گُردُن، در جمع­بندی خود چند عامل مهم را در مطالعه سبک زندگی بر می شمرد: الگوهای مصرف، نوع لباس، نحوه صحبت، نگرش ها و الگوهای مربوط به نقاط تمرکز علاقه مندی در فرهنگ مانند امور جنسی، عقلانیت، دین، خانواده، میهن پرستی، آموزش، هنرها و ورزش ها (گردن،۱۹۶۳: ۱۹). پارسونز، در کتاب مشهور خود، (نظام اجتماعی ۱۱ )، جنبه هایی از سبک زندگی را مطرح می کند که ناشی از فناّوری مدرن است و در آن روزها سبک زندگی افراد (به خصوص خانواده ها) را نشان می داده است؛ مواردی مثل خودرو(ها)ی خانواده، یخچال، ماشین لباسشویی و تلویزیون. او معتقد است با توجه به از بین رفتن رواج استفاده از مستخدم، دیگر از این ملاک نمی­ توان بهره برد. او همین تغییرات را در مورد استفاده از اشیای عتیقه، گزارش می کند. چرا که مدرن بودن، دیگر عرصه را برای معیارهای سنتی تنگ کرده است(پارسونز،۱۹۶۴ : ۵۱۵). برلسون و استینر مؤلفه های سبک زندگی را در اوقات فراغت و ذوقیات و نحوه مصرف مناسب پول می جویند؛ مواردی مثل رسیدگی به وضع ظاهری و لباس، آداب معاشرت، سلیقه زیبا شناختی، سرگرمی ها (اعم از تفریحی و ورزشی، از قایق سواری و چوگان گرفته تاتنیس و بولینگ)، خوردنی ها (از شکلات کش دار شیرین گرفته تا نوع نرم و تلخ آن). (برلسون و استینر،۱۹۶۴ : ۴۸۸)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

لوید وارنر، در قالب بررسی سبک زندگی یانکی سیتی افزون بر نحوه گذران اوقات فراغت و تفریحات و سلیقه های ورزشی، به تفاوت های دینی و چشم اندازهای اخلاقی، ارزش های سیاسی، الگوهای زندگی خانوادگی، روابط زناشویی و تربیت کودک در تحقیقات خود اشاره کرده است (مک کی، ۱۹۶۹ : ۷۴-۲۷۵) .
راجر برون، می گوید تفاوت ها در سبک زندگی در بی­ا همیت­ترین چیزها شکل گرفته است .از عادات نوشیدن و خوردن سالاد گرفته تا انتخاب کلمات و طرز پوشیدن و عادت نشستن، همچنین شیوه های تربیت کودکان(مثلاً میزان سخت گیری به آن ها در مورد دستشویی و نظافت)، رفتارهای جنسی، بهداشتی، مذهبی و سیاسی و میزان عصبی یا روانی بودن (برون، ۱۹۶۵ : ۳-۱۳۲) ابرین و دیگران، معتقدند سبک زندگی در شهرنشینیِ آمریکای اواخر دهه ۱۹۶۰ در مواردی مانند محل زندگی، مشارکت های محلی، نوع منزل (با حیاط، گاراژ، کارگاه و … )و نوع مدرسه محل تحصیل فرزندان تجسم می­یافت. ون هوتن ( ابرین و دیگران،۱۹۶۹: ۳۲) عناصر سبک زندگی را در خانواده چنین توصیف می کند: اثاثیه، اشیاء هنری، انواع لباس پوشیدن ها، مواد خواندنی،آلات موسیقی، سلیقه در غذا و