۳-۵) پیشنهادات
در این قسمت با توجه به استراتژی­ های تعیین شده، راهکارها و اقدامات اجرایی جهت پیاده­سازی این استراتژی­ها پیشنهاد شده است:
جدول ۱-۵- راهکارهای حفظ و زنده نگه داشتن آداب و رسوم سنتی

SO₁: حفظ و زنده نگه داشتن آداب و رسوم سنتی

توجه و ابراز علاقه به برپایی آیین و مراسم سنتی و شناخت پیشینه و سابقۀ فرهنگ بومی
برپایی همایش­هایی برای تبیین آداب و رسوم سنتی و بومی

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

انجام پژوهش­هایی در راستای معرفی و آشنا کردن گردشگران و مردم محلی با آداب و رسوم کهن و فراهم کردن زمینه برای نهاینه­کردن این آداب و رسوم در ذهن و زندگی مردم
ساخت برنامه ­های مستند و تولید فیلم و سریال­های جذاب جهت کمک به فهم موضوع
ثبت آیین­ها و میراث معنوی برجسته و شاخص در فهرست آثار ملی معنوی
جلوگیری از هجوم فرهنگ غرب از طریق رسانه ­ها
ارتقای احساس تعلق خاطر و ایجاد پیوند قوی مردم با ریشه ­های خود از طریق احیاء مراسم­ها و آیین­های سنتی و قومی
تنظیم برنامه و تدارک جشنواره­های موضوعی (موسیقی­های محلی، بازی­های محلی و جشن­های سنتی و…) با هدف معرفی فرهنگ بومی و حفظ سنت­ها و تبدیل آن­ها به نماد منطقه­ای، ملی و اثرگذار در توسعه فرهنگی گردشگری

جدول ۲-۵- راهکارهای تأسیس موزه و گالری های هنری و مردم شناسی جهت معرفی فرهنگ و آداب و رسوم غنی به گردشگران

SO₂: تأسیس موزه و گالری های هنری و مردم شناسی جهت معرفی فرهنگ و آداب و رسوم غنی به گردشگران

توجه به خواسته ­ها و علاقه ­مندی هنرمندان و مجموعه­­ داران برای به نمایش گذاشتن آثار هنری خود
گردآوری، حفظ و ایجاد ارتباط بین آثار به ویژه به نمایش گذاردن آن­ها به منظور بهره­وری معنوی
ایجاد مدیریت هنری قوی و استخدام راهنمایان آگاه در موزه جهت شناساندن و ترویج فرهنگ محلی
غنا بخشیدن به منابع اطلاعاتی خود و برگزاری نمایشگاه­های دائمی از آثار هنری و تاریخی
پیگیری دریافت مجوز تاسیس موزه گالری­ها^[۱۶۴] برای هنرمندان به عنوان ساده­ترین و سازنده­ترین روش نشر فرهنگ
حمایت­های مالی از هنرمندان برای تأسیس موزه گالری
در اختیار قرار دادن مکان مناسبی توسط شهرداری برای نمایش آثار هنرمندان
طراحی یکسری برنامۀ به دقت تعیین شده و گسترش­ یافته در فضاهایی با شکل مناسب و تزئین منطقی و جذاب

جدول ۳-۵- راهکارهای اجرای تورهای گروهی گردشگری شهری و بازدید از مراکز خرید

SO₃: اجرای تورهای گروهی گردشگری شهری و بازدید از مراکز خرید

پیوست الف- وابستگی نفوذپذیری مغناطیسی با فرکانس ۹۱
پیوست ب- محاسبه ظرفیت خازنی سری در سیمپیج دیسکی ۹۳
ب- ۱: ظرفیت خازنی معادل دور به دور در یک دیسک ۹۳
ب- ۲: ظرفیت خازنی معادل دیسک به دیسک ۹۳
پیوست ج- تحلیل مداری مدل متمرکز ۹۵
ج-۱- معادله دیفرانسیل برای ظرفیت خازنی ۹۵

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ج-۲- معادله دیفرانسیل برای اندوکتانس ۹۵
ج-۳- محاسبات ولتاژی و جریانی ۹۶
ج-۴- تعریف ماتریسهای عناصر مداری با توجه به درخت ۹۷
پیوست د- آشنایی با عملکرد درخت تصمیم ۱۰۱
پیوست ی- مشخصات فنی ترانسفورماتور ۱۰۶
فهرست علایم و نشانه‌ها
عنوان علامت اختصاری
شار ماکزیمم
ولتاژ اعمالی به سیم­پیچ
فرکانس
تعداد دورهای سیم­پیچ فشار قوی
تعداد دورهای سیم­پیچ فشارضعیف
نیروی الکترومغناطیسی
طول مسیر مغناطیسی
جریان سیم­پیچ
چگالی شار
مقاومت سری فشارقوی
مقاومت سری فشارضعیف
اندوکتانس مرکب سری فشارقوی
اندوکتانس مرکب سری فشارقوی
ظرفیت خازنی سری سیم­پیچ فشارقوی
ظرفیت خازنی سری سیم­پیچ فشارضعیف
ظرفیت خازنی موازی سیم­پیچ فشارقوی با زمین
ظرفیت خازنی موازی سیم­پیچ فشارضعیف با زمین
ظرفیت خازنی بین سیم­پیچ­های فشارقوی X , Y
ظرفیت خازنی بین سیم­پیچ­های فشارقویY , Z
رلوکتانس مدارمغناطیسی
سطح مقطع متوسط هسته
ضریب نفوذپذیری مغناطیسی هسته
اندوکتانس فاز X
رلوکتانس بخش مغناطیسی
بخش مغناطیسی اندوکتانس فاز X
طول مسیر مغناطیسی ستون هسته
طول مسیر مغناطیسی یوغ هسته
اندوکتانس نشتی کلی فاز X
اندوکتانس کل(مغناطیسی و نشتی) فاز X
ضریب پراکندگی
ثابت نسبت مقیاس
نفوذپذیری مختلط مغناطیسی
نفوذپذیری مغناطیسی نسبی
ثابت انتشار
ضخامت ورقه هسته
بخش حقیقی نفوذپذیری
بخش حقیقی نفوذپذیری
امپدانس سیم­پیچ با هسته هوایی
مقاومت سیم­پیچ با هسته هوایی
اندوکتانس با هسته هوایی

لذا باوجود اینکه تئوری‎های اقتصادی از دهه ۱۹۸۰ به بعد تأکید بر نقش تجمیع پولی در تعریف پول که یکی از متغیرهای مهم در اثرگذاری کارائی سیاست‎های پولی است داشتند، تحقیقات قابل ملاحظه‎ای در رابطه با تقاضای پول به عنوان عامل مهم اثرگذار در نتیجه‎بخشی سیاست‎های پولی ادامه دارد.

شناخت خصوصیات تابع تقاضای پول از دو جنبه برای ایران دارای اهمیت است. اول: حجم پول یک متغیر عمده اقتصاد کلان و نیز یکی از ابزارهای اصلی سیاست‏های کنترل تقاضای کل می‎باشد. استفاده از سیاست‏های پولی از طریق کنترل حجم پول یکی از ابزارهای مهم کنترل تورم است. مخصوصاً تابع تقاضای پول (اگر از درجه ثبات بالایی نیز برخوردار باشد)‌، می‌تواند کمک زیادی در تدوین و اجرای سیاست‏های پولی برای کنترل نرخ تورم و کنترل تولید ناخالص اسمی باشد. دوم: به واسطه محدودیت‎های بازار سرمایه در ایران، پول، مهمترین دارایی مالی محسوب می‌شود و نقش بسیار مهمی در بازار سرمایه دارد. بنابراین اطلاعات راجع به تقاضای پول و نرخ جانشینی آن با دیگر دارایی‌ها برای کنترل جریان‎های مالی و تعدیل نقدینگی در بازار سرمایه لازم است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از طرفی در دهه­های اخیر با گسترش و برجسته شدن نقش سیاست‎های پولی در ایجاد ثبات و یا بی‏ثباتی در قیمت­ها و تولید؛ و نیز با توجه به مطالعات تجربی و نظری در خصوص ارتباط میان تورم و رشد اقتصادی، تلاش جهت معرفی قاعده بهینه پولی برای هدایت سیاست پولی رونق گرفته است.

به‎ همین‎جهت مطالعات نظری و تجربی وسیعی در اکثر کشورها در این موارد انجام شده است.

۱-۱- طرح مسئله

امروزه یکی از نیازهای اقتصاد کشورها که ایران نیز مشمول آن است، میزان مطلوب نقدینگی‎ای است که باید به کل اقتصاد در طول یک‎سال تزریق شود. چراکه کنترل و توزیع بهینه حجم نقدینگی در اقتصاد هدف نهایی کشورها برای رسیدن به اهداف کلان اقتصادی مثل ایجاد رشد در تولیدات، توزیع عادلانه درآمد، کنترل تورم، ایجاد موازنه در پرداخت‎های خارجی و ایجاد اشتغال است. در واقع کنترل نقدینگی به عنوان وسیله‎ای برای رسیدن به اهداف نهایی اقتصاد است.

در بیانی دیگر می‎توان عنوان کرد پول فی‎نفسه نیازی از انسان را برآورده نمی‎کند، بلکه ابزاری است برای تأمین مایحتاج. امکانات سیاست‎گزاران پولی در عرضه پول تقریباً نامحدود است، اگر عرضه پول بیشتر بدون توجه به ظرفیت‎ها و امکانات اولیه کشور افزایش یابد و یا بصورت غیربهینه و نظارت‎نشده توزیع شود، تنها قیمت‎ها را متورم خواهد کرد. آنچه ادبیات اقتصادی برای پایداری رشد در اقتصاد مبتنی بر بازار مانند آنچه در ایران وجود دارد، توصیه می‎کند ثبات قیمت‎هاست که برای ثبات قیمت‎ها، یکی از عوامل مهم کنترل حجم و توزیع بهینه نقدینگی در بخش‎های مختلف اقتصادی است. لذا تعیین میزان مطلوب نقدینگی در کلان اقتصاد مسئله‎ای حیاتی برای هر اقتصادی محسوب می‎شود.

از ابتدا مکاتب فکری در اقتصاد بخش قابل توجهی از تلاش خود را صرف شناخت و تصریح مناسب تابع تقاضای پول کرده‌اند. فعالیت‎های نظری در این زمینه به مطالعات اروینگ فیشر باز می‌گردد. وی در تئوری مقداری بیان می‌کند که مردم پول را برای مقاصد معاملاتی تقاضا می‌کنند و تأکید می‌کند که نقش محوری پول در اقتصاد، وسیله مبادله در دادوستد کالاها و خدمات می‎باشد. همچنین این دیدگاه بر عوامل تعیین‌کننده سرعت گردش پول تأکید می‌کند.

در دهه ۱۹۳۰ میلادی کینز تقاضای پول را فراتر از نقش وسیله مبادله مطرح کرد. وی بیان می کند که مردم قسمتی از درآمد پولی خود را برای مقاصد سفته‌بازی و سوداگری نزد خود نگهداری می‌کنند. اگرچه اقتصاددانان پیش از کینز نگهداری دارایی را به عنوان شق دومی در مقابل پول می‌دانستند، ولی در کارهای خود اهمیت چندانی به آن نمی‌دادند.

تقاضای معاملاتی پول از به کارگیری پول به صورت تسهیل کننده معاملات نشأت می‌گیرد و با سطح درآمد ارتباط دارد. در حالی که تقاضای سفته‌بازی پول از به کارگیری پول به عنوان دارایی سرچشمه می‌گیرد و توسط نرخ بهره تعیین می‌شود. کینز عقیده دارد که تقاضای سفته‌بازی بستگی به انتظارات در مورد تغییرات آتی نرخ بهره دارد. در چنین شرایطی فرد ترجیح می‌ دهد تا قسمتی از درآمد پولی خود را به صورت دارایی‎های مالی نگهداری کند تا بازده به آن تعلق بگیرد.

در تابع تقاضای کینز، تعیین‌کننده‌های اصلی، سطح درآمد (به عنوان متغیر مقیاس و جانشینی برای حجم معاملات) و نرخ بهره (به عنوان جانشین برای هزینه فرصت نگهداری پول) می‌باشند. چنین تابعی در مطالعات تجربی قبل از جنگ جهانی دوم به طور گسترده‌ای به کار گرفته می‌شد. در دوره‌های بعد محققان به بررسی مباحثی در مورد ماهیت تابع تقاضای پول پرداختند.

اقتصاددانان بعد از کینز نیز مدل‎های دیگری را تهیه کردند. تئوری‎های تقاضای پول که بعد از کینز مطرح شده‌اند را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ تئوری‎های معاملاتی^[۲] و تئوری‎های پورتفوی^[۳]. تئوری‎های معاملاتی بر نقش پول به عنوان وسیله مبادله تأکید می‌کنند و پول لزوماً به عنوان ذخیره‌ای برای مقاصد معاملاتی تلقی می‌شود. هزینه معاملاتی تبدیل میان پول و دیگر دارایی‌ها، در تعیین مقدار این ذخیره نقش تعیین کننده دارد. تئوری‎های دارایی، تقاضا برای پول را قسمتی از مساله تخصیص ثروت در میان پورتفوی دارایی‌ها که پول را هم شامل می‌شود، می‌دانند. پول و دیگر دارایی‌ها به عنوان شق‏های مختلفی از نگهداری ثروت محسوب می شوند که هرکدام جریانی از خدمات و یا درآمد (صریح یا ضمنی)‌ را فراهم می‌کنند.

نکته جالب توجه این است که گرچه تئوری‎های متفاوت تقاضای پول را از زوایای مختلف تحلیل می‌کنند، ولی نتیجه آن‎ها یکسان است. در همه موارد حجم مانده‌های حقیقی پول رابطه‌ای معکوس با نرخ بازدهی سایر دارایی‌ها و رابطه مستقیم با درآمد حقیقی دارد.

