تحقیقات نشان داده است که میزان فعالیت آنزیمهای آنتی­اکسیدانت که ساختار اولیه آنها پروتئین می­باشد در برگها در صورت تغذیه با یون های آمونیوم نسبت به تغذیه با نیترات به طور محسوس بیشتر است (Rout & Shaw, 2001؛ Rios-Gonzalez et al., 2002؛ et al., 2010 Bybordi). میزان رنگدانه­ها و فعالیت­های فتوسنتزی در گیاه در صورت تغذیه با آمونیوم درمقایسه با نیترات بیشتر است و این امر باعث تولید بیشتر آنزیم­ های آنتی­اکسیدانت در صورت تغذیه بیشتر با یون آمونیوم می­باشد Hawkins &) Lewis, 1993).
درخصوص ارتباط نوع نیتروژن نیتراتی و آمونیاکی با مقدار ترکیبات فنلی و نقش این ترکیبات در پیری گیاه، گزارشهای گوناگون و حتی مخالف یکدیگر آمده است. درگیاه برنج گزارش شده درحضور نیتروژن آمونیاکی، ترکیبات پلی فنلی شکسته می­شوند و ضمن کاهش اثر سمیت آنها، فعالیت پلی­فنل اکسیدازها نیز کاهش می یابد و در نتیجه در اثر کاهش ترکیبات پلی­فنلی مقاومت مکانیکی گیاه نیز پائین می ­آید Sridhar, 1972)).
برخی محققان به این نتیجه رسیدند که با افزایش کاربرد آمونیوم از میزان تنفس و شدت تعرق کاسته می­ شود که این امر احتمالاً ابتدا ناشی از تجمع املاح آمونیوم در برگ و نقش بازدارندگی این یون بر فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز باشد (et al, 2009 Jalloh). از طرف دیگر در صورت استفاده از آمونیوم به عنوان فرم نیتروژن، مواد فتوسنتزی ساخته شده در قسمت­ های هوایی صرف ساختن اسیدهای آمینه با وزن مولکولی کم می­ شود و تجمع این مواد حالت بازدارندگی بر فتوسنتز برجای می­گذارند (Misra & Gupta, 2006). همچنین وجود غلظت بالای آمونیوم در محیط رشد باعث کاهش غلظت پتاسیم، کلسیم و منیزیم می­ شود و در این میان پتاسیم و منیزیم نقش مهمی در فتوسنتز داشته و کاهش آنها باعث کاهش کارآیی میتوکندری و کلروپلاست می­ شود (Mannervik & Gutenberg, 1981). برخی محققان تفاوت بین شدت فتوسنتز گیاهان در تغذیه با آمونیوم و نیترات را ناشی از تأثیر شکل نیتروژن بر فعالیت آنزیم های فتوسنتزی می­دانند (Hawkins & Lewis, 1993 ).
نتایج حاصل از بررسی فعالیت آنزیم­ های آنتی­اکسیداتیو در تغذیه با نیترات و یا با آمونیوم نشان می­دهد که فعالیت آنزیم­ های سوپراکسیددیسموتاز و پراکسیداز در گیاه Catharanthus roseusدر تغذیه با نیترات به طور معنی داری بیشتر از گیاهانی است که با آمونیوم تغذیه می­شوند(Misra & Gupta, 2006 ).
تجمع غلظت بعضی هورمون­ها مثل اکسین، سایتوکنین و اتیلن با مصرف آمونیوم تغییر می­ کند. ۶۰% سایتوکنین (زآتین + زآیتین ریبوزاید) در شیره چوب گیاه تنباکو که با آمونیوم تغذیه شده تنها بعد از گذشت ۲۴ ساعت از بین می­رود (رسولی و همکاران، ۱۳۹۰).
بای­بوردی (۲۰۱۱) گزارش نمود که استفاده مساوی از یون­های آمونیوم ونیترات باعث افزایش اسیدهای چرب غیراشباع کلزا گردیده است.
یکی از مراحل فیزیولوژیک که تحت تغذیه نیتروژنی قرار می­گیرد، مرحله جذب آب است. حضور آمونیوم در محیط تغذیه گیاه به عنوان تنها منبع نیتروژنی از جذب آب ممانعت می­ کند و باعث برهم زدن موازنه ارتباطات آبی گیاه می­ شود که به طور مستقیم یا غیر مستقیم روی بقیه مراحل تأثیر می­ گذارد (Thomas & Hilker, 2000).
۲-۹-۱-۵-۲- فسفر
فسفر یکی از عناصر مهم در افزایش ماده مؤثره و اسانس در گیاهان دارویی است (خراسانی و همکاران، ۱۳۹۱). نیکولووا و همکاران (۱۹۹۹) در آزمایش­های گلدانی با گیاه بابونه مشاهده کردند که فسفر میزان اسانس گیاه را افزایش داد. برنات (۱۹۹۳) با تحقیق بر روی نعناع به این نتیجه رسید که تأثیر کمبود فسفر بر میزان اسانس نعناع مهمتر از کمبود نیتروژن بوده و افزودن فسفر نسبت به تیمار شاهد باعث افزایش اسانس نعناع می­ شود. در بررسی تأثیر نیتروژن و فسفر بر ریحان بیان شد که افزایش نیتروژن و فسفر میزان اسانس را افزایش می­دهد (خراسانی و همکاران، ۱۳۹۱). تحقیقات نشان می­دهد که افزودن ۶۰ تا ۸۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر در فصل پاییز به هنگام آماده ساختن زمین برای همیشه بهار مفید است (امیدبیگی ۱۳۸۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۹-۱-۵-۳- پتاسیم
پتاسیم یکی از عناصر ضروری برای گیاه است که در بسیاری از فعالیت­های گیاه مانند فتوسنتز، جذب آب و حفظ پتانسیل اسمزی نقش دارد. پتاسیم نقش حیاتی در فتوسنتز دارد چون باعث افزایش مستقیم رشد و شاخص سطح برگ و لذا جذب CO₂ و افزایش انتقال مواد فتوسنتزی به خارج برگ می­گردد. فعالیت اخیر نتیجه تشکیل ATP است که برای بارگیری مواد فتوسنتزی در آوند آبکش لازم است (عارفی و همکاران، ۱۳۹۱). نیکولوا و همکاران (۱۹۹۹) با تحقیق بر روی گیاه بابونه نتیجه گرفتند که نیتروژن و پتاسیم باعث افزایش عملکرد گل می­ شود. همچنین بررسی­های آنها نشان داد که جهت دستیابی به بهترین عملکرد کمی و کیفی، با بهره گرفتن از کود کامل NPK به نسبت ۱:۱:۱، میزان ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار از هر کدام از عناصر، لازم است. در بررسی تأثیر نیتروژن، فسفر و پتاسیم بر ریحان بیان شد که افزایش نیتروژن و فسفر میزان اسانس را افزایش می­دهد در حالی که افزایش پتاسیم در بعضی شرایط منجر به افزایش و در بعضی شرایط منجر به کاهش میزان اسانس می­گردد (خراسانی و همکاران، ۱۳۹۱). فرانز (۱۹۸۳) معتقد است که میزان اسانس تا حد مشخصی با افزایش کود نیتروژنه و یا فسفره افزایش می­یابد و با کاربرد کود پتاسه کاهش می­یابد (Pop et al., 2007). افزودن ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک در فصل پاییز به هنگام آماده ساختن زمین، برای همیشه بهار مفید است (امید بیگی، ۱۳۸۴). تحقیقات حاکی از آن است که پتاسیم حتی ممکن است در مقادیر کمتر از ۵۰ کیلوگرم در هکتار مورد نیاز همیشه بهار باشد (Blumenthal et al., 1998).
۲-۹-۲-عوامل گیاهی و زراعی
۲-۹-۲-۱-گونه گیاهی و مراحل مختلف رشد
بررسی­ها نشان می­دهد که گونه گیاهی و مراحل مختلف رشد در مقدار ماده مؤثر و کیفیت آن تأثیر زیادی دارد. در آزمایش مزرعه ای نه رقم همیشه بهار مورد بررسی قرار گرفتند، نتایج نشان داد که بیشترین میزان محصول از ژنوتیپ های زودرس حاصل گردید (Cromack & Smith., 1998). پینته آ و همکاران (۲۰۰۳) با بررسی محتوای کاروتنوئید در چهار واریته از گیاه همیشه بهار مشاهده کردند که محتوای کاروتنوئید در رقم­های با گل نارنجی، بیشتر می­باشد. همچنین بر طبق مشاهدات آنها واریته­های گل نارنجی، مقادیر بالاتری از هیدروکربن ها را دارا بودند. آنها کشت رقم­های نارنجی مخصوصا هنگامی که هدف، استفاده از خاصیت دارویی این گیاه جهت حفاظت پوست می­باشد، توصیه نمودند. عامری و نصیری محلاتی (۱۳۸۷) گزارش کردند که مقدار تولید اسانس و عصاره در طی دوره گلدهی در گیاه دارویی همیشه بهار متغیر می­باشد بطوریکه در اوایل گلدهی بیشتر بوده و به مرور کاهش می­یابد.
۲-۹-۲-۲- عملیات به زراعی
