چون به خانه آمدی، هم با خودی
(بیت ۲۲۱۵)

انقروی:
عقیده دارد که طواف کعبه با لباس و جامه‌ی ظاهری جایز نیست، و اگر با وجود و انانیت ملبس باشی طواف کعبه‌ی وحدت برایت ممکن نمی‌شود. و « ای طالب وحدت اگر توئی تو، با تو باشد، وقتی به خانه‌ی توحید وارد شدی باز با خودت هستی، پس توحید حق با توئی تو چگونه جمع می‌شود، بنابراین هرکه خودش را نفی کرد در توحید کمال می‌یابد.» (انقروی، ۱۳۸۰: ۸۶۴)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نیکلسون:
نیکلسون می‌گوید: « به گمان من طوف در این جا تمایلات خود خواهانه‌ی تائبی را توصیف می‌کند که‌ اندیشه هایش به جای آن که متوجّه‌ی حق تعالی باشد همچنان برگرد گناهان گذشته‌ی او دور می‌زند. او سیاحی را مانند است که چنان پر از دیدنیها به خانه باز گشته است که نمی‌تواند تمامی‌ذهن خود را به امور ضروری بسپارد.» (نیکلسون،۳۲۳:۱۳۸۴)
فروزانفر:
« همچنانکه مادّه‌ی واحد در یک زمان ممکن نیست که معروض دو صورت و یا دو عارض نا همتا و مخالف قرار گیرد و فی المثل یک پاره چوب هم در خانه باشد و هم عصا و یا سیاه و سپید، احوال قلبی نیزهم چنین است …این احتجاب را مولانا مثل می‌زند به حالت کسی که بیرون خانه در گردش است و باز به خانه می‌آید، او در هر یک از این دو حال، از دیگری باز می‌ماند چنانکه تا در گردش است از آسایش و اقامت و تا در خانه است از فوائد تفرّج، محروم و بی نصیب است، و بیت به منزله‌ی دلیل برای بیت پیشین است.» ( فروزانفر، ۱۳۸۲: ۸۹۷)
زمانی:
زمانی چنین می‌گوید:«طواف کعبه با جامه و لباس شخصی و متعین(متمایز) جایز نیست، زیرا در آن جا باید من و هر نشانی که من را بنمایاند محو و فانی شود. لذا باید به احرام فناء، مُحرِم شد و از لباس هستی خود عاری گردید و مولانا می‌گوید سالک به هر حال و مقام که رسد و در آن توقف کند حجابی است برای حال و مقام بالاتر ولی راهرو و عارف حقیقی کسی است که در احوال و مقامات و هیچ موقفی از مواقف سلوک، توقف نکند. به قول شبستری:

کسی بر سیر وحدت گشت واقف

که او واقف نشد ‌اندر مواقف
(زمانی،۶۶۸:۱۳۷۸)

استعلامی:
در این بیت«سخن از دو حالت متفاوت یک انسان است: “طوف: یعنی گردش و “مرتدی” یعنی ردا پوشیده. تا هنگامی‌که در گردشی، حالت گردش چون ردایی بر تن توست. هنگامی‌که به خانه باز می‌گردی غرق در احوال و‌ اندیشه‌های خود می‌شوی. در رابطه‌ی بنده و حق نیز، وضع چنین است: استغراق در حق چنان بنده را از «خود» دور می‌کند که«هشیاری» برای او پیش نمی‌آید و اگر بنده یی بخواهد به خود، به ماضی و مستقبل، و به گناه و توبه‌ی خود باز گردد، باید از استغراق و فنا به در آید. به همین دلیل بسیاری از پیران صوفی معتقدند که سالک باید از مقام توبه زود بگذرد و در آن درنگ نکند تا بتواند خود را از یاد ببرد.»(استعلامی،۴۳۹:۱۳۸۷)
گولپینارلی:
«چون دور خود می‌گردی، برای همان گردیدن ردا پوشیده‌ای، چون به خانه بر گردی باز در خود فرو رفته‌ای.»(گولپینارلی،۳۱۸:۱۳۸۴)
نظر اجمالی:
این بیت یکی از ابیات دشوار مثنوی است که مورد بحث و اختلاف نظر میان شارحان گردیده است. و این که بعضی از شارحان همچون گولپینارلی و استعلامی‌و… مراد از طوف را طواف خانه‌ی خدا و مراد از مرتد را از دین برگشته گرفته مناسب با معنای بیت نیست…و در این بیت طوف در معنای فریاد کردن و در گردش بودن چنانکه فروزانفر و نیکلسون شرح کرده‌اند بیشتر با معنای آن همخوانی دارد:

آنگه که بطوف هم بطوفی

وانگه که بخانه هم بطوفی
(دیوان کبیر، بیت ۲۹۲۶۰)

۷۴)بهر این مؤمن همی‌گوید ز بیم

در نماز اِهدِالصِّراطَ المُستَقیم

(بیت ۲۲۴۵)
انقروی:
از ترس ادا نکردن یعنی انفاق نکردن مال در محلش، مؤمن در نماز همیشه می‌گوید: اهدنا الصراط المستقیم. یعنی ای خدا از تو کمک و عنایات می‌خواهیم ما را به طریق حق هدایت کن که موجب رضای تو است.» (انقروی، ۱۳۸۰: ۸۷۶)

۱

۵-۳- روایی و پایایی پرسش‌نامه
اعتبار یک مقیاس به مطابقت داده های جمع آوری شده پژوهشگر با دنیای واقعی اشاره داردو اعتبار مقیاس به این مورد بر می گردد که اختلاف مشاهده شده در امتیازات مقیاس تا چه حدی ناشی از تفاوت واقعی میان ارزیابی و نه ناشی از خطای سیستماتیک یا تصادفی است.پس روایی به این سؤال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه‌گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد و پایایی مقیاس به این موضوع بر می گردد که تا چه اندازه می توان با تکرار اندازه گیری به نتایجی یکسان دست یافت.پایایی با اندازه گیری مکرر سازه یا متغییر مورد علاقه به دست می آید.هرچه درجه همبستگی بین امتیازات حاصل از اندازه گیری بیشتر باشد،مقیاس پایایی بیشتری دارد.در واقع قابلیت اعتماد یا پایایی، ابزاری است که بیان می‌دارد ابزار اندازه‌گیری تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌دهد.
جهت تعیین روایی^[۸۲] (اعتبار محتوایی)پرسش‌نامه نظرسنجی از نمایندگی‌های کلیدی فروش شرکت مورد مطالعه از اساتید راهنما و مشاور و چند تن از کارشناسان شرکت صنایع کاشی الوند نظرخواهی شده و پرسش‌نامه به تأیید آن‌ها رسید. و برای تعیین پایایی^[۸۳] پرسش‌نامه با بهره گرفتن از داده‌های ۲۵ پرسش‌نامه تکمیل شده آلفای کرونباخ از طریق نرم‌افزار SPSS محاسبه شد و ملاحظه شد که میان سؤالات ۹۱۸۶/۰ همبستگی وجود دارد. که این مقدار برای تأیید پایایی پرسش‌نامه قابل قبول است. قابل ذکر است از مجموع ۸۰ پرسش‌نامه نظرسنجی از نمایندگی‌های کلیدی فروش شرکت مورد مطالعه، ۷۲ پرسش‌نامه قابل تحلیل به دست آمد. بنابراین بازگشت پرسش‌نامه مذکور ۹۰% بوده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در خصوص بازبینی برنامه بازاریابی شرکت مورد مطالعه تعداد ۱۰ پرسش‌نامه تنظیم شد و از هشت نفر از مدیران بخش‌های مختلف شامل، معاونت بازاریابی و فروش ،مدیر کارخانه، مدیر فروش، مدیر امور مالی و اداری، مدیر تولید، مدیر آزمایشگاه و تحقیقات، مدیر کنترل کیفیت، معاونت برنامه‌ریزی تولید و دو تن از کارشناسان فروش شرکت صنایع کاشی الوند نظرخواهی شد.پرسش‌نامه مذکور با توجه به نظر اساتید و استخراج از پرسش‌نامه‌هایی که قبلاً توسط محققین استفاده شده است دارای روایی بوده و با توجه به مقدار آلفای کرونباخ به دست آمده که عدد ۸۷۱۲/۰ می‌باشد، پایا است.۶-۳- جامعه و نمونه آماریدر پژوهش حاضر جامعه آماری شامل دو گروه به شرح زیر می‌باشد:گروه ۱: مدیران بخش‌های مختلف و کارکنان فروش شرکت صنایع کاشی الوند.گروه ۲: کلیه نمایندگی‌های کلیدی فروش شرکت صنایع کاشی الوند در سراسر ایران که اقدام به فروش محصولات شرکت می‌نمایند.علاوه بر گروه ۱ جامعه آماری به بررسی تمامی اعضای گروه ۲ نیز پرداخته شده، که تعداد آن‌ها ۸۰نفر می‌باشد.۷-۳- روش تجزیه و تحلیل داده‌هابه منظور تعیین اهداف فروش شرکت، از روش پیش‌بینی فروش بر اساس سری‌های زمانی استفاده شده است. روش‌های پیش‌بینی بر اساس سری‌های زمانی عمدتاً بر اطلاعات گذشته و عینی و نیز رویه‌های ریاضی برای محاسبات پیش‌بینی متکی است.
مدل پیش‌بینی نمو هموار هلت- وینترز برای سری‌هایی که روند دارند: اگر مقدار مشاهده شده برای سری زمانی در زمان t، با نشان داده شود، می‌توان گفت که بیانگر مقدار پیش‌بینی آن خواهد بود. بنابراین روند برآورده شده را با معرفی می‌کنیم.
۱- برآوردهای و T به صورت زیر به دست می‌آید:

