البته نباید فراموش کرد اجزای تشکیل‌دهنده شاخص کیفیت زندگی براین موضوع تأکید دارند که اگر چه اقتصاد در بهبود سطح زندگی نقش مؤثر دارد ولی شرط کافی برای ارتقای کیفی زندگی محسوب نمی‌شود و شروط دیگری نیز برای ارتقای این شاخص در زندگی افراد لازم است. باید توجه داشت با توجه به کشورهای مورد بررسی در منطقه می‌توان گفت وضعیت ایران در حد وسط قرارداشته است و از نظر شاخص کیفیت زندگی ایران مانند بسیاری دیگر از کشورهای منطقه تحول چندانی در عدد شاخص کل به دست نیاورده است ولی اگر این نکته را با هدف‌گذاری کشور در زمینه تبدیل شدن به قدرت اول منطقه از جمیع جهات مورد ارزیابی قراردهیم می‌توان گفت مدیران و برنامه ریزان نتوانسته‌اند به این هدف نزدیک شوند و در عمل کشوری مانند ترکیه با مدیریت و برنامه‌ریزی بهتر توانسته است سطح کیفی زندگی در این کشور را افزایش دهد و در مقابل کشور ما در عمل درجا زده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مقایسه روند توسعه ایران با کشور های هم گروه طی سالهای 1980تا2011
خط سیاه میانگین کشورهای هم گروه و خط کم رنگ نیز مربوط به ایران است
4 – 1- 1- 3 – گزارش توسعه انسانی سازمان ملل و جایگاه ایران
در گزارش توسعه انسانی سال 2011با شعار پایداری،حقوق برابر و آینده ای بهتر برای همه ،ایران در شاخص توسعه انسانی نسبت به سال 2010 یک پله نزول داشته است.در این گزارش که به صورت رسمی در شهر کپنهاک رونمایی شد ایران در بین 187 کشور رتبه بندی شده از نظر شاخص توسعه انسانی رتبه 88کسب کرد.
با توجه به ثابت بودن عدد 707/0 ارزش شاخص توسعه انسانی ایران ثابت مانده است و رتبه اش در گزارش پائین آمده است به این دلیل که وضعیت کشورهای با توسعه انسانی پائین تر ،بهتر شده است.ثابت ماندن این عدد نشان دهنده عدم تغییر توسعه انسانی در ایران در سال 2010 است.در گزارش سازمان ملل کشورهای جهان از نظر میزان توسعه انسانی در چهار گروه قرار گرفته اند که عبارتند از :کشورهایی با توسعه انسانی بسیار با لا،کشورهایی با توسعه انسانی بالا،کشورهای با توسعه انسانی متوسط و کشورهای با توسعه انسانی پائین.درهر یک از سه گروه نخست 47 کشور ودر گروه چهارم 46 کشور جای گرفته اند. (راعی ،2011)
که ایران در رتبه 41 گروه دوم قرار دارد . همچنین از نظر توسعه انسانی در رتبه هشتم خاورمیانه و شمال آفریقا قرار دارد. ایران در واقع با کشور آخر گروه خودش تنها 6 رتبه فاصله دارد. ومیانگین شاخص توسعه انسانی مجموعه کشورهای باتوسعه انسانی بالا741/0 و ارزش این شاخص برای ایران 707/0 است.

جدول1- روند توسعه انسانی طی سالهای 1980 تا 2011 در ایران
5 – 1 -1 – 3- در آمد نا خالص ملی ووضعیت شاخصهای اقتصادی ایران
شاخصهای اقتصادی یکی از مولفه های اصلی در سنجش توسعه انسانی هر کشور محسوب می شود. در گزارش سازمان ملل متحد در سال 2011سرانه در آمد نا خالص ملی ایران برای هر نفر10164 دلار اعلام شده استکه این عدد مربوط به سال 2005یا سال 1384یعنی سالی که محمود احمدی نژاد بر مسند ریاست جمهوری نشست ،می باشد.در صورتی که در گزارش سال 2010که بر مبنای در آمد سال 2008 یاسال 1387 اعلام شده بود سرانه در آمد نا خالص ملی ایران 11364 دلار بوده است یعنی طی سه سال درآمد نا خالص ملی در ایران 1200دلار افزایش داشته است.این در حالی است که در آمد عمان رتبه بعد از ایران را در توسعه انسانی دارد واقتصادش غیر نفتی است در این مدت 2812 دلار رشد داشته است واین عدد برای ترکیه 1113دلار بوده است. به بیان دیکر در شرایط نسبتا برابر اقتصاد کشورهایی با وضعیت مشابه حدود 12 درصد رشد داشته است. می توان نتیجه گرفت که رشد اقتصاد ایران در این دوره بیش از آنکه مربوط به سیاستهای اقتصادی دولت باشد نتیجه افزایش در آمدهای نفتی و رشد اقتصاد جهانی بوده است. اگر بپذیریم که روند رشد اقتصاد ایران تحت تاثیر جریان رشد طبیعی اقتصاد جهانی بوده است ،در حال حاضر که اقتصاد جهان با بحران روبرو شده است ،رشد اقتصاد ایران هم روندی معکوس راتجربه می کند ودر آمارهای جدید روند نزولی این شاخصها کاملا مشخص خواهد شد. ضمن آنکه همه ی افراد واقشار جامعه این وضعیت نابسامان و بحرانی اقتصاد کشور رادر همه ی ابعاد زندگی خویش لمس میکنند . همچنین با وجود تحریمهای همه جانبه و فزاینده بر علیه ایران (جدا از سیاستهای اقتصادی دولت)وضعیت بسیار نگران کننده ای را در اقتصاد ایرا ن، شاهد هستیم.
بررسی آمار فقر وضعیت اقتصادی ایران را روشنتر خواهد کرد. بر اساس گزارش سال 2011 یک ونیم درصد افراد ایران در آمدی کمتر از 25/1 دلار در روز دارند.به بیان دیگر حدود 1110000 در ایران هستند که در ماه کمتر از 36 دلار (حدود 48 هزا ر تومان یعنی رقمی معادل یارانه های نقدی )دارند. متاسفانه آمار مربوط شاخص چند بعدی برای ایران در دسترس نیست و به همین دلیل سایر موارذ که میتواند شناخت بهتری از روند فقر در ایران بدست دهد در گزارش ذکر نشده است. در مورد پایین بودن ضریب جینی در ایران نسبت به بسیاری از کشورها می توان با استناد به تعداد افراد زیر خط فقر و فاصله دهک ها ،اثبات کرد که پایین بودن ضریب جینی در ایران نسبت به بسیاری از کشورها ،الزاما بار مثبت ندارد زیرا کاهش این ضریب وقتی همراه با افزایش فقر و عدم رشد فزاینده در آمدها باشد ،صرفا به معنی برابری در فقر است. به بیان دیگر از دو طریق می توان ضریب جینی را کاهش داد وبه برابری اقتصادی دامن زد .
1- کاهش فاصله دهک های در آمدی با افزایش در آمد اقشار فقیر.
2-کاهش فاصله دهک های در آمدی با کاهش درآمد اقشار مرفه.
آمار و مستندات نشان می دهد که تمایل به اتخاذ واجرای رویکرد دوم بیشتر است. از سوی دیگر آمار سایر نهادهای بین المللی مثل بانک جهانی ،نشان می دهد که ضریب جینی در سال 2011در ایران حدود 43 درصد بوده است که این امر حاکی از افزایش نسبی نابرابری در سالهای اخیر است.

جدول 2- روند شاخص های توسعه ایران طی سالهای 1980 تا 2011 از چپ به راست شاخص توسعه انسانی ، آموزشی ،سلامت،درآمد
6-1- 1- 3 شاخصهای مربوط به زنان
یکی از شاخصهایی که در گزارشهای سالانه سازمان ملل متحد در باره توسعه انسانی کشورها به آن پرداخته میشود ،شاخص نا برابری جنسی است که برای ایران در سال 2011رقم 485/0 اعلام شده است. شاخص نا برابری جنسی در واقع ارقامی از 0 تا 1 را شامل می شود که هر چه این رقم بیشتر باشد حاکی از نا برابری بیشتر میان زن ومرد در یک کشور است. ایران در میان 187 کشور جهان رتبه 92 از نظر شاخص نابرابری جنسی را کسب کرده است. واز این نظر بالاتر از کشورهایی چون عربستان بارتبه 135 قطر با رتبه 111 واندونزی با رتبه 100 و هند بارتبه 129و پاکستان با رتبه 115 قرار گرفته است رتبه های نخست جهان را از نظر برابری جنسی ،سوئد بانمره 049/0 و هلند با نمره 052/0 و دانمارک با نمره 060/0 قرار گرفته است. نگاه اجمالی به روند این شاخص ،طی سالهای مختلف نشان می دهد که به صورت نسبی این شاخص در ایران بهبود یافته است و شکاف جنسی کمتر شده است اما نکته حائز اهمیت در باره شاخص ترکیبی این است که این شاخص مولفه هایی هم چون آموزشی ،بهداشتی ،اجتماعی ،سیاسی را شامل می شود . بنابر این ممکن است جمع جبری این مولفه ها بیشتر از سالهای گذشته باشد اما همچنان در دو یا چند مولفه با روند نزولی مواجه هستیم.متاسفانه در ایران بخشی از مولفه ها که به مسائل آموزشی وبهداشتی مربوط است ،روند صعودی ومطلوبی داشته است اما آن بخش از مولفه ها که مربوط به حقوق اجتماعی وسیاسی است پیشرفتی حاصل نشده است. به همین دلیل عدد شاخص رتبه ایران در مجموع رو به بهبود گذاشته است. این مساله را می توان از دو طریق اثبات کرد.
الف)با بررسی رتبه و شاخص کشورهای حوزه خلیج فارس متوجه می شویم زنان در آن کشورها از حقوق انسانی لازم ومتعارف برخوردار نیستند چرا که ارزش شاخص ترکیبی آنان نسبت به بسیاری از مساول حاد وکلیدی مربوط به زنان از جمله امکان مشارکت مدنی سیاسی و حضور در عرصه های اجتماعی وسیاسی حساس نیست. به عنوان نمونه در این گزارش کشورهایی چون امارات عربی با ارزش شاخص 234/0 رتبه 38 را به خود اختصاص داده است. رتبه کویت 37 ،رتبه بحرین 44 و رتبه اردن 83 اعلام شده است که همگی زتبه وارزش شاخص بهتری نسبت به ایران دارند . این امر به این دلیل است که وضعیت مالی واقتصادی خوب این کشورها ،سبب بهبود سیاستهای بهداشتی و آموزشی کل جامعه وبه تبع آن زنان شده است همین امر موجب بهبود شاخص نابرابی جنسی شده است اما همچنان زنان از حقئق مدنی وسیاسی لازم بر خوردار نیستند.
ب )در مورد ایران بر اساس گزارش سال 2011 نرخ باروری دختران بین 15 تا19 سال حدود 29.5 تولد به ازای هر 1000 زن بوده است . افزایش عدد نرخ باروری دختران در این حدود به این معنی است که سن ازدواج وبارداری زنان نوجوان که یکی از شاخصهای جامعه سنتی و مرد سالار است در ایران افزایش 6 درصدی یافته است. همچنین در سال 2011سهم مشارکت زنان در نیروی کار 31/9 درصد اعلام شده است که این رقم در سال قبل 32.5 بوده است . وقتی این ارقام را با مشارکت مردان طی این دو سال مقایسه می کنیم ،مشخص می شود که ریسک بیکاری برای زنان بیشتر از مردان است .همچنین سهم زنان از صندلیهای مجلس نیز در سال 2011حدود 2.8 درصد اعلام شده است که این سهم در سال 2005 یا 1384 حدود 4.3 درصد بوده است که در واقع طی شش سال ،یک ونیم درصد کاهش داشته است.
با توجه به این آمار وارقام متوجه خواهیم شد که از یکسو مشارکت مدنی و اجتماعی زنان کاهش یافته است و از سوی دیگر سنتهای مرد سالار در عرصه اجتماعی به صورت نسبی بر زنان افزایش یافته است و فرهنگ سنتی طی جریان نسبتا نامحسوس ،تقویت شده است. این بحرانها ،زمانی خود را در روند توسعه انسانی نشان خواهد داد که در میا ن مدت شاخصها و مولفه های مربوط به جنسیت ،در کنار بحرانهای ناشی از نابرابری اقتصادی و وضعیت درآمدی ومالی قرار گیرد . در این شرایط با وجود سیستهای بهداشتی وآموزشی قوی نمی توان نابرابریهایی همچون نابرابری جنسی واقتصادی را پنهان کرد. (راعی،2011)