آب و هوا از جمله عواملی است که تحت کنترل کشاورز نیست. برخی از روش های زراعی مانند انتخاب تاریخ کاشت مناسب می ­تواند درکاهش اثرات آب و هوای نامطلوب بر عملکرد مفید باشد. در اکثر موارد، تأخیر در تاریخ کاشت چه در پاییز و چه در بهار، موجب کاهش عملکرد می­گردد (آلیاری و شکاری، ۱۳۷۹ و عزیزی و همکاران، ۱۳۷۸). در کاشت خیلی زود پایین بودن دمای خاک و صدمات ناشی از یخبندان موجب استقرار ضعیف گیاهان در بهار می­گردد .تأخیر زیاد در کاشت نیز به علت کوتاه شدن دوره رشد گیاه و احتمال برخورد زمان گلدهی با درجه حرارت های بالا اثرات نامطلوبی بر رشد و نمو گیاهان می­ گذارد (ثقه الاسلامی و موسوی، ۱۳۸۷). تأثیر عوامل محیطی بر مراحل فیزیولوژیکی گیاه باعث می­ شود تاریخ کاشت از منطقه ای به منطقه دیگر و حتی در یک منطقه بسته به تفاوت های ژنتیکی بین ارقام، متفاوت باشد (Sandhu, 1984). در آزمایشی که طی دو سال در چیلان شیلی روی همیشه بهار انجام شد مشخص گردید که برای کسب حداکثر عملکرد گل همیشه بهار می­توان آن را در هر تاریخی از ژوئن تا اکتبر کاشت (ثقه الاسلامی و موسوی، ۱۳۸۷).
تراکم نیز یکی از عوامل مهم در تعیین عملکرد محصولات زراعی محسوب می­ شود. به عنوان یک اصل کلی همواره در تراکم های بیش از تراکم مطلوب، رقابت درون گونه ای باعث کاهش عملکرد شده و بالعکس در تراکم­های کمتر از حد مطلوب از امکانات محیطی اعم از نور، فضا، آب و خاک به نحو مطلوب استفاده نشده و در نهایت عملکرد نیز کاهش خواهد یافت (Martin & Deo., 1999). با وجود آنکه همیشه بهار گیاهی رشد نامحدود و با قابلیت شاخه زنی زیاد است، در تراکم کم شاخه­زنی زیادتر نمی­تواند کمی تعداد بوته در متر مربع را جبران نماید. مارتین و دئو (۲۰۰۰) گزارش کردند عملکرد گل در تراکم­های بیشتر از ۴۶ بوته بوته در متر مربع (۱۰۱، ۱۷۹ و ۳۳۲ بوته در متر مربع) تفاوت معنی دار نداشت، اما در تراکم­های کمتر (۹ و۲۶ بوته در متر مربع ) این عملکرد کاهش یافت. کروماک و اسمیت (۱۹۹۸) ،که اثر تراکم­های ۱۰ تا ۸۰ بوته در متر مربع را روی عملکرد دانه همیشه بهار بررسی کردند، نشان دادند تراکم ۴۰ بوته در متر مربع بیشترین عملکرد دانه را دارد. بورم و ون دیک (۱۹۹۴) نیز نشان دادند تراکم ۴۰ بوته در متر مربع بیشترین عملکرد دانه را دارد. در برخی پژوهش­های انجام شده اگر چه در تراکم­های زیاد عملکرد گل افزایش یافته است، اما به دلیل سایه­اندازی متقابل برگ­ها و گل­آذین­ها باروری گل­ها به طور کامل انجام نگرفته و لذا افزایشی در عملکرد دانه مشاهده نشده است.
آماده ­سازی بستر کاشت بذر نیز تاثیر معنی داری بر عملکرد همیشه بهار دارد. بهتر است بقایای گیاهان زراعی قبلی توسط انجام شخم، قبل از زراعت دوم جهت آماده سازی بستر بذر با خاک مخلوط شود. اگر مشکل علف­های هرز وجود دارد، یا مقادیر زیاد بقایای گیاهی از گیاهان قبلی باقی مانده است، باید آنها را با بهره گرفتن از علف­کشهایی مانند گلایفوزیت از بین برد. یک بستر بذر نرم اما یکنواخت برای کشت موفق همیشه بهار مورد نیاز است. این مورد با انجام شخم زود هنگام انجام پذیر است. بدین وسیله می­توان به یخبندان اجازه داد که در شکستن کلوخه ها کمک کند و سپس قبل از کاشت برای شخم کم عمق از تجهیزات مربوطه استفاده نمود. در صورتی که رطوبت باقی مانده خاک زیاد باشد و یا احتمال فشردگی وجود داشته باشد عملیات زراعی باید به حداقل برسدet al., 1998) (Blumenthal.
۲-۹-۳- عوامل زنده وغیر زنده
افزون بر عوامل ژنتیکی، محیطی و زراعی که به آنها اشاره شد، عوامل بیماریزای قارچی یا باکتریایی، آفت­ها و علف­های هرز و دیگر عوامل موجود زنده در پیرامون گیاهان دارویی و معطر بر آنها تأثیر گذاشته و گیاهان را وادار به تولید برخی مواد مؤثر می­ کنند. قارچ لکه­برگی از بیماری­هایی است که همیشه بهار را تهدید می­ کند. در این بیماری، ابتدا لکه­های سبز روشنی در سطح برگهای آلوده ظاهر می­شوند، سپس این لکه­ها سفید رنگ و بعد قهوه­ای شده ودر نهایت برگها می­ریزند. برای مبارزه با آن می توان از قارچ­کش زینب استفاده نمود (Duke., 1982). برخی آفات در طول رویش همیشه بهار خسارت­های زیادی به بار می­آورند. از آفات مهم این گیاه، می توان از شب­پره برگخوار جالیز و صیفی نام برد. رعایت فاصله کشت، وجین علفهای هرز و مبارزه شیمیایی با لاروهای سن اول نقش عمده­ای در مبارزه با آن دارد (امید بیگی، ۱۳۸۴). همیشه بهار حساس به سفیدک پودری، کرم صدپا، زنگ، ویروس موزائیک خیار، نقطه­برگی، پوسیدگی ساقه، بلایت برگ، حلزونها، کرمها، شته­ها، ملخ­ها، تریپس، سوسکهای نقطه دار و نماتودها می­باشد (Patrick et al., 1996). سوسک بلیستر (جوش دار) سیاه از برگها تغذیه می­ کند. مصرف گرد سوین می ­تواند این آفت را کنترل کند. شته­ها عصاره گیاه را استخراج نموده می­توانند سبب بروز آلودگی شدید شوند. کنترل آنها با اسپری مالاتیون، روتنون یا اسفات مقدور است. زنجره­ها و جیرجیرکها را نیز می­توان با بهره گرفتن از مالاتیون، سوین، اسفات، روتنون، گرد دیازینون و یا متوکسیکلر کنترل کرد (Martin, 2005). در این گیاه بیماری بوتریتیس گزارش شده است. این بیماری در شرایط مرطوب تحریک می شود.
فصل سوم
مواد و روش ها
۳- مواد و روش ها
در هر مطالعه و تحقیق علمی باید روش و شرایط انجام کار و نحوه­ صحیح آنالیز نمونه­ها مورد توجه قرار گیرد تا از این رهگذر بتوان به تحلیلی صحیح و جامع دست یافت. در این بخش کلیه­ مواد و روش­های استفاده شده جهت پرورش گیاه دارویی همیشه بهار به روش هیدروپونیک و آنالیز نمونه­های برداشت شده در منطقه تشریح شده است. این آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور غلظت نیتروژن و نسبت آمونیوم به نیترات در محلول غذایی با چهار تکرار، در سال ۱۳۹۲در یک بستر کشت بدون خاک در گروه علوم باغبانی دانشگاه آزاد دامغان اجرا گردید.
۳-۱- مشخصات جغرافیایی منطقه
شهرستان شاهرود یکی از چهار شهرستان استان سمنان است که بین ۳۴ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی و ۵۴ درجه و ۳۵ دقیقه تا ۵۷ درجه و ۳ دقیقه طول شرقی، با ارتفاع ۱۳۸۰ متر از سطح دریا و با وسعتی بالغ بر ۵۱۱۸۵۰۵ هکتار در بخش شرق استان واقع گردیده است.
شکل ۳-۱: موقعیت شهرستان شاهرود در استان سمنان
یکی از امتیازات مهم این شهرستان تنوع آب و هوا می‌باشد. قسمت جنوبی که در مجاورت کویر واقع شده آب و هوای نسبتاً گرم وخشک دارد، قسمت مرکزی و نواحی شرقی شاهرود دارای آب و هوای معتدل و نواحی شمالی آن کوهستانی با آب و هوایی نسبتاً سرد و خشک است. به همین خاطر است که تنوع تولید میوه بسیار زیاد است به طوری که امکان تولید و پرورش سیب، انگور، خرما و پسته در مناطق مختلف این شهرستان فراهم و مهیا می‌باشد.
متوسط درجه حرارت سالانه در این شهرستان ۱۴ درجه سانتی گراد و میانگین بارندگی سالانه ۱۸۰میلیمتر است. شاهرود به علت واقع شدن در حاشیه کویر از لحاظ آبهای سطحی به صورت رودخانه‌های دائمی، سهمی نداشته و منحصراً رودخانه‌های سیلابی و فصلی در این شهرستان جاری می‌باشد. با وجود کمبود آبهای سطحی که مردم را وادار نموده است جهت کشت و زرع اقدام به حفر چاه و قنات نمایند، اقتصاد شاهرود متکی به تولیدات کشاورزی است. از لحاظ تولیدات کشاورزی شاهرود در سطح استان مقام اول و در کشور جزء ۱۹ قطب کشاورزی است.
۳-۲- آماده سازی بستر کشت و شرایط رشدی گیاهان
بستر مورد استفاده در این آزمایش مخلوطی از کوکوپیت و پرلایت به نسبت ۱:۱ (v/v) بود. پس از تهیه بستر، بذرهای همیشه بهار در جعبه­های نشاء کاشته (شکل۳-۲) و زمانی که به اندازه چهار برگی رسیدند به گلدان اصلی منتقل شدند؛ به طوری که در هر گلدان ۵ گیاه کشت گردید (شکل۳-۳). دمای گلخانه در روز حدود ۲۶درجه سانتی ­گراد و در شب حدود ۱۸درجه سانتی ­گراد با رطوبت نسبی ۶۰-۵۰% تنظیم گردید. آبیاری با محلول پایه هوگلند و مراقبت از این نشاها تا زمان اعمال تیمارها انجام گردید. در تمامی محلولهای غذایی مورد استفاده pH با بهره گرفتن از اسید سولفوریک۱/۰ مولار روی ۲/۰± ۶ تنظیم گردید.