در دهه هفتاد میلادی، پیشرفت‎های تکنولوژیکی در بازارهای مالی، طیف وسیعی از دارایی‎های جدید را خلق کرد. پیدایش این دارایی‌ها که جانشین‎هایی (هرچند غیر کامل) برای پول بودند، تأثیر عمیقی بر تابع تقاضای پول گذاشت. رفتار مجموعه‏های پولی (به ویژه حجم پول، _۱M) در پاسخ به این نوآوری‌های تکنولوژیکی، سوالاتی را در خصوص مفید بودن این متغیرها به عنوان هدف میانی در سیاست‎های پولی مطرح کرد و محققان را با مساله دیگری تحت عنوان «ثبات تابع تقاضای پول» مواجه ساخت.

ثبات تقاضای پول،‌ پیش‌شرطی است که براساس آن پول اثر قابل پیش بینی بر اقتصاد دارد و کنترل عرضه پول توسط بانک مرکزی ابزاری سودمند و مناسب در جهت اجرای سیاست‏های فعال پولی می‎باشد. ثبات تابع تقاضای پول بدین معنی است که مقدار پول به طور قابل پیش‎بینی مرتبط با مجموعه‌ای از متغیرهای کلیدی است که پول را به بخش حقیقی اقتصاد متصل می‌سازند. به عبارت دیگر ثبات تابع تقاضای پول، موثر بودن سیاست پولی را تضمین می‌کند. پس برای پیش بینی اثر تغییرات عرضه پول بر روی متغیرهایی همچون درآمد و قیمت باید از باثبات بودن تابع تقاضای پول در طول زمان اطمینان حاصل کرد.

در نهایت می‌توان گفت،‌ در تجزیه و تحلیل مسائل اقتصاد کلان و سیاست‎گذاری اقتصادی بررسی تابع تقاضای پول، اهمیت خاصی در شناخت الگوی اقتصاد کلان و اثربخشی و کارایی سیاست‏های پولی و مالی دارد.

با توجه به مطالبی که بیان گردید، در چارچوب تحقیق حاضر،‌ مشخصاً این سوال مطرح می‌شود که آیا رابطه تعادلی بلندمدت بین اجزای تشکیل‌دهنده تابع تقاضای پول وجود دارد یا خیر؟ به عبارت دیگر، ‌این سوال مطرح است که آیا یک تابع تقاضای پول باثبات در ایران وجود دارد که بتوان سیاست‏های کلان را بر مبنای آن تنظیم کرد؟

لذا این تحقیق هدف خود را بر این اساس نهاده که تابع تقاضای مناسب برای پول را در اقتصاد ایران بدست آورده سپس آن را با مقدار بهینه پول که بوسیله قاعده بهینه پولی بدست خواهد آمد مقایسه کند. برای رسیدن به این هدف تلاش شده است ابتدا تقاضای پول کینز، بامول و توبین، فیشر، فریدمن و غیره را مورد بررسی قرار دهیم. سعی بر آن بوده تا ابتدا به نقد و تحلیل این نظریات پرداخته و سپس الگوی بومی تقاضای پول مناسب اقتصاد ایران را استخراج نموده و برآورد نمائیم. سپس به تخمین تابع تقاضای تقدینگی در جامعه پرداخته و این تابع را با تمام ملاحظات تکمیلی که جهت واقعی‎تر بودن و بهتر بودن تخمین ایران می‎توان به مدل اضافه نمود، برآورد کرده و به بررسی عوامل موثر و ضرایب آن در اقتصاد ایران پرداخته شده است. برای نیل به این مهم، به بررسی عوامل مؤثر بر تقاضای پول در چارچوب الگوی خرید-زمان^[۴] پرداختیم. رویکرد زمان- خرید اولین بار توسط سیوینگ^[۵] (۱۹۷۱) مطرح گردید؛ و مک کالوم^[۶] و گودفرند^[۷] این رویکرد را برای اولین بار در تقاضا برای پول نشان دادند. این رویکرد مسئله تخصیص استاندارد زمانی که فرد کار می‎کند و مصرف می‎کند را بیان نمود. استفاده از پول به فرد این اجازه را می‎دهد که میزان زمان اختصاص یافته به مصرفش را کاهش دهد، بنابراین زمان موجود برای کار و اوقات فراغت آزاد می‏گردد و در نتیجه مطلوبیت نهایی و بازده ضمنی صورت می پذیرد.

پس از بررسی تابع مناسب تقاضای پول به دنبال محاسبه مقادیر بهینه تقاضای پول می‎باشیم. در این راستا لازم است مروری بر مبانی نظری و مطالعات انجام گرفته در زمینه تعیین میزان رشد بهینه پول داشته باشیم. از آنجائیکه عمدتاً مبانی نظری و تحقیقات صورت گرفته در راستای تعیین نرخ رشد بهینه پول در زمینه تعیین قاعده بهینه سیاست پولی می‎باشد. لذا ما نیز در این تحقیق روش خود را بر این مبنا قرار داده‎ایم.

یک ﻗﺎﻋﺪه ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﺑﺰارﻫﺎی ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات در وﺿﻌﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎد واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ. اﻣﺮوزه ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدی ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮاﻋﺪ ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫﻨﻤﺎی اﺗﺨـﺎذ ﺗﺼـﻤﻴﻤﺎت ﺳﻴﺎﺳـﺘﻲ نزد سیاست‌گزاران پولی وﺟﻮد دارد.^[۸]

برای ساخت یک قاعده سیاست پولی باید تابع زیان بانک مرکزی را نسبت به قیود عنوان شده حداقل نمائیم. برای نیل به این هدف ابتدا قیود را مشخص نموده، سپس با بهره گرفتن از داده‎های موجود این قیود را با بهره گرفتن از روش حداقل مربعات خطی تخمین زده می‎شوند. سپس تابع زیان بانک مرکزی را با بهره گرفتن از نرم افزار MATLAB نسبت به این قیود حداقل خواهیم کرد.

۱-۲- هدف تحقیق

تاکنون ادبیات و مبانی قدرتمندی در خصوص نقش پول در اقتصاد تدوین شده است و مخصوصا مبانی خردی و پایه‎ای گسترده‏ای در این زمینه توسط اقتصاددانان بسیاری تدوین و ارائه شده است، اما با توجه به اهمیت موضوع و کاربرد نتایج آن برای فهم بهتر نحوه‎ی عملکرد اقتصاد امروزی بر این باوریم که باید در راستای گسترش این ادبیات در هر اقتصادی کوشید. هدف از ارائه این تحقیق معرفی «الگوی بومی تقاضای پول مناسب برای جمهوری اسلامی ایران» و مقایسه آن با «میزان بهینه نقدینگی» می‎باشد. ادعایمان این است که این تحقیق در زمینه بررسی ادبیات موضوعی تقاضای پول با مبانی پایه خردی کوشیده و زوایایی از اقتصاد ایران را روشن می‎کند.

در اهمیت این دو هدف به تفکیک می‎توان اینگونه بیان نمود:

الف) با بررسی مطالعات انجام شده در رابطه با تقاضای پول این نتیجه را درمی‎یابیم که بیشتر مطالعاتی که در زمینه برآورد تقاضای پول صورت گرفته خصوصاً در ایران از مدل‎های متعددی از جمله پیش پرداخت نقدی یا رابطه ریشه دوم بامول- توبین استفاده کرده‎اند، ولی متاسفانه دامنه منابع درخصوص مدل «زمان- خرید» محدود به ذکر آن در برخی کتب درسی می‎باشد و به طور کاربردی از آن بهره نبرده‎اند. این تحقیق با بهره گرفتن از مدل زمان- خرید، مدلی پایه در اقتصاد کلان با تحلیل خرد ارائه می‎دهد. مهمترین کاربرد این مدل اینست که علاوه بر تابع مناسب تقاضای پول، بهینه پول را نیز نتیجه می‎دهد.

ب) در ایران تا به امروز توجه به بهینه نقدینگی مورد غفلت واقع شده است و کمتر پژوهشی به دنبال بررسی میزان مطلوب نقدینگی در سطح جامعه و بخش‎های مختلف اقتصادی آن بوده است. به‎طوری‎که زمانی‎که از شرکت‎های سرمایه‏گذاری و صنایع در رابطه با مشکلات آن‎ها پرسیده می‎شود، آن‎ها به مشکل نقدینگی اشاره می‎کنند. از طرفی دیگر حجم بالای نقدینگی در جامعه باعث شده است عده‎ای ادعا کنند که این حجم بالا منجر به تورم در جامعه شده است. لذا باید به نوعی دریافت که میزان بهینه نقدینگی در جامعه و بخش‎های مختلف آن چه مقدار می‎تواند باشد و تابع چه عواملی است. بنابراین این پایان‎نامه هدف خود را این گذارده است که میزان بهینه نقدینگی را در کل جامعه تعیین کرده و مشخص کند چه عواملی این میزان نقدینگی مطلوب را شکل می‎دهند.

۱-۳- فرضیه ­ها

نرخ ارز و نرخ سود علی‎الحساب بانکی تأثیر منفی بر تقاضای پول دارد.

ثروت تأثیر مثبت بر تقاضای پول دارد.

تابع تقاضای پول با تعریف وسیع پول با ثبات‎تر از تابع تقاضای پول با تعریف محدود پول است.

مقادیر نرخ رشد تقاضای نقدینگی با رویکرد زمان-خرید بیشتر از مقدار رشد بهینه نقدینگی با بهره گرفتن از قاعده بهینه پولی و مقدار رشد واقعی نقدینگی است

۱-۴- روش تحقیق

این تحقیق از انواع تحقیقات کمّی به شمار می‎رود و با بهره گرفتن از آمار و اطلاعات پولی کشور صورت پذیرفته است.

مطالعه حاضر شامل دو بخش بررسی تقاضای پول و بررسی بهینه پول در شرایط پایدار می‎باشد. در بخش اول به حل مسئله بهینه‎سازی مطلوبیت خانوار در قالب رویکرد زمان- خرید مک کالوم و گودفریند همراه با قیود مدل شامل قید زمان خرید و قید بودجه خانوار می‎باشد. پس از حل تابع تقاضای پول منتج شده که الگوی حاصله با بهره گرفتن از روش‎های اقتصادسنجی مورد آزمون و برآورد قرار گرفته است. جهت برآورد الگو از روش ARDL بهره برده است.

محقق در بخش دوم با برای بدست آوردن میزان رشد بهینه پول در قالب روش کنترل بهینه و با بهره گرفتن از روش برنامه‏ ریزی پویا تابع زیان بانک مرکزی را حداقل می­نماید. تابع زیان مورد نظر این تحقیق تابعی از متغیرهای مربع نرخ تورم، مربع شکاف تولید، شکاف حجم نقدینگی و مربع تراز پرداخت‎ها می‎باشد

به منظور جمع‎آوری آمار و اطلاعات مورد نیاز در این تحقیق از پایگاه‎های اطلاعاتی سالنامه‎های آماری شامل آمارنامه‎های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، آمارنامه‎های مرکز آمار ایران، بانک اطلاعات سری‎های زمانی بانک مرکزی استفاده شده است.

فصل دوم

ادبیات موضوع تقاضای پول(مبانی نظری و پیشینه تحقیق)

مقدمه:

تابع تقاضای پول از مباحث کلیدی و محوری در تئوری‎های تعیین درآمد و تئوری‎های پولی است که توجه بسیاری از اقتصاددانان را به خود جلب کرده است. چنین توجهی موجب شده است تا تئوری تقاضای پول تغییرات زیادی را در طول زمان تجربه کند و ادبیاتی غنی را در خود جای دهد.

از طرف دیگر اولین قدم در کارهای تجربی‏، دستیابی به شناختی دقیق و کامل از تئوری‎های اقتصادی است. از این رو در این فصل سعی شده است، قبل از پرداختن به ثبات و ویژگی‏های تابع تقاضای پول در ایران، مروری بر تئوری‎های تقاضای پول و تحولات آن‎ها داشته باشد.

۲-۱- مبانی نظری تقاضای پول

۲-۱-۱- نظریه مقداری پول

مطابق با تئوری کلاسیک، بازارهای کالایی همواره شفاف هستند و قیمت‎های نسبی بگونه‌ای تعدیل می‌شوند که وجود تعادل تضمین شود. در این تئوری، اقتصاد همیشه در سطح اشتغال کامل بوده و انحرافات از تعادل کل زودگذر است. در چنین چارچوبی، نقش پول بسیار ساده شده است؛ پول، متغیری است که واحد آن برای بیان قیمت‎ها و ارزش‎ها به کار برده می‌شود، اما ارزش خودش از این نقش تأثیری نمی‎پذیرد. همچنین پول وسیله مبادله است و معاملات کالاها را آسان می‌کند. پول در تعیین قیمت‎های نسبی، نرخ بهره حقیقی، مقادیر تعادلی و درآمد حقیقی کل تأثیری ندارد و خنثی است. تحت فروض کلاسیکی اطلاعات کامل و هزینه‎های مبادلاتی ناچیز و کم اهمیت‏، نقش پول به عنوان ذخیره ارزش به طور بسیار محدود درک شده است.^[۹]

نظریه مقداری پول توسط اقتصاددانان کلاسیک مطرح گردیده است. هدف اقتصاددانان کلاسیک تخصیص بهینه منابع بود؛ بدین منظور تعیین قیمت‎های نسبی کافی بود. امّا از آنجاکه در دنیای خارج قیمت‎های مطلق وجود داشت، از نظریه مقداری پول استفاده کردند. زیرا این نظریه رابطه بین عرضه پول و قیمت‎های مطلق را نشان می‎دهد. نکته‎ای که باید مدنظر قرار داد اینست که به اعتقاد اقتصاددانان کلاسیک، پول تنها وسیله مبادله است و تنها انگیزه نگهداری پول، انگیزه معاملاتی آن است. این انگیزه از آنجا ناشی می‎شود که دریافت‎های افراد معمولاً یک‎جا، امّا پرداخت‏ها با فاصله و بتدریج انجام می‎شود. بنابراین افراد با نگهداری پول جریان دریافت‎ها و پرداخت‎های خود را هموار می‎کنند. این نحوه برخورد با پول منجر می‎شود تا همواره تعادل همزمان بازار کالاها و بازار پول برقرار باشد و در واقع تعادل در بازار کالا به مفهوم تعادل در بازار پول است.

