۵-استفاده از حسابداری حساب های مستقل
۶- تعیین واحد گزارشگری بر مبنای مسئولیت پاسخگویی
۷-ویژگی های گزارش های مالی جامع سالانه
۸-کفایت قوانین و مقررات و چارچوب نظری و استانداردهای حسابداری دولتی
هیئت های استاندارد گذاری حسابداری دولتی
در سال ۱۸۷۴ یک کمیته دایمی جهت تدوین چارچوب نظری و اصولی و استانداردهای حسابداری تحت عنوان «شورای ملی حسابداری دولتی آمریکا^[۲۱]» با ۲۱ نفر عضو تشکیل گردید. این شورا که با هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB) و انجمن حسابداری رسمی آمریکا (^[۲۲]AICPA) همکاری بسیار نزدیکی داشت« وظیفه و مسئولیت اصلی توسعه و اشاعه و تفسیر اصول و استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی سازمان های دولتی و غیرانتفاعی را به عهده داشت.در سال ۱۹۷۹ بیانیه مفهومی شماره یک شورای ملی حسابداری دولتی آمریکا انتشار یافت. این بیانیه که تحت عنوان «اصول حسابداری دولتی و گزارشگری مالی» انتشار یافت، یکی از معتبرترین بیانیه های مربوط به اصول و استانداردهای حسابداری دولتی تا سال ۱۹۸۷ بود که به تأیید انجمن حسابداران رسمی آمریکا و «کمیته اصول حسابداری» وابسته به انجمن مذکور نیز رسید. (FASB) که در سال ۱۹۷۳ جایگزین کمیته اصول حسابداری شده، تحت نظارت «بنیاد حسابداری مالی۱» (FAF^[23]) اداره می شود و در حال حاضر نیز مرجع تدوین استانداردهای حسابداری مالی است، در اولین سال های فعالیت، تمامی سعی خود را برای تدوین مفاهیم و استانداردهای حسابداری مؤسسات انتفاعی به کار گرفت.این هیئت بعداً بیانیه ی مفهومی شماره ی چهار خود را که به مؤسسات غیر انتفاعی و غیردولتی اختصاص دارد منتشر و استانداردهای لازم را برای این قبیل مؤسسات تدوین نمود. در سال ۱۹۸۴ «هیئت استانداردهای حسابداری دولتی» (GASB) تحت نظارت (FAF) که تأمین مالی و نظارت بر عملیات (FASB) را نیز بر عهده داشت، تشکیل گردید. وظیفه اصلی (GASB) تدوین مفاهیم و اصول استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی دولتی مربوط به ایالت ها و ایالات آمریکا می باشد، این هیئت در آغاز تشکیل بیانیه مفهومی شماره ۱ (NCGA) را تا زمان تدوین بیانیه مفهومی خود به رسمیت شناخت، لیکن در سال ۱۹۸۷ بیانیه مفهومی شماره ۱ خود را انتشار داد و ضمن آنکه کلیه بیانیه ها و تفسیرهای شورای ملی حسابداری دولتی (NCGA) را لغو نمود. این هیئت که در حال حاضر نیز مسئولیت تدوین استانداردهای حسابداری ایالات و ولایات را بر عهده دارد تاکنون علاوه بر بیانیه مفهومی شماره ۱ حدود ۳۰ بیانیه استاندارد صادر نموده است و برای سال ۲۰۰۰ نیز دو مدل جدید گزارش گری مالی طراحی و در معرض نظر خواهی حسابداران متخصص قرارداده است که در صورت تصویب هر یک از آنان در سال مذکور مورد اجرا گذاشته خواهد شد. در سال ۱۹۹۰ موافقتنامه ای به امضاء مقامات دیوان محاسبات خزانه داری و مدیریت برنامه و بودجه آمریکا رسید، که بر طبق مفاد آن یک هیئت ۹ نفره تحت عنوان «هیئت مشورتی استانداردهای حسابداری فدرال» (FASAB) برای تدوین مفاهیم و استانداردهای حسابداری دولت فدرال سازمان های تابعه آن تشکیل گردید. این هیئت در سال ۱۹۹۱ شروع به کار نمود. اولین بیانیه مفهومی خود را در سال ۱۹۹۳ انتشار داد که به لحاظ اهمیت آن در جاهای مناسب از آن استفاده خواهد گردید. تعدادی بیانیه استاندارد نیز در موارد مختلف توسط این هیئت صادر شده است. در کشور استرالیا کمیته استانداردهای حسابداری بخش عمومی^[۲۴] بنیاد تحقیقات حسابداری استرالیا با همکاری هیئت استانداردهای حسابداری مسئولیت تدوین چارچوب نظری و استانداردهای حسابداری را به عهده دارد. کمیته استانداردهای حسابداری بخش عمومی و هیئت بررسی استانداردهای حسابداری این کشور تعدادی بیانیهی مفهوی و بیانیه ها استاندارد تدوین و جهت اجراء ابلاغ نموده اند که از آگوست سال ۱۹۹۱ به بعد قابل اجراء میباشد. یادآوری می شود که بیانیه های مفهومی و بیانیه های استانداردهای حسابداری بخش عمومی^[۲۵] و انتفاعی از یکدیگر تفکیک نگردید. لیکن ویژگی های محیط فعالیت های دولتی که نظام حسابداری و گزارشگری مالی و سازمان های تابعه را تحت تأثیر قرار می دهد، در این بیانیه ها ملحوظ گردیده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در کشور انگلستان مسئولیت تدوین خط مشی های حسابداری دولت مرکزی و استانداردهای حسابداری بخش عمومی به عهده خزانه داری این کشور می باشد.
با توجه به تحولاتی که اخیراً در نظام حسابداری دولت مرکزی انگلیس به وجود آمده است، مقرر گردیده یک هیئت مشورتی برای گزارشگری مالی در خزانه داری تشکیل می شود. این هیئت قرار است نظر مشورتی را در مورد کاربرد استانداردهای پذیرفته شده ی حسابداری مصوب هیئت استانداردهای حسابداری در اجرای نظام جدید حسابداری به خزانه داری انگلیس ارائه نماید. حسابداران حرفه ای کشور انگلیس معتقدند که تدوین استانداردهای حسابداری دولت مرکزی انگلیس به بخش عمومی هیئت استانداردهای حسابداری انگلیس محول شود. با توجه به مطالب فوق کشورهایی نظیر آمریکا و استرالیا وانگلیس از محدود کشورهایی هستند که از نیمه دوم قرن حاضر با تشکیل انجمن ها وهیئت های تدوین استانداردهای حسابداری از جمله حسابداری دولتی زمینه های لازم رابرای تدوین چارچوب نظری حسابداری فراهم نمودند.کشورآمریکا اولین کشوری است که در سال ۱۹۷۹ میلادی با صدور بیانیه ی مفهومی شماره ی یک (NCGA)، اصول حسابداری و گزارشگری مالی دولتی را انتشار، و در سال ۱۹۸۷ باتصویب و ابلاغ بیانیه ی مفهومی شماره یک (GASB) و در سال ۱۹۹۳ با انتشار بیانیه ی مفهومی شماره یک (FASAB) چهارچوب های نظری حسابداری و گزارشگری مالی دولت مبتنی برمسئولیت پاسخگویی را بنیان نهاد.کشور استرالیا نیز ازسال۱۹۹۱ میلادی با تصویب و صدور بیانیه مفهومی شماره ی دو توسط کمیته استانداردهای حسابداری بنیاد تحقیقات حسابداری استرالیا، چارچوب نظری حسابداری و گزارشگری مالی دولتی خود را بر مبنای مسئولیت پاسخگویی استوار نمود. بنابر دلایل فوق در مطالعات مربوط به مبنای نظری این پایان نامه چارچوب های نظری و اصول حسابداری دولتی این قبیل کشورها مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته است.
هیئت تدوین استانداردهای حسابداری مالی (۱۹۹۲) چارچوب نظری را به شرح زیر تعریف می کند
چارچوب نظری یک منشور،یک سیستم منسجم ازاهداف ومبانی به هم پیوسته است که می تواند منجربه استانداردهای سازگار و توصیف ماهیت، نقش و محدودیت های حسابداری مالی و صورت های مالی شود. این اهداف شامل شناسایی مقاصد حسابداری، مبانی و مفاهیم زیربنایی حسابداری است. همچنین شامل مفاهیمی است که راهنمای انتخاب وقایع، اندازه گیری آن و ابزار تلخیص و انتقال آن ها به اشخاص ذینفع است.
در مورد ویژگی های چارچوب نظری حسابداری و گزارشگری مالی دو دیدگاه متفاوت وجود دارد. بر اساس دیدگاه اول، چارچوب نظری باید بر مبنای کمک به تصمیم گیری استفاده کنندگان تدوین شود. در این دیدگاه بر تصمیم گیرندگان که همان استفاده کنندگان از اطلاعات مالی هستند تأکید می شود. این دیدگاه در اولین تلاش ها برای تدوین اصول حسابداری مورد استفاده قرارگرفته است.
برای مثال، پیتون^[۲۶] (۱۹۲۲) براین موضوع پافشاری کرد که وظیفه حسابداری، توجه به نیازها و هدف های مالکان و استفاده کنندگان از صورت های مالی است. در بیانیه ی شماره ی چهار هیئت اصول حسابداری^[۲۷] نیز حسابداری یک نوع فعالیت خدماتی تعریف شده است که وظیفه آن ارائه اطلاعات کمی در باره واحدهای اقتصادی است. این اطلاعات از نظر ماهیت مالی هستند، زیرا باید بتواند در تصمیم گیری های اقتصادی مورد استفاده قرارگیرند (هیئت اصول حسابداری، ۱۹۷۰ ، بند۹).
هیئت تدوین استانداردهای حسابداری دولتی(GASB)نیزدراستاندارد شماره ی یک از مفاهیم حسابداری مالی (۱۹۷۸) با عنوان «هدف های حسابداری برای واحدهای تجاری» به این دیدگاه توجه کرده است. در مفاهیم نظری گزارشگری مالی ایران نیز این دیدگاه مدنظر قرارگرفته است. در بند یک از فصل اول این بیانیه هدف صورت های مالی را ارائه اطلاعات تلخیص و طبقه بندی شده ای می داند که برای طیف گستردهای از استفاده کنندگان دراتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع شود. همچنین دربند دو بیان شده است که صورت های مالی نتایج وظیفه مباشرت یا حسابدهی مدیریت، درقبال منابعی که دراختیارشان قرارگرفته را منعکس می کنند. استفاده کنندگان از صورت های مالی برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی، خواهان ارزیابی وظیفه مباشرت یاحسابدهی مدیریت هستند(کمیته فنی سازمان حسابرسی،۱۳۸۱:۴۸۷). درزمینه حسابداری دولتی نیزتوجه به استفاده کنندگان از صورت های مالی را می توان درچارچوب نظری مصوب سال۱۹۸۲ شورای ملی حسابداری دولتی^[۲۸] که در بیانیه ی شماره یک این شورا منعکس شده است به روشنی مشاهده کرد. در این بیانیه تأکید شده است که هدف کلی حسابداری و گزاشگری مالی دولتی فراهم کردن اطلاعات مالی سودمند برای تصمیم گیری های اقتصادی،سیاسی واجتماعی وانجام مسئولیت پاسخگویی و مباشرت و همچنین فراهم کردن اطلاعات سودمند برای ارزیابی عملکرد سازمانی و مدیریت است (شورای ملی حسابداری دولتی آمریکا، ۱۹۸۲، بند ۱۰۸).