مشروبات، روش پخت، نوع صحبت کردن در خانه (چه درکلمات و گرامر، چه در عناوین گفتگوها)، نوع گذران اوقات فراغت، بودجه­بندی، روابط با فرزندان، ضوابط و روش های تربیت کودک، تراکم جمعیت ساکن در خانه و محل (که محدوده حریم های خصوصی و میزان سر و صدا و تعاملات را تعیین می کند)، نوع و ویژگی های اشتغال اعضای شامل (خانواده، نوع لباس کار یا محل کار، فاصله محل کار تا خانه، میزان مأموریت ها، زمان دوری از خانه)(ون هوتن، ۱۹۷۰ : ۴-۷۳)
ون فوسن، بر اهمیت بررسی انجمن هایی که فرد برای غذا، ملاقات ها و یا ازدواج به آن می­پیوندد و همچنین انتخاب میان کنسرت یا مسابقه بوکس، اسکی بازی یا لژ سواری، قایق بادبانی یا پارویی برای اوقات فراغت تأکید کرده است. (ون فوسن،۱۹۷۹ : ۱۵) . بوردیو بررسی سبک زندگی را مطالعه اول، دارایی (کالاهای تجملی یا فرهنگی­ا ی ) می داند که افراد دور خودجمع کرده­ا ند؛ مانند: خانه، ویلا، قایق تفریحی، ماشین، اثاثیه، نقاشی ها، کتاب ها، نوشابه ها،سیگارها، عطر، لباس ها و دوم، فعالیت هایی که با آن خود را متمایز نشان می دهد: ورزش ها،بازی ها، تفریحات(پیاده روی یا کوهپیمایی، اسکی یا سوارکاری، گلف یا تنیس)، لباس پوشیدن، رسیدگی به ظاهر بدن خود، نحوه استفاده از زبان و بودجه­بندی (بوردیو، ۱۹۸۴ : ۴-۱۷۳ و ۲۸۳)
توبی ، در تحقیقی در مورد سبک زندگی سبک ها و مقایسه آن با زندگی هیپی ها، ساختار روابط فردی (زندگی اشتراکی) ، آداب و رسوم (کوتاه نکردن مو و رژیم گیاه خواری، استفاده از داروهای روان گردان و یوگا) انجام داد. (کلاک و بلا، ۱۹۷۶:۷ ) استون ، در بررسی سبک زندگیِ یکی از گروه های مذهبی جدید از مواردی مثل عدم ازدواج، تغییر مکرر مکان اقامت،مصرف مواد روان گردان، پیوستن و جدایی مکرر از گروه های مختلف برای کسب تجربه یاد می کند.( همان: ۱۰۷ ) پیز ، در بررسی پاره فرهنگ جوانان یهودی آمریکا، یکی از چهار محورمطالعه خود را سبک زندگی قرار داد که طی آن این موارد را در نظر خواهی های خود گنجاند: زندگی مشترک قبل از ازدواج، مصرف ماری جوانا، همجنس بازی و زندگی در محیط های اشتراکی (همان: ۲۵۳). رابرت وثنو ، نیز از همین ملاک ها در تحقیق خود در مورد ادیان جدیدآمریکا بهره برده است. لیند پریچارد، در بررسی تغییرات دینی و اعتقادی قرن نوزدهم آمریکا در همین ملاک ها استفاده کرده است (همان: ۳۲۸). کتاب شناخته شده استارک و بینبریج(۱۹۸۵) آینده دین ،که بر پایه نقد تحقیقات وثنو تدوین شده نیز ملاک های فوق را مبنای بررسی های خود قرار داده است.