مبادله کالاها در بازار بین خریدار و فروشنده شامل مخارجی است که به دو روش متفاوت مشخص می‎شود:

اول) مخارجی که توسط خریدار صورت گرفته و باید همیشه با میزان پولی که تحویل فروشنده می‎شود، برابر باشد. مخارج کل اعضای گروه شامل خریداران و فروشندگان، باید با میزان پول استفاده شده ضربدر تعداد دفعاتی که از آن استفاده شده برابر باشد. (Y = M.V)

دوم) مخارج کالاهای خریداری شده می‎تواند از طریق مقدار فیزیکی کالاهای مبادله شده ضربدر متوسط قیمت این کالاها اندازه‎گیری شود. (Y = P.y)

از این دو رابطه به این نتیجه می‏رسیم که: (M.V = P.Y)

که در روابط فوق: Y، ارزش اسمی تولید (درآمد اسمی)؛ y، تولید واقعی کالاها؛ P، سطح قیمت‎ها؛ M، عرضه پول؛ V، سرعت گردش پول می‎باشد.

انواع روابط مقداری به دو دسته که هرکدام شامل دو قسمت هستند، که یکی تأکید بر جمع ارزش کالاها و ایجاد درآمد و دیگری تأکید بر ابزارهای پرداخت دارد، تقسیم می‎شوند: رویکرد درآمدی به رابطه مقداری (M.V_My ≡ P_y.y) و رویکرد معاملاتی به رابطه مقداری (M.V_MT ≡ P_T.T) است. رابطه مقداری پول می تواند با جداسازی میان اجزای پول به صورت (D.V_D+C.V_C ≡ P_y.y) و همچنین برحسب پایه پولی (B.V_B≡P_y.y) بیان شود.

که V_My سرعت درآمدی گردش مقادیر پول M، V_MT سرعت معاملاتی گردش هر دوره از مقادیر پول M، P_y متوسط سطح قیمت کالاهای تولیدشده جاری، P_T متوسط سطح قیمت معاملات، y تولید واقعی کل کالاها، T تعداد معاملات طی دوره، C اسکناس و مسکوک در دست مردم، D سپرده‎های دیداری، V_Cy سرعت گردش اسکناس و مسکوک، V_D سرعت گردش سپرده‎های دیداری و V_B سرعت گردش در پایه پولی می‎باشد.

سه رویکرد به تئوری مقداری وجود دارد: ایروینگ فیشر، پیگو، ویکسل

۲-۱-۱-۱- رویکرد معاملاتی به تئوری مقداری (فیشر)

فیشر از دید کلان به تقاضای پول نگریسته و اینکه مردم باید نسبت ثابتی از معاملات خود را به صورت پول نگهداری کنند. وی با این دید که مخارج کالاها از دو طریق پول و سپرده دیداری در بانک‎ها پرداخت می‎شوند، مخارج کل را به صورت زیر تعریف می‎کند و تأکید دارد از آنجایی‎که ذخایر بانکی به نسبت تقریباً ثابتی در مقایسه با سپرده‎های بانکی نگهداری می‎شوند و افراد و بنگاه‎ها رابطه بین پول و مقادیر سپرده‎هایشان را به صورت نسبتاً ثابتی حفظ می‎کنند، لذا C و D به تناسب تغییر می‎کنند. (D.V_D+C.V_C ≡ P_y.y)

وی برای تبدیل رابطه مقداری به تئوری مقداری ۲ گزاره را در نظر می‎گیرد: ۱) سرعت گردش پول به شرایط فنی بستگی دارد و هیچ رابطه‎ای با میزان پول در گردش ندارد. بستگی به سرعت در گردش افراد بیشماری دارد. در نتیجه بستگی به تراکم جمعیت، شیوه‌های تجارتی، سرعت حمل و نقل و دیگر شرایط فنی خواهد داشت. از آنجایی‎که سرعت گردش را می‎توان نسبت درآمد واقعی به حجم پول تعریف کرد، لذا یک متغیر واقعی است و مانند دیگر متغیرهای واقعی مستقل از عرضه پول و سطح قیمت می‎‏باشد.

۲) حجم بازرگانی مستقل از مقدار پول می‎باشد. همه‎ی فرایند تولید، حمل و نقل و فروش مربوط به تکنیک و ظرفیت فیزیکی می‎‏باشد. هیچ‎کدام به میزان پول بستگی ندارد. تورم پول رایج، تولید زمین‏ها و کارخانجات را بالا نمی‎برد و همچنین سرعت کشتی‎ها و قطارهای باربری را بالا نمی‎برد. این گزاره بر این اساس است که تئوری کلاسیکی در اوائل قرن ۱۹ غالباً بیان‎کننده این موضوع بود که بازار نیروی کار شفاف است و تولید و اشتغال کامل برقرار خواهد بود و در همین سطح باقی خواهد ماند. برطبق این تئوری، فیشر فرض می‎کند تغییر در عرضه پول تأثیری بر تولید کالاها ندارد.

فیشر چنین استدلال می‎کند که سرعت گردش پول توسط نهاده‎هایی در اقتصاد که بر نحوه انجام مبادلات افراد موثر هستند، تعیین می‎شود. مثلاً استفاده از حساب جاری یا کارت‎های اعتباری به جای پول نقد که منجر به افزایش سرعت گردش پول می‎شود؛ و از آنجایی‎که این خصوصیات نهادی به آرامی بر سرعت گردش پول تأثیر می‎گذارند، آن را در کوتاه‎مدت ثابت فرض می‎کند. منتها تبدیل رابطه مقداری به نظریه مقداری مستلزم اینست که زمانی‎که مراجع پولی میزان پول رایج را در اقتصاد افزایش می‎دهند، به همان تناسب سپرده‎های بانکی را نیز افزایش دهند. دو عامل مؤثر بر تقاضای پول فیشر: ۱) سطح مبادلات ۲) نهادهای اقتصادی موثر بر شیوه‎ی مبادلات.

از منظر تئوری، سرعت نه در کوتاه‎مدت و نه در بلندمدت ثابت نیست. بعدها ثابت می‎شود کشش درآمدی پول کمتر از واحد است. بنابراین همان‎گونه که درآمد تغییر می‎کند، سرعت گردش نیز تغییر می‎کند. بعلاوه کشش تقاضای پول نسبت به نرخ سود علی‎الحساب بانکی منفی است؛ بطوریکه افزایش در نرخ بهره سرعت گردش پول را افزایش می‎دهد. عوامل دیگری نیز برای تغییر سرعت وجود دارند: از جمله نوآوری‎ها. مکانیزم انتقال مستقیم فیشر نیز اثبات می‎کند که تغییر در عرضه پول منجر به تغییر در مخارج کل بطور مستقیم شده و سپس منجر به تغییری متناسب در قیمت‎ها می‎شود.

۲-۱-۱-۲- رویکرد مانده نقدی به تئوری مقداری: مکتب کمبریج (مارشال، پیگو، کینز)

در مکتب کمبریج از دید خرد به انگیزه افراد در نگهداری پول دقت می‎شود و همانند تقاضای کالا تمایلات افراد لحاظ می‎شود. مطلوبیتی که در تقاضای کالا مطرح بود، در بحث تقاضای پول، به‎عنوان انگیزه معاملاتی پول است و هزینه فرصت نگهداری پول عدم دریافت نرخ بهره است.

از نظر پیگو، مردم به دو دلیل تأمین راحتی و تأمین امنیت، اقدام به نگهداری پول رایج و سپرده دیداری می‎کنند. اولی در ارتباط با تقاضای پول به‎عنوان وظیفه مبادله بودن آن و دومی به‎عنوان وظیفه ذخیره ارزش بودن آن می‎‏باشد. وی ادعا می‎کند افراد به طور مستقیم با تقاضای پول رایج و سپرده دیداری در ارتباط نیستند. بلکه از طریق ارتباطشان با منابع کل خود در ارتباط خواهند بود. این منابع برحسب انباره (ثروت) و بر‎حسب روانه (درآمد) تفسیر می‎شوند. فرد با ضرر درآمد واقعی که از طریق محدودیت منابعی که به سرمایه‎گذاری اختصاص داده شده و رضایتی که از طریق مصرف آنی منابعش و عدم سرمایه‎گذاری حاصل شده در ارتباط است. پس تقاضای پول پیگو تابعی از نرخ بازده سرمایه‎گذاری (که از طریق بهره‏وری نهایی سرمایه تعیین می‎شود) و رضایت نهایی از دست رفته ناشی از مصرف کمتر می‎‏باشد. طبق این فرض، پیگو به تعیین سطح قیمت نیز پرداخته و اثبات می‎کند که سطح قیمت متناسب با عرضه پول تغییر خواهد کرد.

سرعت گردش پول پیگو به نرخ بهره بستگی دارد، پس ثابت نیست. با استقلال نرخ بهره تعادلی و بهره‏وری نهایی سرمایه از عرضه پول، سطح تعادلی سرعت نیز مستقل از عرضه پول می‎‏باشد. این استقلال همیشگی نیست. از آنجایی‎که سرعت می‎تواند به عوامل متغیرهای دیگری نیز مانند فعالیت بانک‎ها و شیوه‏های پرداختی بستگی داشته باشد و این‎ها اغلب در طی زمان تغییر می‎کنند.

۲-۱-۱-۳- رویکرد اقتصاد اعتباری (ویکسل)

ویکسل اقتصاددان پولی کلاسیکی در اواخر قرن نوزدهم و اوائل قرن بیستم و شرح دهنده تئوری مقداری پول است. اجزای تحلیل ویکسل منجر به تدوین تجزیه و تحلیل مدرن اقتصاد کلان شده است. به نظر می‎رسد عقاید وی اهمیت بیشتری در دو دهه اخیر یافته‎اند، از آنجایی‎که چندین بانک مرکزی در اقتصادهای توسعه‎یافته استفاده از نرخ بهره را بعنوان ابزار اصلی سیاست‎های پولی خود پذیرفته‎اند. به طوری‎که تجزیه و تحلیلی را مناسب می‎دانند که نرخ بهره را بجای عرضه پول برونزا می‎داند و عرضه پول را درونزا می‌داند.

ویکسل به دنبال دفاع از تئوری مقداری پول به عنوان تئوری تعیین قیمت در مقابل تئوری جایگزین‎ آن، تئوری تعیین قیمت بر اساس هزینه کامل، بوده است. طبق این تئوری هر بنگاه قیمت محصولاتش را بر اساس هزینه تولید آن‎ها، شامل حاشیه سود، با سطح قیمت کل که صرفاً متوسط قیمت‌های فردی تعیین شده توسط بنگاه است، تعیین می‎کند. میزان عرضه پول در اقتصاد خودش را با این سطح قیمت تطبیق می‎دهد و بنابراین با سطح قیمت تعیین می‎شود بجای آنکه آن را تعیین کند. وی این نوع تعیین قیمت را اشتباه می‎داند و بیان می‎کند که سطح قیمت تعیین شده توسط بنگاه نسبی می‎باشد و سطح قیمت مطلق، با مقدار پول در اقتصاد نسبت به سطح تولید ملی تعیین می‎شوند، از آنجایی‎که کالاها در مقابل پول مبادله می‎شوند و نه در مقابل یکدیگر.

ویکسل در تئوری مقداری به دنبال انتقال تمرکز بر مکانیسم انتقال تغییرات مربوط در عرضه پول به تغییرات سطح قیمت‎هاست. او این مکانیسم را برای اقتصادهایی که پول رایج اعتباری یا فلز استفاده می‏کنند و یا اقتصاد خالص اعتباری تعیین می‎کند. در اصطلاحات اقتصاد کلان امروزی، تجزیه و تحلیل وی از اقتصاد اعتباری خالص ضرورتاً کوتاه‎مدت است؛ چراکه تحلیل وی فرض می‎کند در تولید کالاها عامل نیروی کار، تکنولوژی و سهام سرمایه ثابت‎اند. این تأکید بر کوتاه‎مدت با تأکید فیشر و پیگو در تعیین بلندمدت محصول در تضاد است. بعلاوه ویکسل فرض می‎کند که اقتصاد یک اقتصاد اعتباری خالص است که در آن مردم پول نگه نمی‎دارند و تمامی معاملات با چک از حساب قابل چک کشیدن پرداخت می‎شوند و در مقابل حساب سپرده آن‎ها هیچ ذخیره‌ای نگهداری نمی‎شود.^[۱۰]

۲-۱-۲- نظریه کینز بر تقاضای پول

کینز اعتبار تئوری مقداری را رد کرد. در مقابل فرض تئوری مقداری، نبود اشتغال کامل را در اقتصاد ادعا کرد و بیان کرد که تولید و سرعت گردش پول به عرضه پول بستگی دارند. کینز “اهداف” پیگو را به‎عنوان “انگیزه” بیان می‎کند و بجای هدف تأمین راحتی انگیزه معاملاتی و بجای هدف تأمین امنیت انگیزه سفته‎بازی را معرفی می‎کند. منتهی کینز بیشتر بر انگیزه سفته‎بازیش معروف شد.

الف) تقاضای معاملاتی پول کینز: تعریف کینز از انگیزه معاملاتی” نیاز نقدی برای معاملات شخصی و مبادلات تجاری در دوره جاری” می‎‏باشد. به اعتقاد وی سطح مبادلاتی که فرد یا جامعه انجام می‎دهد با هردوی درآمد فرد یا جامعه و تقاضای معاملاتی پول رابطه باثباتی دارد. لذا رابطه بین تقاضای معاملاتی پول و سطح درآمد نیز رابطه باثباتی است. انگیزه معاملاتی به “انگیزه درآمدی” برای ایجاد فاصله زمانی بین دریافت درآمد و خرج کردن آن توسط خانوار و “انگیزه تجاری” برای ایجاد فاصله زمانی بین پرداخت توسط بنگاه‎ها و دریافت آن‎ها از فروش محصولاتشان، تقسیم می‎شود. وی با پیروی از الگوی پیگو چنین استدلال می‎کند: “هیچ دلیلی برای این فرض که سرعت گردش پول (V) ثابت است، وجود ندارد. ارزش آن بستگی به خصوصیت سازمان بانکی و صنعتی، همچنین عادت‎های اجتماعی، توزیع درآمد بین طبقات مختلف و هزینه مؤثر از نگهداری مانده نقدی بیکار دارد. با این وجود اگر دوره کوتاهی از زمان را درنظر بگیریم و هیچ تغییر عمده‎ای را در هیچ‎یک از این عوامل فرض کنیم، می‎توان V را ثابت فرض کرد”.