سهم زنان از صندلی های مجلس
7-1-1-3 وضعیت اقوام واقلیتهادرایران
بررسی پیشینه تاریخی اقوام در ایران نشان می‏دهد که گروه‏های قومی از قوانین تبعیض‏آمیز به ویژه در مورد زبان، مذهب و حقوق مدنی آزرده بودند. در انقلاب مشروطه حقوق این گروه‏ها در نظر گرفته نشد و در زمان پهلوی نیز نشر و توزیع روزنامه‏ها، مجلات و کتب زبان‏های قومی به شدت منع شده و حتی درج اسم مغازه‏ها و بنگاه‏های تجاری به زبان قومی ممنوع بود و پلیس در بعضی مناطق قومی حتی رفت و آمد اهالی را کنترل می‏کرد. تبعیض در اختصاص وام بانک‏ها و ایجاد صنایع بین مناطق فارس‏ نشین و مرکزی به نسبت مناطق قومی مشهود بود. مردم استان‏های فارس‏نشین ۸۰ درصد شهرنشین شده‏اند، در حالی که مناطق مرزی مثل ایلام، کردستان و سیستان و بلوچستان حدود ۲۰ درصد شهرنشین هستند. استان‏های مرکزی و ترک‏زبان دارای رفاه هستند، اما کردستان و بلوچستان محرومند. – عمدتاً جنبش‏های قومی ترک و کرد با تکیه بر حمایت شوروی و جنبش‏های عرب و بلوچ با حمایت بریتانیا شکل می‏گرفته‏اند. میزان ادغام جمعیت‏های قومی در بطن جامعه ایرانی نسبتاً پایین است؛ برای مثال کردها با حداقل ادغام از بالاترین میزان همبستگی و قوی‏ترین سازمان سیاسی برخوردارند، در حالی که آذری‏ها به میزان قابل ملاحظه‏ای در جامعه ایران ادغام شده‏اند.- همزمانی جنبش‏های قومی با تحولات مهم چون انقلاب مشروطه، جنگ جهانی اول (۱۹۴۵ – ۱۹۱۴)، جنگ جهانی دوم، جنبش‏های ناسیونالیست – دمکراتیک حزب توده و مصدق (۱۹۴۱)، قیام اسلامی امام خمینی (۱۹۶۳)، انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی قابل توجه است. شکاف‏های اساسی قومی در عصر پهلوی‏ نوگرایی در ایران از عصر قاجار آغاز شد و در عصر انقلاب مشروطه و به ویژه در زمان حکومت پهلوی آهنگ آن شدت بیشتری یافت. نوگرایی در زمان رضاخان بر سه اصل مبتنی بود: سکولاریسم، توسعه صنعتی در مرکز و وابستگی به بیگانگان. این اصول موجب شکاف‏های اساسی در ایران گردید. روحانیت و جناح مذهبی در مقابل اقدامات رضاخانی که موجب تهدید ارزش‏های دینی و تعرض به حریم شرع مقدس شد به ستیزه برخاست؛ صنعتی کردن کشور هم که اساساً در پایتخت و مراکز استان‏ها صورت پذیرفت موجب نابرابری‏های اقتصادی و تبعیض نژادی و قومی گردید و منشأ تحرکات سیاسی فراوان و متعددی گردید و ایران شاهد تکوین و بروز قیام‏های قومی و نژادی متعددی شد. وابستگی به بیگانگان نیز موجب شکاف اقشار مختلف گردید که اعتقاد به هویت ملی داشتند. خواسته‏های گروه‏های اجتماعی بسیج شده که بیشتر رنگ و صبغه مذهبی داشت قابل مذاکره و گفت و گو نبودند، زیرا هیچ گروهی حاضر به مذاکره درباره هویت خود نیست، لذا راه‏حل‏های سیاسی به بن‏بست رسید و این شکاف‏ها به خشونت کشیده شد.(ترابی، 1390)
8- 1-1-3 امنیت ملی کشور و مرزنشینی
موقعیت جغرافیایی اقوام معادله امنیت ملی را پیچیده‏تر کرده است. اقوام مختلف و اقلیت‏های مذهبی در حساس‏ترین حوزه ‏های راهبردی کشور و جداره‏های مرزی اسکان یافته‏اند که عقبه آنان در ورای مرزها و بیرون از حوزه نفوذ و اثرگذاری حاکمیت ملی قرار دارد.
استقرار اقوام مشابه در مناطق همجوار کشورهای همسایه‏ امروزه بخشی از اقوام ترک، کرد، بلوچ و عرب در ایران و بخشی از آنها در مناطق همجوار دیگر کشورها ساکن هستند. هر چند وجود این اقوام در همسایگی ایران می‏تواند موجب نفوذ فرهنگی ایران شود، اما به صورت معکوس موجب دخالت بیگانگان در امور داخلی ایران شده است و معمولاً افکار ناسیونالیستی و تجزیه‏طلبی از همین مناطق وارد می‏شود، برای مثال می‏توان به مقر گروه‏های تجزیه‏طلب کرد مثل حزب منحله دمکرات در مناطق کردنشین شمال عراق، جنبش ملی بلوچستان ایران موسوم به جمبا در بلوچستان، پاکستان، جنبش خلق عرب در عراق و پان ترکیست‏ها در جمهوری آذربایجان و ترکیه اشاره کرد.
وجود کانون‏های فعال بحران‏های قومی و مذهبی در جداره‏های همسایگان ایران مثل هندوستان، گرجستان، روسیه، لبنان، فلسطین اشغالی و دیگر نقاط خاورمیانه ممکن است کل منطقه را در شعله‏های آتش فتنه غوطه‏ور ساخته و به سرعت با بحران‏های واگرایی قومی، مذهبی مواجه سازد.
9-1-1-3 دخالت بیگانگان
مسئله تکثر قومی و مذهبی کشور زمانی که با اهداف و مطامع استعماری بیگانه و دشمنان همراه شود از اهمیت و حساسیت فوق العاده‏ای برخوردار می‏شود و تنوع و ناهمگونی فرقه‏ها و اقلیت‏های قومی و مذهبی از مهم‏ترین ابزار آنها محسوب می‏شود. با نگاهی به حوادث و رخدادهای تاریخ معاصر کشور، ردپای نفوذ و مداخله بیگانگان را در آشوب‏های قومی مشاهده می‏کنیم موازی بودن شکاف قومی با شکاف‏های مذهبی و زبانی (شکاف متراکم) شکاف‏ها و تعارض گروه‏های متنوع نقش مهمی در میزان ثبات با ایجاد بی‏نظمی و ناامنی کشور دارد. این شکاف‏ها و تعارضات ممکن است متقاطع یا موازی، فعال یا غیر فعال، واحد یا متعدد باشند. تعداد گروه‏ها، موازی بودن آنها و فعال شدن شکاف‏ها موجب اختلاف با سایر مناطق و دولت مرکزی و در نتیجه بی‏ثباتی و ناامنی می‏گردد که در ایران قابل مشاهده است، زیرا در اغلب مناطق قومی‏نشین کشور، تضاد قومی و نژادی با تضاد زبانی و تفاوت مذهبی همراه است، بالطبع اگر این تضادها فعال شود و شکاف‏ها عمیق گردد موجب ناامنی خواهد گردید.(احمدی،1383:ص30-27)
بطور کلی کسانی که با خواست اقلیتها برای تغییر احساس همبستگی می کنند تمایل به تاکید بر نارضایتی ها دارند ؛در حالیکه کسانی که بیشتر به یکپارچگی سرزمینی ایران یا به هویت ملی یا شیعی دلبستگی دارند چنین نارضایتی هایی را کوچک جلوه می دهند. در حالیکه قانون اساسی حقوق برابر برای اقلیتهای قومی و ادیان رسمی ،از جمله حق عبادت و حق کاربرد زبان محلی ،را تضمین می کند ،این حقوق در عمل همیشه به طور کامل رعایت نمی شود. (نیکی آر کدی ،1383:ص 130و134)
در دوره خاتمی ،وضعیت اقلیتها تا حدی بهبود یافت. غیر مسلمانان از جمله مسیحیان ،یهودیان ،زرتشتیان در قانون اساسی به رسمیت شناخته شده اند ،در مجلس نماینده دارند ودر نظر و تا حدی در عمل مورد حمایت قرار دارند.اما متاسفانه در میان گروه های سنتی ترمردم این دیدگاه قدیمی مبنی بر دوری از غیر مسلمانان وجود داشته است. یهودیان از اینکه همدست اسرائیل انگاشته می شوند رنج برده اند و اکثریت بزرگی از آنان پیش از انقلاب به اسرائیل یا ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرده اند . با این وجود هزاران نفر از آنها در ایران باقی مانده اند. بهاییان مرتدان از اسلام وعاملان قدرتهای خارجی شناخته می شوند.همچنین اقلیتهای سنی و شیعیان اسماعیلی و فرقه هایی مانند اهل حق هم وجود دارند. اهل سنت عمدتا در نواحی مرزی متراکم هستند. در میان اقوامی چون ترکمن ها در شمال ،بلوچ ها در جنوب شرقی و اکثریت کرد در غرب کشور . همچنین اقلیت عرب در خوزستان پیرو مذهب شیعه هستند. در شورشهای پس از انقلاب ضمن آنکه روی خواسته های قومی واقتصادی تاکید می شد ،مسائل مذهبی هم نقش داشت.چنانکه در ادامه با وجود ادعای دین مشترک ،سنیان از تبعیضات موجود بر علیه خود شکایت دارند.
کردها در اعلام خواستهای سیاسی،اقتصادی و فرهنگی خود فعال بوده اند. هر حرکت کردها که می توانسته به منزله ترویج جدایی طلبی یا تضعیف قدرت حکومت تلقی گردد با مقاومت همه دولتهای مرکزی ایران ،چه پادشاهی چه جمهوری اسلامی ،چه محافظه کار چه اصلاح طلب روبرو شده است. بلوچستان ،عقب مانده ترین و محرومترین منطقه ایران ،صحنه شکایات از تبعیضها علیه سنی ها و بلوچ ها و خشونتهای مرگبار بین سنی ها و شیعیان بوده است هر چند اکثر این حوادث بین پناهندگان افغانی بوده است که در شهر زاهدان اکثریت بزرگی را تشکیل می دهند. همچنین به عربهای شیعه خوزستان تعداد زیاد و رو به افزون عربهای شیعه عراقی افزوده میشوند . در حالی که عربهای محلی خود را ایرانی می دانند مهاجران این چنین نیستندهر چند که بسیاری از آنان می خواهند در ایران بمانند.
بزرگترین گروه قومی غیر فارس ترک های آذربایجانی هستند که حدود یک چهارم جمعیت کل کشور را تشکیل می دهند ودر تهران و سایر نقاط خارج از آذربایجان پر شمارند.و ضمن آنکه پیوند های اقتصادی و فرهنگی تنگاتنگی با فارسی زبانها دارند، شیعه می باشند.برخی از آذربایجانی ها خود را عمدتا ایرانی یا مسلمان شیعه می دانند وبرخی نیز خود را در اصل آذربایجانی می دانند و برخی خود را هر دو یا هر سه آنها . از بین آذربایجانیها ملی گریان برجسته ، رهبران دگر اندیش و چپ سر بر آوردند. همچنانکه برخی از مسئولان نظام جمهوری اسلامی هم آذر بایجانی بوده اند.
در غرب ایران اقلیتهای مهم قومی دیگری شامل اتحادیه های بزرگ عشایری درون مرزی مانند ترک های قشقایی و شاهسون و لرهای بختیاری و لرها زندگی می کنند که عمدتا به یکجا نشینی روی آورده اند.
در مجموع بیشتر درخواستهای اقلیتها در ایران با رویکردهای کلی اصلاح طلبانه در کشور هماهنگی دارد . از جمله دمکراسی بیشتر ،نظارت محلی، اصلاح و پیشرفت اقتصادی و عدم اعمال سیاستهای تبعیض آمیز مذهبی . (کدی،1383: 134 -130)
گفتار دوم
2-1-3 پیشینه تاریخی و وضعیت فرهنگی و اجتماعی عربستان
1-2-1-3 سابقه تاریخی
کشور پادشاهی عربستان سعودی در زمان های قدیم وپیش از ظهور اسلام همواره میان دولتهای محلی ومنطقه ای منقسم بود و هیچ گونه قدرت واحدی بر آن حاکمیت نداشت. با ظهور اسلام در سراسر شبه جزیره ،این منطقه برای اولین وآخرین بار تحت لوای اسلام به وحدت دست یافت. در زمان امویان ،قسمت اعظم عربستان جزو قلمرو آنان بود و سپس آل عباس برآن مسلط شدند. در اواخر قرن دوم (ه.ق)(اوایل قرن نهم م)علویان در عربستان ،قیام کردند اما کاری از پیش نبردند .پس از مرگ متوکل عباسی،قدرت عباسیان رو به زوال نهاد و عربستان به دنبال آن دارای حکومتهای محلی وضعیف و کوتاه مدتی شد وطی چندین قرن موقعیت مغشوش ودر هم ریخته ای داست.
در اوایل قرن دهم ه.ق (16م)پرتغالیها قصد حمله به مکه را نمدند که عملی نگردید. در همان قرن ،خلفای عثمانی برای دفع خطر مسیحیان متوجه عربستان شدند و به تدریج سواحل غربی و سایر نقاط ،تحت حکومت عثمانیان در آمد. طی قرن هفدهم میلادی قبایل عرب در عربستان شرقی قدرت یافتند و قدرت عثمانی رو به زوال رفت. در اواسط همان قرن حاکمیت ترکان بر ناحیه احساء نیز از بین رفت. در قرن هجدهم م .باتوسعه نهضتی که محمد بن عبد الوهاب (بنیانگذار مذهب وهابی )الهام بخش آن بود ،عصر جدیدی از تاریخ عربستان آغاز شد. وی باحاکم شهر درعیه به نام محمد بن سعود متحد شد (1747 م)که پس از محمد بن سعود فرزندش عبدا لعزیز جانشین وی در اتحاد با ابن عبد الوهاب شد. در 1814 م با حمله مصریها از جانب حکومت عثمانی ،عبدالله بن سعود ،تسلیم ابراهیم پاشا گشت اما در 1824م ترکی بن عبدالله بر ریاض و سراسر نجد مسلط شد و آن را از تسلط مصریها خارج ساختو به این ترتیب آیین وهابی در تمام بخشهای ناحیه نجد رایج شد و در اوایل قرن بیستم ،عبد العزیزبن عبد الرحمن آلسعود بر ریاض ،نجد و احساء استیلا یافت و اساس حکومت سعودی بنیان نهاده شد.
طی جنگ جهانی اول سعودیها بابریتانیا از در دوستی وارد شدند ام پس از پایان جنگ سلطه عثمانی بر عربستان به طور کلی پایان گرفت.،ابن سعود به پیروزی دست یافت و بدین ترتیب حجاز جزئی ا ز قلمرو وی شد که سر انجام در سال 1932 عبد العزیز عنوان سلطان عربستان سعودی را گرفت و به موازات آن ،کشور عربستان تاسیس شده ورسمیت یافت.
بنابر این عربستان امروزه نتیجه پیوند قدرت سیاسی ونظامی ذخاندان سعودی و محمد بن عبد الوهاب ،بنیانگذار فرقه وهابیت می باشد. این جنبش یک نهضت واحد ساز بوده و نقش حساسی در تکامل جغرافیای سیاسی عربستان ایفا کرده است. اتحاد این دو موجب شدتا قدرت سیاسی ومذهبی خویش را در فراسوی پایگاه و هسته وقبیله و فامیل خویش در قلب شبه جزیره گسترش دهند وتسلط خود را بر سایر مناطق و قبایل دیگر استحکام بخشند . از آنجا که که خاندان سعود ی علت وجودی کشور عربستان سعودی و عاملی عمده جهت یکپارجه سازی ملی بود ،اهمیت این مساله در نام کشور متجلی شده است و بنابر این تنها واحد سیاسی در جهان می باشد که به نام قبیله ای که بنیان گذار آن بوده ،نامگذاری شده است (المملکه العربیه السعودیه). به همین دلیل این کشور با ساختار پیجیده ای از میزان مشارکت شاهزادگان سعودی اداره می شود. جایگاههای اصلی در حکومت سعودی به صورت مشخص و تفکیک شده در اختیار شاهزادگان سعودی قرار گرفته و مسئولیتهای استانهای چهارده گانه این کشور بر عهده یک امیر از خاندان آل سعود ی است. وجود ذخائر عظیم نفت وگاز و همچنین مسئولیت ناشی از پرده داری حرمین شریفین به این کشور قدرت بسیاری جهت حفاظت از حکومت وکسب مشروعیت در داخل وخارج از کشور را داده است. پس از حوادث دهه های 80 و90 وزیر سوال رفتن مشروعیت این رژیم برای اداره حرمین شریغین ،پادشاه عربستان لقب “خادم الحرمین ا لشریفین” را برای خود برگزید.(زراعت پیشه،1384:ص17)
2-2-1-3 موقعیت سرزمینی
کشور عربستان سعودی بخش بزرگی از شبه جزیره عربستان است (حدود 85 درصد ) که در جنوب غربی آسیا در منطقه خاور میانه قرار دارد. این کشور از غرب به دریای سرخ ،از شمال به کویت عراق واردن ،از شرق به خلیج فارس ،قطر و امارات متحده عربی واز جنوب به کشورهای عمان ویمن محدود است. توزیع مراکز اقتصادی نفتی و مراکز سیاسی واجتماعی کشور بر یکدیگر مطابقت ندارند ،بطوریکه حوزه های نفتی مهم عربستان همگی در ساحل خلیج فارس قرار دارند،اما شهرها و مراکز عمده نظیر مکه ،مدینه و ینبوع در ساحل غربی دریای سرخ واقع شده اند.موقعیت ممتاز جغرافیایی عربستان سعودی و دسترسی به آبهای آزاد خلیج فازس و دریای سرخ این امکان را فراهم آورده است تا از دو سوی این کشور برای حمل ونقل دریایی استفاده شود.ارتباط عربستان با کشورهای کوچک حوزه خلیج فارس بیشتر ایک سیاست قیم مآبانه پیروی می کند که این مساله با وجود اختلافات ارضی ومرزی وتنشهای متعدد تشدید شده است ودر این راستا ،کشورهای حاشیه خلیج فارس به پیمانهای طولانی مدت امنیتی –دفاعی با قدرتهای بزرگ روی آوردند و پایگاه های مهمی را در اختیار آنها گذاشتند و از سوی دیگر ،با برقراری ارتباط با سایر گزیته های قدرت در منطقه ،از جمله ایران ،عراق و حتی اسرائیل سعی در خنثی نمودن سیادت برتری جویانه عربستان سعودی داشتند.(زراعت پیشه،1384: ص21و20)
3-2-1-3تشریح جغرافیایی وحدت ملی
جامعه عربستان بر پایه روابط قبیله ای استوار است وهمچون سایر کشورهای شبه جزیره وجود تعصب و علقه نیرومند قبیله ای به علاوه مذهب ،شکل دهنده کلی فرهنگ جامعه هستند. این ساختار جامعه عربستان مانع از به وجود آمدن فرهنگی یگانه شده است . با اینکه دین اسلام در این سرزمین ظهور کرد و مدت زمانی مرکزیت جهان اسلام را بر عهده داشت ،اما از آنجا که در سرزمین فوق ،قبیله های بسیاری زندگی می کنند و هر کدام آداب رسوم خاص خود را به عنوان یک میراث نگهداری می کنند ،نتوانستند با بهره گیری از اسلام، هویتی همچون کشورهایی با سابقه تمدنی دیرینه مانندایران ومصر کسب کنند.با خارج شدن مرکزیت خلافت از عربستان در زمان امویان ،این کشور به عنوان گوشه ای از جهان اسلام در آمد که با اضمحلال خلافت عباسی و آشفتگی در دستگاه مزبور ،دوباره این سرزمین به فرهنگ قبیله ای به شکل ملوک الطوایفی و ارزشمند و ارجحیت یافتن سنن و آداب قبیله ای نسبت به دین اسلام، روی آورد.
اما عربستان امروز ،نتیجه پیوند قدرت سیاسی و نظامی خاندان سعودی ومحمد بن عبد الوهاب بنیانگذار فرقه وهابیت است. جنبش وهابی یک نهضت یکپارچه سازی بود که نقش حساسی را ذر تکامل جغرافیای عربستان ایفا کرده است. اتحاد دو جانبه بین محمدبن سعود و محمد بن عبد الوهاب هر دو را قادر ساخت تا قدرت خود را در فراسوی پایگاهایشان که در نجد ،قلب شبه جزیره عربستان بود ،گسترش دهند و نفوذ و سلطه خود را بر سایر قبایل استحکام بخشند . این آمیزش که هنوز پا برجاست به خاندان سلطنتی مشروعیت سیاسی نیرومندی بخشیده است.

