نقشه ۳-۸: فاصله از رودخانه و مسیل……………………………………………………………………………………………..۵۰
نقشه ۳-۹: خاکشناسی منطقه………………………………………………………………………………………………………….۵۲
نقشه ۳-۱۰: توسعه ادواری نورآباد………………………………………………………………………………………………….۵۵
نقشه ۴-۱: بررسی وضعیت تناسب ارتفاع از سطح دریا منطقه برای مکان­ یابی توسعه شهری…….۶۵

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نقشه۴-۲: بررسی وضعیت تناسب شیب منطقه برای مکان­ یابی توسعه شهری……………………………..۶۶
نقشه ۴-۳: بررسی وضعیت تناسب جهت دامنه منطقه برای مکان­ یابی توسعه شهری……………….۶۷
نقشه ۴-۴: بررسی وضعیت تناسب زمین­ شناسی منطقه برای مکان­ یابی توسعه شهر………………….۶۸
نقشه۴-۵: بررسی وضعیت تناسب بارش منطقه برای مکان­ یابی توسعه شهری……………………………..۶۹
نقشه ۴-۶: بررسی وضعیت تناسب دما منطقه برای مکان­ یابی توسعه شهری……………………………..۷۰
..
نقشه ۴-۷: بررسی وضعیت تناسب فاصله تا مسیل منطقه برای مکان­ یابی توسعه شهری……………۷۲
نقشه ۴-۸: بررسی وضعیت تناسب خاک منطقه برای مکان­ یابی توسعه شهری…………………………….۷۳
نقشه ۴-۹: بررسی وضعیت تناسب پوشش و کاربری منطقه برای مکان­ یابی توسعه شهری…………۷۵
نقشه ۴-۱۰: وضعیت تناسب فاصله تا محدوده شهر برای مکان­ یابی توسعه شهری……………………..۷۶
نقشه۴-۱۱: تعیین مکان بهینه برای توسعه فیزیکی و اسکان جمعیت آتی شهر نورآباد……………….۷۷
نقشه۴-۱۲: تناسب مکان­گزینی شهر نورآباد براساس عامل ارتفاع …………………………………………….۷۹
نقشه ۴-۱۳: تناسب مکان­گزینی شهر نورآباد براساس عامل شیب…………………………………………………۸۰
نقشه ۴-۱۴: تناسب مکان­گزینی شهر نورآباد براساس عامل جهت دامنه……………………………………..۸۰.
نقشه ۴-۱۵: تناسب مکان­گزینی شهر نورآباد براساس عامل زمین شناسی…………………………………..۸۱
نقشه ۴-۱۶: تناسب مکان­گزینی شهر نورآباد براساس عامل بارش………………………………………………..۸۱
نقشه ۴-۱۷: تناسب مکان­گزینی شهر نورآباد براساس عامل دما. …………………………………………………۸۲
نقشه ۴-۱۸: تناسب مکان­گزینی شهر نورآباد براساس عامل فاصله تا مسیل……………………………….۸۲
نقشه ۴-۱۹: تناسب مکان­گزینی شهر نورآباد براساس عامل خاک…………………………………………………۸۳
نقشه ۴-۲۰: تناسب مکان­گزینی شهر نورآباد براساس عامل پوشش و کاربری اراضی…………………..۸۳
نقشه ۴-۲۱: تناسب مکان­گزینی شهر نورآباد براساس کلیه عوامل اکولوژیکی……………………………….۸۴
نقشه۴-۲۲: مکان­ یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل ارتفاع……………………………………………۸۶
نقشه۴-۲۳: مکان­ یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل شیب……………………………………………۸۷
نقشه۴-۲۴: مکان­ یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل جهت دامنه………………………………..۸۷
نقشه۴-۲۵ : مکان­ یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل زمین­ شناسی……………………………..۸۸
نقشه ۴-۲۶: مکان­ یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل بارش………………………………………۸۸
نقشه ۴-۲۷: مکان­ یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل دما. …………………………………………۸۹
نقشه ۴-۲۸: مکان­ یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل فاصله تا مسیل…………………………۸۹
نقشه ۴-۲۹: مکان­ یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل خاک………………………………………….۹۰