الف) کشت بذر

ب) مرحله چهار برگی

شکل ۳-۲: نمایی از مراحل مختلف نشاهای همیشه بهار
۳-۳- آماده سازی سیستم تغذیه و آبیاری
برای تهیه محلول غذایی از محلول هوگلند با انجام برخی تغییرات در تیمارهای آزمایشی استفاده شد (جدول ۳-۱). محلول غذایی طبق جدول (۳-۲) تهیه گردید و سپس آبیاری بوته ها با محلول غذایی شروع شد (Hoagland & Arnon, 1950).
محلول غذایی هر تیمار به صورت جداگانه در بشکه­های ۲۰ لیتری آماده و آبیاری گلدان­ها روزانه در سه نوبت انجام شد. در کلیه محلولهای غذایی مورد استفاده، pH بین ۹/۵ تا ۲/۶ تنظیم شد. برای تنظیم pH از محلول ۱/۰مولار اسید سولفوریک استفاده گردید.
جدول ۳-۱: تیمارهای مورد استفاده

– تحقیق توصیفی یا غیر آزمایشی شامل ۵ دسته است: پیمایشی، همبستگی، پس رویدادی، اقدام پژوهی، بررسی موردی
– تحقیق آزمایشی به دو دسته تقسیم می شود: تحقیق تمام آزمایشی و تحقیق نیمه آزمایشی

