بند اوّل) تعربف بیمه و انواع آن
الف) تعریف بیمه
هرچند بیمه را به صورت‌های مختلف تعریف کرده‌اند، از دیدگاه حقوقی و عملیاتی نیز بیمه را می‌توان تعریف کرد. در قانون بیمه ایران از بیمه این گونه بیان شده است:«بیمه عقدی است به موجب آن یک طرف(بیمه گر) تعهد می‌کند در ازای پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر(بیمه گذار) در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معیّنی را بپردازد. متعهد را بیمه‌گر، طرف تعهد را بیمه‌گذار و وجهی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد حق بیمه و آن چه را که بیمه می‌شود موضوع بیمه نامند.»^[۲۹۶]
این تعریف رابطه بین دو طرف قرارداد بیمه و تنها جنبه حقوقی آن را بیان می‌کند، در حالی که بیمه دارای جنبه‌های فنی نیز می‌باشد. سازمان و تشکیلات منظمی لازم است تا از لحاظ فنی و محاسبات دقیق متکی به آمار و احتمالات، خطر مورد نظر را بعهده گرفت، تا قادر به تحمّل آثار آن باشد.«برای آنکه موسسه بیمه بتواند خسارت تضمین شده را جبران نماید بر اساس قوانین و محاسبات دقیق ریاضی میزان و نحوه تعاون افراد را سازماندهی کند. این محاسبات تکنیکی عملیات بیمه را تشکیل می‌دهند.»^[۲۹۷]

ب) انواع بیمه
در انواع بیمه عنوان شد«عقد بیمه بر حسب تنوع موضوعات شامل انواع متعددی می‌گردد. برحسب موضوع آن می‌توان انواع بیمه را شامل بیمه‌های اشخاص، بیمه‌های اموال و بیمه‌های مسئولیّت نام برد.»^[۲۹۸]
بند دوّم) بیمه مسئولیّت
۱) مفهوم بیمه مسئولیّت
درخصوص بیمه مسئولیّت گفته شد«بیمه مسئولیّت بیمه‌ای است که مسئولیّت‌مدنی بیمه‌گذار را در قبال اشخاص ثالث پوشش می‌دهد. در واقع این بیمه بدهی‌ای را که در پی‌ایراد خسارت به غیر بردوش بیمه‌گذار گذاشته شده تأمین می‌کند.»^[۲۹۹]
«از نظر ماهوی مهم‌ترین تقسیمی که از بیمه مسئولیّت به میان آمده است این است که بیمه مسئولیّت با موضوع معیّنف بیمه مسئولیّت با موضوع نامعیّن، منظور از بیمه مسئولیّت با موضوع معیّن آن است که بیمه‌گذار مسئولیّت احتمالی خود را در قبال خسارت وارده به عین معیّنی را بیمه نماید.»^[۳۰۰]
با توجّه به اهمیّت و کاربرد بیمه چنین مطرح شد که«امروزه بیشتر شرکت‌ها و موسسات، صاحبان مشاغل، رانندگان، کارگران و سایر افراد در معرض خطر زیر پوشش بیمه مسئولیّت‌مدنی قرار دارند به نحوی که در صورت بیمه نبودن واردکننده زیان زیان‌دیده در غالب موارد از اقامه دعوا منصرف می‌شود.»^[۳۰۱]
برخی از بیمه‌های مسئولیّت‌مدنی از حالت اختیاری خارج و اجباری شده‌اند علت این امر آن است که زیان‌دیده با اعسار واردکننده زیان مواجه نشود.
۲) انواع بیمه مسئولیّت
بیمه مسئولیّت نیز بنا به اهمیّت و ارزش آن و استقبالی که از آن شده است بسته به موضوعات مختلف تحت عناوین متعدد ارائه خدمات می کند. در بیمه مسئولیّت مدنی ناشی از حوادث تحصیلی مسئولیّت، جبران زیان‌های بدنی وارد به دانش‌آموزان و خسارت‌های وارد به اشخاص ثالث(غیر از دانش‌آموزان) تعهد می‌شود. در مدارس و اوقات تحصیل ممکن است برای دانش‌آموزان خطرهای گوناگونی رخ دهد. خطرهائی که می‌تواند منجر به جرح بدنی، از کارافتادگی، نقص عضو یا حتی مرگ دانش‌آموز گرددکه در صورت برقراری بیمه مسئولیّت خسارت وارده جبران خواهد شد.