نقشه ۴-۳۰: مکان­ یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به عامل پوشش و کاربری اراضی…………….۹۰
نقشه ۴-۳۱: مکان­ یابی توسعه آتی شهر نورآباد با توجه به کلیه عوامل اکولوژیکی………………………۹۱
فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱) مقدمه
شهرنشینی و توسعه فضایی- کالبدی متاثر از توزیع فضایی جمعیت٬ انواع عوامل طبیعی (اقلیم٬ خاک٬ ژئومورفولوژی و….) و انسانی ( جمعیت٬ اقتصاد٬ فرهنگ٬ سیاست و….) در عرصه زندگی بشری به عنوان ویژگیهای جهانی از قرن ۱۸ میلادی٬ روند تکاملی را طی کرده و در قرن ۲۰ شدت یافت٬ در قرن ۲۱ میلادی نیز شاهد شهرنشینی گسترده با بیش از ۶۲ درصد خواهیم بود (باستیه٬ ۱۳۷۷ :۲۳۹ ). تراکم بیش از اندازه جمعیت، تمرکز فعالیت­ها وفراوانی ساخت و سازها، رشد و گسترش فیزیکی کانون­های شهری و تخریب اکوسیستم طبیعی را در پی داشته است. هر چند توسعه شهر در کشورهای صنعتی در قرون گذشته به آرامی صورت گرفته است اما در کشورهای در حال توسعه بعد از جنگ جهانی دوم صورت گرفته است وشهرهای کشورهای در حال توسعه با شتاب و سرعت بیشتری از شهرهای ممالک صنعتی توسعه می­یابند (شکویی ٬ ۱۳۶۵ :۱۷۶ ). لذا مطالعه اینگونه مسائل و آگاهی از کم و کیف آنها یکی از مهمترین وظائف برنامه­ ریزان شهری می­باشد. لازم به ذکر است که در دهه­های اخیر شهرهای ما (بخصوص شهرهای بزرگ) به خوبی گسترش یافته­اند. این گسترش کالبدی یا انفجار کالبدی در بسیاری از موارد بیش از انفجار جمعیت بوده است. یعنی نسبت افزایش سطح بیش از افزایش جمعیت می­باشد. در وهله اول این گسترش به نظر منطقی و طبیعی می ­آید چون با رسیدن جمعیت به آستانه­های جدید تاسیسات و تسهیلات مورد نیاز و تقاضای جامعه شهری تامین می­باشد که تناسب ساده با افزایش جمعیت ندارد ولی میتواند دامنه­ای بس وسیع­تر از آستانه موجود را پاسخگو باشد (فرج زاده ٬ ۱۳۸۵ : ۱۲ ). استقرار و پیدایش یک شهر بیش از هر چیز تابع شرایط و موقعیت جغرافیایی است، زیرا عوارض و پدیده ­های طبیعی در مکان­گزینی، حوزه نفوذ، توسعه فیزیکی و مورفولوژیک شهری اثری قاطعی دارند. پدیده های طبیعی گاه به عنوان عوامل مثبت و گاه عوامل منفی و بازدارنده عمل می کنند( ثروتی و دیگران، ۱۳۸۸: ۲۷) . عدم سازگاری محیط طبیعی در توسعه شهرها می ­تواند زمینه ­های ایجاد مخاطرات گوناگون طبیعی را فراهم سازد همچنین بستر طبیعی قادر است در رابطه با عوامل آب و خاک ، شیب ، آب و هوا و ….. محدودیت هایی را برای توسعه فیزیکی شهرها ایجاد نماید( عزیزپور، ۱۳۷۵: ۶۸). در این پژوهش ابتدا به گر­آوری مبانی نظری در خصوص نقش و تاثیر عوامل اکولوژیکی در توسعه فیزیکی شهر­ها پرداخته شده است و سپس با بررسی و مطالعات وضع موجود شهر نورآباد ممسنی و مقایسه آن با معیارهای بهینه و معقول اکولوژیکی در سه قسمت به مکان­ یابی توسعه شهری( در سطح بخش مرکزی شهرستان)، مکان­گزینی شهر نورآباد( در مقایسه با مدل اکولوژیکی) و در نهایت مکان­ یابی توسعه آتی شهر پرداخته شده است.
فصل­بندی پایان نامه به شرح زیر می­باشد:
فصل اول: به معرفی موضوع تحقیق، اهداف تحقیق، بیان مسأله، ضرورت، اهداف تحقیق و پیشینه آن پرداخته شده است.