-تحقیق توصیفی یا غیر آزمایشی

تحقیق توصیفی یا غیر آزمایشی شامل ۵ دسته است: پیمایشی، همبستگی، پس رویدادی، اقدام پژوهی، بررسی موردی
-تحقیق پیمایشی^[۷۲]
در این نوع تحقیق هدف بررسی توزیع ویژگیهای یک جامعه است و بیشتر تحقیق های مدیریت از این نوع می باشد. در پژوهش پیمایشی پارامترهای جامعه بررسی می شوند. در اینجا پژوهشگر با انتخاب نمونه ای که معرف جامعه است به بررسی متغیرهای پژوهش می پردازد. پژوهش پیمایشی به سه دسته تقسیم می شود:
-روش مقطعی^[۷۳]
گرد آوری داده ها درباره یک یا چند صفت در یک مقطع زمانی خاص.
– روش طولی^[۷۴]
در بررسی پیمایش طولی، داده ها در طول زمان گردآوری شده تا رابطه بین متغیرها در طول زمان سنجیده شود.
-روش دلفی^[۷۵]
جهت بررسی دیدگاه های یک جمع صاحب نظر در مورد یک موضوع ویژه می توان از این تکنیک استفاده کرد.
– تحقیق همبستگی^[۷۶]
در این نوع تحقیقات رابطه میان متغیرها بر اساس هدف پژوهش تحلیل می گردد. در تحقیقات همبستگی اگر هدف پیش بینی متغیرهای وابسته بر اساس متغیرهای مستقل باشد به متغیر وابسته متغیر ملاک و به متغیر مستقل متغیر پیش بین گویند. همچنین وجه تمایز تحقیق همبستگی با تحقیق آزمایشی در این است که در اینجا متغیرهای مستقل دستکاری نمی شوند. براساس هدف به سه دسته تقسیم می شود:
-همبستگی دو متغیری: هدف بررسی رابطه همزمانی متغیرها است به عبارت دیگر میزان هماهنگی تغییرات دو متغیر است. در بیشتر تحقیقات همبستگی دو متغیری از مقیاس فاصله ای با پیش فرض توزیع نرمال و محاسبه ضریب همبستگی پیرسون استفاده می شود.
– تحلیل رگرسیون: در تحلیل رگرسیون هدف پیش بینی یک یا چند متغیر ملاک براساس یک یا چند متغیر پیش بین است. اگر هدف بررسی یک متغیر ملاک از یک متغیر پیش بین باشد از رگرسیون ساده استفاده می شود. اگر بررسی یک متغیر ملاک براساس چند متغیر پیش بین باشد از رگرسیون چندگانه استفاده می شود. اگر همزمان چند متغیر ملاک براساس چند متغیر پیش بین بررسی شود از رگرسیون چند متغیری استفاده می شود.
-تحلیل کوواریانس: در برخی بررسی ها هدف بررسی مجموعه ای از همبستگی های دو متغیر متغیرها در جدولی به نام ماتریس همبستگی یا کوواریانس است که با پیشرفت در زمینه نرم افزارهای آماری میسر شده است. تحلیل عاملی و حل معادلات ساختاری از این دسته هستند.
-تحقیق پس رویدادی^[۷۷]
به تحقیق پس‌رویدادی تحقیق علی-مقایسه‌ای نیز گویند. تحقیق پس‌رویدادی به تحقیقی گفته می شود که پژوهشگر علت احتمالی متغیر وابسته را مورد بررسی قرار می دهد. چون متغیر مستقل و و ابسته در گذشته رخ داده اند لذا این نوع تحقیق غیر آزمایشی را تحقیق پس رویدادی می گویند.
– تحقیق آزمایشی
تحقیق آزمایشی به دو دسته تقسیم می شود: تحقیق تمام آزمایشی و تحقیق نیمه آزمایشی
در بیشتر پژوهش های علوم انسانی نظر به اینکه هدف اصلی از انجام پژوهش بررسی یک موضوع به روش میدانی است می توان گفت پژوهش از نظر هدف در حیطه پژوهش های کاربردی می باشد. از سوی دیگر با توجه به اینکه در این پژوهش از روش های مطالعه کتابخانه ای و نیز روش های میدانی نظیر پرسشنامه استفاده شده است، می توان بیان کرد که پژوهش بر اساس ماهیت و روش گردآوری داده ها، یک پژوهش توصیفی-پیمایشی است.
این پژوهش از نوع پژوهش های بنیادی و همچنین کاربردی بوده و از آنجایی که هدف پژوهش جمع آوری توصیف و تجزیه و تحلیل و ارائه مدل می باشد، روش تحقیق توصیفی – پیمایشی می باشد.

۳-۳ جامعه آماری

در هر بررسی آماری مجموعه ی عناصر مورد نیاز را جامعه می نامند. به عبارت دیگر، جامعه، مجموعه ی تمام مشاهدات ممکنی است که می توانند با تکرار یک آزمایش حاصل شوند(عمیدی،۱۳۹۰)
جامعه آماری این پژوهش کلیه کارخانه ها و واحد های تولیدی چرم استان آذربایجان شرقی می باشد و پاسخ دهندگان مدیران عالی کارخانه ها و واحدهای تولید چرم استان آذربایجان شرقی می باشند.

۴-۳ نمونه آماری و روش نمونه گیری

جمع آوری اطلاعات از بخشی از جامعه را، نمونه گیری می نامند.(عمیدی، ۱۳۹۰)
روش های نمونه گیری
۱- نمونه گیری تصادفی ساده:
در این روش هر یک از عناصر جامعه ی مورد نظر برای انتخاب شدن، شانس مساوی دارند. (عمیدی، ۱۳۹۰)

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

از طرفی، افراد انتخاب شده باید دارای ویژگی هایی همانند جامعه ای که از آن انتخاب شده اند، باشند.
دو گونه از روش های نمونه گیری تصادفی ساده به شرح زیر است:
از یک جامعه ی آماری با N عضو، می خواهیم یک نمونه ی تصادفی ساده به حجم n انتخاب کنیم:
الف. اگر نمونه ی اول را پس از انتخاب و یادداشت اندازه ی آن مجدداً به جامعه بازگردانیم و این رویه تا انتخاب n اُمین عضو نمونه ادامه داشته باشد، به نمونه گیری تصادفی ساده با جای گذاری معروف است.
ب. اگر نمونه ی اول را پس از انتخاب، دیگر به جامعه بازنگردانیم و این رویه تا انتخاب n اُمین عضو ادامه داشته باشد، به نمونه گیری ساده بدون جای گذاری معروف است.
۲-نمونه گیری تصادفی با طبقه بندی:
در این روش ابتدا جامعه را طبقه بندی می کنند و سپس نمونه ای تصادفی از هر طبقه انتخاب می نمایند.
دلایل استفاده از نمونه گیری طبقه بندی شده این است که :
برای هر طبقه نمونه ای به حجم مناسب در نظر می گیریم و همچنین تخمین دقیق تری از پارامترهای جامعه را نسبت به سایر نمونه گیری ها ارائه می دهد. (عمیدی، ۱۳۹۰)
۳- نمونه گیری منظم (سیستماتیک)
در این روش عناصر نمونه از فهرست افراد یا اعضای جامعه ی آماری که به همین منظور آماده شده است، انتخاب می شوند.
بنابراین با انتخاب اولین عضو نمونه، سایر اعضای نمونه معین خواهند شد. در این روش از هر عنصر از جامعه شانسی معلوم و غیرصفر برای انتخاب شدن در نمونه را داراست، زیرا نقطه ی شروع را به طور تصادفی انتخاب کرده ایم.
روش نمونه گیری سیستماتیک، روش تغییر شکل یافته ی نمونه گیری تصادفی ساده است. (عمیدی، ۱۳۹۰).
۴- نمونه گیری خوشه ای

