواهد به طور مداوم تکنولوژی را تغییر داده و به روز نگاه دارد تولید می‌گوید: این برنامه را برای سال آینده بگذارید و زمانبندی تولید ما را بر هم نرنید ما با بهره‌روری و هزینه های ساخت ارزشیابی می‌شویم تغییرات شما ممکن است در دراز مدت عملی باشد ولی مطمئناً در کوتاه مدت اهداف را در هم ریخته و آن ها را به تأخیر می‌اندازد لذا مهندسی بر آشفته می‌شود و می‌گوید: این مهندسان کوتاه فکر قسمت تولید در برابر تغییرات مقاومت می‌کنند آن ها تا نوک دماغشان را بیشتر نمی‌بینند. اگر ما مجبورشان نکرده بودیم هنوز با چرخ نخ‌ریسی کار می‌کردند. این موضوع ‌در مورد تحقیق و توسعه نیز به همان اندازه و شاید بیشتر صادق است. اغلب سازمان‌ها برای کاهش تضاد به درستی عمل نمی‌کنند و به جای آنکه به حل ساختار مسأله اقدام کنند به حل روابط بین افراد می‌پردازند و مثلاً یکی از مهندسان تولید را مسئول مهندسی یا R&D می‌کند فردی که از تولید و مهندسی رفته یا دارای جهت‌گیری بلند مدت و کوتاه مدت در کنار یکدیگر می‌شود و کاملاً بدیهی است که در نهایت برد با جهت‌گیری کوتاه مدت (تولید ) است به قول آدیزس در این وضعیت تنها کاری که برای مهندسی باقی می‌ماند روغنکاری و تعمیر خط تولید است. کوتاه مدت محرک بلندمدت می‌شود و در نتیجه تحقیق و توسعه جایگاه و رسالت خود را در سازمان از دست می‌دهد(بوشهری،۱۳۷۷،ص۴۰).

انواع الگوهای سازماندهی برای فعالیت‌های تحقیق و توسعه

برای سازماندهی فعالیت‌های مختلف یک سازمان، اعم از یک سازمان تولیدی، تجاری، تحقیقاتی و… الگوهای شناخته شده متفاوتی وجود دارد. که در هر یک از آن ها برای نوعی از سازمان‌ها مناسب‌تر و کارآتر است در حالی که اعمال ساختار دیگر ممکن است، از کارایی پایین‌تری برخوردار باشد. در اینجا چندین نوع از ساختارهای معروف خصوصاًً از دید امکان به کارگیری آنان برای سازماندهی فعالیت‌های تحقیق و توسعه مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت(شریفیان، ۱۳۷۱، ص ۸۶).

شایان ذکر است که سازمان، کاتالیزوری است که انجام تاکتیک‌ها (چگونگی استفاده از منابع) و استراتژی (چگونگی نیل به اهداف) را سهل و آسان می‌کند و روشی که تحقیقات توسط آن سازماندهی می‌شود، اثر عمیقی بر مؤثر بودن و کارایی تحقیقات دارد(شریفیان، ۱۳۷۱، ص ۸۶)

۱- سازماندهی بر حسب وظیفه تخصصی

در این شیوه سازماندهی که ساختار تخصصی، ساختار وظیفه‌ای، ساختار خطی و یا ساختار سنتی و یا ساختار حرفه‌ای نیز نامیده شده است، پروژه‌ای توسط مدیر بخش تخصصی برنامه‌ریزی و هدایت می‌شوند و سلسله مراتب حاکم است(علی احمدی،۱۳۷۷،ص۱۵۰).

سازماندهی بر حسب وظیفه بر مبنای تخصص و تقسیم کار انجام می‌شود و دارای مزیت‌های مهمی است، اما برخی مسایل اجرایی در راه آن محدودیت ایجاد می‌کنند در صورتی که وظایف به صورت بسیار تخصصی و باریک تعریف شده باشند، این امر باعث ایجاد خودمختاری‌های کوچکی درون سازمان می‌شود. و در این صورت اهداف عالی سازمان تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. مکانیسم‌های دفاعی که در این رابطه به وجود می‌آید، باعث آن می‌شود که یک وظیفه خاص که دچار استقلال و خود مختاری کامل شده به جای آن که به عنوان بخشی از کل جریان عمل کند، به صورت یک مجموعه مجزا درآید(علی احمدی،۱۳۷۷،ص۱۵۰)