ب) تقاضای احتیاطی پول کینز: کینز انگیزه احتیاطی را اینگونه تعریف می‎کند: “درخواست امنیت برای معادل نقدی آتی از نسبت معینی از منابع کل” و همچنین “برای فراهم آوردن احتمال نیاز به خرج ناگهانی و برای فرصت‏های پیش‎بینی نشده‎ی خریدهای سودآور و همچنین نگهداری دارایی که ارزش آن برحسب پول ثابت می‎‏باشد”. کینز تعریفش را اینگونه بسط می‎دهد:”اگر نیاز به پول نقد قبل از اتمام سررسید بدهی بلندمدت به وجود آید، ریسک ضرر در خرید بدهی بلندمدت و بعداً تبدیل آن به پول نقد در مقایسه با نگهداری پول نقد وجود دارد.”

انگیزه احتیاطی به علت نا اطمینانی درآمدهای آتی و نیازهای مصرفی و خریدهای آتی می‎‏باشد که این خریدها فقط با پرداخت پول صورت می‎گیرد. فرد انتظارات ذهنی‎اش را برای زمان‎ها و مقادیر موردنیاز برای پرداخت‏هایش و دریافت درآمدهایش شکل می‎دهد و براساس میزان بهینه مقادیر پولی‎اش و دیگر دارایی‎ها از منظر انتظاراتش تصمیم‎گیری خواهد کرد.

ج) تقاضای سفته‎بازی کینز: کینز پول را وسیله‎ای برای ذخیره ارزش می‎داند و بدین دلیل به انگیزه بورس‎‏بازی نگهداری می‎شود. کل دارایی را به دو قسمت پول و اوراق تقسیم می‎کند و نرخ بهره را به‎عنوان هزینه فرصت نگهداری پول می‎داند و عدم اطمینان نسبت به نرخ بهره‎ آینده را در تقاضای پول مؤثر می‎داند.

به اعتقاد کینز عاملی که در تصمیم‎گیری افراد برای خرید اوراق قرضه نقش دارد، فقط نرخ بهره جاری بازار نیست، بلکه نرخ نفع یا ضرر انتظاری ناشی از تغییر قیمت اوراق نیز مهم است. در استخراج تقاضای پول کل، افراد این فرض را درنظر می‎گیرند که افراد دارای انتظارات متفاوتی نسبت به نرخ بهره‎های آتی هستند. مثلاً فردی که باور دارد، نرخ بهره آتی بالاتر از نرخ بهره فرض شده توسط بازار است، دلیل خوبی برای نگهداری مانده نقدی دارد.

در این انگیزه فرد با ارزش سررسید پرتفولیو- برابر با سرمایه سرمایه‎گذاری شده بعلاوه بهره انباشت‎شده- در ابتدای دوره بعد در ارتباط است. فرد نرخ بهره‎ای خاص را در ابتدای دوره بعد و به تبع آن قیمت هر نوع اوراق را پیش‎بینی می‎کند. اگر انتظار داشته باشد قیمت اوراق بعلاوه بهره انباشت شده از قیمت‎های رایج بالاتر باشد، فرد انتظار سود خالص نگهداری اوراق را دارد و همه‎ی وجوهش را به صورت اوراق نگهداری می‎کند تا بصورت پول، که فرض شده بود بهره‎ای پرداخت نمی‎کند و بنابراین سود خالص صفر دارد. حالت عکس آن برای نگهداری پول اثبات می‎شود. درنتیجه هرفرد یا پول و یا اوراق نگهداری می‎کند تا هر دو را به صورت همزمان.

برخی افراد انتظار افزایش در قیمت اوراق را دارند و پیش خریدان بازار اوراق نام دارند که افزایش در دارایی‎های اوراق را انتخاب می‎کنند، درحالیکه برخی دیگر انتظار کاهش را دارند و کاهش دارایی‎های اوراق را خواستار کاهش دارایی‎های اوراقشان هستند که سلف فروشان بازار نام دارند. برتری پیش خریدان در بازار اوراق قیمت‎های اوراق را بالا برده و نرخ بهره را پایین می‏آورد. این جابجایی پیش خریدان را به سلف فروشان تبدیل می‎کند، تا جایی‏که تعادل قیمت اوراق برقرار شود یعنی جایی‎که تقاضای اوراق با عرضه‎ی آن برابری کند. بنابراین تقاضای سفته‎بازی پولی توسط سلف فروشان همزمان با افزایش قیمت اوراق افزایش یافته و همزمان با کاهش نرخ بهره کاهش می‎یابد. بطوری‎که تقاضای سفته‎بازی کل برای پول رابطه معکوس با نرخ بهره دارد.

تابع تقاضای نقدینگی کینز دو ویژگی غیرخطی بودن و بی‎ثباتی را دارد. فرض کنید انتظارات افراد نسبت به آینده تغییر کند و یا اتفاقات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی رخ دهد این عوامل منجر به انتقال منحنی تقاضا می‎شود و از آنجایی‎که این عوامل دائم درحال تغییرند، منحنی تقاضای نقدینگی پول نیز همواره در حال انتقال است. ^[۱۱]

۲-۱-۳-تئوری‎های تقاضای پول پس از کینز^[۱۲]

پس از کمک کینز به تئوری تقاضای پول، محققان تئوری‎های دیگری را به منظور بررسی طبیعت و تعیین‎کننده‎های توابع تقاضای پول مطرح کردند که هم درآمد و هم نرخ‎های بهره را به عنوان متغیر مستقل شامل می‎شد. این تئوری‎ها به طور آشکار به حوزه وسیعی از فرضیه‎ها اشاره می‌کردند. این فرضیه‎ها با تأکید بر ملاحظات معاملاتی، سفته بازی، احتیاطی یا سودمندی^[۱۳] نگهداری پول مطرح می‌شدند. بخش ذیل به طور خلاصه جنبه‎های اصلی این تئوری‎ها را مورد بحث قرار می‎دهد.

دو ویژگی پول- وسیله مبادله و ذخیره ارزش- زیر بنای تئوری‎های بعد از کینز را تشکیل می‌دهند. عملکرد پول به عنوان وسیله مبادله، مدل‎های معاملاتی یا کنترل موجودی ^[۱۴]را پایه ریزی کرد. در این مدل‎ها فرض می‌شود که سطح معاملات معین و شناخته شده است. از طرف دیگر مدل‎های تقاضای احتیاطی^[۱۵]، خالص جریان وجود نقد را نامشخص می‌دانند. عملکرد پول به صورت ذخیره ارزش مدل‎های دارایی یا پرتفوی^[۱۶] را می‎دهد که در آن‎ها پول به عنوان قسمتی از سبد دارایی افراد نگهداری می‌شود.

خصوصیات ویژه پول موجب فرمول بندی تئوری‎هایی می‌شود که بر پایه انگیزه‎های آشکار نگهداری آن بنا شده‎اند. البته تئوری‎هایی هم وجود دارند که انگیزه‌های نگهداری پول را نادیده می‌گیرند و تقاضای پول را در چارچوب تئوری تقاضای مصرف کننده تحلیل می‌کنند.^[۱۷]

۲-۱-۳-۱- تحلیل بامول بر تقاضای معاملاتی پول

کینز تقاضای معاملاتی برای پول را ناشی از انگیزه مبادلاتی مطرح می‎کند، اما تئوری‎ای برای تعیین و اندازه‎گیری آن تصریح نکرده بود؛ مخصوصاً اینکه وی فرض کرده بود که این تقاضا به صورت خطی به درآمد جاری بستگی دارد، اما به نرخ بهره بستگی ندارد.

پیشرفت‎هایی طی دهه ۱۹۵۰ تقاضا برای مقادیر معاملات را از دیدگاه فردی که هزینه مالی معاملات را با نگهداری مقادیر پول و دیگر دارایی‎ها مینیمم می‎کند، تحلیل کردند. این تحلیل نشان داد که تقاضای معاملات برای پول به طور معکوس به نرخ بهره بستگی دارد. تحلیل‎های اولیه در این رابطه توسط بامول (۱۹۵۳) و توبین (۱۹۵۶) نشان داده شد. سخن ذیل این مطلب را از نقطه نظر بامول مطرح می‎کند.

فروض اساسی بامول عبارتند از:

1. هیچگونه نا اطمینانی در زمانبندی یا مقدار دریافت‎ها و مخارج فرد وجود ندارد.
2. فرد تمایل دارد مقدار Y از مخارج را که در یک جریان یکنواخت طی یک دوره زمانی خاص خرج شده است و از قبل صاحب وجوهی برای تأمین این مخارج بوده است، را تأمین کند. همه پرداخت‎ها به صورت نقدی انجام می‎شود.
3. تنها دو دارایی پول و اوراق قرضه وجود دارد. دارایی پول بهره‎ای پرداخت نمی‎کند، اما دارایی اوراق، بهره r را پرداخت می‎کند. هیچگونه هزینه استفاده از خدمات پول و اوراق وجود ندارد، اما هزینه انتقال از یکی به دیگری وجود دارد.
4. فرد تمایل به برداشت نقدی از اوراقش را به میزان w در فواصل زمانی مشخص طی یک دوره دارد. هر بار که وی برداشت انجام می‎دهد، باید متحمل یک هزینه حق العملی (انتقال پول- اوراق) گردد که شامل دو جزء هزینه ثابت B₀به ازای هر برداشت و یک هزینه متغیر B₁به ازای هر دلار برداشت می‎باشد. مثال این هزینه کارمزد کارگزاران، هزینه‎های بانکی، تسهیلات برداشت از اوراق قرضه،… می‎باشد.

بنابراین هزینه کل برداشت به ازای n تعداد برداشت عبارتست از:

به عقیده بامول هزینه فرصت کل از تأمین مالی Y از مخارج برابر است با جمع هزینه برداشت Y از سرمایه‏گذاری‎ها و بهره از دست رفته در نگهداری متوسط پول نقد ® به میزان W/2.

و تقاضای معاملاتی وی برابر است با:

این معادله در تحلیل‎های مالی فرمول ریشه مربع نامیده می‎شود و فرم شناسایی تابع کاب داگلاس را دارد. این تابع مشخص می‎کند تقاضا برای مقادیر معاملات به نرخ بهره نیز بستگی دارد.

تحلیل فوق، انتخاب بین نگهداری پول و درآمد حاصل از دارایی‎های درآمدزا (اوراق قرضه) را برای تأمین مالی معاملات در بردارد. در بکار بردن این انتخاب اگر فرد از نگهداری اوراق قرضه سود کند، تنها اوراق قرضه خریداری خواهد کرد و اما اگر نتواند سود بدست آورد، تنها پول نگهداری می‎کند. سود حاصل از نگهداری پول یا اوراق قرضه برابر است با درآمد بهره حاصل از نگهداری اوراق قرضه منهای هزینه حق العملی برداشت نقدی از اوراق قرضه:

با ماکزیمم کردن معادله فوق نسبت به M خواهیم داشت:

دقت شود که اگر r=0 باشد یا هزینه کل حق العملی فراتر از درآمد حاصل از نگهداری اوراق باشد، П غیر مثبت می‎شود.

بامول همچنین در رابطه با توزیع درآمد نکاتی را نیز بیان می‎کند. وی دو موقعیت زیر را درنظر می‎گیرد:

الف) اقتصادی باn فرد، اما یک نفر کل درآمد ملی Y را دارد و بقیه با درآمد صفر هستند.

ب) اقتصادی با n فرد مشابه، هر فرد به میزان مساوی درآمد Y/n را دارد.

تقاضای اسمی برای جامعه (الف) عبارتست از:

تقاضای اسمی برای جامعه (ب) عبارتست از:

از آنجایی‎که n>2 در نتیجه M^tr_a<M^tr_b. به عبارتی توزیع برابر درآمدی به تقاضای بالای مقادیر واقعی پول ختم می‎شود. به طور کلی مدل بامول به این نکته اشاره دارد که توزیع ناعادلانه‏تر درآمدها در اقتصاد، تقاضای کمتری برای مقادیر واقعی به دنبال خواهد داشت.