بنابراین این معادله، یک معادله هذلولوی است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

معادله بالا، یک معادله بیضوی می­باشد.
و معادله سوم از نوع سهموی می­باشد.
۱-۵ : صورت نرمال معادلات دیفرانسیل جزئی خطی مرتبه دوم
معادله دیفرانسیل جزئی مرتبه دوم زیر را در نظر می­گیریم
برای به­دست آوردن صورت نرمال معادلات دیفرانسیل جزئی مرتبه دوم و قرار می­دهیم. در این­صورت داریم
که در آن
.
هم­چنین رابطه^ء بین ضرایب جدید و اولیه به­ صورت زیر است
حال این سوال به­ ذهن می­رسد که وچه مقداری داشته باشند تا به ساده­ترین شکل معادله برسیم؟ اگر و طوری انتخاب شوند که ضرایب صفر شوند آن­گاه ساده ترین شکل معادله به­دست خواهد آمد. پس فرض می­کنیم ومتغیر­هایی باشند که ضرایب در معادله (۱-۱۱) صفر شوند. یعنی
معادلات (۱-۱۰) و (۱-۱۱)، شکل یکسانی دارند، از این رو می­توان آن­ها را به­ صورت زیر در نظر گرفت
که به­جای یا به­کار می­رود. معادله بالا را بر تقسیم می­کنیم
۱-۵-۱: صورت نرمال معادلات دیفرانسیل جزئی هذلولوی
اگر در معادله دیفرانسیل (۱-۱۱) داشته باشیم
آن­گاه معادله (۱-۱۱)به­ صورت زیر نوشته می­ شود
در این­صورت معادله (۱-۱۲) را صورت نرمال معادله دیفرانسیل جزئی هذلولوی می­نامیم.
۱-۵-۲: صورت نرمال معادلات دیفرانسیل جزئی سهموی
اگر در معادله دیفرانسیل (۱-۱۱) داشته باشیم
آن­گاه معادله (۱-۱۱) به­ صورت زیر نوشته می­ شود
در این­صورت معادله (۱-۱۳) را صورت نرمال معادله دیفرانسیل جزئی سهموی می­نامیم.
۱-۵-۳: صورت نرمال معادلات دیفرانسیل جزئی بیضوی
اگر در معادله دیفرانسیل (۱-۱۱) داشته باشیم
آن­گاه معادله (۱-۱۱) به­ صورت زیر نوشته می­ شود
در این­صورت معادله (۱-۱۴) را صورت نرمال معادله دیفرانسیل جزئی بیضوی می­نامیم.
فصل دوم
حل معادلات هذلولوی با روش تجزیه آدومین
۲-۱: مقدمه
۲-۲: روش تجزیه آدومین
۲-۳: حل معادلات هذلولوی با روش تجزیه آدومین
۲-۴: مثال­های عددی

۲-۱:
در این فصل به معرفی روش تجزیه آدومین^[۴] که یک روش عددی برای حل معادلات تابعی است، می­پردازیم و این روش را برای حل دسته­ای از معادلات دیفرانسیل جزئی تحت عنوان معادلات هذلولوی به­کار می­بریم[۷-۳].
۲-۲: روش تجزیه آدومین
یکی از روش­های عددی که برای حل انواع معادلات تابعی مانند، معادلات دیفرانسیل جزئی، معادلات انتگرال و غیره مورد توجه قرار گرفته است، روش تجزیه آدومین است. این روش توسط جرج آدومین (۱۹۲۰-۱۹۹۶) معرفی شد. وی در اوایل دهه^ء در پژوهش­های خود به روش جدیدی برای حل معادلات تابعی رسید، به­تدریج این روش را توسعه داد و در اوایل دهه^ء هشتاد آن را ارائه کرد. در این روش جواب معادله به­ صورت یک سری نامتناهی در نظر گرفته می­ شود.
یکی از مهم­ترین تفاوت­های روش تجزیه آدومین با سایر روش­های عددی برای یافتن جواب تقریبی معادلات دیفرانسیل این است که در این روش می­توان جواب را به­ صورت یک سری نامتناهی محاسبه کرد. برای این کار باید از بسط تیلور تابع معلوم حول نقطه ابتدای بازه استفاده شود. از طرفی چون بسط تیلور فقط در نقطه داده شده دقیق است و هر چه از آن نقطه دور شویم دقت آن کم می­ شود. پس جوابی که از روش تجزیه آدومین به­دست می ­آید دارای خطا می باشد.
:۱-۲–۲ساختار کلی روش تجزیه آدومین
معادله تابعی
را در حالت کلی در نظر می­گیریم که در آن یک عملگر از فضای باناخ به توی است ویک تابع معلوم در است هدف پیدا کردن است که در معادله (۱-۲) صدق کند.
فرض می­کنیم معادله^ء (۱-۲) برای هر دارای جواب یکتا باشد و هم­چنین فرض می­کنیم عملگر دارای جملات خطی و غیر­خطی باشد. اگر قسمت خطی را با و قسمت غیر­خطی را با نمایش دهیم، داریم
قسمت خطی را می­توان به­ صورت تجزیه کرد که در آن یک عملگر معکوس پذیر و قسمت باقی­مانده عملگر خطی است. بنابراین عملگر را می­توان به­ صورت زیر تجزیه کرد.
با توجه به معادله^ء (۱-۲) ،
و چون معکوس پذیر است،
قرار می­دهیم ، که یک عملگر خطی است و که عملگر غیر خطی است. پس داریم
روش تجزیه آدومین عبارت است از نمایش به­ صورت مجموع سری

تاثیر تغییرات دما بر جوانه‌زنی بذر اسطوخودوس و رزماری

با توجه به نتایج بدست آمده حاصل از تجزیه واریانس داده‌ها و نمودار‌‌ (شماره ۱-۴) بین داده‌ها اختلاف ‌معنی‌داری وجود داشته است. بذور در تیمار دمایی ۴ درجه سانتی‌گراد دارای بالاترین مقدار جوانه‌زنی بوده است و هم چنین در مقایسه بین دو گیاه رزماری واسطوخودوس، گیاه رزماری در تیمار‌های دمایی ۴ و ۸ درجه سانتی‌گراد دارای مقدار بالاتری نسبت به اسطوخودوس بوده است. هم چنین هردو گیاه در تیمار دمای ۲۴ درجه هیچ بذر جوانه‌زده‌‌ای نداشتند.