همان طور که ملاحظه می شود تهیه ی اطلاعات برای تصمیم گیری های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در درجه ی اول قرار گرفته و مسئولیت پاسخگویی به صورت ضمنی مورد اشاره قرارگرفته است. در بندهای بعدی این بیانیه نیز بیشتر نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان در تصمیم گیری مورد توجه قرارگرفته است (همان منبع، بندهای ۱۲۲، ۱۲۱، ۱۱۵).
در دیدگاه دیگری که ابتدا در سال ۱۹۵۶ توسط نرمنتون^[۲۹] (۱۹۶۶) مطرح و در سال ۱۹۸۲ توسط ایجیری به صورت کامل و شفاف ارائه شد، چارچوب نظری حسابداری و گزارشگری مالی بر مبنای مسئولیت پاسخگویی تدوین می شود. در چارچوب نظری حسابداری و گزارشگری مالی بر مبنای مسئولیت پاسخگویی به جای سودمندی اطلاعات حسابدار برسودمندی نظام حسابداری تأکید می شود. از این رو در یک چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی هدف حسابداری این است که یک سیستم معقول ازجریان اطلاعات (بین پاسخگو و کسی که به او پاسخ داده می شود) به وجود آورد. بنابراین، این نظام دو سویه بوده و منافع هر دو طرف را مورد توجه قرار می دهد.
بر مبنای رابطه پاسخگویی، کسی که پاسخی را دریافت می کند، حق دانستن و آگاه شدن دارد. از سوی دیگر در این چارچوب به این واقعیت توجه می شود، که پاسخگو هم حق دارد حریم شخصی خود راحفظ کند. اطلاعات بیشتر در باره پاسخگو به معنی اطلاعات بهتر نیست، شاید از دیدگاه کسی که دریافت می کند، اطلاعات بیشتر بهتر باشد، ولی با توجه به کل رابطه موجود در الگوی پاسخگویی، این حالیت را نمی توان بهترین حالت تلقی کرد (ص ۷۵).
روبرتس^[۳۰] و اسکاپنز ^[۳۱] در سال ۱۹۸۵ اعلام کردند که استفاده از چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی بر استفاده از چارچوب نظری مبتنی بر تصمیم گیری در حسابداری بخش عمومی برتری دارد (روبرتس واسکاپنز، ۴۴۵ : ۱۹۸۵).
هندریکسون و بردا (۱۹۹۲) اعتقاد دارند یکی از مشکلات تعیین هدف های مناسب برای گزارشگری مالی این است که استفاده کنندگان از این گزارش ها تنها یک طرف چرخه اطلاعاتی هستند، در حالی که طرف دیگر این چرخه را عرضه کنندگان اطلاعات تشکیل می دهند. اطلاعات مالی دارای توان بالقوه ای است که می تواند هر دو طرف این چرخه را تحت تأثیر قرار دهد. ازاین رو، باید در تعیین اهداف، نیازهای هر دو
طرف را مدنظر قرارداد. به بیان دیگر باید هدف های عرضه کننده اطلاعات و استفاده کنندگان از آن را به صورت هم زمان در نظر گرفت. در چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی، توافق بین پاسخ خواه و پاسخگو در مورد محتوای اطلاعات مالی و طرز تهیه ی آن بسیار مهم است و نظام حسابداری تنها براساس توافق این دو سازماندهی می شود.
در بند ۷۱ بیانیه ی مفهومی شماره ی یک (FASAB) آمده است.
می توان گفت مسئولیت پاسخگویی و نتیجه طبیعی آن سودمندی در تصمیم گیری دو ارزش اساسی در حسابداری وگزارشگری مالی دولتی است.این دوارزش اساسی پایه اهداف گزارشگری مالی دولت مرکزی را فراهم می کند. به دلیل آن که یک دولت مردم سالار در مورد التزام به بودجه مصوب اجرای عملیات و مباشرت باید پاسخگو باشد در نتیجه ناگزیر است اطلاعاتی فراهم کند که برای ارزیابی مسئولیت پاسخگویی سودمند باشد. بنابرآن چه بیان شدتأثیر و جایگاه مسئولیت پاسخگویی در بیانیه های مراجع تعیین کننده ی استانداردهای حسابداری دولتی در آمریکا شامل هیئت استانداردهای حسابداری دولتی و هیئت مشورتی استانداردهای حسابداری دولت مرکزی به چشم می خورد. افزون بر این نقش و جایگاه مسئولیت پاسخگویی را در نظام حسابداری و گزارشگری مالی کشور ایتالیا در بیانیه های مفهومی شماره یک و دو حسابداری مصوب هیئت تدوین استانداردهای حسابدار بخش عمومی بنیاد تحقیقات حسابداری استرالیا و هیئت بررسی استانداردهای حسابداری می توان مشاهده کرد. حسابداری هنگامی نقش خود را در این چارچوب به نحو مطلوب انجام می دهد که بتواند اطلاعات بی طرفانه وقابل رسیدگی را برای هر طرف تهیه کند و در صورتی که این کار میسر نباشد، موانع را به اطلاع استفاده کنندگان برساند. بنابراین، این چارچوب دو سویه عمل می کند، از یک سو به دولت و نهادهای عمومی به عنوان پاسخگو، کمک می کند تا وظیفه پاسخگویی عمومی خود را انجام و از این طریق اعتبار خود را افزایش دهند و از سوی دیگر استفاده کنندگان و پاسخ خواهان را در ارزیابی انجام وظیفه پاسخگویی عمومی دولت یاری داده و اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری را فراهم کند (میرسپاسی، ۱۳۸۶: ۳۵).
مبانی نظری حسابداری و گزارشگری مالی دولتی دو دهه آخر قرن بیستم بر استفاده از چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی در حسابداری و گزارشگری مالی دولتی تأکید دارد. به همین دلیل اغلب کشورهای توسعه یافته نظیر آمریکا، انگلیس، استرالیا، نیوزیلند و … نظام های حسابداری و گزارشگری مالی دولت های محلی و ایالتی خود را بر مبنای چارچوب نظری مبتنی بر مسئولیت پاسخگویی طراحی و به مورد اجرا گذاشته اند (باباجانی، ۱۳۸۲: ۸۰).
هیئت تدوین استانداردهای حسابداری دولتی(GASB)، ادای مسئولیت پاسخگویی را به عنوان زیربنای نظام گزارشگری وحسابداری دولتی به رسمیت میشناسند.بیانیه ی شماره یک مفاهیم نظری حسابداری دولتی بیان می کند که پاسخگویی اساس گزارشگری مالی دولتی است (هیئت استانداردهای حسابداری دولتی،۱۹۹۳ ،بند ۱۵۶). این بیانیه ویژگی های محیط فعالیت دولت از قبیل ماهیت تأمین کنندگان منابع مالی وفرآیندهای سیاسی را موجب تأکید بر مسئولیت پاسخگویی در بخش دولتی معرفی می کند (بند ۱۵۸). بر این اساس مسئولیت پاسخگویی جزء لاینفک کلیه هدف های گزارشگری مالی دولتی محسوب می شود (بند ۱۷۶) و واحدهای دولتی ایالتی و محلی را ملزم به ارائه گزارشی می کند که به ادای مسئولیت پاسخگویی دولت کمک کند (بند۱۰۸).
هیئت تدوین استانداردهای حسابداری دولتی (GASB، ۱۹۹۳)،معتقد است، گزارشگری مالی به خودی خود هدف نیست، بلکه در صدد آن است که برای اهداف متعددی اطلاعات فراهم کند. گزارشگری مالی ضمن کمک به دولت در ایفای مسئولیت پاسخگویی عمومی خود، نیازهای استفاده کنندگان را که به گزارش های مالی به عنوان یک منبع مهم اطلاعاتی اتکا می کنند، درحالی که امکانات محدودی برای دسترسی به اطلاعات دارند را تأمین می کند، به همین منظور هدف های گزارشگری مالی باید نیازهای استفاده کنندگان و تصمیاتی را که اتخاذ می کنند مورد توجه قراردهند(بند۱۰۳).
در مورد اهداف گزارشگری نیز هیئت استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا اعتقاد دارد که اهداف ارائه شده دراین بیانیه در هر دو نوع فعالیت (اعم از دولتی و بازرگانی) کاربرد دارد. برای مثال، به دلیل تفاوت در عوامل محیطی، مقایسه بودجه ای و اطلاعات مربوط به حساب های مستقل در فعالیت های بازرگانی دولت کمتر اهمیت دارد و در مقابل اطلاعات مربوط به بهای تمام شده کالا و خدمات از اهمیت بیشتری برخوردار است. به هر حال این اطلاعات با قدریت تفاوت برای هر دو نوع فعالیت مفید است. به این ترتیب، هیئت استانداردهای حسابداری دولتی آمریکا اعتقاد دارد برای پژوهش هدف های گزارشگری، باید استانداردهای لازم در مورد تفاوت های موجود تدوین و ابلاغ شود.
(GASB) هدف های گزارشگری مالی دولتی را در بندهای ۱۷۶ تا ۱۷۹ به این شرح بیان کرده است. گزارشگری مالی باید اطلاعاتی فراهم کند تا استفاده کنندگان را در موارد زیر یاری رساند: نخست، ارزیابی ایفای مسئولیت پاسخگویی دولت و دوم،اتخاذ تصمیمات اقتصادی، اجتماعی وسیاسی (بند۱۷۶).
به اعتقاد (GASB) گزارشگری مالی باید از یک سو به دولت کمک کند تا مسئولیت پاسخگویی عمومی خویش را ایفا کرده و از سوی دیگر استفاده کنندگان را قادر سازد مسئولیت مذکور را ارزیاب کنند (بند ۱۷۹). هیئت مشورتی استانداردهای حسابداری دولت مرکزی (FASAB)، در بیانیه ی مفهومی شماره ی یک خود گزارشگری مالی عمومی و گزارشگری مالی درون سازمانی را تحت پوشش قرار داده است و
مفهوم مسئولیت پاسخگویی راباقوتی بالاترازآن چه دربیانیه ی مفهومی شماره یک هیئت استانداردهای حسابداری دولتی آمده است، در تمام بخش های بیانیه مورد تأکید قرارداده است. در ادامه به بندهایی که جایگاه ویژه مسئولیت پاسخگویی را در این بیانیه مشخص می کند اشاره می شود:
بر طبق بند ۳ این بیانیه، اهداف باید به نحوی تدوین شود تا هیئت را در جهت تدوین استانداردهای حسابداری در جهت تحقیق اهداف زیر یاری کند.
ادای مسئولیت پاسخگویی به استفاده کنندگان درون و برون سازمانی گزارش های مالی
فراهم کردن اطلاعات سودمند برای استفاده کنندگان درون و برون سازمانی گزارش های مالی
کمک به استفاده کنندگان درون سازمانی گزارش های مالی در جهت اصلاح مدیریت دولت.
براساس بند ۸، قدرت دولت ناشی از اراده رأی دهندگان است. بنابراین، دولت مسئولیت خاصی در جهت گزارش فعالیت های انجام شده و نتایج حاصل از این قبیل فعالیت ها را بر عهده دارد. این گزارش ها باید وضع دولت را به صورت دقیق و شفاف منعکس کرده و اطلاعات سودمندی برای شهروندان، نمایندگان مردم، مسئولین دستگاه های اجرایی دولت ومجریان برنامه ها فراهم کند.فراهم کردن این اطلاعات برای مردم،رسانه های جمعی و مقامات منتخب مردم جزء لاینفک مسئولیت پاسخگویی دولت است و این برنامه ها درفراهم کردن اطلاعات برای مدیران،مسئولین دستگاه های اجرایی ونمایندگان کنگره درجهت برنامه ریزی واداره اموردولت همراه باصرفه های اقتصادی وکارایی وحفظ منابع جامعه ضروری است.