۲-۱-۱-۶- گرافن مصنوعی :
در این حالت از گرافن استفاده نشده اما ساختار نانویی و خصوصیات فیزیکی آن دقیقاً همانند گرافن است. در این نیمه رسانای جدید از آرسنید گالیوم^[۴۰] استفاده شده است. به طور معمول از این ماده در ساخت ترانزیستورهای پرسرعت و لیزرها استفاده می شود. این ماده به راحتی قابل تولید و قابل به کارگیری است و از این پس می تواند از نظر ساختار نانویی و خصوصیات فیزیکی به شکل گرافن در آید[۳۷].
۲-۱-۱-۷- سنتز گرافن از گرافیت با بهره گرفتن از روش های حرارتی:
روش های بر پایه حرارتی به علت اقتصادی بودن و امکان تولید بالا، برای تولید گرافن در کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند.در این روش اکسید گرافن از اکسید گرافیت حاصل می شود و اکسید گرافیت بدست آمده از اکسیداسیون گرافیت به دست می آید که روشی بسیار قدیمی و مربوط به دهه ۱۸۶۰میلادی می باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۱-۱-۸- سنتز نانوریبون‌های گرافنی درون نانولوله‌های کربنی :
در این روش، نانونوارها مستقیما درون نانولوله‌های کربنی تک جداره ایجاد می‌شود. در این روش از فضای خالی درون نانولوله‌های کربنی به‌عنوان راکتور شیمیایی تک بعدی استفاده می شود. گرافن درون این حفره ها قرار دادند[۴۳].
۲-۲- ترانزیستورهای اثر میدانی مبتنی بر نانو نوار گرافن
قاعده کلی عملکرد ترانزیستورهای اثر میدانی مبتنی بر نانو نوار گرافن همانند ماسفت معمولی بر مبنای کنترل جریان سورس و درین با اعمال ولتاژ به گیت صورت می‌گیرد. در برنامه توسعه فناوری برای نیمه هادی ها، ساختار های جدید در ابزار ها مورد بررسی قرار گرفته اند تا امکان جایگزین کردن این ساختار ها با ترانزیستور های سنتی که با اثر میدان نیمه هادی های اکسید فلزی کار می کنند مورد ارزیابی قرار گیرد. در این بخش، عملکرد چند ساختار مختلف که با جایگیری نانو نوار گرافن در کانال ترانزیستور اثر میدانی مورد بحث قرار می­گیرد. نام ساختار جدید به صورت کلی GNRFET نامیده می شود و بر اساس مدل های آن شامل GNRFET مبتنی بر سد شاتکی^[۴۱] ، GNRFET ماسفتی^[۴۲]و GNRFET تونلی^[۴۳] است. ساختار بین این چند ساختار اندکی متفاوت است، اما همین تفاوت اندک منتج به عملکرد متفاوت این دو ترانزیستور می­ شود.
۲-۲-۱- ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن سد شاتکی
ترانزیستورهای با ساختارهای افزاره متفاوت می­توانند به روش های مختلف عمل کنند. برای یک ماسفت معمولی با سورس و درین بشدت آلایش شده، گیت رسانایی کانال را مدوله می­ کند. اگر نیمه­هادی بشدت آلایش شده سورس و درین با سورس و درین فلزی جایگزین شود، بین اتصالات سورس و درین با کانال سد­های شاتکی (SB) شکل می­گیرد، و یک SBFET بدست می ­آید (شکل ۲-۳). رفتار بالاتر از آستانه ترانزیستور، بوسیله مدوله کردن جریان تونل­زنی از میان سدهای شاتکی در دو انتهای کانال بدست می ­آید[۱۰،۱۲-۱۶].
شکل(۲-۳ )ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن سد شاتکی با تصویر a شامل کانتکت فلزی و تصویر b شامل سورس و درین با آلایش بالا ]۶۷[.
قاعده کلی کار SB-GNRFET تونل زنی مستقیم از میان سد شاتکی در محل اتصال سورس کانال است. در این ترانزیستور عرض سد توسط ولتاژ گیت کنترل می­ شود. در بایاس گیت پایین، سد بزرگی خواهیم داشت که جریان را در کانال محدود می­ کند. چنانچه بایاس گیت افزایش یابد، موجب کاهش عرض سد می­ شود، که این کاهش عرض سد، تونل زنی مکانیکی کوانتومی از میان سد را افزایش می­دهد، و بنابراین شار جریان در کانال ترانزیستور افزایش می­یابد. بنابراین در SB-GNRFET ها، گیت جریان تونل زنی کوانتومی از میان سد شاتکی را مدوله می­ کند[۱۴].
نتایج در مرجع[۱۰] نشان می­دهد که مشخصات I-V در SB-GNRFET ها ambipolar (شبه دو قطبی) هستند و بشدت به عرض GNR وابسته­اند. دلیل آن این است که شکاف باند GNR با عرض آن تقریبا تناسب معکوس دارد. بدلیل اینکه ویژگی ambipolar جریان نشتی را افزایش می­دهد برای کاربردهای ماسفت­های مکمل ترجیح داده نمی­ شود. بنابراین بررسی این موضوع که آیا ویژگی ambipolar می ­تواند بوسیله طراحی کردن ارتفاع­های مختلف سد شاتکی سرکوب شود یا نه، از اهمیت زیادی برخوردار است. برای مثال، بنظر می­رسد که وقتی ارتفاع سد شاتکی برای الکترونها کاهش می­یابد، انتقال الکترون برتری دارد، و اگر ارتفاع سد شاتکی برای الکترونها افزایش یابد انتقال حفره برتری دارد. با اینحال، مشخصات شبیه­سازی شده I-V در مرجع[۱۰] نشان می­دهد که وقتی اکسید گیت باریک است، مهندسی ارتفاع سد شاتکی چگونگی ویژگی ambipolar و مشخصات I-V را تغییر نمی­دهد. دلیل آن این است که برای یک اکسیدگیت باریک الکترود گیت می ­تواند بطور موثر میدان از سورس و درین را پرده^[۴۴] کند. سد شاتکی، که ضخامت آن تقریبا با ضخامت عایق گیت یکسان است، تقریبا شفاف است. درنتیجه، مهندسی ارتفاع سد شاتکی، اثر کوچکی در ویژگی­های کیفی مشخصات دارد. پدیده­ای مشابه قبلا در SBFET های مبتنی بر نانولوله کربنی^[۴۵] ملاحضه و تایید شده است.
وقتی که طول کانال زیر ۱۰nm مقیاس بندی شود، افزایش قابل توجهی در حداقل جریان نشتی مشاهده می­ شود[۱۰]، زیرا جرم موثر کوچک، تونل زنی قوی سورس- درین را تسهیل می­ کند. بنابراین، SB-GNRFET برای ادامه دادن حد مقیاس بندی نهایی ماسفت­های سیلیسیومی، امیدوار کننده نمی ­باشد. با اینحال، سرعت سوئیچینگ ذاتی^[۴۶] SB-GNRFET ، چندین برابر سریعتر از ماسفت­های سیلیسیومی است، این موضوع در جایی که جریان نشتی بزرگ SB-GNRFET ها کمتر اهمیت دارد، می ­تواند به کاربردهای الکترونیکی سرعت بالای امید بخشی منجر شود.
در ترانزیستور فوق بر خلاف ماسفت­های متعارف، کنترل جریان به وسیله گیت بواسطه کنترل هدایت کانال صورت نمی­گیرد بلکه تغییر جریان به واسطه تغییر پهنای سد شاتکی اتصال سورس و درین صورت می­گیرد. ساختار فوق دارای خاصیت شبه دوقطبی^[۴۷] است، چرا که به ازاء ولتاژهای منفی نیز افزاره حالت خاموشی ندارد.
در SB-GNRFET سد شاتکی همواره وجود دارد و الکترون­ها باید از سد تونل بزنند که این پدیده سبب کاهش جریان روشنی می­ شود، از طرف دیگر جریان نشتی در ترانزیستور با سد شاتکی بسیار زیاد است. این نوع ترانزیستورها معمولاً از نسبت کم، شیب زیر آستانه^[۴۸] زیاد و رفتار شبه دوقطبی نامناسبی برخوردارند.
هدایت شبه دوقطبی (Ambipolarity)، یکی از عوامل مهم در طراحی افزاره است، که باید در نظر گرفته شود، مخصوصا وقتی که اکسید گیت، نازک است. محدودیت کوچک­سازی طول کانال، بدلیل تونل ‏زنی سورس و درین می‏باشد که در شرایط ۵ تا ۱۰ نانو متر ظاهر می­شودکه بدلیل شکاف باند کوچک و رفتار موجی بسیار قوی حامل­ها در نانو نوار گرافن، اتفاق می­افتد.
۲-۲-۲- ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن ماسفتی
ساختار افزاره GNRFET ماسفتی (شکل ۲-۴) اندکی متفاوت از ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن سد شاتکی است، زیرا این ساختار بجای فلز، از ترمینالهای بشدت آلایش شده استفاده می­ کند. این افزاره به منظور غلبه بر مشکلات ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن سد شاتکی ، شکل گرفته است. برخلاف ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن سد شاتکی ، ترمینالهای سورس و درین این ترانزیستور مانند ماسفت بشدت آلایش شده ­اند، و از اینرو، این ساختار بعنوان GNRFET ماسفتی نامیده می­ شود[۱۰-۱۵].
این افزاره با اتصال سورس- درین آلایش شده، خازن گیت بزرگتر، رسانایی انتقالی بزرگتر، نرخ جریان on/off بزرگتر، و جریان حالت روشنایی بزرگتری دارد[۱۵]. در افزاره با اتصال سورس- درین آلایش شده، جریان حالت روشنایی بزرگتر، تاخیر سوئیچینگ^[۴۹] پایین تر را نتیجه می­دهد، و رسانایی انتقالی بزرگتر، فرکانس قطع ذاتی^[۵۰] بزرگتر را نتیجه می­دهد. ولتاژ گیت، آنسوی موقعیت نوار مسطح سورس- کانال، هردو سد تونل­زنی و حرارتی را در افزاره­های اتصال سورس- درین آلایش شده مدوله می­ کند.

شکل(۲-۴): نمایش ساختار GNRFET ماسفتی]۶۵[.
این اتفاق نظر وجود دارد که در افزاره­های ایده­آل، ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن نوع ماسفتی عملکرد بهتری برحسب نرخ جریان on/off، تاخیر سوئیچینگ ذاتی و فرکانس قطع ذاتی از خود نشان می­ دهند[۱۴-۱۵]. جریان حالت روشنایی در ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن ماسفتی بالاتر از ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن مبتنی بر سد شاتکی است. زیرا در ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن ماسفتی، پتانسیل گیت در حالت روشنایی، هم سد حرارتی و هم سد تونل زنی، هردو را مدوله می­ کند. درحالیکه درSB-GNRFET، پتانسیل گیت فقط سد تونل زنی اتصال شاتکی فلزی را مدوله می­ کند، که این موجب محدود شدن جریان حالت روشنایی می­ شود.
۲-۲-۳- ترانزیستور اثر میدانی نانو نوار گرافن تونلی (TFET)
افزاره TFET یک دیود p‐i‐n است که پتانسیل ناحیه ذاتی آن توسط گیت کنترل می شود. شکل (۲-۵) و تفاوت آن با MOSFET در نوع آلایش سورس است.
ترانزیستور اثر میدان تونلی (TFET) یک دیود p‐i‐n بایاس معکوس است که پتانسیل ناحیه ذاتی آن توسط گیت کنترل می شود. این افزاره برای اولین بار توسط “توشیو بابا^[۵۱]” در سال ۱۹۹۲ پیشنهاد شد [۱].

