نبی اکرم(ص) فرمود: « الدّنیا مزرعه الاخره »^[۵۴۱] دنیا مزرعه ی آخرت است.
نجم الدین رازی می گوید: به زمین دنیا این شایستگی داده شده که در آن تخمی بکارند و پرورش دهند به جای یکی، صد تا هفتصد دانه کشت کنند. «کمثل حبّه انبتت سبع سابل فی کلّ سنبله ماته و اللّه یضاعف لمن یشاء».^[۵۴۲]
حقیقت دنیا آن است که مزرعه آخرت باشد و تخم نیکی در آن بکارند، تا در روز قیامت چند برابر آن برداشت نمایند و پـاداش گیرنـد که: « الحسنه بعشر امثالها الی سبع مایه ضعف » ، و باشد کـه بـی نهایت و
بی حساب بردارند که «انّما یوفی الصابرون اجرهم بغیر حساب^[۵۴۳]». ^[۵۴۴]
به اعتقاد وی دنیا همچون زندان سرایی است:
«چنان که شیخ محمود کوف رحمه اللّه در نیشابور حکایت کردی که شیخ علی مؤذن را دریافته بود که
او فرمود مرا بر یاد است که از عالم قرب حق بدین عالم می آمدم روح مرا بر آسمان ها می گذرانیدند. به هر آسمان که رسیدم اهل آن آسمان بر من بگریستند گفتند دیگر باره بیچاره ای را از مقام قرب به عالم بعد می فرستند، و از اعلی به اسفل می آورند و از فراخنای حظایر قدس به تنگنای زندان سرای دنیا می رسانند. بر آن تأسّف ها می خوردند و بر من می بخشودند».^[۵۴۵]
پیامبر اکرم (ص) در بی اعتباری و بی ارزش بودن دنیا چنین گفته است: «من از کجا و دنیا ازکجا ؟ من
آنم که در مقام سدره هرچه در خزانه ی غیب جواهر و نفایس ملک و ملکوت بود جمله بر من عرضه کردند، به گوشه ی چشم همّت به هیچ چیز باز ننگریستم».
همچنین «من نسبت خود از دنیا و آخرت و هشت بهشت آن روز بریدم که نسب «انا من اللّه» درست کردم، لاجرم هر نسب که به حدوث تعلّق دارد منقطع شود و نسب من باقی ماند «کلّ حسب و نسب ینقطع الا حسبی و نسبی» و دیگران را می فرمود: «فلا انساب بینهم یومئذ و لایتسائلون».^[۵۴۶]
امام علی (ع) در مذمّت دنیا فرمودند: «شما را برحذر می دارم، زیرا دنیا جای پایدار نیست، و فرودگاهی که در آن آب و گیاه طلبید نمی باشد، به چیزهای فریبنده خود را آراسته و به آرایش خویش (مردم را) فریب داده است، سرایی است نزد پروردگارش خوار و پست، پس حلال آن را به حرام و نیکوییش را به بدی و زندگانیش را به مرگ و شیرینیش رابه تلخی آمیخت، خداوند تعالی برای دوستانش آن را صاف و گوارا نگردانیده و به دشمنانش از دادن آن بخل نورزیده، خیر و نیکوییش اندک است و شرّ و بدیش آماده است».^[۵۴۷]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

دوزخ
«بود هستی بهشت امکان چو دوزخ مـن و تـو در میـان مـاننـد بـرزخ »
شرح گلشن راز، بیت۳۰۱، ص۱۹۶
این بیت دیدگاه عرفانی شبستری را درباره ی این سه عالم بیان می کند که هستی برابر بهشت است و عالم امکان برابر دوزخ و ما برزخ و حدّ واسط این دو عالم هستیم.
دوزخ همان جهنّم است و احادیث فراوانی هست که دلالت بر وجود آن می کند و پیامبر(ص) در اثبات وجود دوزخ در این دنیا فرموده که « الدنیا سجن المؤمن و جنّه الکافر »^[۵۴۸] دنیـا زندان مـؤمن و بهشت
کافر است. خداوند فرمود: «انّ جهنّم لمحیطه بالکافرین».^[۵۴۹]
«بگو سیمرغ و کوه قاف چـه بـود؟ بهشت و دوزخ و اعـراف چـه بود؟»
همان، بیت۱۶۷، ص۱۱۲
لاهیجی مرتبه ی روح و دل و کمالات آن دو را، بهشت و مقام نفس و هوا و هوس و مقتضیات آنان را
جهنم و دوزخ دانسته است.^[۵۵۰] نفس و زیاده خواهی آن است که سبب سوق انسان به جهنم می شود و او را دچار رنج و عذاب می کند.