در معادلات فوق A و B ضرایب هموارسازی هستند که مقدار آن‌ها همواره بین ۰ و ۱ خواهد بود. برای استفاده از روابط بالا علاوه بر مقادیر A و B به مقدار واقعی سری زمانی در زمان t، مقدار پیش‌بینی در زمان ، مقدار پیش‌بینی در زمان t و مقدار روند در زمان ، ، نیاز ضروری داریم.۲- با رسیدن به زمان n، مقادیر مورد نیاز آینده، ، به صورت زیر پیش‌بینی می‌شود:در پژوهش حاضر پیش‌بینی فروش برای سه سال آتی بر اساس تکنیک‌هایی همچون میانگین متحرک و مدل پیش‌بینی نمو هموار هلت- وینترز از طریق نرم‌افزار Excel انجام شده است. پس از محاسبه میانگین قدر مطلق انحرافات و با توجه به، مواجه بودن با سری که تغییرات غیرفصلی و روند دارد با بهره گرفتن از مدل پیش‌بینی هلت- وینترز مقادیر فروش مورد تخمین قرار گرفته است.از طرفی با توجه به مزایای استفاده از روش‌های کیفی پیش‌بینی فروش از روش بحث گروهی نیروهای فروش که با بازار آشنایی بیشتری دارند و می‌توانند بر اساس معلومات خود درباره پویایی بازار، میزان فروش را تخمین بزنند بهره‌گیری شده است و فروش در بدترین و بهترین حالت پیش‌بینی شده است.به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده‌های جمع‌ آوری شده از طریق پرسش‌نامه‌ها نیز از روش‌های موجود در آمار توصیفی و استنباطی استفاده می‌شود. یکی از روش‌های خلاصه کردن داده‌ها، تعیین نقطه‌ی مرکز یا وسط امتیازها است. معیارهای اندازه‌گیری تمایل مرکزی به ما امکان می‌دهد به طور تقریبی مرکز امتیازها را در یک مجموعه‌ی داده‌ها تعیین کنیم. پارامترهای آمار توصیفی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته‌اند شامل فراوانی پاسخ‌های به دست آمده و درصد، میانگین و نما می‌باشند.از آزمون t تست تک نمونه‌ای برای تشخیص قوت یا ضعف هر یک از متغیرهای آمیخته بازاریابی استفاده شده است که از فنون آمار استنباطی می‌باشند. آزمون‌های آماری مذکور با بهره گرفتن از نرم‌افزار SPSS انجام شده‌اند.فصل چهارم
یافته های پژوهش
مقدمهدر دنیای رقابتی امروز یک شرکت از طریق حضور منظم در بازار و کاربرد استراتژی های مناسب،باید از طریق ارتباط با مشتریان و به منظور دست یابی به اهداف تجاری خود نسبت به شناخت نیاز مشتریان و شناخت وضعیت رقبا،یک سلسله اقدامات و برنامه های اساسی به اجرا درآورد.تدوین برنامه بازاریابی شامل طراحی فرایند،پیش بینی وقایع و تعیین راهبردهایی جهت دستیابی به اهداف آتی شرکت است و در عمل مبنای تمامی تصمیمات و راهبردهای بازاریابی شرکت قرار می گیرد.
به منظور ارزیابی رویکرد موجود شرکت صنایع کاشی الوند به برنامه ریزی بازاریابی ،و پاسخ به سوال اوال پژوهش حاضر پرسش نامه ای در اختیار مدیران بخش های مختلف و کارکنان بخش فروش شرکت قرار گرفت.
جدول۱-۴٫ارزیابی رویکرد موجود شرکت صنایع کاشی الوند به برنامه ریزی بازاریابی