جوانه‌زنی دو گیاه رزماری و اسطوخودوس نسبت به تیمار حرارتی

تاثیر تغییرات دما بر طول ساقچه و ریشه چه بذر اسطوخودوس و رزماری

با توجه با توجه به نتایج بدست آمده حاصل از تجزیه واریانس داده‌ها و نمودار ‌‌(شماره ۲-۴) بین داده‌ها اختلاف ‌معنی‌داری وجود داشته است.در مقایسه طول ساقه چه برای گیاه رزماری تیمار دمایی ۸ درجه سانتی‌گراد دارای بالاترین مقدار طول ساقچه، هم چنین در مقایسه تیمار دمایی برای طول ریشه چه تیمار دمایی ۸ درجه سانتی‌گراد دارای بالاترین مقدار طول ریشه چه برای هر دو گیاه رزماری و اسطوخودوس بوده است. همچنین لازم به ذکر است که گیاه رزماری تاثیر مثبت‌تری را نسبت به اسطوخودوس در تیمار دمایی نشان داده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تغییرات طول ساقه چه و ریشه چه نسبت به تیمار حرارتی

تاثیر تیمار اسید سولفوریک بر بذور رزماری و اسطوخودوس

آزمایش به این صورت بود که ابتدا بذرهای اسطوخودوس و رزماری را تمیز کرده و آنها را در پتری دیش قرار داده (هر پتری دیش ۲۵ عدد بذر)، این آزمایش شامل ۳ تکرار با غلظت‌های متفاوت اسید سولفوریک (آب گرم، اسید ۱۵ دقیقه و اسید ۳۰ دقیقه) بود، به این صورت که بذرها را در پتری دیش‌ها ریخته شد و به مدت ۱۵ و ۳۰ دقیقه در اسید سولفوریک تعیین شده قرار داده شدند. و پس از آن با آب مقطر شسته شدند. این تیمار جهت غلبه بر خواب بذر به کار رفت. تاثیر تیمار اسید بر روی درصد جوانه‌زنی در سطح یک درصد معنی‌‌‌‌‌دار گردید‌‌. در مقایسه میانگین‌ها بیشترین درصد جوانه‌زنی مربوط به رزماری با درصد ۵۵ مربوط به تیمار اسید سولفوریک در مدت ۱۵ دقیقه بود و کمترین درصد جوانه‌زنی به میزان ۳۵ درصد مربوط به تیمار آب گرم اسطو خودوس بوده است. همچنین بیشترین میزان سرعت جوانه‌زنی مربوط به بذر رزماری در تیمار اسید سولفوریک ۱۵ دقیقه با میزان ۱٫۴۱ و کمترین میزان جوانه‌زنی در بذر‌های رزماری مربوط به تیمار آب گرم با میزان ۰٫۴۲۵ بوده است. بیشترین میزان رشد طول ساقه چه نیز مربوط به تیمار اسید سولفوریک ۳۰ دقیقه در رزماری با میزان ۵٫۶ و کمترین آن مربوط به تیمار آب گرم اسطوخودوس با میزان ۲٫۸۵ بوده است‌‌. طول ریشه چه نیز در رزماری با میزان ۹٫۹۷ بیشترین رشد را داشته است که مربوط به تیمار ۳۰ دقیقه اسید سولفوریک بوده و در اسطوخودوس با میزان ۴٫۰۸ در تیمار آب گرم کمترین رشد را داشته است.

تاثیر اسید سولفوریک بر جوانه‌زنی بذر اسطوخودوس و رزماری

با توجه به نتایج بدست آمده از تفسیر و تجزیه واریانس داده‌ها و نمودار (شماره ۳-۴)، تیمار اسید سولفوریک بر روی جوانه‌زنی بذور رزماری و اسطوخودوس نشان داد که تعداد بذو جوانه زده در تیمار ۱۵ دقیقه در اسید سولفوریک داراری بیشترین مقدار بوده است. لازم بذکر است که مابقی تیمار اسید سولفوریک دارای اختلاف معنی‌‌‌‌‌دار زیادی نبوده‌اند. همچنین بذور گیاه رزماری دارای تاثیر بیشتری بوده است.‌‌ (جدول میانگین جوانه‌زنی در دو گیاه به پیوست ارجاع داده ‌می‌شود)

جوانه‌زنی بذور رزماری و اسطوخودوس در تیمار اسید سولفوریک

تاثیر اسید سولفوریک بر طول ریشه چه بذر رزماری

با توجه به نتایج بدست آمده از تفسیر و تجزیه واریانس داده‌ها و نمودار (شماره ۴-۴)، تیمار اسید سولفوریک برروی تغییرات طول ساقچه وریشه چه بذر رزماری نشان داد که در تیمار ۳۰ دقیقه در اسید سولفوریک دارای بالاترین مقدار طول ریشه چه و ساقچه در بذر گیاه رزماری بوده است. دارای اختلاف معنی‌‌‌‌‌دار ‌می‌باشد. کمترین مقدار طول ریشه چه در رزماری مربوط به تیمار آب گرم، و کمترین مقدار طول ساقه چه در رزماری مربوط به تیمار ۱۵ دقیقه در اسید سولفوریک بوده است.

تغییرات طول ریشه چه و ساقه چه بر روی بذر رزماری در تیمار اسید سولفوریک

تاثیر اسید سولفوریک بر طول ریشه چه بذر اسطوخودوس

با توجه به نتایج تیمار اسید سولفوریک بر روی تغییرات طول ساقچه و ریشه چه بذر اسطوخودوس نشان داد که در تیمار ۱۵ دقیقه در اسید سولفوریک دارای بالاترین مقدار طول ریشه چه و ساقچه در بذر گیاه رزماری بوده است. دارای اختلاف معنی‌‌‌‌‌دار ‌می‌باشد. کمترین مقدار طول ریشه چه ساقه چه در اسطوخودوس مربوط به تیمار آب گرم، بوده است.

تغییرات طول ریشه چه و ساقه چه بر روی بذر اسطوخودوس در تیمار اسید سولفوریک

تاثیر تیمارشوری بر بذور رزماری و اسطوخودوس

آزمایش به این صورت بود که ابتدا بذرهای اسطوخودوس و رزماری را تمیز کرده و آنها را در پتری دیش قرار داده (هر پتری دیش ۲۵ عدد بذر)، این آزمایش شامل ۴ تکرار با غلظت‌های شوری ‌‌(غلظت ۰، ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰ میلی مولار) بود، به این صورت که بذرها را در پتری دیش‌ها ریخته شد و هر چند روز یک بار با آب شور آبیاری شدند. این آزمایش به منظور بررسی اثرات تنش شوری بر جوانه‌زنی و پارامترهای رشدی این گیاهان صورت گرفت. نتایج نشان می‌دهد بین سطوح مختلف شوری از نظر درصد جوانه‌زنی‌‌، طول ساقه چه و طول ریشه چه تفاوت معنی‌‌‌‌‌دار مشاهده شد‌‌. با افزایش میزان شوری از درصد جوانه‌زنی بذر‌ها کاسته شد. بالا‌ترین درصد جوانه‌زنی مربوط به غلظت صفر میلی مولار رزماری بود (۷۵/۸۳ درصد) و کمترین آن مربوط به غلظت شوری ۱۵۰ میلی مولار هردو گیاه بود (۱۰ درصد). اگرچه تفاوت در جوانه‌زنی دو سطح اول شوری مشاهده نشد ولی با افزایش سطح شوری در سطوح بالاتر با بقیه سطوح اختلاف معنی‌‌‌‌‌دار مشاهده شد. همچنین با افزایش سطح شوری طول ریشه چه وساقه چه گیاهچه‌های هر دو گیاه کاسته شد بلند‌ترین آنها مربوط به تیمار شاهد بود و کوتاه‌ترین آن‌ها مربوط به غلظت نمک ۱۵۰ میلی مولار و به ترتیب (۵۸ و ۴٫۲ میلی‌متر ریشه چه) مربوط به گیاه اسطوخودوس و (۶۵ و ۱۶ میلی‌متر ساقه چه) و مربوط به گیاه اسطوخودوس بودند. با توجه به جدول تجزیه واریانس و مقایسه میانگین در سطوح مختلف شوری برای طول ریشه چه در سه سطح اول شوری تفاوت معنی‌‌‌‌‌دار بوده ولی تفاوت در سطح ۱۰۰ و۱۵۰ میلی مولار دیده نشد و برای ساقه چه در تمامی سطوح تفاوت وجود داشت. (برای هر دو گیاه)