مارتین سگالن، جامعه شناس فرانسوی، در جمع بندی خود از تحقیقات در مورد سبک زندگی در محدوده مسائل زناشویی سه محور را ارائه می کند: اول، مسکن (فضای داخلی خانه و تقسیم ­بندی فضاهای خصوصی و فضاهای عمومی و تفریحی داخلی و خارجی)؛دوم، معاشرت و شبکه روابط خویشاوندی و اتکا در امور و حوادث و تأثیر این روابط بر نوع گذران اوقات فراغت؛ سوم، نوع نگاه و رفتار در مورد اشتغال زنان و تقسیم کار در زندگی زناشویی ( سگالن، ۱۳۷۰ : ۸۴ و ۲۵۹ ). سگالن، در مورد سبک زندگی در حوزه اقتصادی در خانواده به بررسی نحوه انتقال سرمایه ها (ارث بری) و الگوهای مصرف و تولید می ­پردازد ( همان: ۹- ۲۸۸ ). چنان که هندری و دیگران نقل می کنند، از اواسط دهه ۱۹۸۰ به بعد، ابعاد سلامت و بهداشت به منزله یکی از مؤلفه های سبک زندگی مورد توجه قرار گرفت. از جمله، تحقیقات قابل توجه در این حوزه ( آئرو و دیگران ، ۱۹۸۶ ) است. (هندری و دیگران،۱۳۸۱: ۲۳۱) جی.ای. ویل، معتقد است: سبک زندگی« علاوه بر مصرف… ارزش ها، نگرش ها مسائل جمعیت شناختی، تفاوت های جنسی، موقعیت اقتصادی، شغل، طبقه ­بندی اجتماعی،مشارکت در فعالیت های اوقات فراغت را نیز در بر می گیرد ( ویل ، ۲۱۵:۱۹۸۹)جرالد لسلی و دیگران، به تحقیق قابل توجهی اشاره می کنند که در آن، بیشتر شهرنشینان مورد سؤال، شناخت خود را از موقعیت اجتماعی دیگران با توجه به عوامل سبک زندگی ایشان و در رأس آن لباس و سپس طرز حرکات و سبک محاوره به دست می­آ ورند. لسلی و دیگران، از جمله عوامل سبک زندگی را سلیقه (مثل سلیقه در انتخاب شراب، تجهیزخانه، مواد خواندنی و گذران وقت) و آداب معاشرت و در یک بیان کلی الگوهای مصرف می دانند.) لسلی و دیگران، ۱۹۹۴: ۳۷۰)
و بالاخره فرن، در بحث از روش های تحقیقی پیشرفته گروه متمرکز، به سبک زندگی اشاره کرده و مؤلفه های آن را فعالیت ها (مانند کار، سرگرمی و تفریحات)، علاقه مندی ها (مانند خانواده و رسانه) و عقاید (مانند موضوعات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی) برمی شمرد. (فرن، ۲۰۰۱ : ۱۷۵)
۲-۵-۱ شاخص­ های سبک زندگی و کارکردهای آن
نخستین بار لیزر در سال ۱۹۶۳ سبک زندگی را بر اساس الگوی خرید کالا تعریف می کرد.سبک زندگی دال بر شیوه زندگی متمایز جامعه یا گروه اجتماعی است … …» به نظر وی شیوه­ا ی که بدان طریق مصرف کننده خرید می کند و شیوه­ا ی که بدان طریق کالای خریداری شده مصرف می‌شود»، بازتاب دهنده سبک زندگی مصرف کننده در جامعه است . سوبل نیز تأکید می کند که الگوی مصرف مشاهده شونده ترین و بهترین شاخص سبک زندگی است)سوبل،۱۹۸۱)لامونت و همکارانش نیز ضمن تأکید بر شیوه سازمان دادن زندگی شخصی،الگوی تفریح و مصرف را بهترین شاخص سبک زندگی می دانند (لامونت و همکاران، ۱۹۹۶ : ۳۲)دیوید چینی سبک های زندگی را سازمان اجتماعی مصرف(چینی، منتشر نشده: ۸۹) می خواند.