شکل(۲-۵ : افزاره TFET ]66[
با پیشرفت فناوری و نیاز به افزاره های با جریان نشتی کم برای کاربردهای توان پایین، TFET مورد توجه قرار گرفته است. تاکنون کارهای متعددی برای بهینه سازی مشخصات TFET صورت گرفته است. این افزاره نسبت به MOSFET، جریان نشت استاتیک کمتری دارد. یکی از ویژگیهای منحصر به فرد TFET نسبت به سایر افزاره های جدید، سازگاری آن با فرایند ساخت CMOS است و بدون هیچ مرحله اضافی می توان آن را ساخت [۴۴]. TFET دارای I_off در رنج فمتوآمپر و I_on در رنج نانوآمپر است [۴۵-۴۶]. در افزاره های MOSFET ، شیب زیرآستانه در دمای اتاق به دلیل سازوکار نفوذی جریان در وارونگی ضعیف نمی تواند از ۶۰mv/dec کمتر شود، این امر سرعت MOSFET را برای کاربردهای دیجیتال محدود می کند. لیکن در TFET ، با توجه به اینکه ساز و کار جریان تونل زنی نوار به نوار ^۱(BTBT) است محدودیت یاد شده وجود ندارد و افزاره می تواند تقریباً مستقل از دما عمل کند [۴۷-۴۸].استفاده از TFET در گیتهای منطقی موجب ظهور فناوریهای^[۵۲] (CTFET) و ^[۵۳](TCMOS) گردیده است که موجب کاهش سطح مصرفی تراشه می گردد. برای مثال در مقایسه با فناوری CMOS، سطح مصرفی تراشه برای هر ترانزیستور در این فناوری ها بین ۵ تا ۱۵ درصد کاهش می یابد [۴۴]. چالش اصلی در TFETبهینه سازی نسبت (ion/ioff) می باشد که معیار خوبی برای سرعت کلیدزنی افزاره است. برای افزایش نسبت (ion/ioff) در TFET کارهای متنوعی انجام شده است. “کاتی بوکارت”^۴ و همکاران با بهره گرفتن از اکسید با گذردهی بالا احتمال تونل زنی الکترونها از سورس به کانال را افزایش داده اند و با افزایش Ion ، نسبت (ion/ioff) را بالا برده اند [۴۴]. ^[۵۴] “کریشنا کومار” و همکاران با پیشنهاد ساختار Vertical TFET و به کارگیری δp+ از جنس SiGe در انتهای سورس، به طور مصنوعی کرنش به وجود آوردند و به نسبت (ion/ioff) قابل قبولی دست یافتند [۴۹-۵۰].
تئوری تونل زنی اولین بار توسط آقای ایساکی در سال ۱۹۵۷ مطرح شد که به همین دلیل برنده جایزه نوبل فیزیک شد. پدیده تونل زنی در یک پیوند p‐n با آلایش شدید طرفین پیوند به وجود می آید. با آلایش حدود ۱۰^۱۹cm^-3 در رژمانیوم، عرض ناحیه تخلیه تا حد ۱۰ نانومتر کاهش مییابد. سد پتانسیل در این حالت، ارتفاع انرژی بین باند هدایت و باند ظرفیت می باشد. پدیده تونل زنی به الکترون اجازه میدهد تا بدون تغییر در مقدار انرژی و اندازه حرکت به سمت دیگر پیوند انتقال یابد. سرعت ذاتی فرایند تونل زنی بسیار بالاست و زمان گذر در حدود اپیکو ثانیه میباشد. به همین دلیل ادوات مبتنی بر این پدیده در فرکانسهای بسیار بالا کاربرد دارند.
فصل سوم
روش شبیه­سازی ترانزیستورهای اثر میدانی مبتنی بر نانو نوار گرافن
فصل سوم
روش شبیه­سازی ترانزیستورهای اثر میدانی مبتنی بر نانو نوار گرافن
ترانزیستورهای MOS با طول کانال به کوچکی ۱۰ نانومتر در حال حاضر هم از لحاظ نظری و هم از لحاظ تجربی مورد استفاده قرار می گیرند]۶۸[. تحقیقات اخیر سوئیچینگ مولکولی، دستگاه های الکترونیکی مولکولی را کمی به واقعیت نزدیک تر ساخته است ]۶۹[. واضح است که ابزارهای شبیه سازی کمّی این نسل جدید از دستگاه ها به مدل های مکانیک کوانتومی در سطح اتمی نیاز دارند. فرمول تابع گرین عدم تعادلی(NEGF) (گاهی اوقات به فرمول کلدیش یا کانادوف-بایم اشاره می شود) مفهومی برای توسعه ی این کلاس جدید شبیه سازها را ارائه می کند.
ما در این گفتار سعی می کنیم مفاهیم اصلی که زبان انتقال کوانتومی را تعریف می کنند، با نشان دادن شکل NEGF در یک دستگاه واقعی که منجر به نتایج حساس فیزیکی می گردد را روی افزاره نانو نوار گرافن معرفی نماییم.
۳-۳- مروری بر روش شبیه سازی NEGF
همان­طور که مقیاس سازی دستگاه­های الکترونیکی به حد نانومتر می­رسد، اعتبار روش­های مدل سازی مرسوم سوال برانگیز می­ شود. روش­های شبیه­سازی مورد استفاده برای افزاره­های در مقیاس نانو، باید هر دو ساختار مربوط به اتم و اثرات مکانیک کوانتومی را در نظر بگیرند. روش تابع گرین غیر تعادلی^[۵۵] (NEGF)، که معادله شرودینگر را تحت شرایط غیر تعادلی حل می­ کند و عملکرد آن براساس کوپلینگ بین اتصال­ها و روند پراکندگی می­باشد، مبنایی را برای شبیه­سازی افزاره کوانتومی فراهم می­ کند [۵۵]. روش شبیه­سازی NEGF، برای شبیه­سازی ترانزیستورها در مقیاس نانو همانند افزاره MOSFET معمولی ]۵۶[و افزاره­های MOSFET با بهره گرفتن از مواد جدید در قسمت کانال ]۵۷[ تا ترانزیستورهای نانولوله کربنی]۵۸[و ترانزیستورهای مولکولی [۵۹]، مناسب بوده ­است. در این بخش، ما خلاصه­ای از روش شبیه­سازی NEGF را ارائه می­دهیم. توضیحات دقیق­تر برای این روش، در ]۶۰-۶۱[ ارائه شده است.
شکل۳-۱ یک ترانزیستور کلی را نشان می­دهد و برخی از اصطلاحات مورد استفاده در روش شبیه­سازی NEGF ، را تعریف می­ کند]۶۲[. اولین گام، شناسایی یک مجموعه اساسی مناسب و ماتریس هامیلتونی برای کانال می­باشد. پتانسیل خودسازگار، که بخشی از ماتریس هامیلتونی است، در این مرحله گنجانده شده است. گام دوم، محاسبه ماتریس­های خود انرژی، ، و است. که شرح می­دهد چگونه یک کانال بالستیک به اتصال­های سورس- درین و به فرایند پراکندگی، کوپل می­ شود(برای سادگی، در این ­جا فقط انتقال بالستیک بررسی می­ شود.).
شکل(۳-۱): ترانزیستور متداول با کانالی شامل اتصال­های سورس و درین
جریان سورس- درین توسط الکترود سوم (گیت) مدوله شده ­است. کمیت­های مورد نظر جهت محاسبه NEGF نیز نشان داده شده اند.
پس از تشخیص ماتریس هامیلتونی و خود انرژی­ها، گام سوم محاسبه تابع گرین تاخیری^[۵۶] می­باشد.
(۳-۷)
در رابطه ۳-۷ مقادیر،[ H ] ماتریس هامیلتونی برای شرح کانال و ماتریس خود انرژی [ Σ ] که به توصیف اتصال کانال به کنتاکتها می پردازد و به ترتیب ، به ترتیب ماتریس های خود انرژی مربوط به اتصال سورس، درین و به توصیف تعاملات درون کانال می پردازد. مقدار جریان و نشان دهنده ی جریان در واحد انرژی است.
مرحله چهارم تعیین مقادیر فیزیکی موردنظر، از تابع گرین است. در محدودیت بالستیک، ترازهای موجود در افزاره را می­توان به دو بخش تقسیم کرد: ۱) ترازهای پر شده بوسیله حامل­های آمده از اتصال سورس که از سطح فرمی سورس طبعیت می‏کنند و ۲) ترازهای پر شده بوسیله اتصال درین که از سطح فرمی درین طبعیت می‏کنند. چگالی محلی ترازهای^[۵۷] (LDOS) پر شده توسط اتصال سورس (درین) برابر است با: ، که در آن پهن‏شدگی سطح انرژی توسط اتصال سورس (درین) را نشان می‏دهد. چگالی بار در داخل افزاره از طریق انتگرال­گیری از چگالی محلی ترازها (LDOS)، محاسبه می­ شود. چگالی بار محاسبه شده در اتصال سورس به صورت رابطه ۳-۸ ارائه می­ شود.
(۳-۸)
که در آن e بار الکترونیکی می­باشد، و تراز خنثایی بار ]۶۳[ است. بار کل از طریق رابطه ۳-۹ محاسبه می­ شود.
(۳-۹)

هرچند بحرین در این جنگ از وزن کافی برای حمایت از هیچ‌یک از طرف‌های درگیر برخوردار نبود اما تنش‌های حکومت این کشور با ایران بالاخص پس از انقلاب، باعث شد تا بتوان آن را حامی بغداد تلقی کرد. با تجاوز عراق به کویت بین سال‌های 1991 تا 1993 نوعی بهبود در روابط ایران با شورای همکاری خلیج فارس حاصل شد که ناشی از موضع‌گیری ایران بر ضد اشغال کویت بود.(جوادی،30 فروردین 1391)