۲-۳ بودجه ریزی عملیاتی

بودجه ریزی عملیاتی عبارتست از یک برنامه سالانه که رابط میان میزان وجوه تخصیص یافته به هربرنامه با نتایج به دست آماده از اجرای آن برنامه را نشان می دهد. بودجه ریزی عملیاتی با ارائه اطلاعات بهتر درباره نتایج هر برنامه ومجموعه برنامه هایی که برای نیل به اهداف مشترکی به کار می روند ، توانایی تصمیم گیران را درارزیابی درخواست های بودجه ای دستگاه های اجرایی افزایش می دهد. بودجه عملیاتی تمامی فعالیت های مستقیم وغیرمستقیم مورد نیاز دربرنامه وهمچنین تخمین دقیقی از هزینه فعالیت ها را در بر می گیرد.
بودجه ریزی دراصل ، تخصیص منابع است وذاتاً نیازمند انتخاب وتعیین اولویت می باشد. سیاست های بودجه ای درمفهوم گسترده محل نزاع مدعیان رقیب برای تصمیم گیری دراین باره است که چه مقدار ازمنابع محدود دولت ، باید درمیان تعداد زیادی از اهداف ملی ضروری تقسیم شوند . اطلاعات عملکرد می تواند به این بحث کمک ارزشمندی نماید. البته باید توجه داشت که اطلاعات عملکرد تنها یکی از عوامل است ونمی تواند جانشین انتخاب های سیاسی دشوار شود وبحث درباره نقش مناسب دولت ونیاز به برنامه ها وسیاست های مختلف دولت کماکان ادامه خواهد داشت .
بودجه ریزی عملیاتی به دنبال ایجاد پیوند میان شاخص های عملکرد وتخصیص منابع است . هرچند چنین پیوند هایی اغلب ضعیف هستند، ولی می توانند سیاست گذاری بودجه ای را تسهیل ونظارت قانون گذاران برنتایج ودستاوردهای مرتبط با مخارج عمومی را افزایش دهند.
بودجه ریزی عملیاتی از دیرباز درزمره پیشنهادات اصلاحی درکشورهای توسعه یافته و درحال توسعه بوده است و درایران دولت درقالب بند (ز) تبصره (۱) قوانین بودجه سال های ۱۳۸۱ ، ۱۳۸۲ ، ۱۳۸۳ وماده (۱۳۸) قانون برنامه چهارم ملزم به عملیاتی کردن بودجه شده است . با این وجود ، تعریف واجرای بودجه ریزی عملیاتی همچنان با ابهامات فراوانی همراه بوده است .
تعریف محدود از بودجه ریزی عملیاتی این است که ، این نوع بودجه ریزی ، منابع را بر مبنای نیل به نتایج مشخص وقابل سنجش تخصیص می دهد ( فیلدینگ اسمیت، ۱۹۹۹ ) . این تعریف ، پیام آور پیوندی (منطقی) وفنی میان شاخص های عملکرد وتخصیص منابع است ومی تواند سطح نتایج را که با بهره گیری ازمنابع اضافی قابل دستیابی است بیان کند. بودجه ریزی عملیاتی نمی تواند جایگزین فرایند بودجه ریزی موجود شود ، ولی با تغییر پرسش هایی که دراین فرایند مطرح می شود می تواند به تغییر تاکید سیاست های بودجه ای واقدامات نظارتی ، کمک کند.

۲-۳-۱- اصول ومبانی بودجه ریزی

دربودجه ریزی رعایت بعضی از اصول ضروری است که عدم رعایت آنها اثرات نامطلوبی را ایجاد خواهند کرد. این اصول عبارتنداز :
اصل شفافیت
بودجه آئینه تمام نمای عملکرد اقتصادی کشور به شمار آمده وابزار بسیار مهمی برای هدایت جامعه است . براین اساس روشن بودن تصمیماتی که براساس قانون بودجه ، درزمینه کسب درآمدها وانجام هزینه ها واعمال سیاستهای مالی وپولی وسایر سیاستها ، توسط دولت اعمال می شود ، از اهمیت ویژه ای برخورددار است .
اثرات عمدم شفافیت را می توان به صورت اتلاف منابع ، عدم امکان بررسی ونظارت و ارزشیابی ، عدم ارزیابی صحیح عملکرد دولت ، عدم آگاهی از وضعیت اقتصادی عدم شناسایی عوامل بازدارنده توسعه.
اصل سالانه بودن
اصل وحدت
به موجب این اصل کلیه درآمدها وهزینه ها برای کلیه دستگاه ها درطول سال بایستی درسند واحدی (سند بودجه) ، درج وتقدیم مجلس شورای اسلامی شده واز پراکنده کاری جلوگیری شود.
اصل جامعیت

درمتغیر عدالت توزیعی کمترین امتیاز ۱٫۰۰ و بیشترین امتیاز ۵٫۰۰ و میانگین نمرات ۳٫۳۷۳۳ و انحراف معیار آن ۸۴۲۷۴/۰ و واریانس آن ۷۱۰/۰ است.میانگین نمرات بیانگر این است که متغیر عدالت توزیعی در سطح خوبی قرار دارد.
توصیف متغیر عدالت مراوده ای
در متغیر عدالت مراوده ای کمترین امتیاز ۱٫۴۴ و بیشترین امتیاز ۵٫۰۰ و میانگین نمرات ۳٫۴۲۸۱ و انحراف معیار آن ۷۲۲۲۷/۰ و واریانس آن ۵۲۲/۰ است.میانگین نمرات بیانگر این است که متغیر عدالت مراوده ای در سطح خوبی قرار دارد.
توصیف متغیر رهبری تحول گرا
در متغیر رهبری تحول گرا کمترین امتیاز ۲٫۰۰ و بیشترین امتیاز ۵٫۰۷ و میانگین نمرات ۳٫۷۳۹۸ و انحراف معیار آن ۶۰۸۳۳/۰ و واریانس آن ۳۷۰/۰ است.میانگین نمرات بیانگر این است که متغیر رهبری تحول گرا در سطح خوبی قرار دارد.
۵-۴) نتایج آمار استنباطی
بررسی فرضیه اصلی
بین رهبری تحول گرا و کیفیت زندگی کاری با توجه عدالت سازمانی رابطه معناداری وجود دارد.
برای بررسی این فرضیه از رگرسیون چندگانه استفاده شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