ردیف

سوال

میانگین امتیاز کسب شده

در استان اصفهان در حال حاضر ۶ منطقه با نامهای پارک ملی کلاه قاضی، پناهگاه حیات وحش موته، پناهگاه حیات وحش قمیشلو، مناطق شکار ممنوع کرکس، حنا، کهیاز وجود دارد که سطحی در حدود ۵۸۰ هزار هکتار از مساحت استان را پوشانده است و تحت نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان حفاظت می‌شود.
۳-۱-۱۳ نقشه های منطقه و حوزه مورد مطالعه
شکل (۳-۶) نقشه موقعیت استان به انضمام محدوده­های مطالعاتی حوزه آبریز اصفهان
شکل (۳-۷) نقشه موقعیت شهرستانهای استان اصفهان
شکل (۳-۸) نقشه موقعیت محدوده مطالعاتی آب منطقه­ای استان اصفهان
شکل (۳-۹) نقشه موقعیت قرارگیری ۱۷۵ حلقه چاه مورد مطالعه (بخش الف)
شکل (۳-۱۰) نقشه موقعیت قرارگیری ۳۰۰ حلقه چاه مورد مطالعه (بخش ب)
۳-۲ انتخاب داده‌های پایه‌ای
برای انجام این تحقیق و بررسی و شبیه‌سازی مقدار نیترات در آبهای زیرزمینی استان اصفهان به مجموعه آمار کیفی منابع آب ثبت شده توسط معاونت مطالعات منابع آب شرکت سهامی آب منطقه‌ای استان اصفهان حدفاصل سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۷ رجوع گردید و به علت عدم اندازه‌گیری مستمر این پارامتر تا قبل از سال ۱۳۸۶، از داده‌های مربوط به طرح تحقیقاتی اندازه‌گیری نیترات در آبهای زیرزمینی استان، اجرایی در سال ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ استفاده شده (بخش الف) و با مقادیر اندازه‌گیری شده در سالهای ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ (بخش ب) تلفیق گردید.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۲-۱ تعداد چاه‌های انتخاب شده
در بخش (الف)، از داده‌های تعداد ۱۷۵ حلقه چاه که توزیع آنها در مناطق مختلف به صورت ذیل است استفاده گردیده است.
– منطقه نجف آباد : ۲۹ حلقه چاه (چاه های شماره ۱ تا ۲۹)
– منطقه شهرضا : ۱۳ حلقه چاه (چاه های شماره ۳۰ تا ۴۲)
– منطقه شمال شهراصفهان تانطنزوکاشان: ۳۳ حلقه چاه(چاه های شماره ۴۳تا۷۵)
– منطقه اطراف رودخانه زاینده رود : ۱۰۰ حلقه چاه (چاه های شماره ۷۶تا۱۷۵)
در جدول (۲) پیوست، موقعیت (طول وعرض جغرافیایی) چاه‌های مورد نمونه‌برداری به همراه پارامترهای کیفی اندازه‌گیری شده، آمده است.
در بخش (ب)، از داده‌های تعداد ۳۰۰ حلقه چاه در سطح استان مربوط به سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ استفاده شده که مشخصات آنها در جدول (۳) پیوست آمده است.
۳-۲-۲ زمان نمونه برداری
در بخش (الف) نمونه‌برداری از چاه‌ها از ابتدای دی ماه سال ۱۳۷۹ آغاز شده و در ۵ مرحله با فواصل زمانی یک ماهه تا اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۸۰ ادامه یافته است.
در بخش (ب) نمونه‌برداری از چاه‌ها به صورت حداکثر فصلی و حداقل یک بار در سال صورت گرفته شده است.
۳-۲-۳ تجزیه‌های شیمیایی
نمونه‌های آب چاه پس از انتقال به آزمایشگاه طبق روش‌های استاندارد آزمایشگاهی مورد آزمایش قرار گرفته شده و علاوه بر اندازه‌گیری نیترات که پارامتر اصلی بوده مقادیر سدیم, پتاسیم, کلسیم, منیزیم, سولفات, کلر, بی‌کربنات، PH, هدایت الکتریکی، نسبت جذبی سدیم و سختی کل در آنها با بهره گرفتن از دستگاه‌ها و روش‌های زیر اندازه‌گیری شده است.
اندازه‌گیری نیترات : یون نیترات توسط الکترود انتخابگر یونی^[۱۳۴] جنوی^[۱۳۵] مدل۳۳۱۰ اندازه‌گیری شده است. در این دستگاه اختلاف بین دو طرف غشاء الکترود نیترات در مقایسه با اختلاف پتانسیل یک الکترود مرجع اندازه‌گیری شده است. در حقیقت دستگاه فعالیت یون نیترات را اندازه‌گیری کرده است. این الکترود قادر به ‌اندازه‌گیری یون نیترات در دامنه ^۶-۱۰×۷ تا ۱ مولار (۴۳/۰ تا ۱۰^۴×۲/۶ میلی‌گرم بر لیتر نیترات) بوده است.
باید توجه شود که این در صورتی است که یون‌های مزاحم در محلول وجود نداشته باشد. مهم‌ترین یون‌های مزاحم در مورد الکترود نیترات عبارتند از کلر, بی کربنات, استات, سولفات و فلوراید که در بین این یون‌ها، یون کلر و بی‌کربنات مزاحمت بیشتری ایجاد کرده‌اند. علی‌رغم مشکلات مربوط به مزاحمت یون‌ها، روش اندازه‌گیری نیترات به کمک الکترود نسبت به سایر روش‌ها به خاطر دقت بالاتر و صرفه‌جویی در زمان و هزینه برتری دارد [۱۲۶ و ۱۵۰].
اندازه‌گیری هدایت الکتریکی : هدایت الکتریکی نمونه‌های آب چاه توسط دستگاه هدایت سنج مدل ۶۴۴ متر- اهم انجام شده است [۱۰۰].
اندازه‌گیری کلسیم و منیزیم : مقدار کاتیون‌های کلسیم و منیزیم در نمونه‌ها توسط تیتراسیون با محلول ۰۱/۰ نرمال ورسین اندازه‌گیری شده است [۱۰۰].
اندازه‌گیری سدیم و پتاسیم : مقدار کاتیون‌های سدیم و پتاسیم در نمونه‌های آب چاه توسط دستگاه فلیم فتومتر کورنینگ مدل ۴۱۰ اندازه‌گیری شده است [۱۰۰].
اندازه‌گیری کلر : اندازه‌گیری آنیون کلر بوسیله تیتراسیون با محلول ۰۲۵/۰ نرمال نیترات نقره و در حضور بی‌کرمات پتاسیم انجام گردیده است [۱۰۰ و ۱۵۰].
اندازه‌گیری بی‌کربنات : آنیون بی‌کربنات موجود در نمونه‌های آب چاه به روش تیتراسیون با محلول ۰۵/۰ نرمال اسید سولفوریک در حضور معرف متیل اورانژ اندازه‌گیری گردیده است [۱۰۰].
اندازه‌گیری سولفات : مقدار یون سولفات در نمونه ها به روش کدورت سنجی و به کمک دستگاه اسپکترونیک بوش و لامب مدل ۲۰ اندازه‌گیری شده است [۱۰۰ و ۱۵۰].
اندازه‌گیری PH : مقدار PH نمونه‌های آب چاه توسط دستگاه پ- هاش سنج مدل ۶۲۰ متر- اهم اندازه‌گیری گردیده است [۱۰۰].
۳-۳ مراحل تهیه شبکه عصبی مصنوعی
پس از تعریف داده ­های ورودی و خروجی در MATLAB می‌توان از دو طریق شبکه عصبی مصنوعی را تهیه نمود روش اول که روش ساده‌تر است استفاده از ابزار NNTool^[136] نرم افزار Matlab بوده که پس از تشکیل ماتریس ورودی و خروجی و تعریف شبکه مورد نظر باید چندین بار نرم‌افزار را اجرا نموده تا مناسب‌ترین شبکه، تولید و تربیت شود. (لازم به ذکر است که تعیین ساختار مناسب شبکه باید با سعی و خطا و چندین مرتبه تکرار انجام شود) و روش دوم تهیه شبکه به روش برنامه نویسی و استفاده از دستورات پیش‌فرض نرم افزار Matlab بوده که در ادامه، توضیح مراحل تهیه شبکه به این روش آورده شده است.
۳-۳-۱ انتقال داده ­ها از Excel به MATLAB :
پس از انجام تمام مراحل مرتب کردن و تصحیح داده ­ها در Excel به منظور انجام محاسبات و اجرای آزمایش، داده ­ها به صورت دو ماتریس جداگانه (ماتریس متغیرهای ورودی=p و ماتریس متغیرهای خروجی=t) وارد صفحه کاری MATLAB گردیده تا عملیات پردازش بر روی این داده ­ها صورت گیرد.
پس از متصل نمودن Excel به MATLAB، جهت انتقال داده ­ها به منظور پردازش آنها در MATLAB، زیر خط ابزار Excel چهار گزینه ظاهر شده که شامل موارد زیر است:
Start matlab: برای راه ­اندازی Matlab به کار برده شده، یعنی این گزینه باعث اتصال این دو برنامه به یکدیگر و شروع کار هماهنگ آن دو شده است.
Put matrix: این گزینه داده‌های ماتریس‌های ورودی و خروجی را وارد Matlab می کند (داده­‌ها به هر شکلی که در Excel بوده‌اند باید به صورت ماتریس وارد Matlab شوند).
در ابتدا داده ­های مورد نظر را در Excel انتخاب کرده و سپس روی این گزینه کلیک کرده، پنجره­ای ظاهر شده که می­خواهد نامی برای ماتریس داده ­ها انتخاب شود (هر نامی که در اینجا برای ماتریس انتخاب شود در صفحه کاری Matlab نیز به همین نام فراخوانده شده است). هنگامیکه نام ماتریس انتخاب شد آن را تأیید کرده و آنگاه با تایپ این نام در صفحه کاری Matlab، کل داده ­های موردنظر را بصورت یک ماتریس b×a ظاهر شده است (a: تعداد پارامترهای مستقل و b: تعداد نمونه‌های قرائت شده هستند). داده ­های مربوط به متغیر خروجی (ماتریس t) نیز بصورت یک ماتریس b×c (:c تعداد متغیر وابسته بوده که در اینجا متغییر نیترات بوده و برابر ۱ بود) ظاهر گردیده است.
Get matrix: داده ­ها را از Matlab به Excel منتقل کرده یعنی ماتریسی را که در Matlab ساخته شده (مثلاً ماتریس A که توسط شبکه پیش‌بینی شده) توسط این گزینه وارد Excel شده است. با کلیک روی این گزینه پنجره­ای ظاهر شده که نام ماتریس مورد نظر را خواسته است، پس از وارد کردن نام ماتریس و تأیید آن، داده‌هایی را که در Matlab به صورت ماتریس موجود بوده را در صفحه Excel نمایش داده شده است.
Evalstring: می­توان با این گزینه دستور و فرمول‌های لازم را در Excel برای Matlab نوشت، سپس توسط این گزینه آنرا به برنامه Matlab فرستاد [۱۳۷].
۳-۳-۲ پیش پردازش داده ­ها
عبارت پیش پردازش داده ­ها دارای مفهوم وسیعی است. این عمل شامل انتخاب متغیرهای مؤثر، انتخاب الگوهای آموزش و آزمون و نیز نرمال­کردن (استاندارد کردن) الگوها بوده است. هدف از نرمال کردن، هم‌ارزش کردن تمامی عناصر موجود در یک الگو است. در نظر گرفته، شبکه عصبی مصنوعی دارای دو نورون ورودی باشد. داده ­های مربوط به نرون اول در دامنه وسیعی همچون [۱۰۰۰­_و۰] پراکنده شده ­اند. اما داده‌های مربوط به نرون دوم بنا به بعد خاص متغیر مربوطه دارای دامنه تغییرات بسیار کوچکی همچون [۲ _و ۰] بوده‌اند. در صورتیکه داده ­ها بصورت خام به شبکه عرضه شود، شبکه تغییرات مربوط به نرون دوم را در مقایسه با نرون اول ناچیز پنداشته و می­توان گفت که اصلاً وجود نرون دوم را درک نکرده است. حال آنکه ممکن است اطلاعات مربوط به نرون دوم، اطلاعات بسیار ارزشمندی باشند. بدین منظور لازم است ورودی­های تمام نرون­ها نرمال شوند. معمولاً نرمال کردن الگوها به فرمی است که آنها را به بازه مشخصی مانند [۹/۰ _{و ­}۱/۰] و یا [۱ _{و ­}۰] نگاشت داده شده‌اند.
پس از نرمال کردن تمامی الگو­ها، نوبت به انتخاب الگوهای آموزش و آزمون رسیده است. با توجه به اینکه شبکه عصبی مصنوعی ذاتاً فاقد قدرت برون­یابی بالاست و توانایی تعمیم­دهی آن فقط در چارچوب درون‌یابی مطرح شده است، انتخاب داده ­های آموزش بسیار مهم به نظر رسیده است.
ماتریس­های ورودی و هدف قبل از اینکه توسط شبکه مورد استفاده قرار گرفته شوند باید استاندارد و نرمالیزه شوند. نرمالیزه کردن یعنی اعدادی را که در یک بازه نامتناهی قرار دارند، در یک بازه متناهی قرار دهیم.
هر سطر در ماتریس ورودی و خروجی نشان دهنده یک متغیر بوده است. جهت نرمالیزه کردن ماتریس‌های صفات ورودی و خروجی، انحراف هر مشاهده از میانگین را بدست آورده و آنرا بر انحراف معیار تقسیم نموده، میانگین هر کدام از ستون­های استاندارد شده، برابر صفر و انحراف میانگین آنها برابر ۱ بوده است.
بنابراین برای نرمالیزه کردن ماتریس­های p,t، ابتدا با بهره گرفتن از یک عملگر رگرسیون خطی، هر یک از متغیرها را مستقل خطی نموده و سپس با بهره گرفتن از دستور prestd در Matlab میانگین هر کدام از ستون­ها را برابر صفر و انحراف از میانگین (Sd) آنها را برابر یک قرار داده و داده ­ها، استاندارد شده است.
[Pn, Meanp, Stdp ; tn, meant, stdt] = prestd (p,t)
Pn = ماتریس ورودی نرمالیز شده.
Meanp = دستوری که میانگین ماتریس p را برابر صفر قرار داده است.
Stdp = دستوری که sd (انحراف از میانگین) ماتریس p را برابر یک قرار داده است.
tn = ماتریس هدف نرمالیز شده.
Meant = دستوری که میانگین ماتریس t را برابر صفر قرار داده است.