تاثیر تیمار شوری بر جوانه‌زنی بذر رزماری و اسطوخودوس

باتوجه به نتایج بدست آمده مشخص شد که اگرچه دو گیاه رزماری و اسطو خودوس نسبت به شوری مقاوم هستند اما جوانه‌زنی آن‌ها در غلظت‌های بالا به شوری حساس بوده و با کاهش جوانه‌زنی همراه است به طوری که در غلظت ۱۰۰میلی مولار جوانه‌زنی بذر‌ها به نصف کاهش یافته است و در غلظت ۱۵۰ میلی مولار به ۱۰ درصد رسیده است.

نمودار درصد جوانه‌زنی نسبت به تیمار شوری در رزماری

نمودار درصد جوانه‌زنی نسبت به تیمار شوری در اسطوخودوس

تاثیر تیمار شوری بر طول ریشه چه وساقچه بذر رزماری و اسطوخودوس

با توجه به نتایج بدست آمده از تفسیر و تجزیه واریانس داده‌ها و نمودار (شماره ۷ و ۶)، تیمار شوری بر روی بذر رزماری و با توجه به صفات جوانه‌زنی و تغییرات طول ریشه چه و طول ساقه چه نتایج حاکی از این است که تیمار شاهد دارای بالاترین تعداد بذر جوانه زده و بالاترین مقدار طول ریشه چه و طول ساقه چه در مقایسه با سایر تیمار‌های اعمال شده برای بذر رزماری را داشته است و کمترین مقدار مربوط به تیمار ۱۵۰ میلی مولار بوده است.

طول ساقچه و ریشه چه مربوط به تیمار شوری بر روی بذور رزماری

طول ساقچه و ریشه چه مربوط به تیمار شوری بر روی بذور اسطوخودوس
با توجه به نتایج بدست آمده از تفسیر و تجزیه واریانس داده‌ها و نمودار (شماره ۸ و ۹)، تیمار شوری بر روی بذر اسطوخودوس و باتوجه به صفات جوانه‌زنی و تغییرات طول ریشه چه وطول ساقه چه نتایج حاکی از این است که تیمار شاهد دارای بالاترین تعداد بذر جوانه زده و بالاترین مقدار طول ریشه چه و طول ساقه چه در مقایسه با سایر تیمار‌های اعمال شده برای بذر رزماری را داشته است و کمترین مقدار صفات مورد مطالعه مربوط به تیمار ۱۵۰ میلی مولار بوده است.

همبستگی بین صفات ارزیابی شده

همبستگی بین صفات در گیاه رزماری-تیمار دما

همبستگی صفات در تیمار دمایی رزماری

صفات

جوانه‌زنی

طول ساقچه

طول ریشه چه

جوانه‌زنی

گوتیرز و همکاران [۳۲]

۲۰۰۴

بکارگیری برنامه­ ریزی پویا و روش انشعاب و تحدید چندهدفه

تی سو [۲]

۲۰۰۹

دو نوع بهینه­ساز تکاملی

یانگ و همکاران [۱]

۲۰۱۲

الگوریتم فراابتکاری ژنتیک

موسوی و همکاران [۳۳]

۲۰۱۳

استفاده از الگوریتم­های فراابتکاری ژنتیک و شبیه­سازی تبریدی برای حل مدل ریاضی آمیخته دودویی در یک مسئله چند محصولی

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ساراج­اوغلو و همکاران [۳۴]

۲۰۱۴

استفاده از الگوریتم­های فراابتکاری ژنتیک برای حل مدل ریاضی خطی عدد صحیح در یک مسئله چندمحصولی

پیشینه روش­های فراابتکاری استفاده شده

الگوریتم ژنتیک چندهدفه با مرتب سازی نامغلوب

الگوریتم ژنتیک الهامی از علم ژنتیک و نظریه تکامل داروین است و بر اساس بقای برترین­ها یا انتخاب طبیعی استوار است. یک کاربرد متداول الگوریتم ژنتیک، استفاده به عنوان تابع بهینه­کننده است. اگرچه کارهایی توسط یک زیست­شناس به نام فریزر^[۶۸] در زمینه مدل­سازی تکامل در سیستم­های بیولوژیک در دهه شصت میلادی صورت گرفت، ولی الگوریتم ژنتیک برای کاربردهای مهندسی و به صورت امروزی آن نخستین بار توسط جان هالند^[۶۹] متخصص علوم کامپیوتر دانشگاه میشیگان در سال ۱۹۷۵ پیشنهاد گردید. کار وی آغازی برای کاربرد الگوریتم ژنتیک در مهندسی است. پس از آن کارهای دی یانگ^[۷۰] در سال ۱۹۷۵ در زمینه بررسی و مقایسه چندین روش الگوریتم ژنتیک پایه­ های نظری این بحث را فراهم آورد.
در الگوریتم ژنتیک جمعیتی از افراد طبق مطلوبیت آنها در محیط بقا می­یابند. بنابراین بعد از چند نسل فرزندانی با کارایی بهتر بوجود می­آیند. در این الگوریتم هر جواب به صورت یک کروموزوم معرفی می­ شود. کروموزوم­ها در طول چندین نسل کامل­تر می­شوند. در هر نسل کروموزوم­ها ارزیابی می­شوند و متناسب با ارزش خود امکان بقا و تکثیر می­یابند. تولید نسل در الگوریتم ژنتیک با عملگرهای تقاطع^[۷۱] و جهش^[۷۲] صورت می­گیرد. والدین برتر بر اساس یک تابع برازندگی^[۷۳] انتخاب می­شوند. در هر مرحله از اجرای الگوریتم، یک دسته از نقاط فضای جستجو مورد پردازش تصادفی قرار می­گیرند. به این صورت که به هر نقطه دنباله­ای از کاراکترها نسبت داده می­ شود و بر روی این دنباله­ها، عملگرهای ژنتیکی اعمال می­ شود. سپس دنباله­های بدست آمده رمزگشایی^[۷۴] می­گردند تا نقاط جدیدی در فضای جستجو بدست آید. در انتها بر اساس این که تابع هدف در هر یک از نقاط چه مقدار باشد، احتمال شرکت نمودن آنها در مرحله بعد تعیین می­گردد.
اولین پیاده­سازی الگوریتم ژنتیک چند هدفه واقعی (VEGA) توسط دیوید شافر^[۷۵] در سال ۱۹۸۴ پیشنهاد شد. شافر سه عملگر الگوریتم ژنتیک (انتخاب، تقاطع و جهش) را با بهره گرفتن از چرخه انتخاب مستقل برای هر هدف اصلاح کرد. انتخاب برای هر هدف مجزا به منظور پر کردن بخشی از استخر جفت­گیری تکرار می­ شود. سپس عملگرهای تقاطع و جهش در کل جمعیت به دست آمده به کار گرفته می­شوند. تا یک دهه پس از کار شافر مطالعه مهمی در این زمینه صورت نگرفت تا زمانی که طرح ۱۰ خطی جدیدی توسط گلدبرگ^[۷۶] با عنوان روش مرتب­سازی غیرمغلوب پیشنهاد شد که از مفهوم غلبه به منظور رونوشت اعضا غیرمغلوب بیشتری در جمعیت استفاده می­کرد. فونسکا و فلمینگ^[۷۷] الگوریتم ژنتیک چندهدفه (MOGA) را که همه اعضای جمعیت غیرمغلوب به رتبه یک تخصیص داده می­شدند، پیشنهاد دادند. دیگر اعضا با توجه به این که چند راه حل بر آنها غلبه می­ کنند، رتبه ­بندی می­شدند.
سرینیواس و دب^[۷۸]، الگوریتم ژنتیک با مرتب سازی غیرمغلوب (NSGA) را توسعه دادند. این الگوریتم در مسایل واقعی، گسترده­ای از جواب­های پارتو بهینه و یا نزدیک به بهینه را فراهم می­کرد. برای غلبه بر مشکلاتی که در NSGA وجود داشت، دب و همکاران^[۷۹] الگوریتم بهبود یافته­ای با عنوان NSGAΙΙ را معرفی کردند [۳۵].