همانطور که در جدول مشاهده می کنیم رابطه بین متغیر های مستقل و وابسته معنی دار بوده است. بنابراین بین رهبری تحول گرا و کیفیت زندگی کاری با توجه عدالت سازمانی رابطه معناداری وجود دارد.همچنین میزان ضزیب تعیین ۲۴ در صد بوده که نشان دهنده میزان تاثیرگذاری متغیرهای مستقل بر روی متغیر وابسته است. نتایج این فرضیه با تحقیقات گیلت و همکاران در سال ۲۰۱۳ همراستاست.
بررسی فرضیه ۱
بین رهبری تحول گرا و عدالت توزیعی رابطه معناداری وجود دارد
برای بررسی این فرضیه به علت نرمال بودن متغیرها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.همانطور که مشاهده می شود در سطح خطای ۰۱/۰ سطح معنی داری کمتر از ۰۱/۰ می باشد بنابراین H0 رد می شود و H1 پذیرفته می شود. بنابراین بین رهبری تحول گرا و عدالت توزیعی رابطه وجود دارد.(۰۱/۰ < سطح معنی داری)و شدت این رابطه برابر با ۴۹۹/۰بوده که بیانگر رابطه مستقیم رهبری تحول گرا و عدالت توزیعی می باشد. نتایج این فرضیه با تحقیقات گیلت و همکاران در سال ۲۰۱۳ همراستاست.
بررسی فرضیه ۲
بین رهبری تحول گرا و عدالت مراوده ای رابطه معناداری وجود دارد
برای بررسی این فرضیه به علت نرمال بودن متغیرها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.همانطور که مشاهده می شود در سطح خطای ۰۱/۰ سطح معنی داری کمتر از ۰۱/۰ می باشد بنابراین H0 رد می شود و H1 پذیرفته می شود. بنابراین بین رهبری تحول گرا و عدالت مراوده ای رابطه معنا داری وجود دارد.(۰۱/۰ < سطح معنی داری)و شدت این رابطه برابر با ۵۱۳/۰بوده که بیانگر رابطه مستقیم رهبری تحول گرا و عدالت مراوده ای است. نتایج این فرضیه با تحقیقات گیلت و همکاران در سال ۲۰۱۳ همراستاست.
بررسی فرضیه ۳
بین عدالت توزیعی و کیفیت زندگی کاری رابطه معناداری وجود دارد
برای بررسی این فرضیه به علت نرمال بودن متغیرها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.همانطور که مشاهده می شود در سطح خطای ۰۱/۰ سطح معنی داری کمتر از ۰۱/۰ می باشد بنابراین H0 رد می شود و H1 پذیرفته می شود. بنابراین بین عدالت توزیعی و کیفیت زندگی کاری رابطه معناداری وجود دارد.(۰۱/۰ < سطح معنی داری)و شدت این رابطه برابر با ۲۷۱/۰بوده که بیانگر رابطه مستقیم بین عدالت توزیعی و کیفیت زندگی کاری است. نتایج این فرضیه با تحقیقات گیلت و همکاران در سال ۲۰۱۳ همراستاست.
بررسی فرضیه ۴
بین عدالت مراوده ای و کیفیت زندگی کاری رابطه معناداری وجود دارد
برای بررسی این فرضیه به علت نرمال بودن متغیرها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.همانطور که مشاهده می شود در سطح خطای ۰۱/۰ سطح معنی داری کمتر از ۰۱/۰ می باشد بنابراین H0 رد می شود و H1 پذیرفته می شود. بنابراین بین عدالت مراوده ای و کیفیت زندگی کاری رابطه معناداری وجود دارد(۰۱/۰ < سطح معنی داری)و شدت این رابطه برابر با ۱۹۴/۰بوده که بیانگر رابطه مستقیم بین بین عدالت مراوده ای و کیفیت زندگی کاری است. نتایج این فرضیه با تحقیقات گیلت و همکاران در سال ۲۰۱۳ همراستاست.
۵-۴) پیشنهادهای تحقیق
الف. پیشنهادات بر اساس یافته های تحقیق(پیشنهادات اجرایی)
با توجه به نتایج توصیفی سوالات پایین ترین میانگین مربوط به سوال ۱۸ (در این سازمان امور شغلی ناتمام روزانه به منزل انتقال داده می شود ) بود. لذا پیشنهاد می گردد که با نظارت بیشتر در انجام وظایف کارمنان و مجهز نمودن سازمان به سیستم های الکترونیکی مانند دستگاه حضور غیاب الکترونیکی و چشم الکترونیکی، از تخلفات سازمانی کارمندان جلوگیری شود.
با توجه به نتایج توصیفی سوالات میانگین مربوط به سوال ۱۳ بسیار پایین بود. لذا پیشنهاد می گردد که یک ایجاد یک رویه قانونی مدون در هنگام اقامه شکایات از عملکرد سیستم و ایجاد سیستم الکترونیکی شکایات و پانتقادات و پیشنهادات با عث بهبود عملکرد سازمان شویم.
در فرضیه اصلی نشان داده شد که بین رهبری تحول گرا و کیفیت زندگی کاری با توجه عدالت سازمانی رابطه معناداری وجود دارد. لذا پیشنهاد می گردد که مدیریت منابع انسانی در برنامه ریزیهای منابع انسانی برای محیط کاری ایمن کارکنان شاخص های استاندارد را در نظر گرفته و آنرا اجرایی سازد و همچنین با گسترش عدالت و برابری در پاداش و حقوق کارکنان ، کیفیت زندگی کاری کارکنان را افزایش دهد.
در فرضیه اول و دوم نشان داده شد که بین رهبری تحول گرا و عدالت مراوده ای و توزیعی رابطه معناداری وجود دارد. لذا پیشنهاد می گردد که با شناسایی رهبران تحول گرا در سازمان و استفاده از نظرات آنها پیرامون موضوعات مختلف سازمان خصوصا در رابطه با موضوع مهم عدالت و نحوه حقوق و پاداش کارکنان ، عدالت مراوده ای و توزیعی را در سازمان ارتقا داد.
در فرضیه سوم نشان داده شد که بین عدالت توزیعی و کیفیت زندگی کاری رابطه معناداری وجود دارد. لذا پیشنهاد می گردد که با عادلانه بودن حجم کاری در بین کارکنان و پاداشهای دریافتی و منصفانه بودن مسئولیت‌ها ، کیفیت زندگی کاری کارکنان را افزایش داد.
در فرضیه چهارم نشان داده شد که بین عدالت مراوده ای و کیفیت زندگی کاری رابطه معناداری وجود دارد. لذا پیشنهاد می گردد که با برخورد محترمانه و رفتار صادقانه و توجه بیششتر به کارکنان، کیفیت زندگی کاری کارکنان را افزایش داد.
ب. پیشنهادات برای تحقیقات آتی
در این تحقیق از عدالت رویه ای به عنوان یکی از ابعاد اصلی عدالت سازمانی استفاده نگردید. در تحقیقات آتی پیشنهاد می گردد که عدالت رویه ای نیز به مدل اضافه گردد.
پیشنهاد می گردد که مطالعه ای جهت بررسی تاثیر هر یک از ابعاد رهبری تحول گرا بر کیفیت زندگی بطور جداگانه انجام شود.
پیشنهاد می گردد در تحقیقات آتی از ابعاد کیفیت زندگی والتون استفاده گردد و به مدل اضافه گردد.
پیشنهاد می گردد تاثیر متغیرهای دیگری چون ساختار سازمانی، رضایت شغلی، عوامل انگیزشی درونی و بیرونی، سبک رهبری بر کیفیت زندگی کاری انجام گیرد.
۵-۵) محدودیت های تحقیق
در این تحقیق از عدالت رویه ای به عنوان یکی از ابعاد اصلی عدالت سازمانی استفاده نگردید که به عنوان یکی از محدودیت های تحقیق محسوب می گردد.
در این تحقیق ابعاد رهبری تحول گرا بر کیفیت زندگی بررسی نگردید.
در این تحقیق به بررسی ابعاد کیفیت زندگی والتون پرداخته نشد.
در این تحقیق سایر عوامل موثر بر کیفیت زندگی والتون بررسی نشد.
منابع و ماخذ
اخوان کاظمی، بهرام (۱۳۹۰) ”عدالت در اندیشه‌های سیاسی اسلام“، قم انتشارات موسسه بوستان کتاب .
ازگلی مریم. )۱۳۸۳( . سیر تاریخی نظریه ها و تحقیقات درباره عدالت سازمانی. مجله مصباح، ۴۶: ۱۳۳-۱۱۵٫
افجه علی. )۱۳۸۰( . مبانی فلسفی و تئوریهای رهبری و رفتار سازمانی. تهران: انتشارات سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها.
الوانی، مهدی و پورعزت ، اصغر ، سیّار؛ (۱۳۹۰)، بررسی رابطه عدالت و تعهدسازمانی، فصلنامه مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت موسسه مطالعات بین المللی انرژی؛ شماره ۴، ۵۳-۴۲٫
بیک زاد، جعفر و نجفی ثالث، الهام (۱۳۹۰). تاثیر رهبری تحول آفرین بر موفقیت استقرار شش سیگما مطالعه موردی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه. فصلنامه مدیریت، سال هشتم، شماره ۲۱، بهار ۱۳۹۰٫ صص ۴۱- ۵۴٫
پناهی محمدرضا، ابراهیم پور عرفان.( ۱۳۸۷). بررسی وجدان کاری و عوامل موثر برآن. مجله بصیرت، ۳۹: ۱۳۳-۱۰۱٫
حسن پور، اکبر و عباسی، طیبه و نوروزی، مجتبی (۱۳۹۰). بررسی نقش رهبری تحول آفرین در توانمند سازی کارکنان. پژوهش های مدیریت در ایران، دوره ۱۵، شماره ۱ (بهار ۱۳۹۰). صص ۱۵۹- ۱۸۰٫
چگینی گودرزوند، مهرداد و رضایی،مراد و اسدی ،منوچهر؛(۱۳۸۹)، رابطه بین ادراک کارکنان از عدالت سازمانی بر سرمایه اجتماعی آنان (شعب بیمه ایران استان گیلان)، فصلنامه پژوهش های مدیریت منابع سازمانی ، سال اول، شماره ۳، ص۳۲٫
خنیفر،حسین و امیری، علی. (۱۳۸۹).در گیر شدن در کار و رابطه آن با عدالت سازمانی، مدیریت فرهنگی سازمانی ، سال هشتم، شماره بیست و یکم ،ص ۱۷۷-۲۰۰٫

بررسی فعالیت ضد­میکروبی و ضداکسایشی عصاره متانولی و اسانس نعناع بر روی ۳۰ باکتری مختلف انجام گرفت. اسانس این گیاه فعالیت ضد میکروبی بیشتری را نسبت به عصاره در همه میکروب ها نشان داد در حالی که عصاره متانولی اثر ضد میکروبی چندانی از خود نشان نداد. در مورد خاصیت ضد اکسایشی نتیجه عکس بود به طوری که عصاره فعالیت ضد اکسایشی بیشتری را نسبت به اسانس داشت (۲۸).
هو و همکاران در سال ۲۰۱۲ ترکیبات شیمیایی، فعالیت ضد میکروبی وضد اکسایشی برگ درخت زیتون را مورد بررسی قرار دادند. بیشترین ترکیب اسانس این گیاه لینالول بود. باکتری های گرم مثبت حساسیت بیشتری را نسبت به باکتری های گرم منفی و مخمر نشان دادند. خاصیت ضد اکسایشی اسانس این گیاه نیز قابل توجه است (۳۶).
تپه و همکاران در سال ۲۰۰۵ گزارش کردند اسانس گیاه مریم­گلی فعالیت ضد میکروبی بیشتری را از عصاره های مختلف (آبی، هگزانی، متانولی و آبی متانولی) نشان داد. بیشترین ترکیب اسانس این گیاه -pinen β است. اثر ضد میکروبی اسانس به طور کلی از عصاره ها بیشتر بود و همچنین عصاره های غیر قطبی مانند عصاره متانولی اثر متوسط و عصاره قطبی مانند عصاره آبی اثر ضد میکروبی و ضد اکسایشی ضعیفی داشتند ( ۶۳).
تحقیقی در مورد ۳ گونه مرزه به نام های S.biflora, S.masukensis و S.pseudosimensis انجام گرفت و مشخص شد که در اسانس هر سه گونه ترکیب اسپاتولنول مقادیر قابل توجهی را داراست و ترکیب پیپریتون اکساید بیشترین ترکیب در اسانس گونه اول و سوم است و گونه دوم فاقد این ترکیب است. فعالیت ضد میکروبی اسانس این سه گونه بر باکتری های گرم مثبت بشتر از گرم منفی بود و نتیجه نهایی تحقیق این شد که می­توان از اسانس این گونه ها به عنوان نگهدارنده طبیعی در مواد غذایی استفاده کرد(۶۸).
یولته و همکاران در سال ۲۰۰۲ گزارش کردند که ترکیبات کارواکرول، تیمول و ائوژینول دارای قدرت ضدمیکروبی قوی هستند. اثر ضد میکروبی اسانس ­ها و عصاره­ها مکانیسم­های مختلفی دارد ولی مکانیسم عمده، افزایش سیالیت غشای باکتری­ ها است که به دلیل پیوند ترکیبات اسانس با ترکیبات غشا، مانند پروتئین و فسفولیپید­ها است (۶۷).
Adedoyin و همکاران در سال ۲۰۱۳ خاصیت ضد میکروبی و ضد اکسایشی اسانس علف هرز فرفیون را مورد مطالعه قرار دادند. از توانایی احیای DPPH برای سنجش این خاصیت استفاده شد و BHT^[6] به عنوان استاندارد و کنترل مثبت قرار داده شد. در نهایت اسانس این گیاه اثر ضد میکروبی ضعیف و فعالیت ضد اکسایشی قابل توجه­ای از خود نشان داد (۷).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

کوتان و همکاران در سال ۲۰۱۳ تحقیقی در مورد تأثیر اسانس و عصاره­­های مرزه (هگزانی، کلروفرمی، استونی و متانولی) بر روی تعدادی از باکتری­ های بیماری­زای گیاهی انجام گرفت. باکتری­ ها را روی بذر گوجه فرنگی تلقیح شد و آن­ها را در برابر از بخارات اسانس و محلول مایع عصاره­ها قرار دادند. اسانس مرزه نسبت به عصاره­ها فعالیت ضد میکروبی بیشتری را از خود نشان داد ولی به علت کاهش قدرت رویشی بذر عملاً قابلیت استفاده نداشت. نهایتاً مشخص شد که مخلوط عصاره هگزانی و متانولی بهترین اثر ضد میکروبی را بر روی باکتری­ های بیماری زای گیاهی مورد مطالعه داشت (۴۳).
Kilani-jaziri و همکاران در سال ۲۰۱۱ از گیاه اویار سلام عصاره­های آبی، اتیل استاتی و متانولی تهیه کرده و فعالیت ضد میکروبی و ضد اکسایشی آن­ها ارزیابی کردند. برای تعیین خاصیت ضد اکسایشی عصاره­ها از روش NBT/riboflavin استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ­ها نشان داد که میزان فعالیت ضد اکسایشی و ضد میکروبی عصاره متانولی اختلاف معنا داری را با عصاره­های دیگر داشت (۴۰).
Hineburg و همکاران در سال ۲۰۰۶ عصاره آبی چندین گیاه دارویی (ریحان، برگ­بو، جعفری، درخت عرعر، رازیانه، هل و زنجبیل) تهیه کرده و فعالیت ضد اکسایشی آن­ها مورد بررسی قرار دادند. عصاره برگ بو و ریحان اثر بالاتری را نسبت به سایر عصاره­ها داشتند، ولی در مجموع از عصاره همه گیاهان ذکر شده می­توان به عنوان مواد ضد اکسایش طبیعی استفاده کرد (۳۵).
Nain و همکاران در سال ۲۰۰۱ عصاره متانولی از برگ­های گیاه یاس تهیه شد. سپس فعالیت ضد باکتریایی آن به روش ایجاد چاهک در آگار و خاصیت ضد اکسایشی آن با بهره گرفتن از رادیکال آزاد DPPH مورد مطالعه قرار گرفت. خاصیت ضد میکروبی عصاره این گیاه در حد متوسط بود ولی با داشتن ppm 43/70 = IC50 فعالیت ضد اکسایشی بالایی را از خود نشان داد (۵۲).
ناصر حسینی و همکاران در سال ۱۳۹۱ اسانس و اجزاء مختلف (هگزانی، دی­کلرومتانی، اتیل استاتی و آبی) عصاره متانولی چند گیاه دارویی (آویشن شیرازی، مریم گلی، رزماری، خالواش و دارچین) مورد بررسی قرار گرفت. از روش احیای DPPH برای انجام این تحقیق استفاده شد. نتیجه این تحقیق حاکی از این است که خالواش بیشترین فعالیت را نسبت به سایر گیاهان از خود نشان داد. همچنین به طور کلی در تمام گیاهان مورد مطالعه در این تحقیق اسانس کمترین و فراکشن یا جرء اتیل استاتی بیشترین فعالیت ضد اکسایشی را دارا بودند، به طوری که IC50 جزء اتیل استاتی در همه گیاهای به کار رفته از IC50 کنترل مثبت (BHT) کمتر بود(۱).
کامکار و همکاران در سال ۱۳۸۹ عملکرد ضد اکسایشی عصاره­های آبی، متانولی و اتانولی دو گیاه زیره سبز و بلغست را در شرایط ازمایشگاهی مورد مطالعه قرار دادند. در این تحقیق، مشخص شد زیره سبز خاصیت ضد اکسایشی بالاتری را نسبت به بلغست داراست به طوری که عصاره متانولی زیزه سبز بیشترین و عصاره آبی بلغست کمترین IC50 را داشتند، ولی با توجه به IC50 مناسب همه عصاره­های هر دو گیاه، می­توان از آن­ها بع عنوان مواد ضد اکسایش طبیعی در صنعت مواد غذایی استفاده کرد(۲).