سبک مصاحبه بعد از ارزیابی

دستوری (شبیه به محاکمه)

گفت و گو

ارزیابی دستگاه ها و کارکنان بر اساس نگرش نوین در مقایسه با نگرش سنتی از تفاوت های اساسی در ابعاد مختلف برخوردار است. پیامد وجود نظام ارزیابی مبتنی بر دیدگاه نوین، بهبود رضایت، ارتقای سطح کارکرد و نهایتاً اثر بخشی فعالیت های سازمان خواهد بود. دیدگاه نوین در ارزیابی دستگاه های دولتی بسیار مورد استفاده قرار گرفته است(حقیقی و همکاران، ۱۳۷۶: ۲۸). مطالعه ای که در اروپا انجام شده است حکایت از گرایش فزایندۀ ارزیابی کنندگان سازمان های دولتی به دیدگاه نوین دارد. با توجه به نتایج حاصل از مطالعات مسئولان ارزیابی دستگاه های دولتی، دیدگاه نوین بهتر از دیدگاه سنتی می باشد. در صورتی که اهداف اساسی مرتبط با انجام ارزیابی در راستای رشد و توسعه و بهبود عملکرد و فعالیت های سازمان و افراد آن بوده و پدیدۀ قضاوت و مچ گیری در آن جایگاهی نداشته باشد، سازمان ها خود به استقرار نظام ارزیابی می روند و به طور مستمر برای بهبود مکانیزم های آن تلاش می نمایند. بر آیند این تلاش ها ایجاد خود ارزیابی در سازمان هاست که پیامد وجود چنین نگرشی مالاً رشد، توسعه عملکرد و نهایتاً تحقق سریعتر و بهتر اهداف سازمانی می باشد(رحیمی، ۱۳۸۵: ۸۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۳۲٫ ارزیابی بر اساس مدیریت برمبنای هدف^[۸۲]
از جمله اهداف عمده در روش مدیریت برمبنای هدف، ایجاد رابطه خوب میان رئیس و مرئوس، ایجاد جوی مساعد در محیط کار و در نتیجه، افزایش انگیزه و بالا بردن سطح عملکرد کارکنان می باشد.
مراحل ارزیابی عملکرد به کمک «مدیریت برمبنای هدف » به قرار زیراند:

• رئیس و مرئوس با تشریک مساعی و توافق با یکدیگر، وظایف و مسئولیتهای کار را معین می نمایند.

• مرئوس با همکاری رئیس، اهداف عملیاتی کوتاه مدت خود را تعیین می کند.

• رئیس و مرئوس به اتفاق یکدیگر، معیارهایی را که کار باید براساس آن اندازه گیری یا ارزیابی شود معین می نمایند.

• پس از آغاز کار، هرچند وقت یکبار، رئیس و مرئوس با یکدیگر ملاقات کرده، پیشرفت کار را مورد بررسی و ارزیابی قرار می دهند.

• رئیس می کوشد تا با مشاوره و راهنمایی دائم، مرئوس را در نیل به اهداف تعیین شده یاری دهد.

• در مرحله ارزیابی عملکرد، رئیس بجای اینکه خود را در مقام قضاوت قرار دهد، نقش مشاوری را دارد که می خواهد به مرئوس کمک کند تا او بهتر و آسانتر به اهدافش نائل شود.

• در مرحله ارزیابی عملکرد، نتایج حاصل از عملکرد فرد بررسی می شود یا مورد انتقاد قرار می گیرد، نه خود او(سایمونز، ۲۰۰۰: ۷۳).

مدیریت بر مبنای هدف و ویژگی خاص آن، یعنی هدف گذاری با توافق متقابل، بخصوص برای کسانی که دارای مشاغل فنی، سرپرستی و اجرایی هستند بسیار مناسب است. مشارکت مرئوس در هدف گذاری از جمله مهمترین مزایای مدیریت بر مبنای هدف است که سبب افزایش تعهد مرئوس در دستیابی به اهداف می گردد.
۲-۳۳٫ مزایای نظام ارزیابی عملکرد
فیشر، مزایای یک نظام موفق عملکرد ارزیابی را به صورت زیر بیان می کند:
الف ) برای سازمان
افزایش عملکرد بدنه سازمان به خاطرتوجه مؤثرتر اهداف وارزشهای سازمان؛
نشان دادن مشکلات موجود درسازمان و اولویت بند ی جهت رفع آنها؛
امکان توسعه ا نتظارات و دیدگاه های بلند مدت؛
افزایش احساس همبستگی و وفاداری؛
ارتباط بهتر بین مدیران و کارکنان؛‌
افزایش قدرت رهبری مدیران؛‌
بهبود فعالیت های افراد؛
شناسایی نظرات اصلاحی؛‌
شناسایی بهتر نیازهای آموزش و پرورش؛
ایجاد و حفظ فرهنگ بهسازی مستمر؛‌
شناسایی کارکنان با توانایی بیشتر؛
القاء این پیام که به افراد بها داده شود؛
تعیین موقعیت سازمان درمقایسه با رقبا ؛
شناسایی فرصتها؛
کمک به واگذاری آسان و مؤثر مسئولیت؛(سعادت، ۱۳۷۵: ۱۶۸).

ب) برا ی ارزیابی کننده
بدست آوردن تصویری ا ز وضعیت کاری افراد و و احدها ؛
به دست آوردن نظرات اصلاحی کارکنان؛
امکان ارتباط بخشیدن بین اهداف فردی و تیمی با اهداف سازمان؛
روشن ساختن انتظارات مدیران از تیم ها و افراد؛
امکان اولویت بندی محور اهداف؛