به اعتقاد وی سبک زندگی راه الگومند مصرف، درک یا ارج نهادن به محصولات فرهنگ مادی است(همان: ۷۱) با عنایت به تعاریف فوق، سبک زندگی، حول محورمصرف سامان می­یابد. با این توضیح، سبک زندگی فرهنگی مجموعه­ا ی از رفتارهای مصرف و فعالیت فرهنگی است که روی هم رفته دارای انسجام­ا ند و در گروه مشخصی ازافراد قابل تشخیص دادنی است. بسته به این که مصرف مادی یا فرهنگی افراد مد نظر باشد، می­توان از سبک زندگی مادی یا فرهنگی سخن گفت.سبک زندگی فرهنگی یا مادی پیامدهای گسترده­ا ی برای زندگی فردی و اجتماعی دارد. سبک زندگی ممکن است عامل بهره ­برداری بهتر از انرژی یا از هم پاشیدن خانواده، تولید الگوهای مهاجرت، میزان جرم و جنایت، بهداشت و توزیع رفتارهای بهداشتی باشد (سوبل، ۱۹۸۱ : ۱۶۹ )
این سؤال هم به لحاظ نظری و هم به دلایل کاربردی مهم است که سبک زندگی چه کارکردهایی برای فرد، گروه یا جامعه دارد و پیآ مد هر سبک زندگی در سطوح سه گانه مذکور چیست؟ مباحث متعددی درباره پیامدهای سبک زندگی مطرح شده است که ایده های مندرج در برخی از آن ها را در ادامه بررسی می کنیم.
سبک زندگی نقش مهمی در خلق هویت فردی و جمعی دارد. توالی ایده ها از زیمل تا گیدنز و بقیه محققان، دال بر آن است که سبک زندگی ها قادرند مشخصه های هویتی و الگوی انتخاب های رفتاری افراد( گیدنز، ۱۳۷۸ : ۱۲۹-۱۱۹)هویت های سیاسی (روبرتز و فاگان ، ۵:۱۹۹۹) جنبه هایی از حافظه تاریخی (چینی، منتشر نشده: ۵۵ ) و نگرش افراد درباره مصرف در دنیای جدید را شکل دهند (باکاک، ۱۳۸۱ ). ویل از قول گلاسر نقل می کند که خلأ ناشی از فقدان دین در جوامع مدرن از طرف سبک های زندگی و قهرمانان پر می‌شود (ویل،۲۰۰۰ ۴۲ ? و سوبل بروز سبک های زندگی را پاسخی به بی هنجاری جهان و عرفی شدن فزاینده آن می داند(سوبل، ۱۹۸۱: ۳)
دوماتزیه سبک زندگی فرهنگی و شیوه گذران اوقات فراغت را بر شکل دهی به شخصیت افراد نیز مؤثر دانسته است (کوچ وسر،۴۱۵:۱۹۹۱)نکته بسیار در خور تأمل، نقش سبک زندگی در ایجاد مشروعیت اجتماعی است. به عقیده شیز، سبک زندگی ها قادرند از طریق ایجاد مشروعیت اجتماعی به ایجاد قدرت فرهنگی و نهایتاًبه قدرت سیاسی و جتماعی منجر شوند (شیز، ۱۹۸۷: ۲۵۰) با توجه به نقشی که انتظارمی رود دانشگاه ها در جامعه جدید و بالاخص در جوامع در حال توسعه ایفا کنند، داشتن مشروعیت اجتماعی بسیار حائز اهمیت است.
سبک زندگی، دارای تعاملی دوسویه با سرمایه فرهنگی است. سرمایه فرهنگی فرد یا خانواده می ­تواند سبب ایجاد برخی سبک های زندگی شود و سبک زندگی نیز می ­تواند در جهت افزایش سرمایه فرهنگی باشد. این رابطه برای نظام های اجتماعی جدید که یکی از راه های اساسی تحرک اجتماعی در آن ها موفقیت تحصیلی است، بسیار اهمیت دارد.