استفاده از اسانس و عصاره گیاهان دارویی در نگهداری مواد غذایی

نوری و همکاران در سال ۱۳۸۸ اثر بازدارنده­گی اسانس دارچین و درجه حرارت نگهداری را بر روی میزان رشد باکتری Ecoli O₁₅₇:H₇ در همبرگر مورد مطالعه قرار دادند. در این تحقیق از غلظت­های ۰، ۰۰۵/۰، ۰۱۵/۰ و ۰۳/۰درصد اسانس دارچین استفاده شد و همبرگر به مدت ۲۱ روز در دو دمای ۸ و ۲۵ درجه سانتیگراد نگهداری شد. پس از اتمام آزمایشات و تجزیه تحلیل داده ­ها مشخص شد که در سطح احتمال ۰۱/۰ اختلاف معنی داری بین مقادیر مختلف اسانس و دمای نگهداری با جمعیت باکتری وجود دارد. به طوری که با افزایش غلظت اسانس و کاهش دمای نگهداری تعداد باکتری­ ها کاهش می­یابد. در نتیجه در این تحقیق، دمای ˚C8 و غلظت ۳۰/۰ درصد بهترین شرایط نگهداری همبرگر تعیین شد(۳).

بررسی اثر عصاره در فیلم­های خوراکی

بودینی و همکاران در سال ۲۰۱۳ ویژگی­های فیلم ژلاتین حاوی عصاره اتانولی پروپولیس را بررسی کردند نتایج نشان داد قدرت کشش فیلم با افزایش غلظت عصاره نسبت به نمونه کنترل کاهش یافته است. علت آن می ­تواند تاثیر عصاره اتانولی به عنوان پلاستیسایزر در فیلم باشد که باعث شده است ماتریکس پلیمر تحرک بیشتری از خود نشان دهد در نتیجه مقاومت کشش کاهش و کشیدگی افزایش یافته است. حلالیت آبی فیلم و ثابت رطوبتی آن در مقایسه با نمونه کنترل تغییر معنی­داری نداشته است. عبورپذیری بخار آب با افزایش غلظت عصاره نسبت به نمونه کنترل کاهش یافته است. زیرا عصاره اتانولی باعث تغییر در فعل و انفعال بین آب و پلیمر می­ شود که با افزایش علظت عصاره این تغییر بیشتر می­گردد در غلظت­های gr/100 gr gelatin 0 و ۵ عصاره مورد استفاده در فیلم هیج اثر ضد­میکروبی مشاهده نشد؛ ولی در غلظت­های ۴۰ و ۲۰۰ فیلم حاوی عصاره اتانولی پروپولیس خاصیت ضد­میکروبی مناسبی مشاهده گردید.
کانمانی و ریم در سال ۲۰۱۳ ویژگی­های مکانیکی و ضد­میکروبی فیلم آگار حاوی عصاره دانه گریپ­فروت را بررسی کردند. نتایج نشان داد فیلم آگار هیچ اثری روی باکتری­ های مورد آزمایش نداشته است ولی غلظت­های مختلف عصاره دانه گریپ­فروت دارای اثر ضد میکروبی بودند حتی در غلظت ۶/۰ میکروگرم بر میلی­لیتر دارای اثر ضد­میکروبی روی باکتری­ های گرم مثبت بود. نتایج ویژگی­های مکانیکی فیلم نشان داد ضخامت فیلم با افزایش غلظت عصاره از ۶/۰=۳/۱۳ میکروگرم بر میلی­لیتر از ۷/۳۶ تا ۳/۴۳ میکرومترافزایش یافت که نشان می­دهد ضخامت فیلم با غلظت عصاره رابطه مستقیم دارد. تغییری در مقاومت کشش در فیلم آگار کنترل و حاوی ۶/۰ عصاره مشاهده نگردیید اما با افزایش غلظت عصاره مقاومت کشش کاهش یافت.همچنین مودول یانگ با افزایش غلظت عصاره نسبت به نمونه کنترل کاهش یافت ولی فاکتور ازدیاد طول در نقطه پارگی نتیجه عکس داشت.
سیدیم و ساریکوس در سال ۲۰۰۶ اثرات ضد میکروبی فیلم های پروتئین آب پنیر حاوی عصاره های پونه کوهی، رزماری و اسانس سیر را بر میکروارگانیس مهای استافیلوکوکوس اورئوس اشرشیاکلی، لیستریا مونوسایتوژنز، لاکتوباسیلوس پلانتاروم و سالمونلا اینترتیدیس مطالعه کردند. به طور کلی ادویه ها و اسانس های آنها از نظر ترکیبات فنولی مانند فلاوونوئیدها و اسیدهای فنولیک غنی هستند. ترکیباتی مثل کارواکرول، اوژنول و تیمول و .. با مکانیسم هایی نظیر اختلال در غشاء سیتوپلاسمی و انعقاد محتویات سلولی، دارای خواص ضد میکروبی هستند. نتایج بدست آمده نشان داد که رزماری در ۴غلظت مورد آزمون هیچ اثر ضد میکروبی ندارد و پونۀ کوهی و سیر با افزایش غلظت تا ۴%، مناطق بازداری وسیع تری را بر میکروارگانیسم های شاخص نشان دادند(۸۹)
سیلوریا و همکاران در سال ۲۰۰۶ اثر فیلم های استات سلولزی حاوی ۱-۶% اسید سوربیک در نگهداری خمیر ماکارونی بدون نگهدارنده را مورد مطالعه قرار دادند. خمیر تازه ممکن است طی پروسه تولید یا توسط مواد مورد استفاده در تولید مانند آرد گندم، تخم مرغ، آب و همچنین ابزار و ماشین آلات آلوده شود. آنالیزهای میکروبی بر میکروارگانیسم های مزوفیل هوازی، سایکروتروف ها، استافیلوکوکوس، قارچ ها و مخمر ها و کلی فرم ها انجام شد. بر طبق نتایج این تحقیق فیلم های با ۳% اسید سوربیک، رشد میکروبی خیلی کمتری را نسبت به فیلم های کنترل نشان دادند.
پرانوتو و همکاران در سال ۲۰۰۵ اثر فیلم­های کیتوزانی حاوی عوامل ضدمیکروبی اسانس سیر، سوربات پتاسیم و نایسین برمیکروارگانیسم های شاخص پاتوژنی مورد بررسی قراردادند. عوامل ضد میکروبی بیشتر برمیکروارگانیسم­های گرم مثبت موثر بودندتا گرم منفی­ها. لازم به ذکراست که خودکیتوزان دارای اثرضد میکروبی است. کیتوزان پلیمری کاتیونی است که با بارهای منفی موجود درغشای سلول واکنش می­دهد و موجب چسبیدن سلول ها به هم می­ شود. همچنین باعث تراوش اجزاء داخل سلولی به خارج می شود. افزایش غلظت سوربات پتاسیم و نایسین ، بیش ترازحد اپتیمم، خواص ضد میکروبی را بهبود نبخشیدکه علت آن به ماکزیمم ظرفیت پلیمرکیتوزان برای حمل عامل فعال و واکنش بین گروه ­های کاربردی این عوامل فعال باکیتوزان نسبت داده شده است
تورو و همکاران در سال ۲۰۱۴ اثر سورفاکتانت­ها را روی خواص فیزیکی فیلم تولیدی از نشاسته ذرت بررسی کردند. سوربیتل مونو پالمیتات، مونو استئارات و مونو اولئات سورفاکتانت­های مورد مطالعه بودند. نتایج نشان داد فیلم حاوی سورفاکتانت دارای سفتی، مقاومت و کشش کمتری نسبت به فیلم بدون سورفاکتانت هستند. میزان نفوذپذیری به اکسیژن نیز در فیلم دارای سورفاکتانت افزایش یافته بود. همچنین تاثیر خاصی در ترمی و شفافیت فیلم نگذاشته بود.
ویس و همکاران در سال ۲۰۱۳ ویژگی­های رئولوژی و ساختاری محلول فیلم­های کیتوزان و کیتوزان- نشاسته ذرت حاوی عصاره گیاه مورتا را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد ویسکوزیته هر دو تیمار با اضافه کردن عصاره گیاه مورتا افزایش یافته است همچنین افزودن عصاره باعث کاهش مقاومت به کشش و حد پارگی فیلم می­گردد.
گولاس و همکاران در سال ۲۰۱۲ پتانسیل آنتی­کسیدانی عصاره گیاه مریم نخودی را مورد ارزیابی قرار دادند نتایج آزمایشات نشان داد فنیل پروپنوئید گلیکوسید، ورباسکوزید، پلی اموساید، فلاون آپیژنین از اجرای مهم عصاره مریم گلی می­باشند بطوریکه پلی اموساید بیشترین خاصیت آنتی­اکسیدانی را در آزمون DPPH از خود نشان داد ولی خاصیت آنتی­اکسیدانی عصاره قطبی مریم گلی مرتبط به ترکیب فنیل پروپنوئید گلیکوسید می­باشد. ونیز پیشنهاد می­ کنند که می­توان از عصاره این گیاه به عنوان یک ترکیب آنتی­اکسیدان طبیعی در محصولات غذایی استفاده کرد.
سوزا و همکاران در سال ۲۰۱۳ ویژگی­های مکانیکی و فعالیت ضد­میکروبی فیلم نشاسته کاساوا حاوی اسانس دارچین بررسی کردند. نتایج نشان داد فیلم حاوی اسانس دارای اثر ضد­میکروبی بالایی نسبت به فیلم بدون اسانس می­باشد بطوریکه نمونه کنترل هیچ هاله­ای را در آزمون انتشار دیسک از خود نشان نداد. مقاومت به کشش و ازدیاد طول در نقطه پارگی و همچنین ممانعت­کنندگی از عبور اکسیژن با افزایش از غلظت اسانس دارچین کاهش یافت. در نمونه کنترل میزان مقاومت به کشش و ممانعت­کنندگی از عبور اکسیژن از تمام تیمار­ها بیشتر بود ولی حد پارگی کمترین مقدار بود.
زو و همکاران در سال ۲۰۰۶ اثر ساکارز را روی ویژگی­های مکانیکی فیلم نشاسته سیب­زمینی و ذرت بررسی کردند. آنها گزارش کردند با اضافه کردن ساکارز دمای انتقال شیشه ­ای کاهش می­یابد دلیل این رفتار، خاصیت پلاستیسایزری ساکارز می­باشد که باعث کاهش این ویژگی می­ شود. نتایج در فیلم نشاسته سیب­زمینی نشان داد با افزایش غلظت ساکارز مدول ویسکوز ((G در دمای ثابت افزایش می­یابد. در غلظت ۰% ساکارز این ویژگی با افزایش دما تغییری نمی­کند. ولی در غلظت ۱۰% و ۱۵% با افزایش دما میزان مدول ویسکوز به ترتیب تا دمای ۷۰ و ۶۰ درجه سانتی ­گراد افزایش و سپس کاهش می­یابد.
کچیچیان در سال ۲۰۱۰ ویژگی­های فیزیکی و خواص میکروبی فیلم نشاسته کاساوا حاوی اسانس دارچین و میخک را مورد بررسی قرار دادند. بر طبق نتایج، مقاومت به کشش و ازدیاد طول در نقطه پارگی در فیلم حاوی اسانس نسبت به فیلم بدون اسانس کاهش یافته بود همچنین میزان عبور رطوبت در فیلم­های حاوی اسانس افزایش یافته بود که علت آن را می­توان به حفرات ایجاد شده به علت افزودن اسانس طبق عکس­های میکروسکوپ الکترونی،مرتبط دانست. نتایچ خواص ضد­میکروبی نشان داد با افزایش غلظت اسانس ­ها در فیلم میزان غلظت میکروارگانیسم کاهش می­یابد(۸۲).
فاما و همکاران در سال۲۰۰۵ خصوصیات مکانیکی فیلم­های خوراکی بر پایه نشاسته حاوی سوربات را بررسی کردند. آنها دریافتند با افزایش مقدار سوربات میزان کشش پذیری فیلم­های نشاسته افزایش و میزان استحکام کششی کاهش می یابد. این محققین علت این امر را خاصیت نرم­کنندگی سوربات ذکر کردند.