الگوریتم ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺳﺎزی ازدحام ذرات چندهدفه

اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﮐﻨﺪی و اﺑﺮﻫﺎرت^[۸۰] ﭘﺲ از ﺷﺒﯿﻪ­ﺳﺎزی رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن روش ﺑﻬﯿﻨﻪ­ﺳﺎزی ﮔﺮوه ذرات را اراﺋﻪ دادند [۳۶]. در این روش، اﺟﺰای ﯾﮏ ﮔﺮوه از ﯾﮏ رﻓﺘﺎر ﺳﺎده ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺤﻮ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻋﻀﻮ از ﮔﺮوه از ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎﻧﺸﺎن ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﯽ­ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﻫﺪف از اﯾﻦ اﻟﮕﻮرﯾﺘﻢ­ﻫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻋﻀﺎی ﮔﺮوه در ﻓﻀﺎی ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮده و در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻬﯿﻨﻪ (ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺒﻊ ﻏﺬا) ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ. مدل روش PSO رﯾﺸﻪ در ﮐﺎرﻫﺎی رینولدز^[۸۱] دارد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺷﺒﯿﻪ­ﺳﺎزی اﺑﺘﺪاﯾﯽ از رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن اﺳﺖ. در اﯾﻦ مدل رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺳﺎده ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪﻫﺎ (ﺗﻨﻈﯿﻢ ﺳﺮﻋﺖ­ﻫﺎ) ﭘﯿﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﺪل ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﯽ در ﯾﮏ ﻓﻀﺎی ﺟﺴﺘﺠﻮی ﺟﺪول ﭘﯿﮑﺴﻠﯽ ﻗﺮار داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﻫﺮ ﺗﮑﺮار ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ذره اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه و ﺳﺮﻋﺖ ذره ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪاش ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد. اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ ﮔﺮوه ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺎﻣﻌﯿﻦ و ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻫﻤﮕﺮا ﺷﻮﻧﺪ. ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﻔﻪ دﯾﻮاﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺼﺎدﻓﯽ در ﮔﺮوه­ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﻣﺪل ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮدﺳﺘﻪ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن^[۸۲] ﺑﻪ ﻣﺪل اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﺣﺎﻓﻈﻪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ موقعیت­های ﻫﺮ ﻋﻀﻮ و ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن آن ﻋﻀﻮ ﺑﻮد. ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﻫﺮ ﻋﻀﻮ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻋﻀﻮ از اﺑﺘﺪای ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﺗﺎ به حال ﮐﺴﺐ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﯽ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﯾﮏ ﻋﻀﻮ ﻣﻼﻗﺎت ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ دو ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﺎط ﺟﺬب ﻋﻤﻞ ﻣﯽ­ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.

روش تحقیق

مقدمه

در این فصل، مدل ریاضی مسئله تحقیق، برای حالت­های یک هدفه و دو هدفه ارائه می­گردد. با توجه به NP-hardبودن مسائل SWMR [20]، استفاده از الگوریتم­های فراابتکاری برای حل مسئله در ابعاد بزرگ پیشنهاد می­گردد. بر این اساس، برای حل مسئله، الگوریتم ژنتیک با مرتب­سازی نامغلوب^[۸۳] و الگوریتم بهینه­سازی ازدحام ذرات چند هدفه^[۸۴] که عملکرد مناسبی در حل مسائل چندهدفه دارند، ارائه شده است. سپس معیارهایی که برای مقایسه عملکرد این دو الگوریتم به کار رفته­اند، معرفی شده ­اند.

مدل ریاضی مسئله

(شکل ‏۳‌.‌‌۱) زنجیره تأمین مورد مطالعه در این تحقیق را نمایش می­دهد. زنجیره تأمین فوق متشکل از چند تأمین­کننده، یک انبار و چند خرده­فروش است. هر تأمین­کننده یک نوع محصول را پشتیبانی می­ کند. انبار در این مدل یک انبار واسطه­ای (بارانداز) است.
انبار
شکل ‏۳‌.‌‌۱ شماتیک زنجیره تأمین مورد مطالعه.
پیش ­بینی تقاضای خرده­فروش­ها برای دوره در افق برنامه­ ریزی موجود است. این پیش ­بینی­ها می ­تواند از یکی از رویکردهای کیفی و یا کمی به دست آید.
در مقادیر سفارش و مقادیر کالای ارسالی محدودیت وجود ندارد. به تمامی تقاضاها در ابتدای دوره پاسخ داده می­ شود. تقاضاهایی که با کمبود مواجه می­شوند، در دوره­ های آتی پاسخ داده می­شوند(تقاضای پس­افت). هزینه نگهداری هر واحد کالا و هزینه کمبود هر واحد کالا در حالت تک هدفه معین است. هزینه حمل و نقل کالا از تأمین­کننده تا انبار و از انبار تا خرده­فروش شامل تخفیف کلی است که به فرم زیر فرموله می­گردد:
نرخ هزینه حمل و نقل
تعداد قسمت­ های تابع هزینه حمل و نقل
نقاط شکست