۲-۵-۲ جمع‌بندی شاخص‌ها ازمنظر نظریه پردازان:
شاخص‌های سبک زندگی: شاخص‌های سبک زندگی ازگستردگی زیادی برخوردار است؛ به گونه‌ای که راجر برون معتقد است: این شاخص‌ها، در بی‌اهمیت‌ترین چیزها ازقبیل: عادات نوشیدن و خوردن سالاد شکل گرفته تا انتخاب کلمات و طرز پوشش و عادت نشستن، هم‌چنین، شیوه‌های تربیت کودکان (مثلاً میزان سخت‌گیری به آن‌ها درمورد دستشویی و نظافت)، رفتارهای جنسی، بهداشتی، مذهبی و سیاسی و میزان عصبی یا روانی بودن ( براون^[۱۵]، ۱۹۶۵: ۱۳۲) بنابراین، دراین پژوهش سعی بر این است که ، صرفاً برخی ازشاخص‌ها که ازسایرین ملموس‌تر و کاربردی‌تر است، اشاره شود.
ماکس وبر: شیوه‌های رفتار، لباس پوشیدن، سخن گفتن، اندیشیدن و نگرش‌هایی که مشخص‌کننده‌ی گروه‌های منزلتی متفاوت می باشد (تامین، ۱۳۷۳: ۱۱۰)؛
تورستین وبلن: اثاثیه و دکوراسیون منزل، نوع پوشاک و لباس، رفتارهای بیان‌گر نجیب‌زادگی و طبقه‌مرفه، شیوه‌های گذران اوقات فراغت و تفریح، داشتن پیشخدمت و…
گوردُن: الگوهای مصرف، نوع لباس، نحوه صحبت‌کردن، نگرش‌ها و الگوهای مربوط به نقاط تمرکز علاقه‌مندی درفرهنگ مانند امور جنسی، عقلانیت، دین، خانواده، میهن دوستی، آموزش، هنرها و ورزش را نام برده است (گُردن،۱۹۶۳: ۱۹)
ویلیام لوید وارنر: محل اقامت خانواده، شیوه‌ کسب معاش، نحوه گذران اوقات‌ فراغت و سلیقه فرهنگی، تفریحات وسلیقه‌های ورزشی، به تفاوت‌های دینی و چشم‌اندازهای اخلاقی، ارزش‌های سیاسی، الگوهای زندگی خانوادگی، روابط زناشویی و تربیت کودک درتحقیقات خود پرداخته‌است (تامین، ۱۳۷۳: ۱۴۴-۱۳۷)
ون هوتن: اثاثیه، اشیاء هنری، انواع لباس پوشیدن، متون خواندنی، آلات موسیقی، سلیقه درغذا و مشروبات، روش پخت، نوع صحبت کردن درخانه (چه درکلمات و گرامر، چه درعناوین گفتگوها) نوع گذران اوقات فراغت، بودجه‌بندی، روابط با فرزندان، ضوابط و روش‌های تربیت کودک، تراکم جمعیت ساکن درخانه و محل (پرسروصدابودن…) نوع و ویژگی‌های اشتغال (اعضای خانواده، نوع لباس کار یا محل کار، فاصله محل کار تا خانه، میزان مأموریت‌ها و زمان دوری ازخانه) (مهدوی کنی، ۱۳۸۷: ۶۱)
گیدنز: پوشاک و لباس، خوردن ونوع غذاونوشیدنی، محیط کار و کلیه انتخاب‌های سرنوشت سازندگی مدنظر می‌باشد که وی معتقداست این شاخص‌ها، درچگونه بودن افراد درجامعه بسیارمؤثرهستند و درواقع بیان‌گر هویت فردی آنان درقالب الگوهای سبک‌های زندگی می‌باشد (گیدنز، ۱۳۷۸: ۱۲۰).