تحلیل فوق می‎تواند برای بنگاه نیز به کار رود. در مورد یک بنگاه با چندین شعبه آیا به کارگیری مدیریت متمرکز پول بهینه است یا مدیریت نامتمرکز پول؟! مدیریت متمرکز به این معنی است که برای هر بنگاه دپارتمان مالی مرکزی وجود دارد که با همه شعب سروکار دارد و دارای یک حساب واحد در رابطه با هر بار برداشت می‎باشد. برداشت توسط این واحد صورت گرفته و سپس میزان برداشت شده میان شعب تخصیص می‏یابد. مدیریت نامتمرکز پول به معنی حساب‎های جدا و تصمیمات جدا در رابطه با هر میزان برداشت است. بنگاه با مدیریت متمرکز وجوه دارای معادله‏ای مشابه معادله تقاضا برای جامعه (الف) می‎باشد و اگر مدیریت نامتمرکز وجوه را داشته باشند با معادله بعدی برای جامعه (ب) روبرو خواهد بود که هرچه تعداد شعب بیشتر، تعداد معاملات نیز بیشتر خواهد بود.^[۱۸]

۲-۱-۳-۲- نقدی بر نظریه بامول

در حال حاضر با بررسی نظریه پولی بامول در رابطه با تقاضای پول به نتایجی دست یافتیم که به صورت خلاصه آن‎ها را بیان می‎کنیم؛ این نکته را می‎دانیم که بامول تقاضای پول را مانند کینز با انگیزه مبادلاتی مطرح می‎کند اما با این

گُردُن، در جمع­بندی خود چند عامل مهم را در مطالعه سبک زندگی بر می شمرد: الگوهای مصرف، نوع لباس، نحوه صحبت، نگرش ها و الگوهای مربوط به نقاط تمرکز علاقه مندی در فرهنگ مانند امور جنسی، عقلانیت، دین، خانواده، میهن پرستی، آموزش، هنرها و ورزش ها (گردن،۱۹۶۳: ۱۹). پارسونز، در کتاب مشهور خود، (نظام اجتماعی ۱۱ )، جنبه هایی از سبک زندگی را مطرح می کند که ناشی از فناّوری مدرن است و در آن روزها سبک زندگی افراد (به خصوص خانواده ها) را نشان می داده است؛ مواردی مثل خودرو(ها)ی خانواده، یخچال، ماشین لباسشویی و تلویزیون. او معتقد است با توجه به از بین رفتن رواج استفاده از مستخدم، دیگر از این ملاک نمی­ توان بهره برد. او همین تغییرات را در مورد استفاده از اشیای عتیقه، گزارش می کند. چرا که مدرن بودن، دیگر عرصه را برای معیارهای سنتی تنگ کرده است(پارسونز،۱۹۶۴ : ۵۱۵). برلسون و استینر مؤلفه های سبک زندگی را در اوقات فراغت و ذوقیات و نحوه مصرف مناسب پول می جویند؛ مواردی مثل رسیدگی به وضع ظاهری و لباس، آداب معاشرت، سلیقه زیبا شناختی، سرگرمی ها (اعم از تفریحی و ورزشی، از قایق سواری و چوگان گرفته تاتنیس و بولینگ)، خوردنی ها (از شکلات کش دار شیرین گرفته تا نوع نرم و تلخ آن). (برلسون و استینر،۱۹۶۴ : ۴۸۸)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