فصل دوم: مبانی نظری تحقیق است که در این فصل به نظریات، دیدگاه ­ها، مکاتب، مدل­ها و سایر مباحث مربوط اشاره شده است.
فصل سوم: در فصل سوم به معرفی منطقه مورد مطالعه (نورآباد ممسنی) پرداخته شده است و ویژگی­های جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی منطقه آورده شده است.
فصل چهارم: در فصل چهارم که به یافته­های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل، قرار گرفته است. در این فصل به ارزیابی و تحلیل نقش عوامل اکولوژیکی بر مکان­ یابی توسعه شهری( در سطح بخش مرکزی شهرستان)، مکان­گزینی شهر نورآباد( در مقایسه با مدل اکولوژیکی) و مکان­ یابی توسعه آتی شهر پرداخته شده است. در نهایت به نتیجه گیری، آزمون فرضیه ­ها و پیشنهادات پرداخته شده است.
۱-۲) تعریف موضوع
فرهنگ مادی ومعنوی شهری، حاصل دستاورد بزرگ کانون تمدن­ساز از چند هزار سال پیش تاکنون بوده است و دستیابی به رفاه و آسایش فزاینده در محیط زیست شهری، از دغدغه­ های فکری فرهیختگان به­ ویژه کارشناسان آشنا به مسائل شهری در دو قرن اخیر می­باشد. با گذشت زمان، نابودی منابع طبیعی شهری، از جمله زمین­های کشاورزی و منابع آبها، توسعه ناموزون آن، فقدان مدیریت کار آمد شهری با وضعیت نابرابری زای اقتصادی، مهاجرت سیل آسای جمعیت روستایی به شهرها تراکم و فشردگی این مهاجرین در محله­های مختلف و جدائی­گزینی در شهرها، از مسائل و معضلاتی است که چشم انداز ناپایداری را بر شهرها تحمیل کرده است (مهندسین مشاور امکو ٬ ۱۳۷۹ :۱۵ ). چنین تحولی موجب گستردگی محدوده خدماتی شهرها شده که انبوه جمعیت شهری را بـا سطوح طبقات اجتماعی متفاوت در خود جای داده است. با پویش فزاینده و سریعی کـه در ساخت کالبدی شهر، از سال ۱۳۵۰ به بعد یعنی اوج دوره رشد شهرها و هرج و مرج توسعه کالبدی شهری ایران، آن چنان وسعت می­یابد که حتی تدوین قوانین سخت و برخورد قهرآمیز شهرداری ­ها نیز از بروز آن عاجز می­ماند. نتیجه آنکه شهرهای ایران به خصوص بافت کـالبدی آنها، منشاء و بستر ناپایداری در شهرها می­گردد. تغییرات کالبدی و تحولات فضایی شهرها، چنان سریع و شتابنده عمل کرده است که پس از دوره­ای کوتاه، اکنون شهرهای کشور، نه تنها توانایی حفظ ویژگی­های سنتی و اصیل، خود را ندارند، بلکه اصول تازه و علمی نیز بر کالبد آنها و رشد و توسعه آیندشان با مشکلات بسیاری همراه است(نصیری،۵۴:۱۳۸۴). بیشتر شهرها در گذشته به صورت طبیعی رشد کرده ­اند، یعنی توسعه شهر بدون برنامه­ ریزی آتی انجام شده و شهر به صورت افقی توسعه یافته است. در رشد طبیعی شهر، سیستم جاده­ای، پارک­ها، مدارس، زمین­بازی و… بدون نظم و ملاحظات توسعه آتی شهر ایجاد می­شدند. امروزه توسعه فیزیکی نابسامان و بی­رویه یکی از مشکلات شهر و شهرنشینی جهان سوم در دوران معاصر است. به طوری که طی فرایندی مداوم، محدودیتهای فیزیکی و فضاهای کالبدی شهر در جهات عمودی و افقی به لحاظ کمی و کیفی رشد می­یابد و اگر این روند سریع بی­برنامه باشد، ترکیبی نامناسب از فضاهای شهری مشکل­زا خواهد انجامید و با عوارضی مثل بی­نظمی فضایی، گسترش فقر و نابرابری، فرسایش و آلودگی محیط زیست، کاهش زمینهای کشاورزی و ناامنی اجتماعی همراه خواهد بود. به