برزگر و همکاران در سال ۲۰۱۳ خواص فیزیکی، مکانیکی و ضدمیکروبی فیلم­های فعال نانوکامپوزیتی نشاسته- رس حاوی اسانس دارچین یا سوربات پتاسیم جهت کاربرد در بسته بندی مواد غذایی مورد بررسی قرار دادند. جهت بررسی خاصیت ضد میکروبی فیلم ها، از کپک آسپرژیلوس نایجر به عنوان میکروارگانیسمی که باعث ایجاد فساد در محصولات نانوایی می­ شود استفاده گردید. نتایج نشان داد که مقادیر ۵ درصد از هر دو نوع ماده افزودنی خاصیت ضد میکروبی در فیلم حاصله ایجاد نکردند. اما با افزایش غلظت این مواد در فرمولاسیون فیلم ها، خاصیت ضد­میکروبی نیز افزایش پیدا کرد. در مقادیر یکسان از هر دو ماده افزودنی، فیلم­های حاوی اسانس دارچین دارای اثر ضد میکروبی قویتری بودند. افزودن سوربات پتاسیم به فرمولاسیون فیلم ها نفوذپذیری آن­ها را نسبت به بخار آب افزایش داد. اما افزودن اسانس باعث ایجاد تغییر معنی دار در نفوذپذیری فیلم­ها نشد. نتایج این تحقیق نشان داد که می­توان از فیلم­های فعال تولید شده، جهت بسته­بندی مواد غذایی بخصوص محصولات نانوایی استفاده کرد.
انوشیروانی و همکاران در سال ۲۰۱۲ اثر نانوکریستال سلولز و پلی وینیل الکل روی ویژگیهای فیزیکی فیل مهای بیونانوکامپوزیتی بر پایه نشاسته سیب­زمینی را مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان داد با افزودن نانوکریستال سلولز و پلی­ونیل­الکل به فیلم­های نشاسته سیب­زمینی مقاومت مکانیکی فیلم­ها نسبت به نمونه شاهد افزایش یافته و در نتیجه، منحنی تنش-کرنش به تنش­های بالاتر منتقل گردید. همچنین مقادیر استحکام کششی نهایی و کرنش تا نقطه شکست به طور معنی­داری در سطح ۵% افزایش یافته است.
فاضل و همکاران در سال ۱۳۹۱ تأثیر ثعلب، گلیسرول و روغن بر ویژگی های فیلم خوراکی بر پایه نشاسته سیب­زمینی را بررسی کردند. در این تحقیق، فیلم های خوراکی از مخلوط نشاسته و صمغ ایرانی ثعلب تهیه و خصوصیات آن ها بررسی شد . ابتدا فیلم مخلوط نشاسته سیب زمینی، ثعلب(۵-۱%)، نرم کننده گلیسرول (۴۰-۱۰%) و روغن آفتابگردان (۲۰-۰%) را فرموله و ویژگی های مکانیکی، نوری، حلالیت و نفوذپذیری به بخار آب آن ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد مقادیر مختلف ثعلب، گلیسرول و روغن بر ویژگی های فیزیکی و مکانیکی فیلم های خوراکی بر پایه نشاسته سیب زمینی مؤثر بودند . صمغ ثعلب باعث افزایش مقاومت به کشش، مدول الاستیک و میزان سیری رنگ شد، ولی میزان کشش پذیری و شفافیت فیلم را کاهش داد. در حالی که گلیسرول باعث کاهش مقاومت به کشش، مدول الاستیک و درصد عبور نور فرابنفش و افزایش میزان کشش پذیری، شفافیت، کدورت، حلالیت و نفوذپذیری به بخار آب شد . روغن آفتابگردان میزان کشش پذیری، مقاومت به کشش، مدول الاستیک، درصد عبور نور فرابنفش، حلالیت و نفوذپذیری به بخار آب را کاهش و میزان کدورت را افزایش داد. مقدار ۳% ثعلب، ۳۲% گلیسرول و ۸% روغن آفتابگردان به عنوان نقاط بهینه ویژگی های فیلم خوراکی بر پایه نشاسته سیب زمینی تعیین شد(۵) .
فاضل و همکاران در سال ۲۰۱۰ تاثیر کتیرا، گلیسرول و روغن روی خصوصیات فیلم خوراکی بر پایه نشاسته سیب زمینی بررسی کردند. در این تحقیق بر ای اولین بار نوعی فیلم خوراکی از مخلوط نشاسته و صمغ ایرانی کتیرا تهیه و خصوصیات آن بررسی گردید. بدین منظور ابتدا فیلم مخلوط نشاسته سیب زمینی، کتیرا، نرم­کننده گلیسرل و روغن آفتابگردان حاوی امولسیفایر در غلظت های مختلف فرموله و خصوصیات مکانیکی، نوری، حلالیت و نفوذپذیری به بخار آب آن­ها اندازه گیری شدند. بر اساس نتا یج حاصله، مقادیر مختلف کتیرا، گلیسرول و روغن بر خصوصیات فیزیکی و مکا نیکی فیلم های خوراکی بر پایه نشاسته سیب زمینی موثر بودند . کتیرا مقاومت به کشش را افز ایش و میزان رنگ را کاهش داد، درحالیکه گلیسرول باعث کاهش مقاومت به کشش و افز ایش میزان کشش پذیری گردید. همچنین روغن آفتابگردان حلا لیت و نفوذپذیری به بخار آب را کاهش و میزان کشش پذیری را افز ایش داد(۴).
ثقفی و همکاران در سال۲۰۱۲ میزان ترکیبات آنتی­اکسیدان گیاه مریم نخودی (Teucrium polium) استان­های خراسان رضوی و خراسان شمالی را بررسی کردند. سرشاخه ­های گلدار این گیاه از دو منطقه از استان خراسان­رضوی شامل شهرستان مشهد و منطقه کامه و دو منطقه از استان خراسان­شمالی شامل منطقه گرماب و شهر آشخانه جمع­آوری، خشک و آسیاب گردید. میزان فلاونوئیدکل، کوئرستین، لوتئولین و روتین عصاره­های متانولی نمونه­های گیاهی تعیین گردید. نتایج نشان داد. بیشترین میزان فلاونوئید در نمونه گرماب ( ۷/۱۰ میلیگرم کوئرستین در گرم بافت خشک) مشاهده شد و در نمونه­های مشهد و آشخانه با یکدیگر تفاوت معنی­داری نداشت ولی این مقدار فلاونوئید در نمونه­ کامه نسبت به بقیه کمتر بود. بررسی میزان روتین و لوتئولین نشان داد نمونه آشخانه بیشترین مقدار( به ترتیب ۳۴۳/۳ و ۳۹۹/۲ میلیگرم در گرم بافت خشک) و کامه کمترین مقدار را داشت. اما کوئرستین، در نمونه مشهد بالاترین میزان را به خود اختصاص داد (۱۰۷/۰ میلیگرم در گرم بافت خشک) در حالی که در کامه این میزان به صفر کاهش یافت. نتایج این تحقیق نشان میدهد که نمونه­های خراسان­شمالی از نظر خاصیت آنتی­اکسیدانی غنی­تر از نمونه­های خراسان­رضوی می­باشند.
محمدیان و همکاران در سال ۲۰۱۲ویژگی­های کمی و کیفی اسانس ­های اکوتیپ­های مختلف مریم نخودی (Teucrium polium L.)در رویشگاه­های مختلف استان لرستان را بررسی کردند. نتایج نشان داد ۴ گونه از جنس Teucrium در استان لرستان رویش دارد که شامل Teucrium stocksianum، Teucrium melissoides، Teucrium polium، Teucrium orientale می­باشد. پس از بررسی نتایج بدست آمده مشخص گردید که اکوتیپ­های خرم­آباد از نظر عملکرد اسانس(۶/۰) همچنین تعداد ترکیبات شیمیایی شناسایی شده موجود در اسانس از سایر اکوتیپ برتر می باشد .پس از آنالیز داده های مربوط به ترکیبات شیمیایی شناسایی شده اکوتیپ های مورد بررسی مریم نخودی در استان لرستان مشخص شد چنانچه اولویت تولید ترکیبات شیمیایی نظیر carvacrol, bicyclogermacren, -pinene, -caryophyllene, arnesene-cis-b می­باشد(۶).
حسینی و همکاران در سال ۲۰۰۹ خواص ضد میکروبی، فیزیکی و مکانیکیِ فیلم های خوراکی تولید شده از کیتوزان محتوی اسانس ­های آویشن و میخک مورد ارزیابی قرار دادند. در این تحقیق فیلم­های خوراکی از جنس کیتوزان محتوی اسانس ­های آویشن و میخک در سه سطح غلظتی ۵/۰%، ۱% ، ۵/۱% تولید شدند. خواص ضدمیکروبی فیلم­ها روی پنج باکتری گرم مثبت و گرم منفی مورد آزمایش قرار گرفتند. خواص فیزیکی فیلم­ها شامل رطوبت و نفوذپذیری در برابر بخار آب و خواص مکانیکی فیلم­ها شامل مقاومت کششی و درصد افزایش طول در لحظه پاره شدن مورد بررسی قرار گرفتند. خواص ضدمیکروبی فیلم­های حاوی اسانس آویشن، به طور معنی داری p<0.05 بالاتر از فیلم های حاوی اسانس میخک بودند. فیلم­ها روی باکتری­ های گرم مثبت به طور معنی داری مؤثرتر از باکتری­ های گرم منفی بودند. در اثر افزودن اسانس ­ها نفوذپذیری فیلم­ها در برابر بخار آب به طور معنی داری افزایش یافت. مقاومت کششی فیلم­ها با افزایش غلظت اسانس کاهش یافت این کاهش در مورد فیلم­های حاوی اسانس آویشن بیشتر بود(۸۴).
داراب­پور و همکاران در سال ۲۰۱۰ اثر ضد­میکروبی عصاره الکلی مریم نخودی بر علیه پاتوژن­ها ارزیابی گردید. در این تحقیق فعالیت ضد­میکروبی عصاره اتانولی و متانولی گیاه مریم نخودی بوسیله آزمون نفوذ بررسی گردید. نتایج نشان داد باسیلوس آنتراسیس حساس ترین و اشرشیا کلی و پروتئوس میرابیلیس مقاوم ترین باکتری به عصاره اتانولی گیاه مریم نخودی بودند. عصاره متانولی روی بردتلا برونچیسپتا بیشترین اثر و روی پروتئوس میرابیلیس کمترین تاثیر را داشته است.
هو و همکاران در سال ۲۰۰۹ ویژگی و ساختار فیلم­های نشاسته سیب­زمینی اکسید­شده را بررسی کردند. فلیم نشاسته سیب­زمینی اکسید­شده (OPS) با غلظت­های مختلف گلیسرول به عنوان پلاستیسایزر تولید شدند نتایج نشان داد ویژگی­های مکانیکی فیلم با گلیسرول ۴/۱۹% قابل قبول می­باشد. همچنین با آزمون پراش پرتو ایکس مشخص گردید با افزایش گلیسرول منجر به کاهش تبلور در فیلم­های OPS می­گردد. ویژگی جلوگیری از نشت، جلوگیری از ایجاد اتصالات عرضی و ثبات در محلول اسیدی و قلیایی مورد بررسی قرار گرفت نتایج نشان داد فیلم OPS دارای توانایی ضد نشت بالایی برای روغن­های نباتی ، توانایی مناسب در جلوگیری از ایجاد اتصالات عرضی در بخار اشباع فرمالدئید و ثبات بالا در محلول اسیدی داشته است. ولی در محلول قلیایی ثبات ضعیفی از خود نشان داد(۳۶).
فصل سوم
مواد و روش­ها