لوید وارنر، در قالب بررسی سبک زندگی یانکی سیتی افزون بر نحوه گذران اوقات فراغت و تفریحات و سلیقه های ورزشی، به تفاوت های دینی و چشم اندازهای اخلاقی، ارزش های سیاسی، الگوهای زندگی خانوادگی، روابط زناشویی و تربیت کودک در تحقیقات خود اشاره کرده است (مک کی، ۱۹۶۹ : ۷۴-۲۷۵) .
راجر برون، می گوید تفاوت ها در سبک زندگی در بی­ا همیت­ترین چیزها شکل گرفته است .از عادات نوشیدن و خوردن سالاد گرفته تا انتخاب کلمات و طرز پوشیدن و عادت نشستن، همچنین شیوه های تربیت کودکان(مثلاً میزان سخت گیری به آن ها در مورد دستشویی و نظافت)، رفتارهای جنسی، بهداشتی، مذهبی و سیاسی و میزان عصبی یا روانی بودن (برون، ۱۹۶۵ : ۳-۱۳۲) ابرین و دیگران، معتقدند سبک زندگی در شهرنشینیِ آمریکای اواخر دهه ۱۹۶۰ در مواردی مانند محل زندگی، مشارکت های محلی، نوع منزل (با حیاط، گاراژ، کارگاه و … )و نوع مدرسه محل تحصیل فرزندان تجسم می­یافت. ون هوتن ( ابرین و دیگران،۱۹۶۹: ۳۲) عناصر سبک زندگی را در خانواده چنین توصیف می کند: اثاثیه، اشیاء هنری، انواع لباس پوشیدن ها، مواد خواندنی،آلات موسیقی، سلیقه در غذا و مشروبات، روش پخت، نوع صحبت کردن در خانه (چه درکلمات و گرامر، چه در عناوین گفتگوها)، نوع گذران اوقات فراغت، بودجه­بندی، روابط با فرزندان، ضوابط و روش های تربیت کودک، تراکم جمعیت ساکن در خانه و محل (که محدوده حریم های خصوصی و میزان سر و صدا و تعاملات را تعیین می کند)، نوع و ویژگی های اشتغال اعضای شامل (خانواده، نوع لباس کار یا محل کار، فاصله محل کار تا خانه، میزان مأموریت ها، زمان دوری از خانه)(ون هوتن، ۱۹۷۰ : ۴-۷۳)
ون فوسن، بر اهمیت بررسی انجمن هایی که فرد برای غذا، ملاقات ها و یا ازدواج به آن می­پیوندد و همچنین انتخاب میان کنسرت یا مسابقه بوکس، اسکی بازی یا لژ سواری، قایق بادبانی یا پارویی برای اوقات فراغت تأکید کرده است. (ون فوسن،۱۹۷۹ : ۱۵) . بوردیو بررسی سبک زندگی را مطالعه اول، دارایی (کالاهای تجملی یا فرهنگی­ا ی ) می داند که افراد دور خودجمع کرده­ا ند؛ مانند: خانه، ویلا، قایق تفریحی، ماشین، اثاثیه، نقاشی ها، کتاب ها، نوشابه ها،سیگارها، عطر، لباس ها و دوم، فعالیت هایی که با آن خود را متمایز نشان می دهد: ورزش ها،بازی ها، تفریحات(پیاده روی یا کوهپیمایی، اسکی یا سوارکاری، گلف یا تنیس)، لباس پوشیدن، رسیدگی به ظاهر بدن خود، نحوه استفاده از زبان و بودجه­بندی (بوردیو، ۱۹۸۴ : ۴-۱۷۳ و ۲۸۳)
توبی ، در تحقیقی در مورد سبک زندگی سبک ها و مقایسه آن با زندگی هیپی ها، ساختار روابط فردی (زندگی اشتراکی) ، آداب و رسوم (کوتاه نکردن مو و رژیم گیاه خواری، استفاده از داروهای روان گردان و یوگا) انجام داد. (کلاک و بلا، ۱۹۷۶:۷ ) استون ، در بررسی سبک زندگیِ یکی از گروه های مذهبی جدید از مواردی مثل عدم ازدواج، تغییر مکرر مکان اقامت،مصرف مواد روان گردان، پیوستن و جدایی مکرر از گروه های مختلف برای کسب تجربه یاد می کند.( همان: ۱۰۷ ) پیز ، در بررسی پاره فرهنگ جوانان یهودی آمریکا، یکی از چهار محورمطالعه خود را سبک زندگی قرار داد که طی آن این موارد را در نظر خواهی های خود گنجاند: زندگی مشترک قبل از ازدواج، مصرف ماری جوانا، همجنس بازی و زندگی در محیط های اشتراکی (همان: ۲۵۳). رابرت وثنو ، نیز از همین ملاک ها در تحقیق خود در مورد ادیان جدیدآمریکا بهره برده است. لیند پریچارد، در بررسی تغییرات دینی و اعتقادی قرن نوزدهم آمریکا در همین ملاک ها استفاده کرده است (همان: ۳۲۸). کتاب شناخته شده استارک و بینبریج(۱۹۸۵) آینده دین ،که بر پایه نقد تحقیقات وثنو تدوین شده نیز ملاک های فوق را مبنای بررسی های خود قرار داده است.
مارتین سگالن، جامعه شناس فرانسوی، در جمع بندی خود از تحقیقات در مورد سبک زندگی در محدوده مسائل زناشویی سه محور را ارائه می کند: اول، مسکن (فضای داخلی خانه و تقسیم ­بندی فضاهای خصوصی و فضاهای عمومی و تفریحی داخلی و خارجی)؛دوم، معاشرت و شبکه روابط خویشاوندی و اتکا در امور و حوادث و تأثیر این روابط بر نوع گذران اوقات فراغت؛ سوم، نوع نگاه و رفتار در مورد اشتغال زنان و تقسیم کار در زندگی زناشویی ( سگالن، ۱۳۷۰ : ۸۴ و ۲۵۹ ). سگالن، در مورد سبک زندگی در حوزه اقتصادی در خانواده به بررسی نحوه انتقال سرمایه ها (ارث بری) و الگوهای مصرف و تولید می ­پردازد ( همان: ۹- ۲۸۸ ). چنان که هندری و دیگران نقل می کنند، از اواسط دهه ۱۹۸۰ به بعد، ابعاد سلامت و بهداشت به منزله یکی از مؤلفه های سبک زندگی مورد توجه قرار گرفت. از جمله، تحقیقات قابل توجه در این حوزه ( آئرو و دیگران ، ۱۹۸۶ ) است. (هندری و دیگران،۱۳۸۱: ۲۳۱) جی.ای. ویل، معتقد است: سبک زندگی« علاوه بر مصرف… ارزش ها، نگرش ها مسائل جمعیت شناختی، تفاوت های جنسی، موقعیت اقتصادی، شغل، طبقه ­بندی اجتماعی،مشارکت در فعالیت های اوقات فراغت را نیز در بر می گیرد ( ویل ، ۲۱۵:۱۹۸۹)جرالد لسلی و دیگران، به تحقیق قابل توجهی اشاره می کنند که در آن، بیشتر شهرنشینان مورد سؤال، شناخت خود را از موقعیت اجتماعی دیگران با توجه به عوامل سبک زندگی ایشان و در رأس آن لباس و سپس طرز حرکات و سبک محاوره به دست می­آ ورند. لسلی و دیگران، از جمله عوامل سبک زندگی را سلیقه (مثل سلیقه در انتخاب شراب، تجهیزخانه، مواد خواندنی و گذران وقت) و آداب معاشرت و در یک بیان کلی الگوهای مصرف می دانند.) لسلی و دیگران، ۱۹۹۴: ۳۷۰)
و بالاخره فرن، در بحث از روش های تحقیقی پیشرفته گروه متمرکز، به سبک زندگی اشاره کرده و مؤلفه های آن را فعالیت ها (مانند کار، سرگرمی و تفریحات)، علاقه مندی ها (مانند خانواده و رسانه) و عقاید (مانند موضوعات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی) برمی شمرد. (فرن، ۲۰۰۱ : ۱۷۵)
۲-۵-۱ شاخص­ های سبک زندگی و کارکردهای آن
نخستین بار لیزر در سال ۱۹۶۳ سبک زندگی را بر اساس الگوی خرید کالا تعریف می کرد.سبک زندگی دال بر شیوه زندگی متمایز جامعه یا گروه اجتماعی است … …» به نظر وی شیوه­ا ی که بدان طریق مصرف کننده خرید می کند و شیوه­ا ی که بدان طریق کالای خریداری شده مصرف می‌شود»، بازتاب دهنده سبک زندگی مصرف کننده در جامعه است . سوبل نیز تأکید می کند که الگوی مصرف مشاهده شونده ترین و بهترین شاخص سبک زندگی است)سوبل،۱۹۸۱)لامونت و همکارانش نیز ضمن تأکید بر شیوه سازمان دادن زندگی شخصی،الگوی تفریح و مصرف را بهترین شاخص سبک زندگی می دانند (لامونت و همکاران، ۱۹۹۶ : ۳۲)دیوید چینی سبک های زندگی را سازمان اجتماعی مصرف(چینی، منتشر نشده: ۸۹) می خواند.
به اعتقاد وی سبک زندگی راه الگومند مصرف، درک یا ارج نهادن به محصولات فرهنگ مادی است(همان: ۷۱) با عنایت به تعاریف فوق، سبک زندگی، حول محورمصرف سامان می­یابد. با این توضیح، سبک زندگی فرهنگی مجموعه­ا ی از رفتارهای مصرف و فعالیت فرهنگی است که روی هم رفته دارای انسجام­ا ند و در گروه مشخصی ازافراد قابل تشخیص دادنی است. بسته به این که مصرف مادی یا فرهنگی افراد مد نظر باشد، می­توان از سبک زندگی مادی یا فرهنگی سخن گفت.سبک زندگی فرهنگی یا مادی پیامدهای گسترده­ا ی برای زندگی فردی و اجتماعی دارد. سبک زندگی ممکن است عامل بهره ­برداری بهتر از انرژی یا از هم پاشیدن خانواده، تولید الگوهای مهاجرت، میزان جرم و جنایت، بهداشت و توزیع رفتارهای بهداشتی باشد (سوبل، ۱۹۸۱ : ۱۶۹ )
این سؤال هم به لحاظ نظری و هم به دلایل کاربردی مهم است که سبک زندگی چه کارکردهایی برای فرد، گروه یا جامعه دارد و پیآ مد هر سبک زندگی در سطوح سه گانه مذکور چیست؟ مباحث متعددی درباره پیامدهای سبک زندگی مطرح شده است که ایده های مندرج در برخی از آن ها را در ادامه بررسی می کنیم.
سبک زندگی نقش مهمی در خلق هویت فردی و جمعی دارد. توالی ایده ها از زیمل تا گیدنز و بقیه محققان، دال بر آن است که سبک زندگی ها قادرند مشخصه های هویتی و الگوی انتخاب های رفتاری افراد( گیدنز، ۱۳۷۸ : ۱۲۹-۱۱۹)هویت های سیاسی (روبرتز و فاگان ، ۵:۱۹۹۹) جنبه هایی از حافظه تاریخی (چینی، منتشر نشده: ۵۵ ) و نگرش افراد درباره مصرف در دنیای جدید را شکل دهند (باکاک، ۱۳۸۱ ). ویل از قول گلاسر نقل می کند که خلأ ناشی از فقدان دین در جوامع مدرن از طرف سبک های زندگی و قهرمانان پر می‌شود (ویل،۲۰۰۰ ۴۲ ? و سوبل بروز سبک های زندگی را پاسخی به بی هنجاری جهان و عرفی شدن فزاینده آن می داند(سوبل، ۱۹۸۱: ۳)
دوماتزیه سبک زندگی فرهنگی و شیوه گذران اوقات فراغت را بر شکل دهی به شخصیت افراد نیز مؤثر دانسته است (کوچ وسر،۴۱۵:۱۹۹۱)نکته بسیار در خور تأمل، نقش سبک زندگی در ایجاد مشروعیت اجتماعی است. به عقیده شیز، سبک زندگی ها قادرند از طریق ایجاد مشروعیت اجتماعی به ایجاد قدرت فرهنگی و نهایتاًبه قدرت سیاسی و جتماعی منجر شوند (شیز، ۱۹۸۷: ۲۵۰) با توجه به نقشی که انتظارمی رود دانشگاه ها در جامعه جدید و بالاخص در جوامع در حال توسعه ایفا کنند، داشتن مشروعیت اجتماعی بسیار حائز اهمیت است.
سبک زندگی، دارای تعاملی دوسویه با سرمایه فرهنگی است. سرمایه فرهنگی فرد یا خانواده می ­تواند سبب ایجاد برخی سبک های زندگی شود و سبک زندگی نیز می ­تواند در جهت افزایش سرمایه فرهنگی باشد. این رابطه برای نظام های اجتماعی جدید که یکی از راه های اساسی تحرک اجتماعی در آن ها موفقیت تحصیلی است، بسیار اهمیت دارد.
۲-۵-۲ جمع‌بندی شاخص‌ها ازمنظر نظریه پردازان:
شاخص‌های سبک زندگی: شاخص‌های سبک زندگی ازگستردگی زیادی برخوردار است؛ به گونه‌ای که راجر برون معتقد است: این شاخص‌ها، در بی‌اهمیت‌ترین چیزها ازقبیل: عادات نوشیدن و خوردن سالاد شکل گرفته تا انتخاب کلمات و طرز پوشش و عادت نشستن، هم‌چنین، شیوه‌های تربیت کودکان (مثلاً میزان سخت‌گیری به آن‌ها درمورد دستشویی و نظافت)، رفتارهای جنسی، بهداشتی، مذهبی و سیاسی و میزان عصبی یا روانی بودن ( براون^[۱۵]، ۱۹۶۵: ۱۳۲) بنابراین، دراین پژوهش سعی بر این است که ، صرفاً برخی ازشاخص‌ها که ازسایرین ملموس‌تر و کاربردی‌تر است، اشاره شود.
ماکس وبر: شیوه‌های رفتار، لباس پوشیدن، سخن گفتن، اندیشیدن و نگرش‌هایی که مشخص‌کننده‌ی گروه‌های منزلتی متفاوت می باشد (تامین، ۱۳۷۳: ۱۱۰)؛
تورستین وبلن: اثاثیه و دکوراسیون منزل، نوع پوشاک و لباس، رفتارهای بیان‌گر نجیب‌زادگی و طبقه‌مرفه، شیوه‌های گذران اوقات فراغت و تفریح، داشتن پیشخدمت و…