گلرنگ یک گیاه علوفه ای با ارزش تغذیه ای عالی است که عناصر غذایی قابل هضم آن مشابه یونجه است. دانه های گلرنگ عموماً بصورت دانه پرنده مخصوصاًکبوتر ها وطوطی ها مورد استفاده قرار می گیرند (اسمیت ،۱۹۹۶).
امروزه محصولات گیاه گلرنگ دارای پتانسیل زیادی در بازار جهانی هستند زیرا دارای میزان بالایی از روغن خوراکی یا صنعتی،محصولات فرعی با عناصر غذایی بالا برای تغذیه دام و پرندگان و نیز به عنوان رنگ دهنده مواد غذایی و منسوجات می باشد.بنابراین ترویج آن جهت افزایش فرصت های بازاریابی در جهان ضروری به نظر می رسد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تنوع ژنتیکی و اهمیت آن
وجود تنوع در جامعه گیاهی لازمه اصلاح و بهبود ساختار کیفیت و کمیت گیاهان است.یکنواختی در جوامع منجر به کندی روند تکاملی،یکنواختی تولید و افزایش آسیب پذیری جامعه در مقابل تنش ها می شود.بنابراین اطلاع از سطوح تنوع ژنتیکی از اساسی ترین جنبه های تمام علوم زیستی از قبیل اکولوژی،زیست شناسی تکاملی،رده بندی، زراعت و اصلاح و حفظ گونه های زیستی به شمار می رود. لذا ابتدایی ترین هدف برای رسیدن به این مقصودشناسایی و حفظ تنوع ژنتیکی موجود در یک گونه گیاهی است که امکان دستیابی به یک مخزن ژنتیکی را فراهم می آورد (اولروگ،۱۹۹۴و ارزانی، ۱۳۸۳).
منشاء تنوع ژنتیکیدر گیاهان نوترکیبی های ژنتیکی،جهش های ژنی و کروموزومی است.تنوع ژنتیکی را می توان در سه سطح جمعیت،گونه و ژن بررسی نمود.یکی از دلایل اهمیت ارزیابی تنوع ژنتیکی در سطح گونه ارتباط درجه تکاملی با میزان تنوع ژنتیکی مشاهده شده است (فرشادفر،۱۳۷۷).بررسی تنوع ژنتیکی یک گونه،در تهیه و اداره ژرم پلاسم ها،تهیه برنامه های اصلاحی،نحوه مدیریت مزرعه در قبال تنش ها،تخمین پایداری تولید، تکامل گونه،رده بندی،دفاع از حق معنوی اصلاح گران و بسیاری مسایل دیگر اهمیت دارد (ارزانی،۱۳۸۳). در سطح جمعیت می توان به تنوع جمعیت های مصنوعی و یا کشت شده از جمله توده ها،کلکسیون ها،لاین های ژرم پلاسم و لاین های اصلاحی اشاره کرد(گاتانو و گرشوف،۱۹۹۸).
مدیریت تنوع طبیعی موجود در ارقام اهلی و خویشاوندان وحشی یک گونه گیاهی در انجام یک برنامه موثر به منظور اصلاح گیاه زراعی بسیار مهم است. زیرا بسیاری از خویشاوندان وحشی گیاهان زراعی حاوی ژنهایی هستند که سبب مقاومت به استرس های زنده و غیر زنده،خشکی،شوری و سرما )می شوند. پس می توان این ژنها را به واریته های تجاری منتقل کرد و از کاهش شدید عملکرد جلوگیری نمود.(وجدانی ،۱۳۷۲ و کومار،۱۹۹۹).
با بهره گرفتن از برنامه های دقیق تعیین تنوع ژنتیکی و انتخاب هدفمند نمونه ها، می توان حجم نمونه های موجود در ژرم پلاسم را کاهش داد. بررسی دقیق تر روابط ساختاری و هویت ژنتیکی بانک های ژنی، اداره موثر آنها را برای محققان آسان تر خواهد کرد . از سوی دیگر تعیین سطح تنوع ژنتیکی در گونه های گیاهی، در جهت انتخاب والدین در برنامه های اصلاحی و بهره وری از پدیده هتروزیس^[۱۹] اهمیت شایانی دارد(ارزانی، ۱۳۸۳). تنوع موجود در یک ژرم پلاسم می تواند منجر به انتخاب ارقام بهتر و همچنین از این تنوع درجهت بهبود خصوصیات رقم زراعی گردد(لامکی و لی،۱۹۹۳). ارقام زراعی گلرنگ بطور فوق العاده ای در صفات فیزیولوژیک،مورفولوژیک و خصوصیات شیمیایی روغن متنوع هستند (سینگ ونیمبکار،۲۰۰۷).
تنوع ژنتیکی در مقابل تنوع جغرافیایی
درگذشته هنگام انتخاب والدین برای عمل دو رگ گیری فاصله جغرافیایی جفت های والدینی را مورد توجه قرار می دادند به این دلیل که واریته های برتر از آمیزش واریته ها و حتی گونه هایی بدست می آیندکه از نظر جغرافیایی از یکدیگر دور هستند. در اوایل قرن بیستم مفهوم فاصله جغرافیایی جای خود را به تنوع ژنتیکی داد و مشخص شد وجود صفات برتر در ارقام به دلیل فاصله جغرافیایی نبوده بلکه به دلیل تفاوت ژنتیکی بین ارقام است . بنابراین کار با تنوع ژنتیکی اهمیت بالاتری از فاصله جغرافیایی دارد.تطابق بین تغییر پذیری جغرافیایی با تنوع ژنتیکی وقتی محقق می شود که منشاء موارد را بتوان به دقت تعقیب نمود. تنوع ژنتیکی حاصل تغییرات در میان ژنوتیپ های یک گونه است (اسپگنولتی و کالست،۱۹۸۷).
اهمیت ایران از نظر منابع ژنتیکی
غنی ترین منبع ژنتیکی هر گونه خاستگاه یا منطقه جغرافیایی آن است که آن گونه از آن منشاء گرفته است . این مرکز غالباً مرکز تنوع نامیده می شود یعنی منطقه ای که حداکثر تفاوت بین ژنوتیپ های موجود را دارد . مرکز پیدایش گیاهان زراعی که توسط واویلوف مشخص شده ،شامل چین ،آسیای جنوبی ،آسیای مرکزی ، آسیای صغیر ،مدیترانه ،آمریکای مرکزی و جنوبی و حبشه است . ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود،از نظر مواد ژنتیکی بسیاری از گیاهان ،یکی از غنی ترین نقاط دنیا محسوب می شود و جزء پنج کشور اول دنیا از لحاظ تنوع زیستی در گونه های گیاهی است . برای مثال ایران مرکز پیدایش گیاهانی همانند جو، گندم و گلرنگ است (وجدانی، ۱۳۷۲ و قره یاضی، ۱۳۸۵).
بررسی تنوع ژنتیکی
از آنجایی که فرضیات مختلف توجیه کننده هتروزیس نظیر غالیبت و فوق غالبیت وجود یک رابطه مثبت بین تعداد مکان ژنی هتروزیگوس یک صفت و عملکرد و کارایی هیبرید را تایید می کند بنابراین یک راه تخمین مقادیر ترکیب پذیری خصوصی و هتروزیس،تخمین عملکرد هیبرید ها قبل از انجام تلاقی ها و ارزیابی های مزرعه ای از طریق تعیین فاصله ژنتیکی والدین با بهره گرفتن از صفات مورفولوژیک یا دادهای مارکر می باشد (لامکی، ۱۹۹۳). همچنین طراحی و اجرا ی یک برنامه اصلاح نباتات برای اصلاح یک صفت کمی تا حد زیادی به میزان تنوع ژنتیکی ژرم پلاسم بستگی دارد.مطالعه پلی مورفیسم در میان ژرم پلاسم فرصت گزینش والدین مناسب جهت تلاقی را فراهم می آورد.انتظار می رود این والدین در تلاقی با هم نتاج برتری نتاج برتری تولید کرده و میانگین صفت را در جمعیت بالا ببرند. همچنین بررسی تنوع ژنتیکی و تعیین فاصله ژنتیکی نسبی موجود بین یا جمعیت ها در برنامه های اصلاحی اهمیت ویژه ای دارد زیرا سازمان دهی ژرم پلاسم و گزینش بطور موثری انجام می شود. در آغاز یک برنامه اصلاحی آگاهی از روابط خویشاوندی و فیلوژنی در میان ژنوتیپ هاتکمیل کننده اطلاعات فنوتیپی در پیشبرد اصلاح جمعیت ها است.همچنین اطلاع از شباهت های ژنتیکی در میان ژنوتیپ ها موجب می شود انتخاب والدین در یک تلاقیبطور موثر تری انجام پذیرد و هتروژیس خوبی بروز پیدا کند بنابراین شناسایی سریع و قابل اطمینان ژنوتیپها برای انجام برنامه های اصلاحی و همچنین پروژه های تولید بذر در محصولات زراعی ضروری است (نولی،۱۹۹۹).
روش های آماری بررسی تنوع ژنتیکی