همین دلیل موضوع رشد و توسعه فیزیکی و نحوه برنامه­ ریزی و مدیریت آن به یک مساله مهم سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کشورهای مختلف از جمله ایران بدل شده و عموم مسوولان، مدیران و کارشناسان را به جست و جوی چاره برای حل برانگیخته است (حیدری،۱۰:۱۳۸۵). توسعه فیزیکی و ناموزون شهرها بیشتر به سیاست­های اداری روستا-شهر وابسته بوده، روند بورس بازی، معاملات اقماری زمین نیز از عوامل اصلی در توسعه فیزیکی ناموزون شهرها محسوب می­ شود. هم­اکنون یکی از مشکلات تمام شهرها، رشد شهرنشینی و به تبع آن گسترش شاخک­های خزنده شهری بر اراضی پیرا شهری است که پیامد­هایی چون: حاشیه­نشینی، نابودی اراضی کشاورزی، افزایش جمعیت شهرها، عدم امکان پاسخگویی برای برخی از خدمات و کاربری­ها در شهر، گسستگی بافت­های فیزیکی، مشکلات زیست محیطی، خصوصا آلودگی و نابسامانی سیمای شهری داشته است (سعید آبادی و همکاران،۴۴:۱۳۸۹). توسعه فیزیکی -کالبدی یک سیستم شهری تحت تاثیر عوامل مختلف قرار می­گیرد که یکی از مهمترین این عوامل ویژگی­های محیط طبیعی، یعنی بستری که شهر بر روی آن قرار گرفته می­باشد، عواملی مانند: اقلیم، ژٍئومورفولوژی، منابع آب، خاک… در توسعه یک شهر نقش بسیار تعیین کننده و مهمی را می­توانند بر عهده داشته باشند (فریادی و همکاران،۲:۱۳۸۶).
شهر نورآباد به عنوان یکی از شهرهای استان فارس با مساحتی در حدود ۷۸۳ هکتار و جمعیتی برابر ۵۲۵۹۷ نفر ( درسال۱۳۸۵ ) از نظر جمعیتی، نسبت به سال۱۳۴۵ ده برابر شده و از نظر کالبدی رشد زیادی پیداکرده است این رشد جمعیتی و کالبدی از حدود سال­های ۶۱ ـ ۶۰ ، آغاز گردیده و با شتاب ادامه دارد و افزایش جمعیت شهری هم به طور طبیعی و هم در نتیجه مهاجرت گسترده روستائیان از روستاهای اطراف آن، صورت گرفته است که این روند علاوه بر رشد فیزیکی و کالبدی شهر به ویژه در جهت شرقی موجب ارتقاء نقش و عملکرد شهر از حیث اداری، خدماتی در منطقه شده است. همچنین رشد فیزیکی اراضی شهری که توپوگرافی مساعد، آن را تشدید نموده است، به بورس بازی زمین، توسعه نامتعادل شهر، کمبود سرانه­های شهری٬ بالا رفتن تراکم شهر و تخریب زمین­های کشاورزی اطراف شهر انجامیده است. از سوی دیگر وجود جاده ارتباطی شیراز ـ اهواز در نزدیکی محدوده شهر، قابلیت دسترسی به سایر نقاط کشور را افزایش داده، که این موقعیت نیز منجر به جذابیت بیشتر شهر و ورود مهاجرین روستایی از نقاط دورتر شده است. شهر نورآباد از آنجا که از هسته­های روستایی تشکیل شده است، اراضی کشاورزی و باغات متعددی در بین آنها گسترده شده که یکی از عوامل عمده محدود کننده توسعه است. ارتفاعات متعدد در پیرامون محدوده کنونی شهر از عوامل محدود کننده توسعه است که در بسیاری از موارد به دلیل شیب زیاد امکان ساخت و ساز را فراهم نمی­سازد. ( بوستانی، ۱۱۸:۱۳۸۸). با توجه به اینکه هرکدام از عوامل شامل( اقلیم، ژئومورفولوژی، منابع آب و خاک و…) در برهه­ای از زمان به صورت جداگانه یا همزمان در رشد و توسعه شهرنشینی نقش عمده­ای را ایفا کرده ­اند، در این تحقیق به مطالعه­ تاثیر این عوامل بر روند توسعه فیزیکی این شهر پرداخته و بهترین مکان­های توسعه آن نیز تعیین می­گردد.