گوردُن: الگوهای مصرف، نوع لباس، نحوه صحبت‌کردن، نگرش‌ها و الگوهای مربوط به نقاط تمرکز علاقه‌مندی درفرهنگ مانند امور جنسی، عقلانیت، دین، خانواده، میهن دوستی، آموزش، هنرها و ورزش را نام برده است (گُردن،۱۹۶۳: ۱۹)
ویلیام لوید وارنر: محل اقامت خانواده، شیوه‌ کسب معاش، نحوه گذران اوقات‌ فراغت و سلیقه فرهنگی، تفریحات وسلیقه‌های ورزشی، به تفاوت‌های دینی و چشم‌اندازهای اخلاقی، ارزش‌های سیاسی، الگوهای زندگی خانوادگی، روابط زناشویی و تربیت کودک درتحقیقات خود پرداخته‌است (تامین، ۱۳۷۳: ۱۴۴-۱۳۷)
ون هوتن: اثاثیه، اشیاء هنری، انواع لباس پوشیدن، متون خواندنی، آلات موسیقی، سلیقه درغذا و مشروبات، روش پخت، نوع صحبت کردن درخانه (چه درکلمات و گرامر، چه درعناوین گفتگوها) نوع گذران اوقات فراغت، بودجه‌بندی، روابط با فرزندان، ضوابط و روش‌های تربیت کودک، تراکم جمعیت ساکن درخانه و محل (پرسروصدابودن…) نوع و ویژگی‌های اشتغال (اعضای خانواده، نوع لباس کار یا محل کار، فاصله محل کار تا خانه، میزان مأموریت‌ها و زمان دوری ازخانه) (مهدوی کنی، ۱۳۸۷: ۶۱)
گیدنز: پوشاک و لباس، خوردن ونوع غذاونوشیدنی، محیط کار و کلیه انتخاب‌های سرنوشت سازندگی مدنظر می‌باشد که وی معتقداست این شاخص‌ها، درچگونه بودن افراد درجامعه بسیارمؤثرهستند و درواقع بیان‌گر هویت فردی آنان درقالب الگوهای سبک‌های زندگی می‌باشد (گیدنز، ۱۳۷۸: ۱۲۰).
بوردیو درکتاب تمایز شاخص های سبک‌ زندگی را ابتدا همان دارایی کالاهای تجملی یا فرهنگی‌ای می‌داند که افراد جمع نموده اند؛ مانند: خانه، ویلا، قایق تفریحی، ماشین، اثاثیه، نقاشی‌ها، کتاب‌ها، نوشابه‌ها، سیگارها، عطر، لباس‌ها و سپس، انواع فعالیت‌هایی که ازدیگران متمایز می‌کنند ازقبیل: ورزش‌ها، بازی‌ها، تفریحات (پیاده‌روی یا کوه‌پیمایی، اسکی یا سوارکاری، گلف یا تنیس)، لباس پوشیدن، رسیدگی به ظاهر بدن خود، نحوه استفاده اززبان (بوردیو،۱۹۸۴: ۱۷۳)
۲-۵-۳ جمع بندی موضوعی شاخص های سبک زندگی
رفتار فردی: مدیریت بدن و خود‌آرایی، انتخاب پوشاک و خوراک
رفتار خانوادگی: اثاثیه منزل، شیوه آرایش منزل، داشتن پیش‌خدمت، تفسیم‌بندی فضاهای خصوصی و فضاهای عمومی، نام‌گذاری فرزندان، ضوابط و روش‌های تربیت کودک؛ رفتار اجتماعی: انتخاب ماشین، مسکن و دوستان، شغل و جایگاه شغلی؛
رفتار فرهنگی: استفاده ازرایانه و اینترنت، مدرک تحصیلی، مطالعه کردن (کتاب، روزنامه و مجله)، بازدید ازموزه‌ها و رفتن به نمایشگاه‌های هنری، اهمیت دادن به کالاهای هنری مانند تابلوهای نقاشی، شرکت کردن درانواع فعالیت‌های هنری؛
رفتارهای فراغتی: مشاهده رسانه‌ها (تلویزیون و ماهواره)، رفتن به تئاتر وسینما، موسیقی گوش کردن، ورزش کردن، دسترسی به ماهواره، برنامه‌ریزی برای تعطیلات و رفتن به مسافرت، استراحت کردن، تفریحات وگردش‌های تفریحی ، دیدوبازدیدهای عمومی، بازدید ازنمایشگاه‌های عمومی؛
رفتار اقتصادی: الگوی مصرف، چگونگی استفاده نمودن ازپول، قدرت خرید، مطابق مدروزخریدکردن؛
رفتار سیاسی: عضویت در گروه‌ها و احزاب سیاسی، شرکت در همه انتخابات، میانگین میزان به فکر مسائل سیاسی بودن، اطلاع ازاخبارسیاسی روز؛
دین‌داری: شرکت دراجتماعات دینی، حضور دراماکن مذهبی، انجام دادن مناسک دینی
۲-۶ مدل سبک زندگی موردنظر تحقیق حاضر
دسته بندی های متعددی از شاخص های سبک زندگی صورت گرفته است که در این تحقیق چهار شاخص مد نظر محقق می باشد. این چهار شاخص به نوعی مهم ترین شاخص ها برای ارزیابی سبک زندگی های افراد و جوامع مختلف می باشند.
شاخصه های علمی در مطالعات سبک زندگی را می توان به دو دسته تقسیم کرد: اول شاخصه هایی که بیشتر در مباحث نظری مفید هستند و دوم شاخصه هایی که کارآمدی و اثربخشی عینی دارند و می توانند به عنوان شاخصه های عینی قلمداد شوند. اول شاخص های نظری( ۱٫ مطالعه­ ارزش ها۲٫ مطالعه­ هویت). دوم : شاخصه هایی عینی( ۱٫الگوی مصرف و کالاهای مصرفی ۲٫ الگوی تفریح)؛ اما محور کل این مطالعات الگوی مصرف و کالاهای مصرفی است؛ چرا که بخشی از سبک زندگی با مصرف انواع مختلف کالاها و خدمات به دست می آید. افراد کالاهایی را می خرند تا سبک زندگی­شان را نشان دهند. پس«ساختن» و تولید یک سبک زندگی جدید نیز به وسیله کالاهای مصرفی صورت می پذیرد. در تحقیقات عصر مدرن یکی از اصلی ترین راه های تولید سبک زندگی جدید قابل « مد» شدن آن، تلقی شده است و اساساً این کالاست که قابلیت مد شدن را دارد. به همین خاطر نیز صنایعی ایجاد شده که به طور مستقیم به تولید کالاهای مصرفی و مد در سبک زندگی بپردازد. این کالاها یا کالاهای ارزشی و هویتی هستند و یا کالاهای مصرفی دیگری از جمله کالاهای مصرفی در اوقات فراغت(مهدیزاده:۵۹)
برای اینکه هر یک از این شاخص ها(مصرف، الگوی فراغت، ارزشها و هویت) را بهتر درک کنیم، باید به عنصر محوری شکل دهنده هر یک از این شاخص ها اشاره کنیم. ما در این تحقیق، عناصر محوری را به آثار نظریه پردازان غربی و نیز تا حدی متفکرین داخل کشور مستند نموده ایم. با توجه به مطالبی که در مقدمه پیرامون عوالم دینی و مدرن ذکر شد، برای هر کدام از این شاخص ها، زیرشاخه‌هایی به شکل زیر در نظر گرفته شده است:
الگوی مصرف (دینی و مدرن)، ارزش ها ( دینی و مدرن)، الگوی تفریح ( دینی و مدرن)، هویت ( دینی، مدرن)
۲-۶-۱ عناصر محوری و زیر مجموعه زیرشاخه ها :
طبق نظریاتی که از اندیشمندان خارجی و همچنین مطابق با نظرسنجی از اساتید داخلی با بهره گرفتن از پرسشنامه اساتید که در قسمت ضمایم آورده شده است، جمع بندی گویه های هرشاخص بدین گونه است: درنقطه مرکزی و معیار اصلی «مصرف دینی» مؤلفه «اعتدال»، « مطابق با نیاز بودن» و برای «مصرف مدرن» مؤلفه «لذت گرایی»، « نیاز کاذب»،«مصرف برای دوری از زندگی تکراری» و «مدگرایی» است. برای «الگوی تفریح دینی» مؤلفه «عبرت»، « در راستای هدف بودن» و برای «الگوی تفریح مدرن» مؤلفه « لذت گرایی و گذران وقت»، « تفریح به عنوان خود هدف» مد نظر است. برای « ارزش‌های دینی» مؤلفه « خدامحوری» و برای « ارزش‌های مدرن» مؤلفه « بشر محوری» مد نظر است. البته برای ارزش ها دو معیار فرعی دیگر نیز مطرح شده است که عبارتند از: «قرض گرفتن یا نگرفتن برای خرید پوشاک » و « تاثیر فقر دیگران و همنوعان در میزان و کیفیت خرید». برای «هویت دینی» مؤلفه «معرفی کننده به عنوان فردی دین مدار»، « توجه به نظرات خانواده در خرید و یا خانواده محوری» و برای «هویت مدرن» مؤلفه «نشان دادن به دیگران و تمایز از دیگران» مورد نظر است. به مستندات هر کدام از این عناصر محوری در ذیل شاخص ها به طور جداگانه اشاره می­گردد.
اولین شاخص مقوله مصرف و یا به عبارتی الگوی مصرفی است که ما در تصمیم ها و خریدهایمان مطابق با آن عمل می نماییم.
۲-۶-۱-۱ مصرف
پیشینه مطالعه مقوله مصرف به عنوان مقوله ای جامعه شناختی به اواخر قرن نوزدهم میلادی و آغاز قرن بیستم باز می گردد. پیش از این ، مصرف مقوله ای صرفا اقتصادی شمرده می شد وفقط از همین منظر مورد توجه قرار می گرفت. دراین دوره است که برای اولین بار مصرف یا به عبارت دقیقتر شیوه مصرف کردن، به منزله پدیده ای مرتبط با فرهنگ وجهان بینی ای خاص توسط ماکس وبر مورد توجه قرار می گیرد. مطالعاتی در مورد جایگاه مصرف نزد مصرف کنندگان کلان شهرها توسط زیمل و در ارتباط با نحوه استفاده نوکیسه گان آمریکایی از مصرف برای تعیین هویت اجتماعی خویش توسط وبلن صورت گرفته است. رابرت باکاک دوران مدرن را دورانی می داند که تفوق وجهانی شدنش با عقلانی شدن و محدود ماندن مصرف همراه بود، حال آنکه امروز هر چند مصرف همچنان نقش محوری خویش را در شکل دهی به تمدن غرب ایفا می کند، اما این دیگر آن مصرف عقلانی ومحدود نیست بلکه مصرف بی حد ومرزی است که با نیازهای روزمره وخواست های بنیادین افراد بی ارتباط بوده و در واقع بازگویی تمامی آمال وآرزوهای سرکوفته بشر است.( باکاک،یادداشت)
هر چند مصرف تابع وضعیت اقتصادی افراد است اما تنها عامل تعیین کننده نیست وعوامل فرهنگی واجتماعی گاهی باعث نادیده گرفته شدن وضعیت اقتصادی نیز می شوند.بنابراین می شود گفت مصرف بیشتر مبتنی بر خواست است و نه نیاز.
به هر حال در شکل بندی سرمایه داری غرب ، با به کاربردن نشانه ها ونمادها برای فروش محصولات به خیل عظیم مصرف کنندگان، مصرف بامیل آمیخته شده است.امیالی که اشخاص دارند به واسطه مصرف اشیایی مانند پوشاک یا سبکی از مبلمان به فرد مشخصی تبدیل شوند حتی در دوره های رکود اقتصادی نیز از بین نمی روند.( باکاک، ۴)
اگر «مدرن» مستلزم یک جامعه صنعتی شهری و سرمایه داری بود که درآن طبقه اجتماعی – اقتصادی هنوز ویژگی مردم واحساس آنها را درباره انکه چه کسی هستند وهویت آنان را تعیین می کرد؛ پسامدرن مستلزم یک شکل بندی اجتماعی پساصنعتی ، محلی وحتی پساسرمایه داری بود که در آن امتیازات قدیمی وباثبات برای ایجاد حس هویت مردم تغییر کرده بود. در شرایط پسامدرن هویتها قابل انعطاف تر شدند و در گرد یک حالت تغییر بالقوه ، اگر نگوییم بالفعل، شناور شدند. مصرف متضمن از بین رفتن نقش محوری ای است که پیش از این، کار تولیدی در زندگی مردم، حس هویت آنان واینکه چه کسانی هستند داشت. به جای نقش های کاری، این نقش انواع صورت بندی های خانوادگی، انواع رفاقت های جنسی، گذران اوقات فراغت ومصرف به طور کلی است که برای مردم اهمیت هر چه بیشتری یافته است.( باکاک، ۵)
ورودی همه لذت های مادی حواس پنجگانه است، ولی اصل لذت مربوط به روح است. اگر انسان درکی از وضعیت بالاتر نداشته باشد، حرکتی نمی کند. در تمن غرب مادیات جای معنویات و مدگرایی جای تکامل طلبی را گرفته است. مد جدید در بعضی از موارد مزایایی داردو مثلاً ماشین جدید نسبت به مد قبلی خود کارایی هایی بیشتر دارد. اما در بیشتر اوقات هیچ مزیتی در کار نیست؛ مثلاً رنگ متالیک با رنگ سفید تفاوت چندانی ندارد. اما هر سال یک رنگ مد است. در مواردی هم که مزیت وجود دارداصل نیاز به خاطر مزیت نیست؛ بلکه به خاطر توهمی به نام مد است. غرب مدام دنبال درست کردن نیاز کاذب است؛ چون انسان در آن فضا، سیر در امور معنوی را تجربه نکرده و برای خدا هم حرکت نمی کند، پس برای حرکت لازم است از این نیاز کاذب به عنوان انگیزه استفاده کند. هر چه انسان از سایر انسان ها جدا و به خودش محدودتر شود، لذت طلب تر می شود. (معلمی: ۷۹)