بند سوم ) بیمه حوادث
الف) تعریف بیمه حوادث
موضوع بیمه حوادث تأمین سرمایه بیمه در صورت فوت، نقص عضو و از کار افتادگی دایم شخص بیمه شده بر اثر حوادث و پرداخت غرامت از کارافتادگی موقت بر اثر حادثه و جبران هزینه پزشکی و درمان در صورت جرح و صدمه ناشی از حوادث است.
در بیمه حوادث ذخیره ریالی و ارزش بازخرید وجود ندارد زیرا حق بیمه‌های مربوط، جذب تأمین خطر فوت(از کار افتادگی دائم) می‌شود و جنبه پس‌اندازی ندارد. در بیمه حوادث کسب رضایت کتبی شخص بیمه شده ضروری و حتمی است.
ب) مفهوم حادثه در بیمه مسئولیّت
حادثه از مهم‌ترین مباحث بیمه‌ای است اختلاف عقیده در بحث بیمه فراوان است این اختلاف از تعریف حادثه آغاز می‌شود و ادامه می‌یابد پیکاربسون نویسندگان مشهور حقوق بیمه فرانسه حادثه را چنین تعریف کردند «حادثه عبارت است از تحققّ خطر مندرج در قرار داد به نحوی که سبب متعهد شدن بیمه‌گر گردد.»^[۳۰۲]
ج) بیمه حوادث تحصیلی
در بیمه حوادث فرد خود را در برابر حوادث شغلی و غیر شغلی و یا خطرهای شخصی در تمام اوقات و ۲۴ ساعت شبانه روز برای مدت یکسال تحت پوشش بیمه حوادث انفرادی قرار می‌دهد. حق بیمه در این بیمه‌نامه براساس شغل افراد و در گروه‌های شغلی از کم خطرترین تا خطرناکترین شغل تعیین می‌گرددکه انواع بیمه حوادث عبارت است از: بیمه حوادث انفرادی، گروهی، تمام اوقات(۲۴ ساعته)، شغلی، تحصیلی وورزشی.
ببمه حوادث تحصیلی براساس توافقنامه‌ای بین اداره کل تعاون وزارت آموزش و پرورش و تأمین اجتماعی و مدیریت بیمه‌های اشخاص تنظیم می‌گردد و نحوه بیمه حوادث و درمان کلیه دانش‌آموزان و کارکنان اداری و آموزشی، مربیان هنرجویان هنرستان‌ها، دانش‌آموزان مدارس استثنایی، مهدکودک‌ها و پرسنل آن و سواد آموزان و کارکنان نهضت سوادآموزی و افراد تحت تکفل کلیه کارکنان شامل همسر و فرزندان غیر دانش‌آموز بالاتر از ۴ ماه و کمتر از ۲۵ سال کارکنان ذکور و فرزندان غیر دانش‌آموز بالاتر از ۴ ماه و کمتر از ۲۵ سال کارکنان اناث در طول سال تحصیلی اعلام می‌گردد.
بموجب این توافقنامه مسئولین مدارس غیرانتفاعی در مقاطع مختلف تحصیلی موظفند دانش‌آموزان و کارکنان و افراد تحت تکفل کارکنان خود را همانند سایر مراکز آموزشی تابع وزارت آموزش و پرورش تحت پوشش این توافقنامه قرار دهند.
بند چهارم) صندوق تأمین خسارت از زیان‌دیده
به منظور حمایت از زیان دید‌گان حوادث رانندگی، خسارت‌های بدنی وارد به اشخاص ثالث که به علت فقدان یا انقضاء بیمه‌نامه، بطلان قرارداد بیمه، تعلیق تأمین بیمه‌گر، فرار کردن و یا شناخته نشدن مسئول حادثه و یا ورشکستگی بیمه‌گر قابل پرداخت نباشد یا به طورکلی خسارت‌های بدنی خارج از شرایط بیمه‌نامه(به استثناء موارد مصرح در مادّه(۷)) توسط صندوق مستقلی به نام صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت خواهد شد^[۳۰۳].