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

4-3-2-4 حضور نظامی آمریکا در بحرین و خلیج فارس
چه در دوران پیش از انقلاب اسلامی و چه پس از آن، موضع ایران همواره بر مخالفت با حضور نیروهای خارجی در خلیج فارس استوار بوده است. با این حال از سال 1993 و پس از آزادسازی کویت در عملیات طوفان صحرا، بحرین به‌عنوان مرکز فرماندهی ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا مطرح شد. بحرین برای پایگاه نظامی، 6 درصد از خاک خود را در اختیار نظامیان آمریکایی قرار داد. با توجه به این‌که ایران و آمریکا پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران رسما روابط دیپلماتیک خود را قطع کرده و موجی از تنش و بی‌اعتمادی در روابط خود را شاهد بوده‌اند، ایران نمی‌تواند اعطای مرکز فرماندهی به آمریکا را در چند کیلومتری مرزهایش عملی دوستانه تلقی کند.( نجات ، 24تیر1391)
بحرین مقر ناوگان پنجم دریایی آمریکا در منطقه خاورمیانه است و واشنگتن سال گذشته ٢٠٠ میلیون دلار کمک نظامی به بحرین اختصاص داد. در حالی که خاندان آل خلیفه برای بیش از دو قرن بر بحرین مسلط بوده‌اند، ناآرامی‌ها و قیام کنونی مردم بحرین شرایط بسیار دشواری را برای آمریکا ایجاد کرده و آن را با متحدی بی‌ثبات مواجه نموده است. با آغاز اعتراضات در بحرین، مقامات آمریکا ضمن تأکید بر حمایت از خاندان آل خلیفه و ثبات و امنیت بحرین به عنوان کشوری دوست و متحد، خواستار رویکرد مسالمت‌آمیز اصلاحات سیاسی از سوی حکومت این کشور شدند. مسئله‌ای که از نگرانی مقامات آمریکایی از تشدید اعتراضات و برهم خوردن ساختار قدرت موجود ناشی می‌شد. با این حال، با گسترش و تداوم اعتراضات و نامعلوم شدن آینده بحرین و ورود نیروهای سعودی به بحرین، آمریکا رویکرد محتاطانه‌تری در پیش گرفت. رویکردی که نشانگر مخالفت جدی و اساسی آمریکا با سرکوب خشونت‌آمیز معترضین بحرینی نیست و در جهت مدیریت بحران و حفظ حاکمیت خاندان آل خلیفه محسوب می‌شود.( اسدی ،31تیر1391)
از سوی دیگر، بحرین با بضاعت کم سرزمینی و جمعیتی خود، در حوزه امنیتی سیاست وابستگی را دنبال کرده است.وابستگی به بریتانیا تا سال 1971 و به ایالات متحده و عربستان سعودی پس از آن، از سیاست‌های بحرینی‌ها بوده است.چرا که بدنبال تحولات اخیر وادامه نارضایتی مردم، سرانجام پس از چندین ماه زمینه سازی عربستان وحکومت آل خلیفه برای مشروعیت بخشیدن مداخله عربستان در بحرین، یک مسئول بحرینی تأکید کرد که این کشور با طرح شاه سعودی برای الحاق به عربستان موافقت کرده است. اتحادیه دوجانبه مورد توافق این کشور با عربستان سعودی، در چهار محورامنیت، دفاع، اقتصاد، و امور خارجی خواهد بود.( کرمی، 3شهریور1391)
5-3-2-4اعتراضهای مردمی و جنبش ۱۴ فوریه بحرین
اعتراضی مردم بحرین ریشه در دهه های گذشته دارد و پیش از تحولات جهان عرب در اواخر 2010، آنها دو بار علیه حکومت آل خلیفه قیام کرده بودند و براساس توافقات صورت گرفته میان مخالفان و دولت بحرین در دهه 90 میلادی قرار بود یک سلطنت مشروطه در این کشور برقرار شده و انتخابات آزاد پارلمانی برگزار شود. اما ناکامی این تحول و از سوی دیگر شرایط مساعد منطقه ای بعد از تحولات تونس و مصر به همراه اجرایی نشدن توافقات صورت گرفته میان مخالفان و پادشاه از دلایل آغاز خیزش شیعیان بحرین در فوریه 2011 به حساب می آید. ( کرمی، 4فروردین1391)
با شروع انقلاب‌های عربی‌ای که در ایران به نام “موج بیداری اسلامی” و در خارج از آن به عنوان “بهار عربی” شناخته می‌شوند، روابط ایران و بحرین وارد فاز بی‌سابقه‌ای از تنش شد.
در بحرین اکثریت شیعی پرچم‌داران جنبش ضد آل‌خلیفه هستند که از حمایت معنوی ایران نیز برخورداند. روحانیون شیعه‌ای که با توجه به محدودیت‌های اعمال شده از سوی صدام حسین، به جای نجف اشرف، قم را برای تحصیل برگزیده بودند، در قالب حزبی به نام “وفاق اسلامی” در این جنبش تاثیری جدی دارند. شیخ علی سلمان، از مقامات بلندپایه این حزب تحصیل‌کرده حوزه علمیه قم است. پیام‌های مخابراتی سفارت ایالات متحده در بحرین تصریح دارند که 30 درصد از شیعیان بحرینی از روحانیونی تبعیت می‌کنند که خود تحت تعالیم روحانیون ایران هستند.هر چند که برخی نظری عکس داشته و می‌گویند که در طول تاریخ، همواره این تشیع بحرینی بوده که بر تشیع ایرانی تاثیر گذارده است.
دولت بحرین اعتراض سختی را نسبت به حمایت ایران از این جنبش ابراز داشته است و کل جنبش را به دخالت خارجی منتسب می‌کند. همین امر مستمسکی شد تا نیروهای سپر جزیره از خاک عربستان برای کمک به کنترل اوضاع وارد بحرین شوند. سپر جزیره نیرویی ۳۰ هزار نفری بود که برای دفاع از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در برابر تجاوز خارجی تاسیس شد. طی یک‌سال گذشته بین ایران و بحرین و به تبع آن ایران و عربستان سعودی ادبیات بسیار تندی حاکم شده است. یکی از روزنامه‌های داخلی در مقاله‌ای تلویحا خواستار استرداد بحرین به ایران شده است و این موضوع نیز به تنش دامن زده است. در طول این مدت بحرین سطح روابط خارجی خود را با ایران از سفیر به کاردار تقلیل داده است. جالب اینجاست که سران بحرین علی‌رغم سرکوب قیام مردم خود که با اعتراض برخی سازمان‌های حقوق بشری نیز مواجه شده است، نسبت به مسائل در جریان در سوریه موضع‌گیری کرده و خواستار عدم اعمال خشونت از سوی نیروهای دولتی در سوریه شده‌اند.( نجات ،24تیر 1391)
6-3-2-4 موضع ایران نسبت به تحولات اخیر بحرین
ایران به دلایل عدیده­ای نمی­تواند نسبت به تحولات بحرین بی­تفاوت باشد. از یک سو این جزیره فقط چهار دهه قبل از ایران جدا و مستقل شده، هنوز تعداد زیادی ایرانی تبار در این کشور زندگی می­ کنند که در سرکوبهای اخیر بی­نصیب نبوده اند. از سوی دیگر ایران دارای پیوندهای اجتماعی و فرهنگی عمیق با جامعه بحرین است .اما از سوی دیگر وضعیت بین ­المللی ایران به گونه ­ای است که در صورت هر گونه دخالت مستقیم در خارج از مرزهای خود با واکنش شدید بین ­المللی روبرو خواهد شد. به همین دلیل است که اپوزیسیون بحرین هم از دهه­های پیش تلاش داشته خود را مستقل نشان داده و خواستار مداخله ایران نیست. خواسته ­ها و مطالبات مردم بحرین از منظر ارزشها و اصول پذیرفته شده بین ­المللی مشروع و قابل دفاع است. علی­رغم اتهامات عربستان و حاکمیت بحرین قرائن و مستنداتی برای اثبات دخالت ایران وجود ندارد و همانطور هم که گفته شد کمیته حقیقت­یاب بحرین نیز این عدم مداخله را تایید کرده اما پادشاه بحرین به هنگام قرائت گزارش کمیته حقیقت یاب، ایران را متهم کرد که از نظر تبلیغاتی بحرین را هدف قرار داده است. مقامهای سیاسی ایران در ماه مارس ۲۰۱۱ در واکنش به ورود نیروهای نظامی عربستان به بحرین تهدید کردند که ایران دست بسته نخواهد نشست. اما عملا اقدامی صورت نگرفت. به همین دلیل این انتقاد وارد است که تهدیدی که زمینه عملی شدن نداشت نباید صورت می­گرفت. ایران از نفوذ در بین مردم بحرین برخوردار است و می ­تواند به عنوان یک بازیگر، جزیی از راه حل باشد و کمک کند که مردم بحرین و حاکمیت این کشور زودتر به یک توافق سودمند برسند. (فرازمند، 4فروردین1391)
ضمن آنکه نقش ایران در این حوزه متفاوت‌تر از سایر نقاظ جهان عرب است که مبتنی بر ترکیبی از مسائل مربوط به منافع و ارزش‌ها بوده است؛ به خصوص در مورد بحرین این سیاست کاملاً مشهود است. از لحاظ منافع، بحرین در حوزۀ فوری سیاسی – امنیتی ایران در منطقۀ حساس خلیج فارس قرار دارد. حضور نیروهای سعودی در بحرین و حمایت آمریکا از این سیاست، با هدف تسلط و کنترل جریان‌های سیاسی – امنیتی در بحرین و کل منطقه خلیج فارس، صورت گرفته است. این سیاست عربستان می‌تواند توازن قدرت در منطقه خلیج فارس و حتی منطقه خاورمیانه را به ضرر ایران به هم بزند. از لحاظ ارزش‌ها هم مسئله بحرین برای ایران حائز اهمیت است. بیشتر جمعیت بحرین ضمن اینکه شیعی هستند، ریشه ایرانی دارند و به زبان فارسی صحبت می‌کنند. ایران هم یک کشور شیعی است که به طور طبیعی همانند هر کشور دیگری به حق و حقوق هم نوعان و هم مذهبان خود در منطقه حساس است. این حساسیت حتی در زمان رژیم شاه که یک حکومت غیر ایدئولوژیک بود هم در مورد جنبش‌های شیعی در لبنان و عراق وجود داشت.
از آغاز بحران، گروه‌های مختلف داخلی، اعم از حوزه‌های علمیه و روحانیون، بازار، دانشگاهیان، روشنفکران، فیلم‌سازان، نویسندگان و به طور کلی مردم عادی نیز نوعی حس همبستگی ارزشی و حمایت از همنوعان را نسبت به وقایع اسفبار سرکوب مردم بیگناه در بحرین داشته‌اند. در اینجا شدیدترین مواضع نه از سوی دولت بلکه از سوی مجلس شورای اسلامی اتخاذ شده که می‌گوید حضور نیروهای خارجی در بحرین، «بازی با آتش» است. این امر نشان می‌دهد که مسئله بحرین، در سطح افکار عمومی ایران بسیار حساس است. (برزگر ، 16فروردین1390)
7-3-2-4 نقش کنونی عربستان در بحرین
موج تحولات جهان عرب، محیط پیرامونی عربستان در بحرین و یمن را که در استراتژی های امنیتی این کشور جزء حوزه حیاتی تعریف گردیده است را در محاصره تحولاتی قرار داد که در صورت تداوم اولیه می توانست عربستان را به شدت در حوزه تدافعی برده و به نوعی بازنده تحولات عربی نشان دهد. بنابراین مدیریت عربستان بر دو قیام بحرین و یمن، بخصوص بحرین از این زاویه معنا می یابد که بحرین در استراتژی های امنیت ملی عربستان نقش مهمی را بازی می کند. خاندان سلطنتی حاکم بر بحرین و متحد نزدیک به عربستان سعودی برای مقابله با اعتراض های تصاعد یابنده شیعیان، از سعودیها درخواست کمک نمود و سعودی ها روز چهاردهم مارس 2011 به بحرین تانک و سرباز فرستادند و در قالب نیروهای سپر جزیره حرکت اعتراضی مردم را سرکوب نمودند. بنابراین این فوریت اقدام نشانگر نگرانی های جدی امنیتی عربستان بود که تداوم آن می توانست به تغییرات قابل توجه در محیط امنیتی عربستان منجر شود. (کرمی، 3بهمن91)
8-3-2-4 نگرانی های امنیتی عربستان از ماهیت تحولات بحرین
الف ) چالش در نظام های پادشاهی
کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به خصوص عربستان با توجه به ماهیت حکومتشان که حکومت-های موروثی و پادشاهی هستند، طبیعی است که در مقابل با انقلابی که درصدد ایجاد تغییر در ساختارهای موجود و بوجود آوردن تغییرات جدید باشد موضع گیری کنند. از این روست که یکی از اصلی ترین خواسته معترضین اصلاحات سیاسی و انجام انتخابات دموکراتیک در کشور بوده و هست.
بنابراین شیخ نشینهای حاشیه خلیج فارس و عربستان سعودی با توجه به مشابه بودن ساختارهای سیاسی، پایه های حکومت خود را در مقابل با موج تحولات اعتراضی متزلزل یافته و در جهت مقابله با آن اقدام نمودند. در این رهگذر دو راهکار سیاسی از سوی سعودی ها مطرح گردید که هر دو به دلایل مختلف عملاً راه به جایی نبرده است. راهکار اول عبور از مرحله همکاری بسوی اتحاد سیاسی و راهکار دوم پیوستن دو پادشاهی اردن و مغرب به جمع اعضای شورای همکاری خلیج فارس. بنابراین عربستان تمام تلاش خود را در این راستا معطوف به این مسئله نموده است تا نشان دهد که پادشاهی های مطلقه شکل پایدار و ثبات بخش به حساب می آیند.
ب ) قدرت گیری شیعیان
پیروزی انقلاب شیعیان در ایران، قدرت یابی شیعیان عراق، تقویت گروه های مقاومت شیعی در لبنان و اتحاد متشکل از ایران، سوریه و حزب الله، عملا جبهه محافظه کاری عربی به رهبری عربستان را در چالش و موقعیت تدافعی قرار داد و عربستان بیم آن داشت که تحولات اعتراضی شیعیان بحرین حلقه تکمیل کننده این زنجیر باشد. فارغ از این مسئله، عربستان در ساختار داخلی خود و در شرق این کشور در مناطق الاحساء، قطیف و العوامیه که در مجاورت بحرین قرار دارد، جنبش اعتراضی شیعیان را دارد که موفقیت تحولات بحرین می توانست الهام بخش شیعیان شرق عربستان باشد. بنابراین طبیعی بود که عربستان به این مسئله واکنش تندی نشان داده و تلاش نمود تا به هر قیمتی تحولات اعتراضی در بحرین را سرکوب و مدیریت نماید
باید گفت که بحرین سال هاست که روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی – امنیتی گسترده ای را با عربستان دارد و به نوعی در زیر چتر حمایتی عربستان قرار می گیرد. بحران بحرین در بستر شرایط جدید خاورمیانه به وقوع پیوسته است و از دید سعودی ها تداوم و موفقیت آن می تواند منجر به تغییراتی در پیرامون عربستان گردد. از نظر عربستان هرگونه قدرت گیری شیعیان در بحرین به افزایش نفوذ ایران می‌ انجامد و خطر را به دروازه‌های عربستان می‌رساند. انقلاب مردم بحرین می‌تواند برای شیعیان عربستان نیز الهام بخش باشد.
با توجه به ماهیت دگرگون یابنده خاورمیانه و با توجه به ساختارهای داخلی بحرین که خود زمینه کشمکش را فراهم می آورد، می توان گفت که این وضعیت به ظاهر آرام برای حکومت بحرین و عربستان سعودی چندان پایدار نخواهد بود. از سوی دیگر هم بکارگیری نیروهای نظامی ‌و حضور نظامی‌ در یک کشور هزینه زیادی برای بازیگر مداخله کننده در پی خواهد داشت و با آرام شدن فضا، حضور این نیروها هم برای عربستان و هم برای حکومت بحرین مسئله ساز خواهد شد. بحرین یکی از کشورهایی است که تغییرات آن می تواند منجر به دگرگونی در نظم منطقه خلیج فارس، تغییر موازنه قوا و چالش در نظام های پادشاهی باشد که این مسئله بیش از هر کشوری برای عربستان گران تمام خواهد شد. (کرمی،3بهمن 1391)
9-3-2-4 سیاستهای تبعیض آمیز حکومت بحرین وشکاف میان دولت و جامعه
با وجود مشارکت احزاب شیعی در انتخابات پارلمانی و کسب برخی کرسی‌ها، همواره این احساس در شیعیان بحرین وجود دارد که آنها از شرکت جدی و تأثیرگذار در ساختار قدرت محروم هستند و توزیع کرسی‌های پارلمانی در مناطق شیعی و سنی بحرین به گونه‌ای است که شیعیان در شرایط کنونی هیچ‌گاه نمی‌توانند بیش از ١٨ کرسی از مجموع ٤٠ کرسی پارلمان و اکثریت را در این مجلس از آن خود کنند. اما نکته مهم‌تر اینکه این مجلس قدرت سیاسی اندکی دارد و مجلس شورا که تمامی اعضای آن از سوی پادشاه منصوب می‌شوند، قدرت اصلی پارلمانی را داشته که به نوعی در مقابل مجلس نیابتی توازن ایجاد می‌کند.
اما احساس تبعیض، بی‌عدالتی و محرومیت اکثریت شیعی بحرین، به عدم مشارکت واقعی در قدرت سیاسی از طریق انتخابات محدود نمی‌شود، بلکه این گروه در عرصه‌های مختلف اداری، اجرایی، اقتصادی و اجتماعی نیز با سیاست‌های تبعیض‌آمیز آل خلیفه مواجه‌اند و این امر تداوم نارضایتی و اعتراضات شیعیان بحرین را در پی داشته است. براساس گزارش سال ٢٠٠٣ مرکز حقوق بشر بحرین، از ٥٧٢ منصب عمومی و عالی، تنها ١٠١ منصب یعنی ١٨ درصد و از ٤٧ منصب عالی در حد وزیر و مدیرکل، فقط ١٠ منصب (٢١ درصد) به شیعیان تعلق دارد. شیعیان در این نظام به هیچ‌وجه نمی‌توانند عهده‌دار مناصب عالی حکومتی مانند وزارت دفاع، خارجه، دادگستری و کشور شوند. نرخ بیکاری جوانان در بحرین ٦/١٩ درصد اعلام شده است که نشان دهنده شرایط اقتصادی نامناسب به ویژه در میان شیعیان است. این نرخ بیکاری در حالی است که بسیاری از فرصت‌های شغلی در این کشور به مهاجرین خارجی سنی مذهب سپرده می‌شود. ورود مهاجرین خارجی و اعطای تابعیت بحرینی به آنها در قالب سیاست تغییر ترکیب جمعیتی بحرین، به نفع سنی‌ها صورت می‌گیرد که خود یکی از عوامل مهم نارضایتی و اعتراض شیعیان این کشور محسوب می‌شود. با اقدامات عامدانه خاندان حاکم بر بحرین، روند مهاجرت به این کشور که به نسبت وسعت و جمعیت آن، پرشتاب‌ترین کشور مهاجرپذیر جهان است، در دو سال گذشته با ورود اتباع کشورهایی مانند اردن، فلسطین، لبنان، عربستان سعودی و مصر به خاک این کشور، شکل تازه‌ای به خود گرفته است؛ به گونه‌ای که نسبت به ٥ سال گذشته بیش از ١٠ درصد رشد داشته است. دولت بحرین در جهت افزایش فشار بر شیعیان، با نادیده گرفتن ایجاد اشتغال برای جوانان متخصص و تحصیل کرده بحرینی، متخصصان اردنی و مصری را جایگزین آنان می‌کند و برای ایجاد انگیزه جهت ورود این اتباع غیر بحرینی به این کشور، به واگذاری امکانات و حتی تابعیت به آنها اقدام می‌کند.
در مجموع همان گونه که بررسی‌ها و موارد فوق نشان می‌دهد، شکاف دولت و جامعه در بحرین در طول دهه‌ های گذشته با توجه به سیاست‌های تبعیض آمیز خاندان آل خلیفه بسیار تشدید شده است و برخی اصلاحات ظاهری نتوانسته است به تعدیل چالش مشروعیت رژیم سیاسی بحرین منجر شود. در نتیجه با وقوع قیام‌ها و اعتراضات مردمی ضد حکومتی در کشورهایی مانند تونس و مصر، مردم شیعی بحرین نیز مرحله جدید و وسیعی از اعتراضات خود علیه خاندان آل خلیفه را آغاز کردند. این امر به شروع تحولاتی در بحرین منجر شد که بازیگران مختلف ذینفع، در آن نقش آفرینی کنند. (اسدی، 31تیر1391)
10-3-2-4دورنمای اوضاع بحرین
گرچه عربستان فعلا با فشار قابل ملاحظه­ای در بحرین روبرو نیست ولی وضعیت عربستان در پی روی کار آمدن حکومتهای مردم سالار در جهان عرب تضعیف خواهد شد. ضمن اینکه بحرین کشوری است که حیات آن وابسته به فعالیتهای تجاری و توریستی و بانکی بین ­المللی است. ادامه این­گونه فعالیتها در شرایط امنیتی کنونی مقدور نیست و اگر بناست بحرین به شرایط طبیعی باز گردد باید عربستان در سیاست امنیتی خود تجدید نظر کند. جناح­های معتدل در حاکمیت بحرین نیز تمایل دارند به این وضعیت پایان داده شود. وضعیت بین ایران و عربستان نیز در پیچیده شدن راه حل خروج از وضعیت فعلی موثر است. راه حل بحران بحرین تقریبا مشخص است. بازگشت به توافقات ولیعهد بحرین و اپوزیسیون قبل از ورود نیروهای نظامی عربستان. ظاهراً همه طرف­های داخلی و خارجی به جز عربستان با این راه حل موافقند. متقاعد کردن عربستان به خروج از بحرین در شرایط ناآرام خاورمیانه کار راحتی به نظر نمی رسد. از سوی دیگر ادامه وضعیت فعلی حیات سیاسی و احتماعی و اقتصادی در این جزیره کوچک را تعطیل کرده است. باید حاکمیت بحرین و جامعه بین ­المللی سعودیها را متقاعد کنند که اجازه دهد بحران بحرین از طریق یک راه حل داخلی حل و فصل شود ( فرازمند،4فروردین 1391)