مواد و روش­ها

مواد

گیاه مریم نخودی، محیط کشت مولر هینتون، ،باکتری اشرشیا کلی، آگار، الکل صنعتی، پنبه، سواپ کتانی، پتری دیش ۱۰ سانتی متری، نمک سدیم کلرید خالص، ، سولفات سدیم، لوله آزماشگاهی، ارلن، شیشه های سرپیچ دار(یونیورسال)، سمپلر، اپندورف، فویل آلومینیومی، سرسمپلر، ، فیلتر ۲۲/۰ مایکرومتر، پلیت کستینگ

دستگاها

هود
آون
ترازوی دقیق
انکوباتور
اسپکتروفوتومتر
یخچال
مایکروویو

بعد از جنگ جهانی دوم به مدت تقریباً۴۰ سال ژئوپلتیک به عنوان یک مفهوم و یا روش تحلیل، به علت ارتباط آن با جنگ‎های نیمه اول قرن بیستم منسوخ گردید، هر چند ژئوپلیتیک در این دوره از دستور کار دولت ها در مفهوم قبلی خود خارج شد، اما همچنان در دانشگاهها تدریس می­شد. برای تبدیل شدن نقش فعال جغرافیا در تعریف ژئوپلیتیک به نقش انفعالی سه دلیل عمده قابل ذکر است:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اول اینکه جغرافیدانان بعد از شکست آلمان در جنگ، ژئوپلیتیک خاص آلمان را مقصر اصلی عنوان کردند و سیاست‎های آلمان نازی را متأثر از این مکتب می‎دیدند. خود را از مطالعات در مقیاس جهانی کنار کشیده، توجه خود را به دولت ها و درون مرزهای سیاسی بین المللی معطوف داشتند و واژه ژئوپلیتیک بر چسب غیر علمی‎به خود گرفت و از محافل علمی‎و دانشگاهی طرد شد.دلیل دیگری که موجب افول نقش جغرافیا در جنگ سرد شد ظهور استراتژی باز دارندگی هسته ای بود. توانایی پرتاب سلاح‎های هسته ای بوسیله هواپیما و موشک به فاصله‎های دور،باعث شد که دیگر نه فاصله و نه عوامل جغرافیایی مثل ناهمواری ها و اقلیم چندان مهم تلقی نمی‎شدند. دلیل سوم، ظهور ایدئولوژی به عنوان عامل تعیین کننده ی جهت گیری سیاست ها بود. ژئوپلیتیک جنگ سرد و ژئوپلیتیک عصر هسته ای از مشخصات دوره افول ژئوپلتیک هستند (زین العابدین، ۱۳۸۹ : 13).
۲-۱-۳- دوره احیا
بعد از پایان جنگ جهانی دوم جغرافیدانان شرمنده شدند و از آن پس تلاش نمودند جغرافیدانانی که ژئوپلیتیک را در اختیار آلمان نازی (هیتلر) گذاشته اند،کنار گذارند، و نتیجه اینکه حدود ۴۰ سال ژئوپلیتیک طرد شد. تا اینکه در دهه 1980 در جنگ ویتنام^[2] و کامبوج^[3] بر سر تصاحب منطقه ی مکنگ^[4]، گر چه هر دو کشور از بلوک شرق بودند، ایدئولوژی نتوانست جنگ را از بین ببرد. بنابراین، در گزارش این مناقشه و روابط دو کشور، مجدداً از مفهوم ژئوپلتیک استفاده شد و سپس کسینجر^[5] بصورت تفننی از واژه ی ژئوپلیتیک در مسائل جهان استفاده نمود. علاوه بر آن در جنگ ایران و عراق (1988-1980) و اشغال کویت توسط عراق (1991-1990 ) و به ویژه سقوط پرده آهنین در اروپا از سال 1989 موجب پر رنگ تر شدن این مفهوم شد و به خصوص فروپاشی شوروی (سابق) و برجسته شدن ملیت ها این مفهوم را به صورت یک مفهوم کلیدی در عرصه بین المللی قرار داد (زین العابدین،۱۳۸۹ :۲۸).
در حالیکه نامداران جغرافیای سیاسی چون ریچارد هارتشورن و استیفن جونز سخت در تلاش شکوفا ساختن جغرافیای سیاسی در جهان دوران میانه ی قرن بیستم شدند و سیاستمدارانی چون هنری کیسینجر واژه ژئوپلیتیک را دوباره به زبان روزمره سیاسی نیمه دوم قرن بیستم باز گرداند، جهانی اندیشانی چون ژان گاتمن و سوئل کوهن پیروزمندانه جهانی اندیشی جغرافیایی(ژئوپلتیک) را به بستر اصلی مباحث دانشگاهی باز گرداندند.در این زمینه ژان گاتمن^[6] با طرح تئوری «آیکنوگرافی^[7]– سیروکولاسیون^[8]» «حرکت» را در مباحث ژئوپلیتیک در معرض توجه ویژه قرار داد و عوامل روحانی یا عامل «معنوی» را در جهانی اندیشی «اصل» یا «مرکز» دانست و «ماده» یا «فیزیک» را تأثیر گیرنده قلمداد کرد (مجتهد زاده،۱۳۸۶:۹۶).
سائول بی کوهن می‎گوید: موضوعات ژئوپلیتیکی مهمتر از آن بودند که جغرافیدانان آنها را کنار بگذارند و اکنون خیلی از جغرافیدانان با یک تأخیر به او ملحق شده اند و از باز گشت و تجدید حیات ژئوپلتیک به اندازه او استقبال کرده اند.
2-2-رویکردهای جدید ژئوپلیتیک
همه نظریه‎های ژئوپلیتیکی جنبه ژئواستراتژیکی داشته و برای کسب قدرت بر فضای جغرافیایی تأکید داشتند. اما پس از پایان جنگ سرد و با مطرح شدن نظام نوین جهانی بسیاری از دیدگاه های ژئوپلیتیکی جنبه ی کمی‎پیدا کرد و حتی بعضی از این دیدگاه ها در عالم سایبر اسپیس مطرح شدند. در نظام نوین جهانی عده ای در تحلیل ژئوپلیتیکی خود، رویکرد انرژی را مد نظر قرار دادند،عده ای به مسائل زیست محیطی معتقد بودند، بعضی فرهنگ را عامل اصلی ژئوپلیتیک دانستند و بالاخره، عده ای مسائل ژئواکونومی‎را در تحلیل ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قرار دادند. می‎توان گفت که معیار‎های قدرت که نظامی‎گری بود، به طور کلی جای خود را با معیار‎های مذکور تغییر داد. یعنی، قبل از پایان جنگ سرد، معیار اصلی قدرت نظامی‎گری بوده و تمام عوامل اقتصادی، اجتماعی به صورت ابزار مورد توجه بوده است.به علاوه مشخصه ی اصلی ژئوپلیتیک دوره جنگ سرد جهان دو قطبی، جهان سوم و کشورهای عدم تعهد بودند، اما در نظریه ی جدید ژئوپلیتیکی، جهان چهارم مطرح است (زین العابدین، ۱۷۱:۱۳۸۹).
۲-2-۱-رویکرد نظم نوین جهانی
اولین بارجورج بوش پدر^[9] رئیس جمهور اسبق آمریکا در جریان جنگ خلیج فارس در1990م نظام نوین جهانی^[10] را مطرح نمود. و در سال 1991 پس از مذاکرات خود در هلسینکی^[11] با گورباچف^[12] و مارگارت تاچر^[13]، رهبران اروپا، سازمان ملل متحد،کشورهای عربی به ویژه خلیج فارس و سایر هم پیمانان خود، نظریه نظام نوین جهانی خود را اعلام نمود (حافظ نیا،۵۳:۱۳۸۵).
این نظام دیدگاه‎های جدید آمریکا را بیان می‎کند. با فروپاشی نظام سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و از بین رفتن رقابت قدرت ها، جهان از این پس صاحب نظام نوینی شود که بر قدرت همه جانبه آمریکا استوار است. قدرت و سلطه آمریکا بر جهان بدون تسلط بر خلیج فارس ممکن نبود. نظام نوین جهانی طرحی جدید برای سلطه بر مناطق مهم جهان توسط آمریکا بود. این نظام به رغم عنوان گول زننده آن، شکل جدیدی از استعمار نو است که جهان را به سوی مخاصمه و تلاطم سوق می‎دهد. جورج بوش پدر نظم نوین جهانی را این چنین تعریف می‎کند: «نظم نوین جهانی می‎گوید که بسیاری از کشورها با سوابق متجانس و همراه با اختلافات، می‎توانند دور هم جمع شوند تا از اصل مشترکی پشتیبانی کنند و آن اصل این است که شما با زور کشور دیگری را اشغال نکنید…» اما آمریکائیها از زمان پی ریزی چنین نظریاتی، کمترین توجهی به آنچه خود معتقدند نداشته اند و تعبیر «نوام چامسکی» نظم نوین جهانی تعبیر تازه ای از توسل به زور و انقیاد مضاعف ملت ها است.تمام ابعاد نظم نوین جهانی بر پایه منافع و توسعه طلبی آمریکا استوار است در عصر نظم نوین جهانی، ثبات و امنیت تقریباً به طور کامل برای هیچ کشوری- حتی آمریکا- وجود ندارد.
2-2-2-رویکرد ژئواکونومی
پایه و اساس ژئواکونومی‎استدلالی است که از طرف ادوارد لوتویک^[14] ارائه شده است. او خبر از آمدن نظم جدیدبین المللی در دهه نود می‎داد که در آن ابزار اقتصادی جایگزین اهداف نظامی‎می‎شوند. به عنوان وسیله اصلی که دولت ها برای تثبیت قدرت و شخصیت وجودی شان در صحنه بین المللی به آن تأکید می‎کنند و این ماهیت ژئواکونومی‎است (عزتی،۱۰۷:۱۳۸۸)
ژئواکونومی‎عبارت ازتحلیل استراتژی­ های اقتصادی بدون درنظر گرفتن سودتجاری،که ازسوی دولتها اعمال می­ شود،به منظورحفظ اقتصادملی یا بخشهای حیاتی آن وبه دست آوردن کلیدهای کنترل آن ازطریق ساختارسیاسی وخط مشیهای مربوط به آن پرداخت. (عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت و فضا را مدّ نظر دارد و هدف اصلی آن کنترل سرزمین و دستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای اقتصادی فناوری و بازرگانی است بدین ترتیب به نظر می‎رسد مفاهیم ژئواکونومی‎در رویارویی با مسائل قرن 21 از کارآیی مناسبی در مقیاس جهانی برخوردار خواهد بود (واعظی،1388 :32)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت وفضا را بررسی می‎کند. فضای بالقوه ودرحال سیلان همواره حدود ومرزهایش درحال تغییروتحول است،ازاین رو آزادازمرزهای سرزمین وویژگیهای فیزیکی ژئوپلیتیک است.درنتیجه تفکر ژئواکونومی‎شامل ابزارآلات لازم وضروری است که دولت می‎تواندازطریق آنها به کلیه اهدافش برسد.(عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎و ژئوپلیتیک دارای تفاوتهای اساسی با هم می‎باشند،اول اینکه ژئواکونومی‎محصول دولت ها وشرکتهای بزرگ تجاری با استراتژیهای جهانی است درحالی که این خصیصه در ژئوپلیتیک نیست. نه دولت ونه شرکتهای تجاری هیچ نقشی درژئوپلیتیک ندارندبلکه یکپارچگی اتحادیه ها،منافع گروهی وغیره برپایه نمونه‎ های تاریخی با عملکردی نامرئی دراستراتژیهای ژئوپلیتیکی پایه واساسی برای همه صحنه‎های ژئوپلیتیکی هستند.