مدیر صندوق به پیشنهاد رئیس کل بیمه مرکزی ایران و تصویب مجمع عمومی و با حکم رئیس مجمع عمومی منصوب می‌گردد. مجمع عمومی صندوق با عضویت وزراء امور اقتصادی و دارایی، بازرگانی، کار و امور اجتماعی و دادگستری و رئیس کل بیمه مرکزی ایران حداقل یک بار در سال تشکیل می‌شود. بودجه، ترازنامه و خط مشی صندوق به تصویب مجمع خواهد رسید. متن کامل ترازنامه صندوق از طریق روزنامه رسمی و یکی از جراید کثیرالانتشار منتشر خواهد شد.
گفتارچهارم) دعوی مسئولیّت‌مدنی
پس از وقوع حادثه زیان‌بار و ورود خسارت چنان چه دو طرف نتوانند نسبت به چگونگی جبران خسارت روی آورد. دعوی خسارت نیز مانند سایر دعاوی تنها یک بار قابل طرح در دادگاه است همین که دعوی منتهی به صدور حکم قطعی شود و قوه قضاییه نظر نهایی خود را در باره امری اظهار کند دیگر نمی‌توان همان دعوی را به بهانه اشتباه دادگاه در صدور رأی یا نقص رسیدگی و بی‌‌مبالاتی در اقامه دلایل و مانند این‌ها دو باره بیان کرد.^[۳۰۴]
بند اوّل) طرفین دعوای مسئولیّت‌مدنی
۱) خواهان: بدیهی است دعوای مسئولیّت‌مدنی باید از سوی زیان دیده اقامه شود زیرا دعوی از سوی کسی که ذی نفع دعوی نیست پذیرفته نمی‌شود.^[۳۰۵]
به طور معمول خواهان زیان‌دیده فوری و مستقیم فعل زیان‌آور است افراد دیگری همچون وراث، قائم مقام حقوق زیان‌دیده و بستانکاران شخص زیان دیده می‌توانند بجای او دعوی را طرح کنند. هم چنین ممکن است زیان‌دیده خود به دلیل عدم اهلیت استیفا نتواند اقامه دعوی کند. در این صورت نماینده محجور صلاحیت اقامه دعوی را خواهد داشت.»^[۳۰۶]
قائم مقام شامل قائم مقام عام یعنی ورثه و قائم مقام خاص زیان‌دیده است منظور از قائم مقام خاص نیز می‌تواند منتقل الیه مال یا حق مطالبه خسارت باشد. علاوه بر انتقال‌گیرنده بیمه‌گر که خسارت زیان‌دیده را جبران کرده در برخی موارد قائم مقام زیان‌دیده محسوب می‌شود و می‌تواند علیه فاعل زیان اقامه دعوی کند.
مادّه ۶۶ قانون تأمین اجتماعی ومادّه ۶ قانون جدیدبیمه اجباری مسئولیّت‌مدنی نیز به همین مطلب تصریح می‌کند.^[۳۰۷]
۲) خوانده: خوانده دعوی مسئولیّت‌مدنی، کسی است که از لحاظ قانون و مقررّات موظف به جبران خسارت است؛چه مسئولیّت او ناشی از فعل شخصی او باشد و یا به خاطر مالکیت و نگاهداری اشیاء و حیوانات مسئول به شمار آید و یا مسئولیّت فعل غیر بر عهده او قرار گرفته باشد. چنان چه مسئول حادثه محجور باشد دعوی مسئولیّت‌مدنی علیه محجور با نمایندگی ولی یا قیم اقامه خواهد شد. اگر مسئول حادثه فوت کرده باشد می‌توان دعوی مسئولیّت را علیه ورثه اوکه قائم مقام قانونی مسئول حادثه هستند اقامه کرد. زیرا ورثه متوفی مکلف به ادای دیون وتعهدات او می‌باشند^[۳۰۸]
اصولا مسئول حادثه خوانده دعوی است ولی دو دسته دیگر از افراد نیز می‌توانند خوانده‌ی دعوی باشند. وراث مسئولی که قبل از تأدیه خسارت بمیرد اگر ارث را قبول کرده باشند به جای او ملزم به تأدیه خسارت هستند. هم چنین هنگامی که شخص مسئول حادثه بیمه باشد خواه بیمه اجباری و خواه بیمه اختیاری زیان دیده می‌تواند علیه بیمه‌گر مسئول اقامه دعوی کند.^[۳۰۹]
بند دوّم) خواسته دعوی و مراجع صلاحیتدار برای دعوی خسارت آموزشی
الف) خواسته دعوی مسئولیّت‌مدنی
«خواسته دعوی مسئولیّت‌مدنی جبران خسارت است این دعوی، مالی است باید توسط مدعی تقویم گردد. دادگاه نمی‌تواند مبلغی بیش از آن چه توسط خواهان تعیین شده است رأی دهد. لیکن می‌تواند به مبلغی کمتر از آن حکم کند.»^[۳۱۰]
ب) ادله ثبات دعوی در مسئولیّت‌مدنی
ادله اثبت دعوی در مسئولیّت‌مدنی قراردادی و مسئولیّت غیر قراردادی فرق دارد. مسئولیّت در قراردادی حتما از قبل یک قرارداد وجود دارد و باید ثابت شود که تعهد اصلی یا اولیه در قراردادها نقض شده است. اما در مسئولیّت غیر قراردادی پیمانی وجود ندارد بلکه باید تقصیر طرف مقابل ثابت شود و هم‌چنین خسارت وارده ثابت گردد تا بتوان مطالبه خسارت کرد.