11-3-2-4 طرح اتحاد عربستان با بحرین،زمینه سلطه
پس از آغاز جنبش اعتراضی در بحرین در فوریه ۲۰۱۱، عربستان سعودی که موجودیت آل خلیفه را در منطقه در خطر میدید، نیروهای خود را تحت عنوان توافقنامه نیروهای سپر جزیره برای مداخله و تغییر وضعیت موجود در بحرین اعزام کرد.برهم خوردن توازن منطقه ای و همچنین خیزش جنبش اعتراضی در بحرین، سران این دو کشور را بر آن داشت تا برای توجیه علت حضور نیروهای سعودی در بحرین، و جلوگیری از گسترش اعتراضها به عربستان، به فکر الحاق بحرین به عربستان بیفتند.
بحرین بیش از هر کشوری اصرار دارد که اتحادیه کنفدرالی تشکیل شود. به گونه‌ای که مجلس نمایندگان آن در یک نشست فوق‌العاده به طور عجولانه طرح مربوط به کنفدرالیسم شورا را تصویب کرد. بحرین موقعیت استراتژیکی دارد، از ثروت‌های طبیعی برخوردار است و مرکز مالی منطقه محسوب می‌شود،اما با خطرات امنیتی و تهدیدات مرزی مواجه است و اینوضعیت شکننده در منطقه باعث گردیده تا اصرار زیادی برای تشکیل اتحادیه کنفدرالیسم داشته باشند، تا بتواند تا در برابر این تهدیدها بایستد
در این میان عربستان تلاش می کند تا نفوذ خود را بر این کشور افزایش دهد؛ اما این نفوذ زمانی می توانست اثرگذار باشد که مبتنی بر اراده مردم بحرین و عربستان باشد.اتحاد میان عربستان و بحرین نگرانی از بابت حوادث منطقه و بهم خوردن توازن منطقه ای و ارسال پیام به قدرت های دیگر منطقه مانند ایران است.دولت عربستان در بحرین به طور کامل حضور دارد و دولت منامه در زمینه اقتصادی و مالی کاملا متکی به آل سعود و تحت نفوذ آن است و حتی بخش گردشگری بحرین نیز وابسته به گردشگری عربستان است.بحرین و عربستان امیدوارند که با تشکیل اتحادیه میان عربستان و بحرین اکثریت شیعیان بحرین که بیش از ۷۵ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند از اکثریت بیفتد و با احتساب جمعیت عربستان شمار آنها تا ۱۰ درصد کاهش یابد. (کرمی ،3شهریور1391)
12-3-2-4 عدم تمایل دیگر کشورهای شورای همکاری برای تشکیل اتحادیه خلیج فارس
اراده سیاسی پایه اصلی تشکیل اتحادیه خلیج فارس است، اما نگرانی‌هایی نیز نزد دیگر کشورهای ساحلی وجود دارد که با تشکیل اتحادیه، کشورهای کوچک این مجموعه تحت سلطه کشورهای بزرگ به ویژه عربستان قرار بگیرند.این نگرانی وجود دارد که این اتحادیه به ضرر کشورهای کوچک باشد. همه کشورهای عضو شورای همکاری تمایل به ورود به این اتحادیه را ندارند.برخی از این کشورهامخالف اتحاد میان دو کشور هستند و این اقدام را به منزله خطری برای جامعه مدنی می دانند.این امر از دیدگاه امارات، قطر و عمان نیز مردود است و این کشورها نگران گسترش نفوذ آل سعود بر کشورهایشان هستند.ملت های منطقه در عراق، عربستان، کویت، امارات، قطر، بحرین و عمان با یکدیگر تعامل و ارتباط دارند و در میان آنها یک نوع وحدت تاریخی برقرار است که نمی توان آن را نادیده گرفت.نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که اتحاد حقیقی جز با وجود نظام های دمکراتیکی که در آنها مردم بر کشورهایشان حاکم باشند، تحقق نخواهد یافت و چنین امری به طور کلی در عربستان یافت نمی شود. اگر قرار باشد اتحاد بحرین و عربستان گام نخستین برای اتحاد شورای همکاری خلیج فارس باشد، حتما کشورهای دیگر عضو این شورا یعنی قطر، کویت، امارات و عمان نیز در صف مخالفین این ایده قرار خواهند گرفت. علی رغم پیوستگی جغرافیایی و شباهت هایی که بین اعضای شورای همکاری وجود دارد، اختلافات بین این کشورها نیز کم نیست. اکثر کشورها با عربستان مسائل مرزی حل نشده دارند؛ امارات، عمان، کویت و قطر از جمله کشورهایی هستند که هنوز بر سر مناطق مرزی خود به حل و فصل نهایی با عربستان نرسیده اند.
حال اتحاد بحرین و عربستان در چهار حوزه امنیت، دفاع، اقتصاد، و امور خارجی می تواند پرسش های متعددی را مطرح کند که پاسخ آنها منوط به تحقق سناریوهای آینده می باشد. از جمله اینکه اتحاد کشور کوچکی چون بحرین با وسعت هفتصد کیلومتر مربع و اقتصادی که متکی به کمک های خارجی است، با کشوری که بیش از دو و نیم میلیون کیلومتر مربع وسعت دارد و بزرگترین صادرکننده نفت جهان است، معنایی جز تحت الحمایگی دارد؟ آیا اتحاد میان بحرین و عربستان زمینه ساز اتحادیه کنفدرالیسم در خلیج فارس خواهد بود؟آنچه که در این میان روشن است، نگرانی عربستان سعودی از برهم خوردن توازن منطقه ای و حادث شدن حوادث خاورمیانه در حوزه پیرامونی عربستان، بیشترین تاثیر را در ایجاد اتحاد با بحرین داشته و دارد که با توجه به ضعف های استراتژیکی بحرین می تواند زمینه ساز الحاق بحرین به عربستان را در پی داشته باشد.(کرمی،3 شهریور 1391)
عربستان سعودی با ارسال نیروهای نظامی خود به بحرین و سرکوب مخالفین شیعی، دچار اشتباهی جدی و استراتژیک شده است؛ چون موضوع بحرین را که اساساً مبتنی بر تقاضاهای اصلاحات سیاسی، رفع تبعیض‌ها، رفرم اقتصادی و به طوری کلی امنیت بشری بوده است، رفته رفته به یک موضوع فرقه‌ای مربوط به رقابت شیعه و سنی تبدیل می‌کند. این امر نه تنها واکنش ملت ایران بلکه ملت‌های شیعی دیگر در عراق، لبنان و غیره را در پی داشته و به مسائل فرقه‌ای که یکی از خطرناک‌ترین شکل منازعه در خاورمیانه و منبع اصلی بی‌ثباتی برای امنیت منطقه و امنیت جهانی است، دامن می‌زند. (برزگر،16فروردین 1390)
4-2 -4- گفتار چهارم ، لبنان
1-4-2-4 ویژگی های جامعه لبنان
جامعه لبنان، جامعه‌اي چندگانه، موزائيكي و به لحاظ ديني و مذهبي متنوع است. بافت اجتماعي اين كشور بسيار متنوع و متكثر است. به لحاظ جغرافيايي كشور لبنان، جزو كشورهاي كوچك و به لحاظ تراكم جمعيتي يك كشور پرتراكم است. اين كشور پس از فروپاشي امپراتوري عثماني به مستعمره كشور فرانسه درآمد و در سال 1943 به استقلال دست يافت. ساخت سياسي لبنان نيز ساختي كم نظير است. پيروان سه گرايش مذهبي – ديني اكثريت را در اين كشور در دست دارند در نتيجه قدرت سياسي در اختيار مسيحيان (رياست جمهوري) اهل سنت (نخست وزيري) و شيعيان (رياست پارلمان) قرار گرفته است. اين سنت با وجود وقوع جنگ داخلي در اين كشور به مدت 15 سال و علي‌رغم وقوع تحولات فراوان در تركيب و بافت جمعيتي، همچنان حاكم است. به طور سنتي پيروان مسيحيت در اين كشور از فرانسه به عنوان مادر مهربان و پيروان اهل سنت از عربستان سعودي به عنوان كانون عقيدتي و پيروان مذهب شيعه از ايران به عنوان مركز حركت ديني خود ياد مي‌كنند. در نتيجه و به لحاظ تاريخي نفوذ ايران در جامعه لبنان تقريباً بي‌رقيب است. شيعيان لبنان به لحاظ تاريخي در معرض انزوا قرار داشتند. اين وضعيت با ورود امام موسي صدر به اين كشور در نيمه دوم دهه شصت ميلادي قرن پيشين دستخوش دگرگوني شد. براي فهم بهتر وضعيت شيعيان لبنان در مرحلة ماقبل مهاجرت امام موسي صدر به اين كشور كافي است به اين نكته مهم اشاره كنيم كه امام موسي صدر وضعيت شيعيان لبنان را حتي در نامگذاري نخستين تشكيلات اجتماعي شيعيان يعني «جنبش محرومان» بازتاب دادو دگرگون کرد. (موسوی ، بهمن ماه 1390)
2-4-2-4 وضعیت شیعیان لبنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی و نقش ایران در لبنان
وضعيت جامعه شيعه لبنان با پيروزي انقلاب اسلامي ايران وارد مرحله تازه‌اي شد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران و ظهور صف‌آرايي‌هاي تازه در ساختار و موازنه قواي منطقه‌اي، كشور لبنان وارد دايره كشورهاي خط مقدم جبهه عليه اسرائيل شد. از آن پس، رژيم صهيونيستي جنگها و حملات گوناگوني عليه لبنان به راه انداخت. يكبار به بهانه حضور سازمان آزاديبخش فلسطين (1982) و يكبار براي تقويت كمربند امنيتي در جنوب لبنان (1987) و بار بعدي و مهمتر از همه براي نابودي جنبش مقاومت اسلامي (حزب الله) جنگ دامنه‌داري عليه اين كشور (2006) به راه انداخت.
ايران پس از انقلاب اسلامي، موازنه قواي منطقه‌اي را به سود مسائل محوري منطقه نظير مسئله فلسطين و ديگر جنبشهاي آزاديبخش تغيير داد. رژيم صهيونيستي از اين دگرگوني همه جانبه در ساختار قدرت منطقه‌اي دچار وحشت شد. موشه دايان وزير جنگ رژيم صهيونيستي در دهه‌هاي 60 و 70 ميلادي قرن پيشين در واكنش به پيروزي انقلاب اسلامي ايران گفت: زلزله‌اي در منطقه به وقوع پيوست كه به زودي پس لرزه‌هاي آن به اينجا (فلسطين) كشيده خواهد شد. در نتيجه جمهوري اسلامي ايران به مركز جانبداري از نهضت هاي رهايي‌بخش در منطقه تبديل شد. در يك ارزيابي دقيق مي‌توان گفت كه تقدير چنان ورق خورد كه پيروزي انقلاب اسلامي در ايران با خروج مصر از دايره مبارزه با اسرائيل از طريق امضاي قرارداد كمپ ديويد همزمان شده بود. اين نگاه لزوماً نگاهي جبري به تحولات منطقه‌اي نيست، بلكه بيشتر به بازي تقدير باز مي‌گردد، زيرا خروج مصر از دايره مبارزه با اسرائيل بدون جايگزين شدن يك قدرت بزرگ منطقه‌اي نظير ايران، مي‌توانست موج نااميدي و يأس را در سراسر خاورميانه و شمال افريقا بگستراند. كشور لبنان پس از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران وضعيت متفاوتي در مقايسه با گذشته پيدا كرد. فلسطينيها و جنبش مقاومت ملي چنان عمليات گسترده‌اي عليه پايگاههاي رژيم صهيونيستي در شمال فلسطين اشغالي به راه انداختند. اسرائيل براي پايان دادن به اين وضعيت، جنگ 1982 را با شعار اخراج فلسطينيها از لبنان به راه انداخت.(موسوی بهمن 1390)
3-4-2-4 حزب الله لبنان
باور رژيم صهيونيستي اين بود كه با خاتمه دادن به حضور فلسطينيها در لبنان موضوع مقاومت ضد صهيونيستي در لبنان نيز به تاريخ سپرده خواهد شد، اما باز هم صفحه تقدير چنين ورق خورد كه به جاي سازمان آزاديبخش فلسطين، جرياني بومي، اسلامي و ملي و سازش‌ناپذيري به نام حزب الله لبنان پس از يك دوره كشمكشهاي فراوان در ساختار سياسي و آرمانهاي شيعيان لبنان شكل گرفت. حزب الله لبنان با الهام گرفتن از آموزه‌هاي انقلاب اسلامي ايران رويكرد و آرمان خود را روي مبارزه با رژيم صهيونيستي به منظور حراست از تماميت ارضي لبنان و شكستن اسطوره نيرومندي ارتش صهيونيستي متمركز كرد. اين حزب طي فقط دو دهه موفق شد دو پيروزي مهمي در رويارويي با ارتش صهيونيستي به دست آورد. بدين ترتيب وجهه و موقعيت حزب الله لبنان بويژه پس از پيروزي در مقاومت عليه اسرائيل در جنگ ژوئيه 2006 از مرزهاي ملي لبنان فراتر رفت و به يك قدرت مهم منطقه‌اي غير قابل چشم پوشي تبديل شد. ايالات متحده امريكا و اسرائيل حزب الله لبنان را بازوي قدرتمند ايران در خط مقدم رويارويي ضد صهيونيستي مي‌دانند.در چنين وضعيتي، حزب الله لبنان موقعيت اين كشور را نيز در معرض تغيير قرار داد. چنانكه مي‌دانيم تمامي همسايگان رژيم صهيونيستي قرارداد صلح با تل‌آويو امضا كردند، به استثناي سوريه و لبنان و ايران در تمامي اين تحولات در كنار حزب الله لبنان قرار داشته و دارد، حزب الله لبنان نيز از موقعيت مردمي بي‌همتايي در اين كشور برخوردار است. در نتيجه طبيعي است كه مردم لبنان كه به لحاظ ايدئولوژيك بارژيم صهيونيستي تضاد دارند، بويژه شيعيان اين كشور از ايران به مثابه قدرت منطقه‌اي كم رقيب جانبداري كنند. جامعه لبنان جامعه‌اي دموكراتيك و متنوع است. اين جامعه، جامعه‌اي نيست كه يك حزب يا يك جريان سياسي بتواند جمعيت انبوه را با پول و يا با امتياز سياسي براي جانبداري از خود يا همپيمان منطقه‌اي‌اش به خيابانها سرازيرکند. حزب الله لبنان در آغاز هزارة سوم، تصميم گرفت در ساختار سياسي جامعه لبنان از طريق انتخابات پارلماني مشاركت كند، اين رويكرد حزب الله موجب شد اين حزب هم در پارلمان و هم در كابينه دولت حضور جدي پيدا كند. تا آنجا كه دولتهاي اخير اين كشور در برنامه خود رسماً از حق مقاومت مردم لبنان عليه اشغالگران صهيونيستي حمايت كردند. اين يكي از موفقيتهاي بزرگ حزب الله محسوب مي‌شود. در نتيجه مي‌توان گفت كه جانبداري لبنان از ايران و بالعكس، جانبداري يك حزب از يك كشور و يا بالعكس نيست، بلكه اين جانبداري و يا اين همپيماني جنبه ساختاري پيدا كرده است. استقبال كم نظير مقامات رسمي از مقام رياست جمهوري اسلامي ايران، بازتابي از استقبال كم سابقه مردم لبنان از يك مقام رسمي ايراني است. بدين ترتيب موقعيت ايران در جامعه لبنان، موقعيت گروهي، جناحي و حتي مي‌توان گفت، موقعيتي مذهبي نيست، بلكه موقعيتي ملي است. چرا كه حزب الله لبنان نيز به دليل كارنامه درخشان خود در اين كشور به يك جريان ملي تبديل شده است. براي فهم بهتر موقعيت اجتماعي اين حزب اشاره به اين نكته ضروري است كه اكنون چند سال است كه جريان حزب الله لبنان با چند جريان سياسي، حزبي و اجتماعي مسيحي لبنان ائتلاف دارد و اين ائتلاف در ساختار پارلماني و قوه مجريه اين كشور نيز جريان دارد.
نفوذ ایران در لبنان پس از جنگ اگوست 2006 یا همان جنگ 33 روزه باز هم در لبنان افزایش یافت که در این میان همان سیاستی که باعث حضور پررنگ ایران در غزه شد حضور ایران در لبنان را تقویت کرد.(موسوی، بهمن 1390)
4-4-2-4 نقش عربستان در لبنان
عربستان در دوره اي از ديپلماسي خود تاكنون رفتاري ميانه رو داشته است، اما به صراحت مي توان گفت كه رياض اكنون ديپلماسي تندي را اتخاذ كرده است كه با حوادث ۱۱ سپتامبر شروع شد و پس از حمله ايالات متحده به عراق رشد زيادي يافت و اكنون تغيير در ديپلماسي رياض از ميانه روي به افراط گرايي به شديدترين شكل خود در لبنان ظاهر شده است. ديپلمات هاي عرب بر اين اعتقادند كه با توجه به بحران موجود ميان سوريه و عربستان در صورتي كه رياض نتواند نفوذ سياسي خود در لبنان را تضمين كند، بحران ميان دو كشور وخيم تر خواهد شد. يك ديپلمات عرب مي گويد: «با گذشت سه سال از ترور رفيق حريري، عربستان دريافته كه عاملان ترور پيش از هر موضوعي، قدرت و نفوذ عربستان در لبنان را هدف قرار داده بودند. حتي تجربه گروه ۱۴ مارس نيز دردي از عربستان دوا نكرد، به نحوي كه رياض مجبور شد بسياري از امور را راساً برعهده گيرد». به باور ديپلمات هاي عرب «هنگامي كه رفيق حريري در دهه نود ميلادي در لبنان به قدرت رسيد، عربستان نگران نبود. حتي در مورد سوريه نيز نگراني نداشت. عربستان حتي به دليل محدود ساختن نفوذ خود به موقعيت حريري، روابط ديگر خود را فداي آن نمود. چون تصور مي كرد تمركز روابط بر شخصي چون حريري منجر به نظم بخشيدن به روابط مي شود. عربستان در شرايط كنوني ناچار به دخالت در امور گوناگون و حتي جزيي در رابطه با گروه هاي همپيمان خود در جريان المستقبل و اسلامگرايان سني است. شبكه كنوني حمايت مالي عربستان از سيستم پراكنده اي پيروي مي كند. درحاليكه در زمان حريري چنين نبود. عربستان اكنون مجبور است روابط مالي خود با همه گروه ها و شخصيت هاي سياسي كوچك و بزرگ را بطور مستقيم اداره كند. حتي اكنون در مورد ساير گروه هاي ۱۴ مارس همانند حزب سوسياليست ترقيخواه دروزي و حزب قوات لبنان و هزاران شخصيت سياسي و رسانه اي در لبنان سيستم حمايت مالي عربستان ديگر از سوي خاندان حريري صورت نمي گيرد. عربستان حتي مجبور شد بطور شخصي در تنظيم روابط ميان سعد حريري و فؤاد سنيوره و روابط ميان برخي افراد پيرامون مفتي اهل سنت لبنان اقدام نمايد. به گفته ديپلماتهاي عرب، مشكل حقيقي لبنان ناشي از تعدد محورهاي نفوذ عربستان در لبنان است كه افراد متعددي نيز از دربار و بخش بازرگاني عربستان در جزئيات موضوعات لبنان دخالت مي كنند. وزارت خارجه و دستگاه هاي امنيتي عربستان نيز هر روز پرونده هاي متعددي را در موضوع لبنان و كشورهاي مجاور آن دنبال مي كنند. رايزني هاي عربستان با كشورهاي عرب با نفوذ در لبنان نيز منجر به ايجاد تغييراتي در برنامه هاي كاري عربستان در لبنان شده است. اختلال در عملكرد عربستان در لبنان نيز ناشي از تنش هاي موجود ميان عربستان با سوريه و ايران در موضوعاتي چون عراق و فلسطين است.
اهتمام بيش از حد عربستان به لبنان و تعدد محورهاي نفوذ رياض در لبنان منجر به ايجاد تناقض در عملكرد آن كشور در لبنان شده است. پادشاه عربستان به فرماندهان سوريه پيام مي دهد كه قدرت خود را از دست داده و ايران همه چيز را كنترل مي كند تا جايي كه جنبش شيعي در سوريه گسترش زيادي يافته است. فرستاده پادشاه عربستان به «بشار اسد» رئيس جمهور سوريه مي گويد كه در چند سال گذشته نزديك به ۴ ميليون شهروند سوري شيعه شده اند. ناگفته پيداست كه اطلاعات اشتباه عربستان ناشي از همان اختلال روابط ميان عربستان و برخي مقامات لبنان است. همين اختلال است كه ارزيابي از امور سياسي لبنان را تا اين اندازه غيرواقعي نموده كه رياض از پذيرفتن نماينده شيعيان لبنان خودداري مي كند. عربستان تعادل خود را از دست داده، بويژه آنكه راه حلي براي بحران لبنان بدون توجه به شيعيان و شخص نبيه بري و نصرالله قابل تصور نيست.
ديپلماتهاي عرب مي گويند:«احساس خطر عربستان از متزلزل شدن نقش آن كشور در لبنان ممكن است به وضعيت كنوني محدود نشود. بويژه آنكه در شرايط كنوني از افزايش نقش ايران و سوريه در عراق و فلسطين و همچنين تاثير فشار شكست اش در منازعات منطقه بر اوضاع عربستان واهمه دارد».(الاخبار ،28اردیبهشت1387)

