عرفا معتقدند که سلوک بر دو نوع است: محبوبیت و محبیت.
الف. سلوک محبوبیت: «سلوک محبوبیت سلوکی است که وصول قبل از سلوک تحقق یافته است. در حقیقت این دسته از سالکین واصلاند نه سالک.»[۸۶۷]
این نوع سلوک مخصوص انبیاء و اولیاء خاص خداوند است که معلمی نداشتهاند و با عنایت حق به این سلوک رسیدهاند: «ان الذین سبقت لهم منا الحسنی: آن کسانی که حسن ما به اینان پیشی گرفت.»[۸۶۸]
ب. سلوک محبیت: در این سلوک، سلوک بر وصول مقدم است و سالک باید تلاش کند تا به مرتبه شهود برسد: «والذین جاهدو فینا لنهدینهم سبلنا.»[۸۶۹]
اصحاب یمین جزو این گروهاند و آنها با راهنمایی معلم و رهبر قدم به سلوک گذاشتهاند. آنها ابتدا سلوک را آغاز کردند و در نهایت به دیدار حق نائل شدند؛ بنابراین در سلوک محبیت، سالک باید با تلاش و کوشش خود به مراحل و منازل سلوک راه یابد تا به هدف نهایی که بقا در حق است برسد.
( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
۵-۷-۳٫ مراحل و مراتب سلوک از نگاه عرفا
عرفا و صوفیه مراحل سیروسلوک را بهصورت حالات و مقامات طبقهبندی میکنند. هر یک از این حالات و مقامات نشاندهنده جایگاه سالک در مسیر سیروسلوک است، پس باید به این نکته اشاره کرد که احوال با مقامات فرق دارد، احوال نتیجهبخشش حق هستند و دوام ندارند، ولی مقامات نتیجه تلاش و کوشش سالک و با دوام است، یا میتوان چنین گفت عرفا یافتههای خود را که هنوز ثابت نشدهاند و قوت نیافتهاند، حال مینامند که اگر سالک بر این احوال مواظبت کند و به مجاهده ادامه دهد، حال تبدیل به مقام میشود. عارفان در تعداد منازل و حالات و مقامات اندکی با هم اختلاف دارند: «در تعداد منازل و ترتیب آنها اختلاف کردهاند تا اینکه اقل آنها را هفت و اکثر آنها را هفتصد گفتهاند و بعضی به هفتاد هزار تصریع کردهاند.»[۸۷۰]
و برخی معتقد به یک منزلاند؛ یعنی قطع و وصل؛ یعنی انقطاع از مخلوق و اتصال به خالق. بعضی قائل به دو منزلاند: ظاهر و باطن، شهود و غیب، خلق و امر، حجب ظلمانی (مادیات) حجب نورانی (اخروی). «عدهای سه منزل گفتهاند و آل را منطبق بر عوالم وجود دانستهاند: عالم طبع، مثال و عقل. عالم طبع در نسبت با ماده است و عالم مثال با ملکوت و عالم عقل با جبروت.»[۸۷۱] و بعضی دیگر احوال را ده مرتبه و مقامت را هفت مرتبه بیان کردهاند.
«الف. احوال: عبارتاند از ده مقام زیر: مراقبت، قرب،محبت، خوف، رجا، شوق، انس، طمأنینه، مشاهده و یقین
ب. مقامات: عبارتاند از هفت مقام زیر: توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، توکل و رضا.
برخی نیز مراحل سیروسلوک را به صورت سفرهای چهارگانه مطرح کردهاند: سفر از خلق به حق – سفر در حق، با حق – سفر از حق به خلق، با حق – سفر در خلق، با حق.»[۸۷۲]
عطار در منطقالطیر برای سلوک هفت وادی برمیشمارد:
گفت ما را هفت وادی در ره اسـت
چون گذشتی هفت وادی ، درگه است
وانیامد در جهان زیـــــن راه ، کس
نیســـــت از فرسنــــگ آن آگاه کس
چون نیامد باز ، کــس زین راه دور
چـون دهـــدت آگاهی، ای ناصــبور؟
چون شدن آن جایگه گم سر به سر
کـی خبــــر بـــازت دهــت از بیخبـر
هســـت وادی طلب آغـــاز کــــار
وادی عشـق اســت از آن پس، بیکنار
پـس سیّم وادی اسـت آن معــرفت
پس چهـــارم وادی ، استغنــــاء صفت
هسـت پنجـم وادی توحـــید پـاک
پــس ششـــم وادی حیــرت صعبـناک
[چهارشنبه 1401-04-15] [ 06:12:00 ق.ظ ]
|