اوپادایولا و همکاران در سال ۲۰۰۶، پیشنهاد کردند به علت پایین بودن وراثت پذیری عملکرد، گزینش غیر مستقیم برای عملکرد از طریق برخی صفات مربوط به بلال از قبیل تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف در بلال می تواند موثر باشد. عملکرد دانه تحت تاثیر شدید محیط قرار دارد و از وراثت پذیری پایین برخوردار است، لذا انتخاب مستقیم برای عملکرد دانه در نسل های در حال تفکیک غیر قابل اعتماد می باشد. بنابراین شناسایی صفاتی که همبستگی بالایی با آن داشته باشند و از وراثت پذیری بالایی برخوردار بوده و اندازه گیری آن ها راحت و کم هزینه باشد، برای اصلاح گران حایز اهمیت است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

رودز در سال ۱۹۹۲ نتیجه گرفت که فقط زمانی که مکان و عمل ژن ها معلوم شد پرسش مربوط به غالبیت در مقابل فوق غالبیت برای هر لکوس سهیم در هتروزیس حل خواهد شد.
طی تحقیقی به منظور برآورد هتروزیس و ترکیب پذیری در ذرت نشان داد که تقریبا بیش از ۵٠ درصد از دورگ ها در ارتباط با صفات مورد بررسی نسبت به والد برترشان هتروزیس نشان دادند. بیشترین مقدار متوسط هتروزیس برای عملکرد دانه و کمترین آن برای تعداد ردیف دانه به دست آمد. صفت تعداد روز از کاشت تا ظهور۵٠ درصد از گلهای تاجی هتروزیس منفی نشان داد. گر چه کلیه صفات از توارث پذیری عمومی بالائی برخوردار بودند (۸۵ درصد تا ۹۵ درصد) ولی توارث پذیری خصوصی آنها نسبتا پائین و کمترین آن مربوط به تعداد ردیف دانه و پس از آن عملکرد دانه به ترتیب (۲۳تا ۳۸ درصد) بود. بیشترین توارث پذیری خصوصی برای صفت تعداد روز از کاشت تا رسیدگی و به مقدار۷۴ درصد به دست آمد (رضایی و همکاران، ۱۳۸۴).
رضایی و همکاران در سال ۲۰۰۴ گزارش کردند که برای عملکرد دانه، بیشتر دو رگ ها نسبت به والد برتر هتروزیس نشان دادند، واسال و همکاران در سال ۱۹۹۳ گزارش کردند که برای این صفت، هتروزیس والد برتر در اکثر تلاقی ها پایین بود.
تولنار و همکاران در سال ۲۰۰۴ بیش ترین مقدار متوسط هتروزیس را برای صفت عملکرد دانه گزارش کردند (Tollenaar et al., 2004).
طی تحقیقی با عنوان مطالعه وراثت پذیری و همبستگی صفات کمی روی هیبریدهای سینگل کراس ذرت، بیش ترین درصد وراثت پذیری برای صفت عملکرد هزار دانه گزارش شد (Sujiprihati et al., 2003).
هشت لاین اینبرد ذرت را در شرایط مزرعه و گلخانه مطالعه گردید. این محققین نشان دادند که اثر ژن برای ارتفاع بوته و عملکرد دانه از نوع فوق غالبیت و برای طول بلال و تعدا برگ از نوع غلبه کامل می باشد. همچنین وراثت پذیری عمومی برای صفات ارتفاع بوته و عملکرد به ترتیب ۸۸ و ۷۴ درصد گزارش شد(Rood and Magor, 1981).
رویلا و همکاران در سال ۲۰۰۰ طی مطالعه خود روی اصلاح گروه های هتروتیکی ذرت شیرین با بهره گرفتن از تلاقی سه رقم ذرت اسپانیایی (su) و سه رقم ذرت شیرین (su) نشان دادند که اختلاف معنی داری در هتروزیس موثر و میانگین هتروزیس برای تمام صفات ( عملکرد دانه، ارتفاع بوته، تعداد دانه در ردیف) وجود دارد (Revilla et al., 2000).
دیکرت و همکاران طی مطالعه ای که روی درصد هتروزیس برای صفات کمی واریته های ذرت شیرین انجام گرفت، درصد هتروزیس متوسط برای صفت ارتفاع بوته ۹ درصد و برای ردیف دانه ۸/۰- درصد گزارش نمود (Dickert et al., 2002)، همچنین رولا و همکاران برای صفت ارتفاع بوته ۹/۷ درصد را اعلام نمودند (Revilla et al., 1997).
ارداس برای عملکرد واریته های اسپانیایی، درصد هتروریس متوسط را ۲۱ درصد گزارش نمود (Ordas, 1991).
گالارتا و الورز در سال ۲۰۰۱، در مطالعه خود قابلیت توارث بالایی برای صفات ارتفاع بوته و بلال، تعداد گره بلال، طول بلال، قطر بلال، تعداد دانه در ردیف و وزن چوب بلال گزارش شد. آن ها با بهره گرفتن از تجزیه کلاستر این ژرم پلاسم را در هفت گروه مختلف تقسیم بندی کردند (Galareta and Alvarez, 2001).
طی تحقیقی که با عنوان میزان ترکیب پذیری و هتروزیس در ذرت صورت گرفت، دامنه ی وراثت پذیری عمومی از ۱۶ درصد برای عمق دانه تا ۹۳ درصد برای تعداد ردیف دانه در بلال گزارش شد، همچنین بیش ترین مقدار درصد هتروزیس برای عملکرد دانه (۳۹/۴۸ درصد) و کمترین مقدار آن برای طول بلال (۱۶/۱ درصد) می باشد.
طی مطالعه ای درصد تغییرات هتروزیس برای صفات عملکرد دانه، تاریخ ظهور تاسل، تاریخ ظهور رشته های ابریشمی، ارتفاع بوته، ارتفاع بلال به ترتیب: ۱۱/۹تا (۶۰/۱۷-)، (۳۹/۰- ) تا (-۵۰/۱۵)، (۱۶/۱) تا (۳۶/۱۲-)، (۶۹/۱) تا (۷۳/۳۷-)، (۳۴/۴) تا (۳۴/۳۳-) بود، که برای صفات تاریخ ظهور تاسل و رشته های ابریشمی هتروزیس منفی و معنی دار گزارش شد ((Maryam and Jones, 1985.
گانگولی و همکاران در سال ۱۹۸۹، نیز برای این دو صفت هتروزیس منفی و معنی دار اعلام کردند (Ganguli et al., 1989)
دبنات در سال ۱۹۹۲، طی مطالعه خود در بین ۲۱ واریته و ۵ تلاقی برای صفت عملکرد دانه، هتروزیس مثبت و معنی دار با درصد ۷۱/۹ برای تلاقی Q₂ * Q₃ گزارش نمود (Debnath, 1992).
روی و همکاران در سال ۱۹۹۸، نیز برای عملکرد دانه هتروزیس مثبت و معنی دار اعلام کردند (. (Roy et al., 1998
تولید واریته‎های هیبرید ذرت و قابلیت ترکیب‎پذیری
بهترین روش اصلاحی جهت افزایش عملکرد ذرت در واحد سطح تولید ارقام هیبرید است (Hallauer and Miranda, 1988). این روش عمدتاً بر فرضیه وجود هتروزیس در نتاج حاصل از دورگ ‌گیری استوار می‌باشد و بنابر این بدلیل محدود بودن سطح زیر کشت، راندمان تولید افزایش یافته که این خود هدف اصلی در خود کفائی کشاورزی است. از طرف دیگر به خاطرکمبود زمین زراعی و منابع آبی می‌توان با بهره گرفتن از سیستم چند کشتی در سال، حداکثر استفاده از زمین زراعی را برد و برای این منظور هیبریدهای زود رس پیشنهاد می‌شود که بتوان آنها را بعد از برداشت غلات کشت نمود و ثانیاً آن که با افزایش تراکم، کمبود عملکرد هیبریدهای زود رس نسبت به هیبریدهای دیر رس را جبران کرد (Poehlman, 1986).
رمز موفقیت در تهیه واریته‎های هیبرید به توانایی به‎نژادگر در دست‌یابی به ترکیب مناسبی از لاینهای خالص جهت ایجاد هیبرید‎های برتر بستگی دارد. برای این منظور بهتر است از لاینهای اینبردی استفاده گردد که به دلیل خلوص و فاصله ژنتیکی‌ آنها (که سبب هتروزیس بیشتر در نتاج می‌شوند)، دارای قدرت ترکیبی مناسبی برای صفات مطلوب مورد نظر باشند تا ترکیب ژنی صفات خود را به نتاج منتقل کند. برای این منظور نیاز به ارزیابی لاینها از لحاظ قدرت ترکیب‎پذیری‎ و اثرات ژنی کنترل کننده صفات می‎باشد تا بر اساس این پارامترها بتوان لاینهای مطلوب را انتخاب کرد (Hallauer and Miranda, 1988).
قدرت ترکیب پذیری عبارت از توانایی نسبی یک لاین اینبرد یا یک توده در انتقال یک یا چند صفت مطلوب به نتاج می باشد. لاینهایی که قدرت انتقال بیشتری برای صفات مطلوب خود داشته باشند هیبرید مطلوب‎تری تولید می کنند زیرا انتظار می‌رود با تجمع صفات مطلوب دو یا چند لاین در یک هیبرید، برتری نسبت به والدین حاصل گردد که همان هتروزیس است. بنابراین باید در مرحله اول قدرت ترکیب پذیریها مشخص گردد تا بر این اساس از لاینهای برتر برای تهیه هیبرید استفاده شود (Hallauer and Miranda, 1988).
قدرت ترکیب پذیری به دو نوع قدرت ترکیب پذیری عمومی وخصوصی تقسیم می شود. قدرت ترکیب پذیری عمومی به قدرت نمایش متوسط یک لاین در تعدادی از دو‎رگها اطلاق می‌شود و از اثرات افزایشی ژنها نشأت می گیرد. قدرت ترکیب پذیری خصوصی به توان یک لاین خاص در ترکیب معین گفته می شود و متشکل از اثرات غالبیت واپیستازی ژنها است. در یک برنامه‎ای اصلاحی موفق جهت ایجاد هیبریدهای جدید هر دو نوع ترکیب پذیری اهمیت دارند (Hallauer and Miranda, 1988).
برای ارزیابی و تعیین بهترین هیبرید بایستی ترکیب پذیری عمومی و ترکیب پذیری خصوصی را به دست آورد، به این معنی که در تهیه هیبرید ها باید از هر دو واریانس افزایشی و غیر افزایشی استفاده شود (Sing et al., 1998)، در حالی که توانایی ترکیب پذیری خصوصی انعکاس اهمیت اثر غیر افزایشی در ترکیب هیبریدهای حساس است (Basal and Turgut, 2005).
تجزیه های چند متغیره
تجزیه‌های فوق، از جمله روش های تجزیه یک متغیره می‌باشند، زیرا فقط با تجزیه تغییرات در یک متغیر تصادفی سر و کار دارند. این موضوع حتی در مورد رگرسیون چندگانه نیز صدق می‌کند، چون در این روش فقط تغییرات یک متغیر وابسته مد نظر می‌باشد. برعکس هدف کلی از تجزیه چند متغیره، در نظر گرفتن چندین متغیر تصادفی بطور همزمان می‌باشد که با یکدیگر در ارتباط بوده و هر یک از آنها در ابتدای تجزیه داده‌ها از نظر محقق دارای اهمیت یکسانی هستند.
تجزیه خوشه‌ای تجزیه خوشه‌ای
دلایل زیادی را می‌توان برای ارزشمند بودن تجزیه خوشه‌ای^[۸] ارائه داد. اولاً تجزیه خوشه‌ای می‌تواند در پیدا کردن گروه های واقعی کمک ساز باشد. ثانیاً تجزیه خوشه‌ای می‌تواند برای کاهش داده‌ها مفید باشد.
الگوریتم‌های زیادی برای تجزیه خوشه‌ای پیشنهاد شده است. دو نوع خاص آن عبارتند از:
روش های طبقاتی
این روش ها در نهایت دندروگرامی را ایجاد می‌کنند. این روش ها با محاسبه فاصله هر فرد یا صفت از سایر افراد یا صفات شروع می‌شود. سپس گروه های افراد یا صفات با بهره گرفتن از فرایند تجمعی یا تقسیم تشکیل می‌گردند. در روش تجمعی، هر فرد یا صفت در ابتدا یک گروه مجزا را تشکیل می‌دهد. سپس گروه های نزدیک به‌هم به تدریج ترکیب می‌شوند تا در نهایت کلیه افراد در یک گروه قرار می‌گیرند. سپس این گروه به دو گروه و دو گروه به چند گروه به نحوی تقسیم می‌شوند که در نهایت هر فرد در گروه خود جای گیرد (مقدم و همکاران، ۱۳۷۳).
روش های تقسیم بندی
در این حالت افراد را می‌توان در مراحل مختلف به گروه ها وارد یا از آنها خارج نمود. برای شروع، تعدادی از مراکز گروهی کم و بیش اختیاری انتخاب و افراد را در گروه هایی که به مراکز آنها نزدیکتر هستند قرار می‌دهند، سپس مراکز جدید با افراد موجود در هر گروه محاسبه می شوند. در این صورت اگر یک فرد به مرکز گروه جدیدی نزدیکتر از گروه خود باشد به آن گروه جدید منتقل می‌گردد. پس گروه های نزدیک با هم ترکیب و گروه های دور از هم تفکیک می‌شوند. عملیات تکرار می‌گردد تا این که یک حالت پایدار با تعداد گروه های از پیش تعیین شده به دست آیند (مقدم و همکاران، ۱۳۷۳).
در روش های طبقاتی برای محاسبه ی ضرایب فاصله یا تشابه در صفات کمی روش های متفاوتی وضریب متوسط فاصله اقلیدسی^[۹]، ضریب تفاوت شکل، ضریب کسینوس^[۱۰]، ضریب همبستگی^[۱۱]، ضریب متریک کامبرا^[۱۲]، ضریب بری^[۱۳] و فاصله مینسکاوسکی^[۱۴].
روش های طبقاتی شامل روش های تجمعی و روش تقسیم می‌باشند. روش های تجمعی انواع مختلفی دارد که پاره ای از آنها شامل روش‌های دسته‌بندی: همبستگی منفرد^[۱۵]، همبستگی کامل^[۱۶]، همبستگی متوسط^[۱۷]، روش محوری^[۱۸]، میانه^[۱۹] و روش دسته ‌بندی حداقل واریانس^[۲۰] می‌باشد (مقدم و همکاران، ۱۳۷۳؛ خواجه نوری، ۱۳۷۲؛ رضایی و سلطانی، ۱۳۸۲).
لی و همکاران در سال۲۰۰۵ در بررسی چندین صفت کمی در هیبرید دانه سخت ذرت ۱۰ کلاستر جهت گروه بندی به دست آوردند. روش هایی که در کلاستر بندی هیبریدها استفاده نمودند شامل همبستگی کامل و حداقل واریانس Ward بود (Lee et al., 2005).
در تحقیقی دیگر که توسط کریمی زاده و همکاران در سال ۱۳۸۵ در طی دو سال در چهار منطقه بر روی پایداری هیبریدهای زودرس ذرت انجام شد، با بهره گرفتن از چهار روش تجزیه خوشه ای اثر متقابل ژنوتیپ و محیط را بررسی کردند.
تجزیه به مؤلفه‌های اصلی
تکنیک تجزیه به مؤلفه‌های اصلی^[۲۱] برای اولین بار توسط کارل پیرسون در سال۱۹۹۰، شرح داده شد. وی معتقد بود که این روش راه‌حل مناسبی برای برخی از مسائل مورد توجه دانشمندان بیومتری می‌باشد. با وجود این، پیرسون یک روش علمی برای محاسبه بیش از دو یا سه متغیر را ارائه نمود. روش های محاسبات عملی سالها بعد توسط هتلینگ در سال ۱۹۳۳، توضیح داده شد.
تجزیه به مؤلفه‌های اصلی (PCA) روشی است که ابعاد داده‌ها را به وسیله ی اجزای یک ماتریس کوواریانس بین متغیرها کاهش می‌دهد. هدف از این تجزیه، یافتن ترکیباتی از متغیرهای تحت تجزیه جهت ایجاد شاخص‌های مستقل (غیر‌همبسته) می‌باشد. عدم همبستگی بین این شاخص‌ها (مؤلفه‌ها) یک ویژگی مفیدی است، زیرا عدم همبستگی به‌این معنی است که مؤلفه‌ها جنبه‌های متفاوتی از داده‌ها را اندازه‌گیری می‌نمایند (خواجهنوری، ۱۳۷۲؛ رضایی و سلطانی، ۱۳۸۲).
محاسبات آماری باید به گونه‌ای انجام گیرد که مؤلفه اول بیشترین تغییرات داده‌ها و به همین ترتیب مؤلفه دوم پس از مؤلفه اول بیشترین تغییرات در جنبه دیگر داده‌ها را داشته باشد و این موضوع همچنان ادامه دارد تا مؤلفه آخر و باید به‌گونه‌ای باشد که بتوان برخی از مؤلفه‌ها را به‌خاطر واریانس کم حذف نمود. کاهش تعداد متغیر‌ها بستگی به همبستگی بین آنها دارد. اگر همبستگی بین متغیر‌ها بالا باشد تعداد زیادی متغیر به تعداد کمی مؤلفه کاهش می‌یابد، ولی اگر بین متغیر‌ها همبستگی وجود نداشته باشد تعداد متغیر کاهش نمی‌یابند. در تجزیه مؤلفه‌های اصلی به تعداد متغیر‌ها، مؤلفه اصلی وجود دارد ولی تعداد مؤلفه‌هایی که بیشترین تغییرات را توجیه می‌کنند، حائز اهمیت می‌باشد (مقدم و همکاران، ۱۳۷۳).
در آزمایشی فروزش و همکاران در سال ۱۳۷۹ با انجام تجزیه به مؤلفه های اصلی برای یک سری صفات مرتبط با عملکرد دانه برای دو گروه ارقام فوق العاده زودرس و خیلی زودرس ذرت دانه ای تنها ۲ مؤلفه اصلی را شناسایی کردند که بیش از ۷۸ درصد کل واریانس موجود بین هیبریدها را توجیه می کرد.
احمد زاده در سال ۱۳۷۶ به منظور تعیین بهترین شاخص مقاومت به خشکی، تعداد ۱۴ لاین برگزیده ذرت تحت دو شرایط تنش و بدون تنش، پس از تجزیه به مؤلفه های اصلی، تنها دو مؤلفه را که بیش از ۹۹ درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه می کردند را شناسایی کرد. ایشان مؤلفه اول را که حدود ۵۴. ۷۵ درصد از تغییرات را به خود اختصاص می داد را به نام مؤلفه پتانسیل عملکرد و تحمل به تنش نام گذاری نمود، چرا که این مؤلفه دارای همبستگی بالایی با عملکرد در دو شرایط تنش و بدون تنش، شاخص های مقاومت به خشکی MP، Harm، GMP و STI داشت. هم چنین مؤلفه دوم را به دلیل داشتن همبستگی بالا و معنی دار با شاخص های SSI و TOL به نام عامل حساسیت به تنش نام گذاری کردند که در حدود۱۷/۲۴ درصد از تغییرات کل را توجیه می کرد.
تجزیه به عامل‌ها
همبستگی بین دو صفت همیشه به صورت رابطه علت و معلولی نیست، همبستگی بسیاری از صفات به این دلیل است که این صفات تحت تأثیر عوامل مشترک می‌باشند. یعنی عوامل تأثیر‌گذار مشترک باعث ایجاد همبستگی مشترک شود که به اینها عامل‌ها یا فاکتورهای مشترک می‌گویند. این عوامل ممکن است منشاء ژنتیکی و غیره داشته باشد (مقدم و همکاران، ۱۳۷۳).
از طریق روش تجزیه به عامل‌ها ^[۲۲] این عوامل را می‌توان کشف کرد و میزان تأثیر هر عامل در هر صفت و ژنوتیپ را تعیین نمود. تجزیه به عامل‌ها برای اولین بار توسط چارلز اسپیرمن در سال۱۹۰۴ ابداع گردید. تجزیه به عامل‌ها همچون تجزیه به مؤلفه‌های اصلی برای کاهش تعداد متغیر‌ها استفاده می‌شود. در تجزیه به عامل‌ها، متغیر‌ها به وسیله یک سری عوامل مشترک به هم ربط پیدا می‌کنند که همبستگی بین متغیر‌ها از عوامل ژنتیکی، بیرونی و فرضی ناشی می‌شود. در واقع هر عدد مربوط به یک متغیر تحت تأثیر دو نوع عامل است که شامل عامل‌های مشترک و اختصاصی می‌باشد. هر یک از عوامل مشترک حداقل در دو متغیر مؤثر می‌باشند. عوامل اختصاصی از جمله عوامل مختص همان متغیر می‌باشند. عامل‌های مشترک مستقل از هم می‌باشد. از طریق تجزیه به عامل‌ها می‌توان عامل‌ها‌ی مشترک متأثر در متغیرها را شناسایی کرد (مقدم و همکاران، ۱۳۷۳؛ رضایی و سلطانی، ۱۳۸۲).
برای تجزیه به عامل‌ها اولین مرحله محاسبه ضرایب عامل‌ها می‌باشد که به چند روش انجام می‌شود یکی از روش هایی که معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرد روش استفاده از مؤلفه‌های اصلی (PFA)^[23] می‌باشد، در این روش ابتدا یکسری از مؤلفه‌ها را که دارای واریانس بیشتری می‌باشند انتخاب کرده و معمولاً آن مؤلفه‌هایی را که دارای مقدار مشخصه بیشتر از یک می‌باشند را انتخاب می‌کنند دلیل این امر این است که در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی اجزای قطر اصلی ماتریس کوواریانس _ واریانس متغیر‌های استاندارد شده (ماتریس همبستگی متغیر‌ها) یک می‌باشند و جمع آنها برابر تعداد متغیرها می‌باشد. از سوی دیگر می دانیم که اثر ماتریس برابر جمع مقادیر ویژه یا واریانس مؤلفه‌ها می‌باشند بنابراین به‌راحتی آن مؤلفه‌های دارای واریانس بزرگتر از یک انتخاب و کوچکترها را حذف و چون این مؤلفه‌ها تغییرات زیادی از داده‌ها را توجیه می‌کنند (مقدم و همکاران، ۱۳۷۳).
برای محاسبه بهتر عامل‌ها و ضرایب آنها باید چرخش اورتوگونال یا همبسته انجام گیرد. از بین چرخش‌های اورتوگونال معمولاً چرخش وریماکس انتخاب می‌شود. این چرخش بر این اساس استوار است که واریانس مربع ضرایب هر عامل به بیشترین مقدار خود برسد چون در این صورت است که می توان گفت ضرایب نزدیک به صفر و نزدیک به یک می‌باشند و تفسیر راحت‌تر و بهتر می‌شود، پس از چرخش میزان اشتراک ما تغییری نمی‌کند (خواجهنوری، ۱۳۷۲).
تجزیه به عامل‌ها به‌عنوان یک هنر محسوب می‌شود. از تجزیه به عامل‌ها به‌طور وسیع برای تجزیه داده‌ها استفاده می‌شود و بدون شک بطور گسترده‌ای در آینده نیز استفاده خواهد شد، زیرا به نظر می‌رسد این تکنیک برای درک عمیق ساختار داده‌های چند متغیره مفید باشد. اگر تجزیه به عامل‌ها به‌عنوان روش کاملاً توصیفی در نظر گرفته شود، در آن صورت می‌بایست بعنوان یکی از روش‌های چند متغیره مهم جای خود را پیدا نماید (مقدم و همکاران، ۱۳۷۳).
زینالی و همکاران در سال ۱۳۸۴ در تحقیقی روی ۲۵ رقم هیبرید سینگل کراس ذرت دانه ای پس از اندازه گیری ۲۴ صفت و انجام تجزیه عاملی از طریق تجزیه به مؤلفه های اصلی و چرخش وریماکس روی عامل موقت، در مجموع ۷ عامل مستقل را که ۵/۷۹ درصد از تغییرات داده ها را توجیه می کرد را شناسایی کردند. ایشان عامل اول را که ۸/۲۴ درصد از کل واریانس داده ها را توجیه می کرد را به دلیل وجود ضرایب عاملی بالا برای صفات تعداد روز تا ۵۰ درصد گرده دهی، تعداد روز تا ظهور گل تاجی، تعداد روز تا ظهور کاکل و گل تاجی، خصوصیات فنولوژیکی نامیدند. همچنین دیگر عامل ها را به ترتیب اندازه برگ بلال، رشد گیاه، اجزای عملکرد، خصوصیات چوب بلال و عامل ASI نام گذاری کردند.
رفیعی و همکاران در سال ۱۳۸۱ به منظور بررسی میزان تاثیر تنش خشکی و عناصر غذایی روی عملکرد دانه ذرت در سال زراعی آزمایشی را انجام دادند. آنها نشان دادند که تنش خشکی و عناصر غذایی با تاثیر منفی بر اجزای عملکرد، عملکرد دانه را بیشتر از عملکرد بیولوژیکی کاهش می دهد و در نتیجه موجب کاهش شاخص برداشت می گردد. آنها همچنین با بهره گرفتن از تحلیل چند متغیره و تجزیه واریانس به عامل ها مشخص کردند که از میان ۱۳ عامل ارائه شده، چهار عامل اول حاوی بیش از ۹۰ درصد تغییرات بوده به طوری که عامل اول به تنهایی ۳۴ درصد تغییرات را به خود اختصاص داده و در آن صفات طول بلال، تعداد دانه و شاخص برداشت بیشترین ضرایب را دارا بودند.
در تحقیقی دیگر رمضانی و همکاران در سال ۱۳۸۷ روی هیبریدهای ذرت با بهره گرفتن از تجزیه به عامل ها و دوران وریماکس نشان دادند که ۴ عامل مستقل، مجموعا ۰۳/۹۸ درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه کردند. بر اساس نمودار پراکنش حاصل از دو عامل اصلی اول که عامل های خصوصیات فنولوژیکی و عملکرد نامگذاری کردند.