۱۴). بین آگاهی از رفتار سلامتی و سبک زندگی سلامت محور رابطه وجود دارد.

در این مطالعه در مجموع ۱۴ فرضیه مورد بررسی و آزمون قرار گرفت. با توجه به جدول فوق، در تحلیل دو متغیره ۸ فرضیه تایید شدند. سپس جهت تبیین نهایی مدل تحقیق، از رگرسیون چندگانه به شیوه­ گام به گام نیز استفاده شد. در تحلیل چند متغیره از بین عوامل مستقل، ۴ متغیر به تبیین سبک زندگی سلامت محور پرداختند. این متغیرها به ترتیب اهمیت (براساس ضرایب رگرسیونی) عبارتند از : خودکارآمدی سلامت، سلامت عمومی خودگزارش شده، مطالعه داشتن در حوزه­ سلامت، آگاهی از رفتار سلامتی. در مجموع نیز این متغیر­ها ۴۶ درصد از واریانس نمره­ی سبک زندگی سلامت محور را تبیین می­ کنند. علاوه بر رگرسیون چندمتغیره، برای درک روابط بین متغیرها از مدل علی تحلیل مسیر نیز استفاده شد. نتایج تحلیل مسیر مشخص کرد که اثر هر متغیر تا چه حد مستقیم و تا چه اندازه غیرمستقیم است. بدین ترتیب، از میان متغیرهای مستقل معنادار، ۹ تای آن­ها به طور مستقیم، غیرمستقیم یا هردو بر سبک زندگی سلامت­محور تاثیر می­گذارند. سلامت­عمومی خودگزارش­شده و آگاهی از رفتار سلامتی، متغیرهایی هستند که صرفاً به طور غیرمستقیم بر متغیر وابسته تاثیر می­گذارند، حمایت اجتماعی، میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی، وضعیت اشتغال (شاغل) و سن ۴متغیری بودند که صرفاً اثری غیر­مستقیم بر سبک زندگی سلامت محور دارند. در این میان تنها ۲متغیر خودکارآمدی سلامت، میزان مطالعه در حوزه­ سلامت هر­دو اثر مستقیم و غیرمستقیم را بر سبک زندگی سلامت محور دارند. بنابراین باتوجه به شیوع بیماری­های مزمن و لزوم اتخاذ رویکرد پیشگیری به جای رویکرد درمان و همچنین اهمیت سبک­زندگی افراد در تعیین وضعیت سلامتی آنان، توجه به تعیین­کننده­ های جمعیتی، اجتماعی- اقتصادی و سلامتی سبک زندگی اهمیت می یابد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