به منظور مطالعه تنوع ،عموماً از ضرایب تغییرات ژنتیکی (GCV)^[20] و ضریب تغییرات فنوتیپی (PVC)^[21]استفاده می شود.مطالعه تنوع ژنتیکی فرایندی است که تفاوت بین افراد،جمعیتها و یا گرو هها با بهره گرفتن از روش های آماری خاص بر اساس داده های حاصل از ارزیابی صفات مختلف بررسی می شود. تنوع ژنتیکی می تواند بر اساس صفات مورفولوژیک (کیفی و کمی )، شجره افراد و یا خصوصیات مولکولی افراد بیان شود.هر چند صفات مورفولوژیکی و شجره ای به عنوان معیارهایی در مطالعه تنوع ژنتیکی در جمعیت های گیاهی و جانوری مورد استفاده قرار گرفته اند ولی در سالهای اخیر با پیشرفت در زمینه ژنتیک مولکولی و بیوتکنولوژی ، مارکر های مولکولی به عنوان ابزاری کارا در بررسی تنوع ژنتیکی مطرح شده اند (یو ،۱۹۹۳).
عموماً روش های متداول برای شناسایی و بررسی های ژنتیکی مبتنی بر مشاهدات فنوتیپی بوده و از این جهت فاقد الگو های تنوع ژنتیکی در سطح ژنوم می باشند. علاوه بر این به دلیل ماهیت پلی ژنی بسیاری از این صفات و اثر عوامل محیطی نیاز به جمع آوری داده های فراوان در مکانهای مختلف بوده و در بعضی موارد میزان پلی مورفیسم برای برخی صفات مورفولوژیک بسیار محدود می باشد.از این لحاظ سایر روشها علاوه بر روش های مبتنی بر صفات مورفولوژیک مورد استفاده قرار می گیرند (نولی ،۱۹۹۹). روش های مختلفی برای بررسی تنوع ژنتیکی ابداع شده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود :
تجزیه کلاستر
تجزیه کلاستر یکی از متداول ترین روش های چند متغیره در بررسی تنوع ژنتیکی و گروه بندی افراد می باشد .این روش در مواردی استفاده می شود که الگوی گروه بندی قبلی برای افراد وجود نداشته باشد. الگوریتم های مختلفی برای تجزیه کلاستر پیشنهاد شده است.این الگوریتمها به دو گروه اصلی تقسیم می شوند (۱) روش های مبتنی بر فاصله یا شباهت بین افراد یا ژنوتیپ ها برای گروه بندی استفاده می شود.(۲) روش های مبتنی بر مدل که در آنها فرض بر این است که افراد درون هر کلاستر مشاهدات تصادفی از برخی مدلهای پارامتری بوده و استنباط های آماری مربوط به پارامتر های هر کلاستر با بهره گرفتن از روش های آماری استاندارد مانند حداکثر درست نمایی انجام می گیرد.در مطالعات ژنتیکی بیشتر روش های مبتنی بر فاصله بخصوص الگوریتم های طبقاتی استفاده می شوند (فرشاد فر،۱۳۷۷).
تجزیه به مولفه های اصلی
در کنار تجزیه کلاستر PCA^[22] از متداول ترین روش های آماری چند متغیره در مطالعات ژنتیکی برای گروه بندی و بررسی تنوع می باشد. هدف از این تجزیه یافتن ترکیباتی ازP متغیر جهت ایجاد شاخص های غیر مستقل بنام مولفه های اصلی است.در تجزیه به مولفه های اصلی با بهره گرفتن از داده های مارکر های مولکولی بایستی توجه داشت که نمایش گرافیکی و گروه بندی بر اساس دو یا سه PCA نمی تواند نشان دهنده تغییرات کل متغیر های اولیه باشد . در نتیجه توصیه می شود که گروه بندی بر اساس تعداد زیاد PCA که تغییرات بیشتری را توجیه می کنند انجام گیرد (فرشاد فر، ۱۳۷۷).
معیار های فاصله یا شباهت ژنتیکی
فاصله یا شباهت ژنتیکی بین ژنوتیپها یا جمعیت ها می تواند بسته به نوع صفات مورد مطالعه و داده های حاصله با بهره گرفتن از روش های مختلف برآورد شود. در مورد داده های حاصل از صفات کمی فاصله اقلیدسی یکی از متداول ترین معیار های برآورد فاصله ژنتیکی است. برای صفات کیفی یا داده های مارکر که بصورت صفر و یک بیان می گردند،ضرایب متعددی برای برآورد فاصله یا شباهت به کار برده می شوند. از این معیار ها می توان به ضریب شباهت ژاکارد^[۲۳] ،ضریب نی و لی^[۲۴] ،ضریب تطابق ساده^[۲۵] و ضریب تغییر یافته روگر اشاره کرد. برای ژنوتیپهای هموزیگوس یا مواد ژنتیکی خالص ضریب ژاکارد و نی نتایج مشابهی برای مارکر های غالب و هم بارز خواهند داشت.ولی در صورتیکه مواد ژنتیکی هتروزیگوس باشند با توجه به اینکه با مارکر های غالب امکان تمایز افراد هموزیگوس از هم وجود ندارد،بنابراین ضرایب نی و ژاکارد برآورد متفاوتی از شباهت ژنتیکی خواهند داشت(رحیمی نژاد، ۱۳۸۵).
روش های برآورد تنوع ژنتیکی با بهره گرفتن از نشانگرها
توسعه ژنتیکی گونه ها و ژنوتیپ ها از طریق روش های اصلاحی به توانایی تشخیص و تفکیک اثرات ژنتیکی از اثرات محیطی بستگی دارد. انتخاب به کمک نشانگر ها شرایط مناسبی را برای انتخاب سریع و کاهش جمعیت اولیه ایجاد می کند (استاب و همکاران،۱۹۹۶). نشانگر ها را می توان به سه گروه مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی تقسیم بندی نمود.اگر بیان خصوصیات مورفولوژیکی در طیفی از شرایط محیطی قابل تکرار باشد، می توانند بعنوان نشانگر ژنتیکی مورد استفاده قرار گیرند. ولی از آنجا که نشانگرهای مورفولوژیکی تحت تاثیر محیط قرار می گیرند این امر می تواند بیان ژنها را تحت تاثیر قرار دهد. این نشانگرها غالباً متاثر از سن و مرحله رشدی گیاه هستند و تعدادشان نیز کم می باشد که این امر کارایی نشانگر های مورفولوژیکی را بعنوان نشانگر ژنتیکی کاهش می دهد.علاوه بر این گاهی برای مشاهده و ثبت آنها باید منتظر ظهورشان شد که در گیاهان چند ساله مشکل است (استاب و همکاران،۱۹۹۶).
بررسی تنوع ژنتیکی یک گونه گیاهی از طریق صفات مورفولوژیکی قابل محاسبه است.تنوع ژنتیکی تعدادی از ژرم پلاسم های گلرنگ از طریق صفات مورفولوژیک توسط آشری (۱۹۷۵)، سنگام و همکاران (۲۰۰۵)،جارادات و شهید(۲۰۰۶)، خان و همکاران (۲۰۰۵) و امینی و همکاران (۲۰۰۷) مورد بررسیقرار گرفته است . تحقیقات متعددی در زمینه رابطه بین اجزای عملکرد دانه انجام گرفته است.پاسگال و آلبورکرک (۱۹۹۶)در مطالعه ۲۳ ژنوتیپ گلرنگ نتایج زیر را منتشر کردند.الف) همبستگی مثبتی بین تعداد شاخه در بوته با ارتفاع کل گیاه و با تعداد دانه در غوزه پیدا شد. ب )همبستگی منفی بین وزن هزار دانه با تعداددانه در غوزه و زود رسی مشاهده شد.ج) عملکرد دانه با تعداد غوزه در بوته، تعداد شاخه در بوته و با ارتفاع گیاه همبستگی مثبت داشت.
برادران و زینال (۱۳۷۵)گزارش نمودند که عملکرد دانه بالاترین همبستگی را با تعداد دانه در غوزه دارد، در حالیکه صفات وزن صد دانه، ارتفاع گیاه،تعداد دانه در غوزه و میزان روغن همبستگی بالایی با عملکرد دانه ندارند. چاوهاری (۱۹۹۰) در مطالعه صفات مرتبط با عملکرد دانه نتیجه گیری نمود که با گزینش برای تعداد غوزه در بوته وتعداد دانه در بوته می توان به بیشترین پیشرفت اصلاحی نایل آمد. باقری و همکاران (۱۳۸۰) در یک پژوهش بر روی ۱۲۱ ژنوتیپ گلرنگ گزارش نمودند که عملکرد دانه با صفات تعداد غوزه در گیاه، ظهور اولین گل و تعداد دانه در غوزه همبستگی مثبت دارند.آنها همچنین گزارش نمودند که تعداد غوزه در گیاه بیشترین تاثیر را روی عملکرد دانه تک بوته دارد.