بوردیو درکتاب تمایز شاخص های سبک‌ زندگی را ابتدا همان دارایی کالاهای تجملی یا فرهنگی‌ای می‌داند که افراد جمع نموده اند؛ مانند: خانه، ویلا، قایق تفریحی، ماشین، اثاثیه، نقاشی‌ها، کتاب‌ها، نوشابه‌ها، سیگارها، عطر، لباس‌ها و سپس، انواع فعالیت‌هایی که ازدیگران متمایز می‌کنند ازقبیل: ورزش‌ها، بازی‌ها، تفریحات (پیاده‌روی یا کوه‌پیمایی، اسکی یا سوارکاری، گلف یا تنیس)، لباس پوشیدن، رسیدگی به ظاهر بدن خود، نحوه استفاده اززبان (بوردیو،۱۹۸۴: ۱۷۳)
۲-۵-۳ جمع بندی موضوعی شاخص های سبک زندگی
رفتار فردی: مدیریت بدن و خود‌آرایی، انتخاب پوشاک و خوراک
رفتار خانوادگی: اثاثیه منزل، شیوه آرایش منزل، داشتن پیش‌خدمت، تفسیم‌بندی فضاهای خصوصی و فضاهای عمومی، نام‌گذاری فرزندان، ضوابط و روش‌های تربیت کودک؛ رفتار اجتماعی: انتخاب ماشین، مسکن و دوستان، شغل و جایگاه شغلی؛
رفتار فرهنگی: استفاده ازرایانه و اینترنت، مدرک تحصیلی، مطالعه کردن (کتاب، روزنامه و مجله)، بازدید ازموزه‌ها و رفتن به نمایشگاه‌های هنری، اهمیت دادن به کالاهای هنری مانند تابلوهای نقاشی، شرکت کردن درانواع فعالیت‌های هنری؛
رفتارهای فراغتی: مشاهده رسانه‌ها (تلویزیون و ماهواره)، رفتن به تئاتر وسینما، موسیقی گوش کردن، ورزش کردن، دسترسی به ماهواره، برنامه‌ریزی برای تعطیلات و رفتن به مسافرت، استراحت کردن، تفریحات وگردش‌های تفریحی ، دیدوبازدیدهای عمومی، بازدید ازنمایشگاه‌های عمومی؛
رفتار اقتصادی: الگوی مصرف، چگونگی استفاده نمودن ازپول، قدرت خرید، مطابق مدروزخریدکردن؛
رفتار سیاسی: عضویت در گروه‌ها و احزاب سیاسی، شرکت در همه انتخابات، میانگین میزان به فکر مسائل سیاسی بودن، اطلاع ازاخبارسیاسی روز؛
دین‌داری: شرکت دراجتماعات دینی، حضور دراماکن مذهبی، انجام دادن مناسک دینی
۲-۶ مدل سبک زندگی موردنظر تحقیق حاضر
دسته بندی های متعددی از شاخص های سبک زندگی صورت گرفته است که در این تحقیق چهار شاخص مد نظر محقق می باشد. این چهار شاخص به نوعی مهم ترین شاخص ها برای ارزیابی سبک زندگی های افراد و جوامع مختلف می باشند.
شاخصه های علمی در مطالعات سبک زندگی را می توان به دو دسته تقسیم کرد: اول شاخصه هایی که بیشتر در مباحث نظری مفید هستند و دوم شاخصه هایی که کارآمدی و اثربخشی عینی دارند و می توانند به عنوان شاخصه های عینی قلمداد شوند. اول شاخص های نظری( ۱٫ مطالعه­ ارزش ها۲٫ مطالعه­ هویت). دوم : شاخصه هایی عینی( ۱٫الگوی مصرف و کالاهای مصرفی ۲٫ الگوی تفریح)؛ اما محور کل این مطالعات الگوی مصرف و کالاهای مصرفی است؛ چرا که بخشی از سبک زندگی با مصرف انواع مختلف کالاها و