• • • مشخصه بارز کارهای تحقیق و توسعه عبارت از تغییر و ایجاد اصلاحات عمیق در تخصص‌ها و وظایف است و این امر با تحت‌الشعاع قرار گرفتن تحریک مورد نیاز بین بخش‌های مختلف سازمان است. مجزا شدن وظایف باعث ایجاد سدهایی در ارتباطات سازمانی می شود. مجزا سازی بخش‌ها باعث خدشه‌دار شدن و کند شدن روند هماهنگی، همکاری و تشخیص صحیح ارزش بقیه ‌فعالیّت هاست. از این رو غالباً دیده شده است که به برخی وظایف در سازمان‌های تحقیق و توسعه به دیده پست و دست دوم نگاه می‌شود.
  • • در تحقیق و توسعه، ممکن است، تأکید بر وظیفه‌ای به طور خاص شدید شود و کارکنان بخش‌ها ممکن است در معرض فراموشی این مطلب قرار گیرند که کل سازمان عبارت است از مجموعه بخش‌های وظیفه ای‌ به خصوصی است، به معنای آن نیست که کل عملیات به طور موفقیت‌آمیز پایان یافته است. شکست هر یک از بخش‌های وظیفه‌ای می‌تواند باعث خاتمه یافتن یک برنامه و در واقع ایجاد ضایعه در کل عملیات گردد.
  • ساختار کنونی مراکز تحقیقات دانشگاهی و ساختار کلان واحدهای تولیدی عموماً در کشورهای در حال توسعه از چنین ساختاری پیروی می‌کنند(علی احمدی،۱۳۷۷،ص۱۵۰)

نمودار ۱-۲: ساختار کنونی مراکز تحقیقات دانشگاهی و ساختار کلان واحدهای تولیدی (علی احمدی، ۱۳۷۷، ص ۱۵۰)

۲- سازماندهی پروژه‌ای

‌به این نوع سازماندهی، سازماندهی برنامه‌ای و سازماندهی محصول نیز گفته می‌شود در این نوع سازماندهی، تقریباً تمامی آنچه را برای توسعه یک محصول مورد نیاز است، در خود دارد. سرپرستی گروه تخصصی پروژه به عهده مدیر صف است. در این سیستم کلیه نیازمندی های سازمانی در درون ساختار مدیریت هر پروژه به صورت خوکفا وجود دارد. سازماندهی پروژه‌ای غالباً وجود تسهیلات و انجام وظایف مکرر و مضاعف را طلب می‌‌کند، هزینه های عملیات بالا سری پروژه ها، به دلیل استفاده از تسهیلات جداگانه زیادتر می‌شود. و ‌بنابرین‏ تحقیقات و توسعه‌ای که به تبع آن حاصل می‌شود، قیمت تمام شده آن بیشتر است(علی احمدی، ۱۳۷۷، ص ۱۵۰).

در عین حال سازماندهی بر حسب پروژه، در اقدامات R&D معمول است. در این نوع سازمان‌ها یک مهندس پروژه یا مدیر، یک یا دو پروژه مرتبط با یکدیگر از لحاظ فنی را کنترل و در اختیار دارد. فعالیت پروژه‌ای شدید، تخصصی و گران بوده و تداوم و نظارت بر آن از اهمیت برخوردار است. پروژه که به عنوان یک ساختار خود قلمداد می‌شود، به طوری ساختمان بندی می‌شود که حداکثر کنترل و نظارت لازم را سازگار با نیازها و منابع تحت دسترس اجازه دهند(علی احمدی، ۱۳۷۷، ص ۱۵۰).

سرپرست سازمان

مدیر پروژه B

مدیر پروژهA

بازرگانی

مالی‌و حسابداری

تولید

R &D

بازرگانی

مالی ‌و حسابداری

تولید

R &D

بازرگانی

مالی‌و حسابداری

تولید

R &D

نمودار ۲-۲: سازماندهی بر حسب پروژه ( علی احمدی، ۱۳۷۷،ص۱۵۰).

اشکال عمده این ساختار که در فعالیت‌های تحقیق و توسعه کاربرد قابل توجهی دارد۰ استفاده از تسهیلات تکراری و هزینه های مضاعف است و راه گریز از این اشکال، به کارگیری ساختار ماتریسی است ( علی احمدی، ۱۳۷۷،ص۱۵۰)

۳- سازماندهی ماتریسی

در سیستم ماتریسی که ترکیبی از دو سیستم وظیفه‌ای و پروژه‌ای است، هر دو ویژگی ساختارهای قبلی وجود دارد. همچنین بر روی پروژه اعمال نفوذ و کنترل مساوی از طرف مدیر و بخش‌های تخصصی وجود دارد.(شریفیان،۱۳۷۱،ص ۸۱)