متغیرهایی مانند سن، وضعیت اشتغال، حمایت اجتماعی و میزان استفاده از وسایل ارتباطی اثرات غیرمستقیم و باواسطه بر سبک زندگی سلامت محور دارند.
حمایت­اجتماعی، دراین مطالعه از طریق متغیرهای خودکارآمدی سلامت و سلامت عمومی خودگزارش شده بر سبک زندگی سلامت محور زنان تاثیر داشت. زنان سنین باروری با میزان دریافت متفاوت حمایت اجتماعی، سبک­ها و رفتارهای سلامتی متفاوتی را تجربه کرده ­اند و براین اساس وضعیت سلامتی متفاوتی داشته اند. اهمیت نقش حمایت اجتماعی بر رفتار و سبک زندگی سالم در مطالعات مختلف به اثبات رسیده است (میرغفوروند و همکاران، ۲۰۱۲؛ زنجری، ۱۳۹۰، آدامز ۲۰۰۲). حمایت اجتماعی در نظریه­ ارتقاء سلامت پندر، جزیی از عوامل تاثیرات بین فردی از پیش ­فرض دوم (اثرات و شناخت­ های ویژه رفتاری) می باشد که متاثر از ویژگی­ها و تجارب شخصی افراد است. منابع مهم تاثیرات بین­فردی از جمله حمایت اجتماعی نیز، شامل خانواده، همسالان و ایجادکنندگان مراقبت سلامت هستند که می­توانند درگیر شدن در یک رفتار ارتقاء­دهنده سلامت را افزایش یا کاهش دهند. بدین ترتیب، حمایت اجتماعی از جمله ابعاد محیطی است (پندر، ۲۰۰۶) که به زنان کمک می­ کند با افزایش سطح خودکارآمدی و سلامتی خود، سبک زندگی سالم خود را ارتقاء دهند. همچنین براساس نظریه­ حمایت اجتماعی و شبکه، حمایت اجتماعی تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر وضعیت سلامت افراد دارد. همچنین مطالعات نشان دادند که حمایت اجتماعی نقش واسطه­ای در پیشگیری از فشار روانی و کاهش طول دوره بیماری دارد (تیلور و همکارانش، ۲۰۰۶؛ کاوندیش و همکاران، ۲۰۰۳). بنابراین، حمایت اجتماعی با مکانیزم اثرگذاری خود (مستقیم و غیرمستقیم) می ­تواند باعث افزایش سازگاری افراد با بیماری، ارتقاءسلامتی، ارتقاء کیفیت زندگی، افزایش طول عمر، پیوند با اجتماع و مقابله با احساس تنهایی گردد.
براساس چارچوب نظری تحقیق، عوامل فردی از پیش فرض اول مدل ارتقاء سلامت پندر (ویژگی­ها و تجارب شخصی افراد)، شامل ویژگی­های زیست­شناختی، روان­شناختی و اجتماعی- فرهنگی هستند که به طور مستقیم و غیرمستقیم می­توانند بر رفتارهای سالم افراد تاثیر بگذارند. منطبق با مدل مفهومی و همانطور که نتایج مطالعه نشان داد، بین سن­ زنان و رفتارها و سبک زندگی سالم آنان رابطه معناداری وجود ندارد. به نظر می­رسد عمومیت رفتارهای سالم و اهمیت نقش آن، باعث شده است نوعی یکسانی در سبک­زندگی سالم زنان سنین مختلف دیده شود. البته متغیر سن در این بررسی، از طریق آگاهی از رفتار سلامتی بر سبک زندگی سالم زنان تاثیر داشت. به عبارتی زنان سنین بالاتر در مقایسه با زنان سنین پایین­تر، آگاهی بیشتری از رفتارهای سالم مانند وضعیت تغذیه، نقش فعالیت فیزیکی، مشارکت اجتماعی و … داشته اند، و در نتیجه زنانی که آگاهی بالاتری داشته اند از سبک زندگی سالم­تری برخوردارند.
وضعیت اشتغال، نیز از جمله عواملی است که از طریق سلامت عمومی خودگزارش شده بر سبک زندگی سلامت محور زنان سنین باروری تاثیر گذاشت. نتایج نشان می­دهد زنانی که شاغل اند در مقایسه با زنان غیرشاغل و خانه­دار، وضعیت سلامت عمومی خود را بهتر گزارش کرده ­اند. نتایجی که کرمان­ساروی و همکاران (۱۳۹۰)، بیوتل (۲۰۰۲)، لاروسا (۱۹۹۸) نیز به آن دست یافته­اند. بنابراین زنانی که شاغل­اند و سلامت عمومی خود را بهتر گزارش کرده ­اند، سبک زندگی سالم­تری دارند. هر چند رابطه این متغیر با سبک زندگی سالم، در تحلیل دومتغیره تایید نشد اما در بررسی رابطه با ابعاد متغیر وابسته، نتایج نشان داد در بعد مسئولیت سلامتی، بیشترین نمره­ی میانگین مربوط به زنان خانه­دار و کمترین نمره­ی میانگین برای زنان مربوط به سایر گروه ­های وضعیت اشتغال مشاهده می شود. این نتایج نشان می­دهد که زنان خانه­دار بیش از سایر گروه ها رفتارهایی مانند انجام سالانه آزمایشات لازم برای تعیین میزان سلامتی، شرکت داوطلبانه در برنامه­ ها و فعالیت های سلامتی مراکز بهداشتی و … را رعایت می کنند. به نظر می­رسد زنان خانه دار فرصت پرداختن به رفتارهای سلامتی را با توجه به عدم مشغولیت شغلی بیشتر داشته باشند. بالعکس کمترین میزان رعایت این گونه رفتارها از سوی زنان سایر گروه ­های شغلی دیده می­ شود. بررسی بعد تغذیه نشان می­دهد بیشترین نمره­ی میانگین، از آن زنان شاغل در بخش دولتی و کمترین نمره مربوط به زنان بیکار می باشد. به عبارتی زنان شاغل بخش دولتی عملکرد بهتری نسبت به سایر گروه­ ها در ارتباط با رفتارهای مربوط به تغذیه سالم داشته اند. واضح است استقلال مالی افراد می ­تواند نقشی تعیین­کننده در توانایی آنان جهت انجام رفتارهای سالم داشته باشد. استفاده از وسایل ارتباطی نیز، بطور غیرمستقیم و باواسطه­ی خودکارآمدی سلامت بر سبک زندگی سالم زنان موثر است. نتایج این مطالعه نشان داد که استفاده از رسانه­های جمعی، تعهد فرد را به اجرای واقعی رفتارهای ارتقاء­سلامت افزایش می­دهد و درنتیجه منجر به سالم­تر شدن سبک زندگی افراد می­ شود. اهمیت نقش تبلیغات و رسانه ­ها بر رفتارهای سالم افراد، در سایر مطالعات نیز تایید شده است (صالحی و همکاران، ۱۳۸۷؛ هریسون و همکاران، ۲۰۰۷).
همچنین نتایج تحقیق نشان داد هویت و احساس طبقاتی، می ­تواند سبک زندگی سالم افراد را تحت تاثیر قرار دهد. از نظر کاکرهام (۲۰۰۴)، سبک زندگی سالم نوعی انتخاب­های مرتبط با سلامتی است. از نظر وی این انتخاب­ها در محدوده­ای از موقعیت­های ساختاری قرار می­گیرند. همچنین وی معتقد است که موقعیت و ساختار اجتماعی و عاملیت در انتخاب سبک زندگی سالم نقش دارند. از نظر کاکرهام، در انتخاب سبک­های زندگی سالم و ناسالم، انتخاب­های افراد متعلق به طبقات بالای جامعه بیشتر، سالم­تر و منابع بیشتری در حمایت از تصمیم ­گیری خود دارند. اما برعکس، افرادی که در طبقات پایین اجتماعی قرار دارند فشارهای اقتصادی و اجتماعی بیشتری را بر انتخاب سبک­های زندگی سالم احساس می­ کنند و هم­چنین انتخاب­های در دسترس کمتری نیز دارند. نتایج فوق با یافته­های قنبری و دیگران (۱۳۹۰)، میرزایی و قهفرخی(۱۳۸۸)، رشیدخانی و همکاران (۱۳۸۷)، لین و همکاران (۲۰۰۳) همسو بود.
میزان مطالعه در حوزه سلامت، یکی از مهم­ترین عوامل تاثیر گذار بر سبک زندگی سلامت محور در این بررسی می­باشد. این متغیر، در هر دو نوع تحلیل (دو متغیره و چند متغیره)، به طور معنادار و مستقل از سایر عوامل، سبک زندگی سلامت محور را تحت تاثیر قرار می دهد. بدین معنا که بین سبک زندگی سالم زنان سنین باروری با میزان مختلف سواد سلامت، تفاوت وجود دارد. مطالعه­ قنبری و دیگران (۱۳۹۰)، میرزایی و قهفرخی (۱۳۸۸)، رشیدخانی و همکاران (۱۳۸۷)، لین و همکاران (۲۰۰۳) نیز همسو با نتیجه­ تحقیق­حاضر بود. همچنین داشتن سواد سلامت، در این مطالعه به واسطه­ خودکارآمدی سلامت و سلامت عمومی خودگزارش شده نیز سبک زندگی سالم زنان را تحت تاثیر قرار می­دهد.
تحصیلات نیز در این مطالعه، باواسطه­ی آگاهی از رفتار سلامتی بر سبک زندگی ارتقاءدهنده سلامت تاثیرگذار بود. به عبارتی آموزش و تحصیلات آگاهی فرد را از رفتارهای سلامتی و ضرورت و اهمیت آن افزایش داده است و این امر منجر به حفظ و بهبود سلامت و سبک زندگی سالم می شود. مطالعاتی مانند خیرجو و همکاران (۱۳۹۱)، قنبری و همکاران (۱۳۹۰) و سونمزر و همکاران (۲۰۱۲) نشان دادند تحصیلات، رفتارهای سالم افراد را ارتقاء داده و باعث می­ شود افراد درک بهتری از وضعیت خود و منافع به­ کارگیری رفتارهای سالم داشته باشند. هم­چنین نتایج این مطالعه نشان داد وضعیت تاهل رابطه­ای با سبک زندگی سالم ندارد. به نظر می­رسد عواملی همچون سطح تحصیلات و خصوصیات اقتصادی­ و اجتماعی سبب می شود وضعیت­تاهل زنان فاقد نقش تعیین کننده در سبک­زندگی سالم آنان باشد (نجیمی و عظیمی،۱۳۹۱).
درآمد ماهیانه خانوار از جمله متغیرهایی بود که در هر دو نوع تحلیل (دو متغیره و چند متغیره) بر سبک زندگی سالم معنادار نبود. به نظر می­رسد عدم پاسخگویی به سئوالات حساسی مانند درآمد که شاخصی از وضعیت اقتصادی افراد است در ارتباط با عدم معناداری رابطه­ مذکور تاثیر گذار است. هرچند نتیجه به دست آمده، با مطالعه­ رشیدخانی و همکارانش (۱۳۸۷) و لین و همکارانش (۲۰۰۹) همسو نبود.
متغیرهای سلامتی و بینابین، در این تحقیق بیشترین تاثیرگذاری را برسبک زندگی سالم داشته اند. سلامت عمومی خودگزارش شده دومین عامل مهم تاثیرگذار بر سبک زندگی سلامت­محور می باشد که اثری مستقیم دارد. براساس مدل ارتقاء سلامت پندر (۲۰۰۶)، فرد برای حفظ سلامتی خود باید به فواید درک شده (نتایج یا خروجی­های مثبت پیش ­بینی شده است که از رفتار سلامت ایجاد خواهد شد) و موانع درک شده (هزینه­ های شخصی درک یک رفتار معین یا موانع واقعی و قابل پیش ­بینی است که به باور افراد نیز مربوط می­ شود) معتقد باشد. از این­رو، افراد براساس هزینه و فواید سبک­های زندگی برای وضعیت سلامتی­شان به رفتارها و سبک­های زندگی سلامت­محور می­آورند. در این میان، درک فرد از وضعیت سلامتی می تواند بر عملکرد، رفتارها و سبک­های ارتقای سلامت موثر باشد. آگاهی از رفتار سلامتی نیز از جمله متغیرهای مهم با اثرگذاری مستقیم می­باشد. بالا رفتن آگاهی زنان با سبک زندگی سالم آنان رابطه دارد. مطالعات مختلف نشان داده است سطح آگاهی افراد در رابطه با رفتارهای سالم، می ­تواند بر درک از فواید به­ کارگیری این رفتارها و موانع موجود بر سر انجام این رفتارها (تاناوارو و همکاران، ۲۰۰۶) و عملکرد بهتر در انجام و پیروی از رفتارهای پیشگیرانه (رمضانخانی و همکارانش،۱۳۹۲؛ موسکا و همکارانش۲۰۰۶) تاثیرگذار باشد.
خودکارآمدی سلامت­عمومی، مهم­ترین متغیر تاثیرگذار بر سبک­زندگی سلامت­محور زنان سنین باروری است. به­ طوری که ۳۸ درصد از تغییرات سبک ­زندگی سلامت ­محور را به تنهایی تبیین می­ کند. خودکارآمدی سلامتی مربوط به قابلیت و توانایی فرد نمی­ شود، بلکه ارزیابی و قضاوت فرد در مورد این باور است که با توانایی­هایشان چه راهکارهایی می ­تواند برای حفظ یا بهبود سلامتی انجام دهد. نحوه­ تاثیرگذاری خودکارآمدی سلامت بر سبک زندگی سلامت محور هم با واسطه­ سلامت عمومی بوده است و هم به صورت مستقیم. در مجموع به لحاظ آماری با افزایش یک واحد در نمره­ی شاخص خودکارآمدی سلامت، سطح زندگی­ سلامت­محور به میزان ۵۴۹/۰ افزایش خواهد یافت.
در بسیاری از مطالعات، تقدسی و همکاران (۱۳۹۱)، پاجاریس و اسچانک (۲۰۰۲) خودکارآمدی مهم ترین پیش ­بینی ­کننده رفتارهای ارتقای ­سلامت بوده است. براساس نظریه­ شناخت ­اجتماعی، خودکارآمدی سلامت به چند طریق بر رفتارهای ارتقای سلامت تاثیر می گذارد؛ ابتدا از طریق فرایند شناخت می­باشد، زنان با توجه به دوراندیشی، هدف از انجام رفتار، ارزیابی خود و اطلاعاتی که در مورد رفتارهای سلامت دارد به انجام رفتار می­پردازند. دوم، از طریق فرایند انگیزشی، خودکارآمدی بر ارتقاء سلامت تاثیر می­ گذارد. زنان در ذهن خود به­ طور شناختی دائماً این فرایند دوراندیشی در مورد رفتار را متصور می­شوند تا انگیزه­ای برای انجام رفتارهای سالم آنان باشد. سوم، در فرایند تاثیرگذاری افراد به این نکته توجه می­ کنند که تا چه حد میزان ظرفیت تحمل استرس و افسردگی را برای مقابله با رفتارهای مضر برای سلامتی خود دارند. چهارم، در فرایند انتخاب، باورهای زنان و رفتارهای مناسب برای سلامتی او را شکل می­دهد.
بندورا (۱۹۹۷) خودکارآمدی را تحت­ تاثیر چهار منبع یعنی دستاوردهای عملکردی، تجربه ­های نیابتی، متقاعدسازی کلامی و پاسخ­های فیزیولوژیک می­داند. علاوه بر این­ها، برخی معتقدند که تجربه تسلط و دارا بودن توانایی و مهارت، از منابع قوی خودکارآمدی به حساب می ­آید. در نظریه­ خودکارآمدی بندورا، ارتباطی بین رفتارهای سازگاری با خودپنداره برقرار می­گردد. هرچه ادراک فرد از خودکارآمدی بیشتر باشد، عملکرد وی بهتر است و بر چگونگی احساس، تفکر، انگیرش، رفتار و در نتیجه تبعیت از سبک­های زندگی و رفتارهای سلامت­محور اثر می­ گذارد.
نتایج مطالعه­ حاضر، اهمیت نقش خودکارآمدی را در رفتارهای سالم نشان می­دهد. در ۸۶ درصد از مطالعاتی که براساس مدل ارتقاءسلامت پندر انجام شده است، نقش خودکارآمدی به عنوان پیش بینی کننده رفتار، تایید شده است (پندر و همکاران، ۲۰۰۶؛ به نقل از زنجری، ۱۳۹۰). بنابراین خودکارآمدی، پیش شرط اصلی و مهم در تغییر رفتارها و سبک­های سلامتی است.
***
۶-۱- پیشنهادات
پیشنهادات زیر با توجه به یافته­ ها و نتایج تحقیق، می ­تواند برای برنامه­ ریزان و محققان درحوزه­ی سلامت زنان ارائه شود :
■ هرچند روایی و اعتبار پرسشنامه سبک­زندگی سلامت محور، در مواردی سنجیده شده است، اما بررسی رفتارهای ارتقاءسلامت زنان سنین باروری نیازمند پرسشنامه­ای با درنظر گرفتن ویژگی­های آنان و بومی سازی منطبق با بافت فرهنگی جامعه است.
■ باتوجه به تاثیری که حمایت اجتماعی بر سبک زندگی سلامت­محور دارد، توجه به انواع آن مهم است. نوع حمایت شبکه ­های اجتماعی مانند حمایت ابزاری، عاطفی، اطلاعاتی و … بستگی به موقعیتی دارد که فرد با آن روبه­رو است. زنان در دوره­ های مختلف زندگی خود نیازمند انواع مختلف حمایت اجتماعی هستند. پس فراهم نمودن زمینه ­های آگاهی، جهت نشان دادن تاثیر حمایت اجتماعی ضروری است. همچنین در حمایت اجتماعی، منابع دریافت آن از اهمیت زیادی برخوردار است. لذا آموزش و آگاهی منابع حمایت (دیگران مهم : خانواده، دوستان، اقوام و آشنایان) اهمیت دارد.

میانه

انحراف معیار

میانگین

۳۹۲

۴

۱۶

۴

۲۰

۲۰

۱۷

۵۶/۲

۹۴/۱۶

آگاهی از رفتار سلامتی

نمره­ی کل مقیاس وضعیت آگاهی از رفتار سلامتی با توجه به تعداد گویه ­ها (۴ گویه) و نمرات گزینه های پاسخی به لحاظ تئوریکی ۴ تا ۲۰ است. میانگین نمره­ی به دست آمده برای زنان واقع در سنین باروری در شهر شیراز، ۹۴/۱۶ به دست آمده است. این رقم بیانگر آنست که آگاهی از رفتار سلامتی در بین زنان مذکور در سطح متوسط بالایی است. همچنین بیشترین درصد پاسخگویان (نزدیک به ۸/۱۶ درصد)، از مقیاس مذکور نمره­ی ۲۰ را کسب کرده ­اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۵-۲- آمار استنباطی
آزمون‌های آماری مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست‌آمده از یک گروه کوچک (نمونه) و تعمیم آن به جامعه مورد نظر با توجه به مقیاس اندازه‌گیری متغیرها، به دو گروه “پارامتریک” و ” ناپارامتریک ” تقسیم می‌شوند. آزمون‌های پارامتریک، به تجزیه و تحلیل اطلاعات در سطح مقیاس فاصله‌ای و نسبی می‌پردازند. درحالی که آزمون‌های ناپارامتریک، اطلاعات را در سطح مقیاس اسمی ‌و رتبه‌ای تجزیه و تحلیل می­ کنند.
۵-۲-۱- بررسی فرضیات
جهت آزمون فرضیه­هائی که متغیر مستقل آنها در سطح سنجش اسمی یا ترتیبی قرار دارند، از آزمون T برای مقایسه دو میانگین و از آزمون F برای مقایسه بیش از دو میانگین استفاده شده است. تحلیل واریانس یک روش آماری است که به منظور بررسی تفاوت بین میانگین­های متغیرهای اسمی و رتبه­ای و یا تفاوت بین میانگین­های دو یا چند نمونه آماری به کار می­رود که طی آن اثر یک متغیر مستقل (اسمی یا ترتیبی) بر روی متغیر وابسته (فاصله­ای) مورد بررسی قرار می­گیرد و به منظور آزمون فرضیه ­های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار می­گیرد. در این روش آماری، آزمون T و F بیانگر تفاوت بین میانگین­ها می­باشد. هم­چنین برای آزمون فرضیه­هایی که متغیرهای مستقل آن­ها در سطح سنجش فاصله­ای قرار می­گیرد از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. در نهایت از تحلیل رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام و تحلیل مسیر جهت آزمون مدل تحقیق استفاده شد.

• فرضیه­ اول :بین سن و سبک زندگی سلامت محور رابطه وجود دارد.

همان­گونه که جدول ۵-۲-۱ نشان می­دهد با توجه به سطح معناداری (۷۲/۰ = sig)، رابطه میان سن زنان و سبک زندگی سلامت محور معنی­دار نیست. هر چند این عدم معناداری رابطه در ارتباط متغیر مستقل سن با نمره­ی برخی از ابعاد سبک زندگی سلامت محور مانند (مدیریت استرس و فعالیت فیزیکی) نیز صدق می­ کند. البته رابطه­ آماری معناداری بین سن با سایر ابعاد متغیروابسته (مسئولیت سلامتی، روابط اجتماعی، رشد روحی و تغذیه) وجود دارد. در این میان می­توان گفت با توجه به ضریب همبستگی پیرسون ( r ) رابطه منفی بین سن و ابعاد مسئولیت سلامتی، روابط اجتماعی و رشد روحی و خود شکوفایی وجود دارد. ضرایب همبستگی به ترتیب برای بعد مسئولیت سلامتی (۱۲۲/- = r)، بعد روابط اجتماعی (۱۳۶/- = r) و بعد رشد روحی (۱۳۶/- =r) می­باشد. نتایج نشان می­دهد با افزایش سن زنان، از میزان روابط اجتماعی، به کارگیری روش­های کاهش استرس و مدیریت آن و مسئولیت در قبال رفتارهای سلامتی توسط زنان کاسته می­ شود.
جدول ۵-۲-۱ نتایج ضریب همبستگی سن پاسخگو و سبک زندگی سلامت محور و ابعاد آن

ابعاد مختلف سبک زندگی سلامت محور

مقیاس کلی سبک زندگی سلامت محور

سن

فعالیت فیزیکی

تغذیه

رشد روحی

روابط اجتماعی

مسئولیت سلامتی

مدیریت استرس

۰۹۳/۰

۱۳۳/۰

۱۳۱/-

۱۳۶/-

۱۲۲/-

۰۱۷/-

۰۱۸/-