خدمات به دست می آید. افراد کالاهایی را می خرند تا سبک زندگی­شان را نشان دهند. پس«ساختن» و تولید یک سبک زندگی جدید نیز به وسیله کالاهای مصرفی صورت می پذیرد. در تحقیقات عصر مدرن یکی از اصلی ترین راه های تولید سبک زندگی جدید قابل « مد» شدن آن، تلقی شده است و اساساً این کالاست که قابلیت مد شدن را دارد. به همین خاطر نیز صنایعی ایجاد شده که به طور مستقیم به تولید کالاهای مصرفی و مد در سبک زندگی بپردازد. این کالاها یا کالاهای ارزشی و هویتی هستند و یا کالاهای مصرفی دیگری از جمله کالاهای مصرفی در اوقات فراغت(مهدیزاده:۵۹)
برای اینکه هر یک از این شاخص ها(مصرف، الگوی فراغت، ارزشها و هویت) را بهتر درک کنیم، باید به عنصر محوری شکل دهنده هر یک از این شاخص ها اشاره کنیم. ما در این تحقیق، عناصر محوری را به آثار نظریه پردازان غربی و نیز تا حدی متفکرین داخل کشور مستند نموده ایم. با توجه به مطالبی که در مقدمه پیرامون عوالم دینی و مدرن ذکر شد، برای هر کدام از این شاخص ها، زیرشاخه‌هایی به شکل زیر در نظر گرفته شده است:
الگوی مصرف (دینی و مدرن)، ارزش ها ( دینی و مدرن)، الگوی تفریح ( دینی و مدرن)، هویت ( دینی، مدرن)
۲-۶-۱ عناصر محوری و زیر مجموعه زیرشاخه ها :
طبق نظریاتی که از اندیشمندان خارجی و همچنین مطابق با نظرسنجی از اساتید داخلی با بهره گرفتن از پرسشنامه اساتید که در قسمت ضمایم آورده شده است، جمع بندی گویه های هرشاخص بدین گونه است: درنقطه مرکزی و معیار اصلی «مصرف دینی» مؤلفه «اعتدال»، « مطابق با نیاز بودن» و برای «مصرف مدرن» مؤلفه «لذت گرایی»، « نیاز کاذب»،«مصرف برای دوری از زندگی تکراری» و «مدگرایی» است. برای «الگوی تفریح دینی» مؤلفه «عبرت»، « در راستای هدف بودن» و برای «الگوی تفریح مدرن» مؤلفه « لذت گرایی و گذران وقت»، « تفریح به عنوان خود هدف» مد نظر است. برای « ارزش‌های دینی» مؤلفه « خدامحوری» و برای « ارزش‌های مدرن» مؤلفه « بشر محوری» مد نظر است. البته برای ارزش ها دو معیار فرعی دیگر نیز مطرح شده است که عبارتند از: «قرض گرفتن یا نگرفتن برای خرید پوشاک » و « تاثیر فقر دیگران و همنوعان در میزان و کیفیت خرید». برای «هویت دینی» مؤلفه «معرفی کننده به عنوان فردی دین مدار»، « توجه به نظرات خانواده در خرید و یا خانواده محوری» و برای «هویت مدرن» مؤلفه «نشان دادن به دیگران و تمایز از دیگران» مورد نظر است. به مستندات هر کدام از این عناصر محوری در ذیل شاخص ها به طور جداگانه اشاره می­گردد.
اولین شاخص مقوله مصرف و یا به عبارتی الگوی مصرفی است که ما در تصمیم ها و خریدهایمان مطابق با آن عمل می نماییم.