۱-۳) اهمیت وارزش تحقیق
درطی روند پویایی توسعه فیزیکی شهر محدوده­های فیزیکی و فضاهای کالبدی آن در جهات عمودی وافقی از حیث کمی و کیفی بطور مداوم گسترش می­یابند و دچار تحول می­گردند. توسعه فیزیکی شهرها درایران با توجه به رشد جمعیت و تحولات جدید تغییرات بسیاری را پذیرفته­اند. با توجه به افزایش گرایش به شهرنشینی، شهرها برای پذیرش جمعیت نیاز به زمین­های وسیع و گسترده­ای دارند، که این زمین­ها از ترکیب واحدهای توپوگرافی و ژِئومورفولوژی تشکیل شده ­اند. هر اندازه که شهرها توسعه یابند و گسترش پیدا کنند برخورد آنها با واحدهای توپوگرافی و ژئومورفولوژی و موضوعات مربوط به آنها زیادتر می شود.(مشهدیزاده، ۴۷:۱۳۷۴). در گذشته در مکان­گزینی شهرها بیشتر به مطالعات انسانی و اجتماعی اکتفا می­شد ولی امروزه غفلت از مطالعاتی نظیر زمین شناسی، ژِئومورفولوژی، هیدرولوژی و … خسارات هنگفتی را برای شهرها در پی خواهد داشت(نگارش، ۱۳۸۲). یکی از اهداف مهم تهیه طرح­های توسعه شهری، توسعه سنجیده شهرها بوده است و این انتظاز منطقی از آن هست که برای انتخاب محورهای توسعه شهری، در مطالعه فیزیکی شهرها، شرایط ژئومورفولوژیک، زمین­ شناسی، آب و هوا شناسی و ….. و ارتباط و تاثیر متقابل این پدیده ­ها بر یکدیگر بررسی شود. در راستای توسعه شهری، در صورتی که به اصول و مکانیسم­های فرایند­های ژئومورفولوژیک، زمین­ شناسی و مورفودینامیک محیط توجه نشود، تعادل ژئومورفولوژیک محیط بهم خورده و باعث بروز خطرات بزرگی می­ شود ، به دنبال آن تلفات و خسارات جبران ناپذیری را ایجاد می­ کند( بخشنده نصرت، ۱۳۷۸: ۳۸۵). در دهه­های اخیر، عوامل اکولوژیکی در توسعه شهرها توجه بیشتری را به خود معطوف داشته است و به عنوان یکی از پایه­ های اساسی جهت توسعه شهرها معرفی می­ شود. در این رابطه رعایت عوامل طبیعی و مطابقت دادن توسعه شهرها با آن، از اقدامات اساسی جهت مقابله با حوادث طبیعی و حتی ممانعت از مخاطرات طبیعی نظیر( سیل ،زلزله ، نشست ، ریزش،لغزش، بالا آمدن سطح آب های زیر زمینی و …) بشمار میرود( عزیزپور، ۱۳۷۵: ۳ ).
توسعه فیزیکی شهر نورآباد نیز از این قاعده مستثنی نبوده است واین شهر در سالهای اخیر با توجه به ویژگیهای کالبدی به طور چشمگیری رشد نموده است. هدف از اجرای این پژوهش شناخت عوامل اکولوژیکی موثر در رشد و توسعه کالبدی شهر نورآباد و تحولات مربوط به آن طی دهه­های اخیر می­باشد. از طرف دیگر نتایج این پژوهش این ارزش را دارد که می ­تواند برای پژوهشگران دیگری که دررابطه با اثر افزایش جمعیت روی فضاهای کالبدی مطالعه می­ کنند بسیار ارزشمند باشد. نتایج این تحقیق می ­تواند به عنوان یک راهنما برای پژوهشگران و برنامه­ ریزان دستاوردهای ارزشمندی داشته باشد واطلاعات و داده ­های جدیدی را در اختیار آنان قرار دهد. نتایج این تحقیق ضمن روشن کردن عوامل اکولوژیکی موثر بر توسعه فیزیکی، راه ها وراهکارهای عملی برای توسعه فیزیکی را به برنامه­ ریزان نشان می­دهد و بهترین مکان بهینه را برای اسکان جمعیت شهری بازگو می­ کند. نتایج این تحقیق علاوه بر افزودن و غنا بخشیدن به پژوهش های شهری برای مدیران و برنامه­ ریزان ( اعضای شورای شهر-مدیریت شهر) بسیار مفید خواهد بود. همچنین نتایج این تحقیق در ابعاد آموزشی نیز ارزشمند است.