روجاس و همکاران (۱۹۹۳) در مطالعه بر روی ۱۸۸ ژنوتیپ حاصل از یک کلکسیون جهانی گلرنگ گزارش کردند که وزن صد دانه بین ۶/۶-۹/۱ گرم متغیر بود و میانگین آن ۲/۴ گرم بدست آمد. همچنین این ژنوتیپ ها تنوع زیادی در میزان پوسته دانه (۶۰-۲۲ درصد )را نشان دادند که جهت استفاده در برنامه های اصلاحی آینده مفید خواهد بود.دهارو در مطالعه یک کلکسیون جهانی گلرنگ بر روی ۱۹۹ رقم گزارش کردند که وزن صد دانه بین ۵۸/۶-۹۲/۱ با میانگین آن ۲۱/۴ گرم می باشد. ژنوتیپ های ایرانی و عراقی برای این صفت حداقل مقدار را نشان دادند در حالیکه ژنوتیپ های هندی حداکثر وزن صد دانه را داشتند. آلبا و همکاران (۱۹۸۷) تنوع موجود در بین جوامع گلرنگ با منشاء های مختلف جغرافیایی را بررسی کردند. در این مطالعه آنها تعداد ۶۰ ژنوتیپ از هشت منشاء جغرافیایی مختلف را بصورت تصادفی انتخاب و در قالب طرح بلوک کشت نمودند و ۱۴ صفت را اندازه گیری کردند. بیشترین تنوع فنوتیپی مربوط به صفاتی همچون تعداد شاخه های اولیه، ثانویه،و ثالثیه، تعداد غوزه های روی شاخه های فرعی و عملکرد دانه بود. صفاتی مانند ارتفاع گیاه، وزن صد دانه، درصد جوانه زنی بذرها، طول دانه و کیفیت دانه (روغن و پروتئین ) درصد پایینی از تنوع را نشان دادند.
جارادات و شهیدی (۲۰۰۶) هفت صفت مورفولوژیکی را در ارقام گلرنگ اندازه گیری کردند. آنها کمترین و بیشترین تنوع را به ترتیب برای طول دوره روزت و خار یا بدون خار بودن ارقام به مقدار ۱۴ درصد و ۵۰ درصد گزارش نمودند .
گریوانی و همکاران (۱۳۸۸) در یک تحقیق بر روی ۲۵ ژنوتیپ گلرنگ گزارش کردند که توارث پذیری عمومی صفات تعداد روز تا گلدهی،وزن صد دانه و ارتفاع گیاه بالاست و توارث پذیری عملکرد دانه نیز نسبتاً بالا می باشد در حالیکه بیوماس و تعداد روز تا رسیدگی وراثت پذیری عمومی کمی داشتند. امینی و همکاران (۲۰۰۷) با بررسی ۳۲ ژنوتیپ گلرنگوراثت پذیری عمومی وزن صد دانه و تعداد روز تا ۵۰ درصد گلدهی را بیشتر از سایر صفات گزارش کردند. آنها همچنین وراثت پذیری عمومی تعداد روز تا سبز شدن و تعداد طبق در گیاه را به ترتیب ۳۳/۶۹ و ۵۰/۶۹ درصد گزارش نمودند.
قدرتی (۱۳۷۶) نیز وراثت پذیری وزن صد دانه و طول شاخه های فرعی ژنوتیپ های گلرنگ را به ترتیب ۹۰ و ۷ درصد گزارش کرد. وی اعلام نمود که صفات مورفولوژیک قادر به شناسایی ژنوتیپ ها از یکدیگر نیستند ولی قادر به دسته بندی ارقام بر اساس منطقه جغرافیایی می باشند.الفدل و همکاران (۲۰۰۹) در بررسی ۲۰۰ ژنوتیپ گلرنگ از ۱۱ منطقه متفاوت دنیا نشان دادند که ضریب تغییرات برای ۱۲ صفت فنوتیپی اندازه گیری شده بین ۹/۲ تا ۹۱ درصد بود. صفات عملکرد دانه در یک متر مربع ، عملکرد تک بوته و تعداد دانه در بوته بیشترین تغییرات را داشتند. قابلیت توارث صفات بین ۱۰ درصد (ورس) و ۸۶ درصد (ارتفاع گیاه ) اندازه گیری شد. تعداد دانه در بوته و وزن هزار دانه همبستگی بالایی با عملکرد دانه داشتند و گزینش برای این صفات برای اصلاح عملکرد دانه و میزان روغن مفید است. نتیجه تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که ۷۸ درصد از تنوع فنوتیپی در ژرم پلاسم گلرنگ بر اساس چهار مولفه اصلی توضیح داده می شود. تجزیه کلاستر نشان داد که توزیع ژنوتیپ ها در داخل دسته ها با الگوی جغرافیایی مطابقت ندارد.
مهمترین عامل در استفاده از روغن های گیاهی ترکیب اسید های چرب آن است که هر چه میزان اسید چرب اشباع نشده بیشتر باشد کیفیت بالاتری دارد و برای سلامتی مفیدتر است (فرناندزمارتینر،۲۰۰۲). روغن گلرنگ عمدتاً شامل دو اسید چرب اشباع نشده اوائیک و لینولئیک است که بالغ بر ۹۰ در صد اسید چرب دانه را شامل می شود و بقیه آن مربوط به اسید چرب اشباع پالمتیک و استئاریک است (نولز،۱۹۸۹). داگلاس و همکاران (۲۰۰۴) اظهار داشتند که ۳۳ درصد از تغییرات درصد روغن ناشی از اثرات عوامل محیطی، تاریخ کاشت و مدیریت در طول دوره رشد گیاه است و ۶۷ درصد دیگر تغییرات، وابسته به فاکتورهای ژنتیکی است.فرناندز و همکاران (۱۹۹۳) با بررسی ترکیب اسید های چرب ۲۰۰ رقم گلرنگ گزارش کردند که دامنه تنوع اسیداولئیک ۶/۹۰-۷/۳ درصد و اسید لینولئیک ۸/۸۸-۹/۳ درصد است.
دهارو(۱۹۹۱) در یک بررسی گزارش نمود که مقدار روغن ارقام مورد بررسی گلرنگ بین ۸/۶۵-۲/۱۹ درصد متغیر بود که تعدادی از ارقام عراقی،هندی و پاکستانی حداکثر مقدار این صفت را از خودشان نشان دادند.میانگین اسید پالمتیک ۱/۷ (دامنه ۹-۶/۴) درصد و اسید استئاریک دارای میانگین ۲/۳ (دامنه ۶/۷-۳/۱) درصد بود. بالاترین مقدار اسید استئاریک در ژنوتیپ های افقانستان مشاهده شد. اسیداولئیک و اسید لینولئیک دامنه تنوع زیادی به ترتیب ۲/۸۴-۵/۹ درصد و ۸۰-۱/۹ درصد را نشان دادند. این تنوع و نحوه توزیع آنها در ژنوتیپ ها اشاره به ژنهای مشمول افزایش مقدار اسید اولئیک و یا سایر ژنهای کنترل کننده آن در کلکسیون مورد مطالعه دارد. بیشترین مقدار اسید اولئیک در ژنوتیپ های کنیا و اردن مشاهده شد و برای اسید لینولئیک در یک ژنوتیپ از کشور پرتقال اندازه گیری شد.خان وهمکاران (۲۰۰۳) با مطالعه ۱۹۳ ژنوتیپ از هشت منطقه دنیا (جنوب غربی آسیا، شرق اروپا، مرکز شرق اروپا، آفریقا ، مدیترانه، شرق آسیا و آمریکای شمالی ) تنوع زیادی در صفات مورفولوژیکی (تعداد روز تا گلدهی و ارتفاع گیاه، رنگ گل، اندازه غوزه ) و اسید های چرب مشاهده نمودند.تغییرات اسید اولئیک ۴/۲۹-۸/۷ درصد و اسید لینولئیک ۶/۸۳-۲/۶۲ درصد و اسید پالمتیک ۸/۱۲-۸/۱ درصد بود. مقدار اسید لینولئیک و تعداد روزها تا رسیدگی بین مناطق مختلف تفاوت زیادی معنی داری را نشان داد. نتایج تمام محققان نشان داد که تغییرات ژنتیکی بین ارقام گلرنگ وجود دارد که می تواند در برنامه های اصلاحی و انتخاب مستقیم برای کلکسیون های ژرم پلاسم این گیاه مورد استفاده قرار گیرد.
برخی از تفاوت های موجود در ردیف های DNAبین دو موجود، ممکن است به صورت پروتئین هایی با اندازه های مختلف ظاهر گردد،که از طریق شیمیایی قابل ثبت و مطالعه می باشند. در دهه ۱۹۵۰ آیزوزایم ها، بطور گسترده ای در بررسی تنوع ژنتیکی و طبقه بندی گیاهان بکار گرفته شدند. از معایب این نشانگرها ، محدود بودن روش های رنگ آمیزی پروتئین،و تعداد و پایین بودن تنوع ژنتیکی قابل ثبت در آنها است. همچنین آیزوزایم ها ،در گیاه در زمان خاصی بیان می گردند،بنابراین استخراج پروتئین باید در زمان خاصی و از بافت ویژه ای صورت گیرد که این امر خود نوعی محدودیت زمانی برای استفاده از سیستمهای آیزوزایمی است (عبدمیشانی و بوشهری، ۱۳۷۶ و نقوی و همکاران،۱۳۸۶).در مورد نشانگرهای DNAاصول و کاربرد آنها تفاوت قابل ملاحظه ای با نشانگرهای مورفولوژیک و پروتئینی ندارد، اما تحولی که در زمینه کشاورزی به خصوص در اصلاح نباتات ایجاد کرده است به دلایل زیر باشد.