۲-۶-۱-۱ مصرف
پیشینه مطالعه مقوله مصرف به عنوان مقوله ای جامعه شناختی به اواخر قرن نوزدهم میلادی و آغاز قرن بیستم باز می گردد. پیش از این ، مصرف مقوله ای صرفا اقتصادی شمرده می شد وفقط از همین منظر مورد توجه قرار می گرفت. دراین دوره است که برای اولین بار مصرف یا به عبارت دقیقتر شیوه مصرف کردن، به منزله پدیده ای مرتبط با فرهنگ وجهان بینی ای خاص توسط ماکس وبر مورد توجه قرار می گیرد. مطالعاتی در مورد جایگاه مصرف نزد مصرف کنندگان کلان شهرها توسط زیمل و در ارتباط با نحوه استفاده نوکیسه گان آمریکایی از مصرف برای تعیین هویت اجتماعی خویش توسط وبلن صورت گرفته است. رابرت باکاک دوران مدرن را دورانی می داند که تفوق وجهانی شدنش با عقلانی شدن و محدود ماندن مصرف همراه بود، حال آنکه امروز هر چند مصرف همچنان نقش محوری خویش را در شکل دهی به تمدن غرب ایفا می کند، اما این دیگر آن مصرف عقلانی ومحدود نیست بلکه مصرف بی حد ومرزی است که با نیازهای روزمره وخواست های بنیادین افراد بی ارتباط بوده و در واقع بازگویی تمامی آمال وآرزوهای سرکوفته بشر است.( باکاک،یادداشت)
هر چند مصرف تابع وضعیت اقتصادی افراد است اما تنها عامل تعیین کننده نیست وعوامل فرهنگی واجتماعی گاهی باعث نادیده گرفته شدن وضعیت اقتصادی نیز می شوند.بنابراین می شود گفت مصرف بیشتر مبتنی بر خواست است و نه نیاز.
به هر حال در شکل بندی سرمایه داری غرب ، با به کاربردن نشانه ها ونمادها برای فروش محصولات به خیل عظیم مصرف کنندگان، مصرف بامیل آمیخته شده است.امیالی که اشخاص دارند به واسطه مصرف اشیایی مانند پوشاک یا سبکی از مبلمان به فرد مشخصی تبدیل شوند حتی در دوره های رکود اقتصادی نیز از بین نمی روند.( باکاک، ۴)
اگر «مدرن» مستلزم یک جامعه صنعتی شهری و سرمایه داری بود که درآن طبقه اجتماعی – اقتصادی هنوز ویژگی مردم واحساس آنها را درباره انکه چه کسی هستند وهویت آنان را تعیین می کرد؛ پسامدرن مستلزم یک شکل بندی اجتماعی پساصنعتی ، محلی وحتی پساسرمایه داری بود که در آن امتیازات قدیمی وباثبات برای ایجاد حس هویت مردم تغییر کرده بود. در شرایط پسامدرن هویتها قابل انعطاف تر شدند و در گرد یک حالت تغییر بالقوه ، اگر نگوییم بالفعل، شناور شدند. مصرف متضمن از بین رفتن نقش محوری ای است که پیش از این، کار تولیدی در زندگی مردم، حس هویت آنان واینکه چه کسانی هستند داشت. به جای نقش های کاری، این نقش انواع صورت بندی های خانوادگی، انواع رفاقت های جنسی، گذران اوقات فراغت ومصرف به طور کلی است که برای مردم اهمیت هر چه بیشتری یافته است.( باکاک، ۵)
ورودی همه لذت های مادی حواس پنجگانه است، ولی اصل لذت مربوط به روح است. اگر انسان درکی از وضعیت بالاتر نداشته باشد، حرکتی نمی کند. در تمن غرب مادیات جای معنویات و مدگرایی جای تکامل طلبی را گرفته است. مد جدید در بعضی از موارد مزایایی داردو مثلاً ماشین جدید نسبت به مد قبلی خود کارایی هایی بیشتر دارد. اما در بیشتر اوقات هیچ مزیتی در کار نیست؛ مثلاً رنگ متالیک با رنگ سفید تفاوت چندانی ندارد. اما هر سال یک رنگ مد است. در مواردی هم که مزیت وجود دارداصل نیاز به خاطر مزیت نیست؛ بلکه به خاطر توهمی به نام مد است. غرب مدام دنبال درست کردن نیاز کاذب است؛ چون انسان در آن فضا، سیر در امور معنوی را تجربه نکرده و برای خدا هم حرکت نمی کند، پس برای حرکت لازم است از این نیاز کاذب به عنوان انگیزه استفاده کند. هر چه انسان از سایر انسان ها جدا و به خودش محدودتر شود، لذت طلب تر می شود. (معلمی: ۷۹)