ج) مرجع صلاحیتدار
«دعوای مسئولیّت‌مدنی دعوایی است مبتنی بر حقوق عمومی که خصایصی چند نیز دارد»^[۳۱۱]
دعوای مسئولیّت‌مدنی علیه دولت اصولاً در دادگاه‌های عمومی قابل طرح می‌باشد؛ امّا در مواردی برای تشخیص و احراز«خطای اداری»، دعوا باید در دیوان عدالت اداری طرح گردد.
بند سوم) ماهیت حکم دادگاه در دعوی مسئولیّت‌مدنی
در خصوص ماهیت حکم دادگاه در دعوی مسئولیّت‌مدنی گفته شد«صدور حکم دادگاه جز ء شرایط و عناصر مسئولیّت‌مدنی نیست و حکم دادگاه ایجاد کننده حق برای زیان‌دیده نیست بلکه اعلام کننده و تأیید کننده آن است.»^[۳۱۲]
الف) امکان تجدیدنظر در حکم
امکان تجدیدنظر در حکم ناظر به جبران خسارت را در سه فرض باید بررسی کرد:
۱) فرضی که زیان پیش‌بینی نشده‌ای به بار می‌آید؛ ۲) فرضی که حادثه‌ای از میزان زیان تعیین شده در حکم می‌کاهد؛ ۳) فرضی که در اثر کاهش قدرت خرید پول و افزایش قیمت‌ها مبلغی که برای جبران خسارت تعیین شده کافی به نظر نمی‌رسد^[۳۱۳]
ب) نحوه اجرای حکم
در دعوی مسئولیّت‌مدنی پس از این که حکم به جبران خسارت صادر گردید یا محکوم‌له می‌تواند اجرای مفاد حکم قطعیت یافته را درخواست نماید و در صورت ابلاغ اجراییه به محکوم علیه و استنکاف وی از تمکین به مفاد حکم محکوم‌له می‌تواند درخواست نماید که اجرای حکم را به عهده‌گیرد و با معرفی مال محکوم علیه و توقیف اموال و در نهایت فروش مال از طریق مزاید حق خود را استیفا کند. هرچند برای زیان‌دیده این حق وجود دارد که قبل از صدور حکم نیز خواسته خود را تأمین کند و یا پس از صدور حکم و قبل از اجرای آن اموال محکوم علیه را به منظور تأمین محکوم به توقیف نماید اما احکامی که علیه دستگاه‌های دولتی صادر گردد مشمول قانون نحوه پرداخت محکوم به دولت و عدم تأمین و توقیف اموال دولتی مصوب ۱۳۶۵ خواهد بود.
بند چهارم) بررسی آرای محاکم در دعوی مسئولیّت‌مدنی
به منظورحصول اطلاع نسبت به دعاوی مربوط به حوادث دانش‌آموزی که در محاکم مطرح شدند و اولیای آموزشی اعم از مدیر، معاون، معلم یا اداره آموزش و پرورش طرف دعوی قرار گرفتند و احکامی که از سوی محاکم صادر شد چند نمونه آرای مرتبط با تحقیق به طور خلاصه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۱- موضوع و نکات رأی: فوت دانش‌آموز دراثر ریزش سقف مدرسه – پذیرش مسئولیّت‌مدنی ناشی از نقص وسایل مبتنی بر تقصیر دولت