۱-فراوانی فوق العاده این دسته از نشانگرها ۲- عدم تاثیر گذاری آنها از شرایط محیطی ۳- امکان به کارگیری آنها در مراحی اولیه رشد گیاه ۴- فراهم نمودن امکان مطالعه گیاهان در خارج از فصل و محل کشت ۵- دقت و قابلیت بالای تفسیر نتایج ۶- همبارز بودن اکثریت آنها ۷- سهولت تعقیب نشانگرها در نتاج و تعیین الگوی توارثی آنها ۸- امکان استفاده از آنها در مورد گونه های منقرض شده ۹- سهولت تشخیص گیاهان ناخالص از خالص ۱۰- سهولت امتیازدهی و تجزیه و تحلیل نتایج ۱۱- دسترسی به نرم افزارهای قوی برای تجزیه و تحلیل و تفسیر سریع نتایج. نشانگرهایDNA را می توان به دو دسته نشانگرهای مبتنی بر PCRو نشانگرهای مبتنی بر هیبریداسیون تقسیم بندی نمود. زمینه های کاربرد این نشانگرها شامل انگشت نگاری DNA به منظور شناسایی ارقام و واریته های گیاهی، مطالعات فیلوژنتیکی و تنوع ژنتیکی، تهیه نقشه های ژنومی به منظور انتخاب به کمک نشانگر ها می باشد (نقوی و همکاران ۱۳۸۶ و قره یاضی،۱۳۸۰).
کاربرد نشانگرهای مولکولی و یا بعبارت دیگرDNA، بسیاری از مشکلات مرتبط با نشانگرهای مورفولوژیکی و آیزوزایمی را برطرف می کند. این دسته از نشانگرها از طریق تجزیه و تحلیل مستقیم DNA قابل رویت هستند (گودوین ،۱۹۹۷). اولین نشانگرDNA،که در گیاهان استفاده شد نشانگر RFLP بود(بوتستین و همکاران ،۱۹۸۰). این تحول از پیامد های کشف آنزیم های برش دهنده بود. نشانگرهای DNA در مدت یک دهه تکامل شگرف و تحسین برانگیزی داشته اند. انواع مختلف نشانگرهای DNAبا تفاوت های زیادی از نظر تکنیکی و روش تولید، نحوه امتیاز بندی و تفسیر نتایج به سرعت ابداع و معرفی گردیدند. بدون شک ابداع و معرفی واکنش زنجیره ای پلیمراز(^[۲۶]PCR ) بیشترین نقش را در توسعه و تکامل نشانگرهای DNA داشته است. سپس نشانگرهای مبتنی بر واکنش زنجیره ای پلیمراز همانندRAPD(ویلیامز،۱۹۸۶)؛ SSR (لیت و لوتی،۱۹۸۹)؛AFLP (وس،۱۹۹۵)؛ ISSR (زیتکی ویز و همکاران،۱۹۹۴) و غیره معرفی شدند.
نشانگر مولکولی ISSR^[27]
مطالعات قبلی نشان می دهدکه تنوع ژنتیکی پایینی برای ژنوتیپ ها و جنس های گلرنگ با بهره گرفتن از نشانگرهای RAPD(ویلاترسانا و همکاران، ۲۰۰۵ و معالی امیری و همکاران ،۲۰۰۱) SNP(چاپمن و همکاران ۲۰۰۷) و VNP (بولس و همکاران ،۲۰۱۰) اندازه گیری شده است. بنابراین استفاده از یک نشانگر جدید برای بررسی تنوع ژنوتیپها وجنس های گلرنگ ضروری است .ISSR یک سیستم نشانگرمناسب برای کاندید شدن است (الگرن،۲۰۰۴).
روش ISSR-PCR برای اولین بار توسط زیتکی ویز و همکاران در سال ۱۹۹۴ معرفی شد. این روش به سرعت در زمینه های مختلف مطالعه گیاهان مورد استفاده قرار گرفت. تکنیک (ISSR) یک روش وابسته به PCR است که شامل تکثیر بخشی از DNA می باشد که در یک فاصله قابل تکثیربین دو ناحیه تکرار ریزماهواره های مشابه قرار دارد که در جهت مخالف هم آرایش یافته اند.در این متد،SSR ها به عنوان آغازگر برای تکثیر نواحی بینSSR ها مورد استفاده قرار می گیرند. (تاوتزو رنز،۱۹۸۴). در این روش میکروساتلایت هایی با طول ۲۵-۱۶ نوکلئوتیدی بعنوان آغازگر استفاده می شوند.میکروساتلایت که بعنوان آغازگر استفاده می شوند می توانند دو، سه،چهار و پنج نوکلئوتیدی باشند.ISSR در مقایسه با آغازگر RAPD (۱۰نوکلئوتید) به دلیل استفاده از آغازگرهای بلند تر (۲۵-۱۶) از تکرار پذیری بالاتری برخوردار هستند. آغازگرهای بلند اجازه می دهند تا بتوان از دمای اتصال (۶۰-۴۵) بالاتری استفاده کرد. آغازگرهائی که در ISSRمورد استفاده قرار می گیرند می توانند در انتهای ′۳یا′ ۵ قلاب شوند.آغازگر غیر قلاب شده می تواند به هر جایی در ناحیه میکروستلایت روی DNAالگو متصل گرددو چون قلاب شده نیست ممکن است روی DNA الگو سر بخورد، در نتیجه باند های متعدد تولید نماید.آغازگر های قلاب شده در انتهای ′۳یا ′۵ فقط در ناحیه اختصاصی به DNA الگو متصل می شوند و باند های واضحی را تولید می نماید (گوپتا و همکاران ۱۹۹۴؛ میر و همکاران ،۱۹۹۳ و یو و همکاران ،۱۹۹۴).
مطالعاتی که بر روی تکرار پذیری آن انجام شده، نشان داده است که فقط ضعیف ترین باند ها هستند که قابل تولید مجدد نیستند حدود ۹۵-۹۲ درصد از بخش های نمره دهی شده وقتی که با بهره گرفتن از پلی آکریلامید شناسایی شدند می توانند در نمونه های DNA مشابه و در PCR های مجزا تکرار شوند (فانگ و رنر، ۱۹۹۷ و مورنو و همکاران ،۱۹۹۸).
نشانگرهای ISSR اکثراً به عنوان نشانگرهای غالب جدا می شوند که توارث مندلی ساده را دنبال می کنند (تسومارا،۱۹۹۶). این روش یک روش سریع، کارآمد، ساده، کم هزینه، قابلیت خود کار شدن و قابل تکرار است که اکثر فواید و مزایای ISSR و AFLP را برای عمومیت RAPD در بر دارد.این روش نیازی به استفاده از مواد رادیواکتیو خطرناک ندارد. آغازگرها نیز اختصاصی نبوده و می تواند براحتی طراحی و ساخته شوند (وانگ و همکاران ۱۹۹۸، یو و همکاران، ۱۹۹۴ و گوبتا و همکاران ۱۹۹۴). محصولات تکثیر شده نشانگرهای ISSR معمولاً بین ۲۰۰۰-۲۰۰ جفت باز طول دارند و توسط الکتروقورز با ژل پلی آکریلامید و آگارز قابل شناسایی می باشند.
از زمینه های کاربرد ISSRمی توان به انگشت نگاری ژنوم،نقشه یابی ژنوم، نشانمند کردن ژن و گزینش به کمک نشانگر، مطالعه تنوع ژنتیکی و فیلوژنتیکی اشاره نمود. در تخمین تنوع ژنتیکی در سطح درون گونه ای و میان گونه ای در تعداد زیادی از گونه های گیاهی مانند برنج، گندم، ارزن انگشتی، سیب زمینی و غیره از نشانگر ISSR استفاده شده است.فانگ و همکاران (۱۹۹۷) نشان دادند که آغازگرهای قلاب شده ISSR بسیار مفید و تکرارپذیرتر از آیزوزایم ها، RFLP و RAPD در تجزیه تنوع ژرم پلاسم نارنگی سه برگی هستند. از نشانگر های ISSR به عنوان وسیله ای در شناسایی ژنوتیپ ها و همچنین ساختار جمعیتی گونه های گیاهی ذرت (کانتی و همکاران ،۱۹۹۸) سیب زمینی (پروست و ویلکینسون،۱۹۹۹)، پرتقال سه برگی (فانگ و همکاران ،۱۹۹۷) و گندم نان (ناگااوکا و اوگی هارا،۱۹۹۷)استفاده شده است.
بلایر و همکاران (۱۹۹۹) در بررسی ۵۹ رقم برنج توسط مارکر ISSR و AFLP گزارش کردند که درصد پلی مورفیسم مشاهده شده توسط روش ISSRنسبت به AFLP بیشتر است. آغازگرهای دو نوکلئوتیدی نسبت به آغاز گرهای سه، چهار،پنج نوکلئوتیدی و سایر آغازگرهای تخصصی چند شکلی بیشتری نشان دادند.
فارسانی و همکاران (۱۳۸۶) تنوع ژنتیکی ۲۷ ژنوتیپ گیاه پنجه مرغی را توسط تعدادی صفات مورفولوژیک و نشانگر مولکولی ISSR مطالعه کردند.طبق گزارش آنها ژنوتیپ ها بر اساس ارتفاع گیاه به سه دسته مجزا تقسیم شدند. توسط چهار آغازگر ISSR در تشابه ۳۴ درصد در چهار گروه قرار گرفتند.
نان وهمکاران (۲۰۰۳) با مطالعه ۶۰ گیاه پامچال شامل چهار جمعیت طبیعی و یک جمعیت زراعی توسط نه آغازگر ISSR گزارش نمودند که تنوع موجود در بین گیاهان اهلی شده کمتر از جمعیت های طبیعی است. دلیل کاهش چشم گیر تنوع در جمعیت مزبور به خاطر فعالیت انسان در منطقه جمعیت اهلی شده می باشد.
روش های تجزیه و تحلیل داده های مولکولی برای مطالعه روابط تکاملی
در طول چند دهه اخیر تاکید زیادی بر تحلیل داده های سیستماتیک به شکل های مختلف شده است. نتیجه علاقه و بحث ممتد در این مورد منجر به ایجاد روش های فنتیک در مقابل کلادیستیک، برای ایجاد فرضیه های مختلف در مورد روابط میان گیاهان گردیده است.