دکتر گوهرین می گوید: مراد صوفیان از دوزخ مخلوق است و مانند اهل شریعت آن را زندان ابدی مشرکین و قرارگاه کافران و منافقان و عاصیان دانند که مشرک را از آن گریزی نیست و از آن نجات نیابند امّا دیگر کسان را به واسطه ی شفاعت حق خلاصی و رهایی از آن باشد. مکان ظاهری آن را در زیر هفتمین زمین یا زیر فلک قمر بیان کرده اند و برای آن مانند سایر اصطلاحات شرعی چون بهشت، صراط، میزان، قیامت و غیره تعبیراتی خاصی ذکر کرده اند.^[۵۵۱]
«عدالت چون یکـی دارد ز اضـداد همی هفت آمد این اضداد ز اعداد»
«به زیر هر عدد سرـّی نهفت است از آن درهای دوزخ نیز هفت است»
شرح گلشن راز، ابیات۶۰۷ و۶۰۶، صص۳۹۹ و ۳۹۸
اهل شریعت معتقدند که دوزخ هفت طبقه دارد و هر طبقه ای مخصوص دسته ای از عاصیان و گناهکاران است این هفت طبقه عبارتند از:
جهنّم: جایگاه عاصیان و گناهکارانی است که بدون توبه از دنیا رفته اند.
لظّی: محل انواع بت پرستان و ستاره پرستان و غیره می باشد.
حطمه: مقرّ دنیا داران و توان گران گناهکار، احتکارکنندگان و ربا خواران و امثال آنها است.
سعیر: قرار گاه ابلیس و پیروان او است.
سقر: مکان عاصیان اهل کتاب مانند یهود و نصاری و غیره می باشد.
هاویه: منزل منافقان، زندیقان و کافران است.
حطیم: زندان ابدی مشرکان و بی اعتقادان به وجود حضرت حق است.^[۵۵۲]
دولت
«زهی شربت زهی لذّت زهی ذوق زهی دولت زهی حیرت زهی شوق»
همان، بیت۹۵۹، ص۵۷۸
دکتر سجّادی می گوید: در اصطلاح سالکان و اهل ذوق، به عنایت حق تعالی اطلاق می شود. ^[۵۵۳]
دیر
«تو را تا در نظر اغیار و غیر است اگر در مسجدی آن عین دیـر است»
همان، بیت۹۵۹، ص۵۷۸
«حنیفی شو ز قید هر مـذاهب درآ در دیـر دین ماننــد راهـب »
شرح گلشن راز، بیت۹۵۸، ص۵۷۷
«دیر، معبد ترسایان است که امّت «عیسی» پیغمبرند».^[۵۵۴]
دیر از روزگار مسیحیت، در برخی از کشورهای اسلامی به یادگار مانده و اغلب دورتر از مراکز شهرها و در کنار رودها و چشمه ها و بلندی ها ساخته می شد. این دیرها بعد ها در قلمرو حکومت، به محل هایی برای گشت و گذار و خوش گذرانی تبدیل شدند و برخی از آن ها مشهور شد مانند: دیر الشاطین.
«امّا در کلمات عارفان و ادب عرفانی، این واژه به معانی گوناگون به کار رفته است از جمله: خانه ی انسان، عبادت گاه، خانه ی پیر و مرشد، و گاه کنایه از محل کفر و ملامتکده است».^[۵۵۵]
دیو
«ولـی ایـن بـر سبیـل اتّفـاق است نه چون دیو از فرشتـه استـراق است»
همان، بیت۵۸، ص۳۸
«به فعـل آمـد صفتهـای ذمیمـه بتـر شـد از دد و دیـو و بهیمـه »
همان، بیت۳۲۲، ص۲۱۲
دیو، همان شیطان است و با هر فرشته ای، شیطانی است و با هر شیطانی فرشته ای، مشهور است که شیطان در میان فرشتگان بود چرا که در عالم، آفاق و انفس، عقل و نفس و روح و طبیعت با هم در ارتباطند و از هم جدا نیستند.^[۵۵۶]
دکتر سجّادی می گوید: دیو، گمراه کننده و علامت و نشانه ی صفات رذل و ناپسند می باشد.^[۵۵۷]
۲-۱۱. «ذ»