دوم اینکه هدف اصلی ژئواکونومی‎کنترل سرزمین ودستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای تکنولوژی وبازرگانی است. ازلحاظ کاربردی بایدگفت که مفهوم وعلم ژئوپلیتیک می‎تواند درنشان دادن راه وروش‎هایی برای پایان دادن به نزاعها ودرگیری ها ودرمجموع اختلافات نقش اساسی داشته باشددرحالی که ژئواکونومی‎ازچنین ویژگی برخوردارنیست(عزتی،1387: 112)
2-2-3- رویکرد ژئوکالچر
ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ، و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگها همچون سایر پدیده‎های نظام اجتماعی همواره در حال شکل­ گیری، تکامل،آمیزش، جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرا فیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایند ‎های مکانی – فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگران متنوع و بی شماری است که در لایه‎های مختلف اجتماعی و درعرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقش آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی‎با یکدیگر بسر می­برندو بر اثر همین تعامل مداوم است که در هر زمان چشم انداز فرهنگی ویژه خلق می‎شود.از این رو ساختار ژئو کالچر جهانی بیانگر موزاییکی از نواحی فرهنگی کوچک و بزرگی است که محصول تعامل‎های مکانی – قضایی قدرت فرهنگی اند که در طول و موازات یکدیگر حرکت می‎کنند (دیلمی‎معزی،2:1387).
ژئوکالچر پدیده ای است که بر شالوده نظام اطلاع رسانی نوین و یا صنایعی استوار است که به تولید محصولات فرهنگی مبادرت می‎ورزد وظیفه این صنایع تولید انبوه محصولات فرهنگی است. نظام سلطه فرهنگی در جهان کنونی در کنار نظام سلطه اقتصادی یا سیاسی از عناصر اصلی نظام ژئوپلیتیک جهانی می‎باشند. امروزه منطق حاکم بر فرایند‎های ژئوکالچر جهانی بر اشکال پیچیده و تکامل یافته تر شیوه‎های رقابتی مبتنی است. این فرایند در عین نافذ بودن، مدام در تکامل می‎باشد
پدیده‎های فرهنگی به دلیل خصیصه‎های مکانی شان همواره میل به ثبات و پایداری در مقابل نوآوری ها دارند که می‎توان به تلاش جوامع سنتی و حفظ میراث فرهنگی و آداب و سنن و نمادهای تاریخی و … اشاره کرد. از طرفی الگوهای تمدنی به واسطه ماهیت فضائیشان در جهت سرعت بخشیدن به تغییرات فرهنگی و زدودن مرزهای قراردادی هستند(حیدری،۱۳۸1 :۱۶۸).
۲-2-4- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی
مسایل ژئوپلیتیک زیست محیطی از اواخر قرن بیستم به موضوع اصلی فعالیت­ها و نگرانی­ها بین گروه‎های انسانی و بازیگران ملی و فراملی در سطوح منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. محیط زیست بشری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دستخوش مخاطرات گردیده است. این مخاطرات در سه بعد: کاهش و کمبود منابع، تخریب منابع و آلودگی محیط زیست تجلی یافته است. از دید ژئوپلیتیک، کمبود منابع زیست محیطی یا محروم کردن انسانها از زیستن در مکان مورد علاقه آنها رقابت و کنش متقابل بین گروه‎های انسانی و بازیگران سیاسی در سطوح مختلف را در پی دارد.(www.civilica.com).
طی چند دهه گذشته، افزایش جمعیت، گسترش دامنه مداخلات بشر در طبیعت برای تأمین نیازهای فزاینده از منابع کمیاب طبیعی، گسترش رویکرد سودانگاری در غالب طرح‎های توسعه ای، بی پروایی نسبت به جستار پایداری محیط زیست در ساخت سازه ها و زیر ساخت ها و مانند آن،پیامدهای ناگواری همانند گرمایش کروی، ویرانی لایه ازن، پدیده ال نینو، طوفانهای سهمگین، بالا آمدن سطح آب دریاها، گسترش گازهای گلخانه ای، خشکسالی، سیل، فرو نشست زمین، کاهش آب شیرین، بیابان زایی، کاهش خاک مرغوب، آلودگی هوا، باران‎های اسیدی، جنگل زدایی و نابودیت تنوع زیستی، نشانه‎هایی از جهانی شدن پیامدهای فروسایی محیط زیست در سطح فروملی و فراملی و جهانی بودن بوده اند. تداوم وضعیت موجود،آینده زیست و تمدن فراروی بشر را مبهم و نامطمئن کرده است.نگرانی از این وضعیت به همراه شرایط نا مطلوب کنونی، در طرح رویکردهایی همانند امنیت زیست محیطی، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک زیست محیطی، توسعه پایدار بسیار اثر گذاشت. با توجه به این که مفهوم «جهان» از مقیاس‎های مطالعاتی دانش یاد شده است، مرزهای محلی و ملی را در نوردیده اند، محیط زیست سویه ای ژئوپلیتیک یافته است (کاویانی،۱۳۹۰: ۸۵).
2-2-5-رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی
در مورد ماهیت و چیستی ژئوپلیتیک انتقادی نظریه‎های مختلفی ارائه شده است. عده ای از نظریه پردازان، ژئوپلیتیک انتقادی را در مقایسه با ژئوپلیتیک سنتی، که به دلیل سوء استفاده از شواهد جغرافیایی به نفع مقاصد امپریالیستی لکه دار گردیده، از لحاظ علمی‎مستقل و بی طرفانه می‎دانند که می‎تواند با دیدگاهی متعالی به امور جهانی نگریسته و تحقیق عینی بپردازد(مویر،220:1379). عده ای را باور بر این است که ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست­های پنهان دانش ژئوپلیتیک است (میرحیدر،42:1386)
از اوایل1970، شاهد ظهوررویکردی نوین به نام «ژئوپلیتیک انتقادی^[15]»هستیم.دانشمندان ژئوپلیتیک چون اتوتایل^[16] ومیشل فوکو را می‎توان ازپیشگامان این حرکت نوین دانست. این دانشمندان به طور همزمان، هم از ژئوپلیتیک انتقاد کردند و هم خود از اندیشمندان این عرصه بودند. این افراد، سیاست اندیشمندانه خود را بر «ضد ژئوپلیتیک» تعریف کرده و با وجود این، در چارچوب زیر بنایی مفاهیم ژئوپلیتیک کار می‎کردند (مویر،۳۷۸:۱۳۷۹).
محققین ژئوپلیتیک انتقادی تمایل دارند بجای تمرکز بر شناسایی عوامل جغرافیایی مؤثر بر شکل گیری قدرت دولتها و سیاست خارجی ایشان، از یک سو دریابند که سیاستمداران چگونه «تصاویر ذهنی» خود را از جهان ترسیم نموده اند و این بینش ها چگونه بر تفاسیر آن ها از مکان‎های مختلف تأثیر می‎گذارند؟ ژئوپلیتیک انتقادی به عنوان نظریه ای نسبتاً جدید که توانسته است خود را بر اساس مؤلفه‎های حاکم میان بازیگران روابط بین الملل، نظام مند سازد، چارچوبی مناسب برای فهم ژئوپلیتیکی جدید، به دور از عناصر سختی هم چون مرز و مکان ایجاد کرده است. بر اساس فهم برخی از موضوعات، بدون توجه به بعضی مسائلی که طبق نظریات سنتی غیرمرتبط می‎نمودند، امری ناقص خواهد بود. از منظر ژئوپلیتیک انتقادی، استراتژی قدرت همیشه نیازمندبه کارگیری فضا وهمین سبب گفتمان می­باشد. (www.javanemrooz.com)
رویکرد انتقادی، کوشش منتقدانه برای کشف ساختارهای جامعه معاصر است که ضمن نقد زیربنایی رویکردهای رایج در شناخت جامعه به تبیین کاستی ها ی روش شناسی آنها می‎پردازند و شیوه‎های اثبات گرایی (پوزیتیوسیتی) را در مطالعه جامعه نقد می‎کند و بر این انگاره استوار است که صرف تجربه و روش‎های تجربی کافی نیست و نباید مطالعه جامعه را همسان با مطالعه طبیعت انگاشت. هدف نظریه پردازان مکتب انتقادی، ایجاد دگرگونی‎های فرهنگی و روشنگرانه برای کاهش نابرابری‎های جهانی، برقراری عدالت بین المللی، احترام به تفاوت ها و گرایش به ارزش‎های فرهنگی جدیدی است که بر فرایند تعامل موجود در صحنه‎های اجتماعی و تمدنی حاکم شود و تعامل و عمل را در چارچوب ارزشهای موجود رهبری کند (مشیر زاده،۱۳۸۴ :۲۲۱).
هر چند ژئوپلیتیک به مطالعه روابط متقابل جغرافیا، قدرت سیاست و کنش‎های ناشی از ترکیب آنها با یکدیگر می‎پردازد (حافظ نیا،۳۶:۱۳۸۵). اما امروزه گفتمان آن تابعی از چالش‎های برخاسته از «جهانی شدن‎های اقتصادی»، «انقلاب اطلاع رسانی» و«خطرات امنیتی جامعه جهانی» است (مجتهد زاده،۱۲۸:۱۳۸۱)و بالاخره ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست‎های پنهان دانش ژئوپلیتیک است.مباحث ژئوپلیتیک مقاومت و آنتی ژئوپلیتیک از جمله مباحث مهم در پژوهش ها و نوشته‎های مربوط به ژئو پلیتیک انتقادی می‎باشد.این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که مقاومت می‎باشد بیشتر توجه می‎کند. و عاشورا به عنوان عالیترین و متعالی ترین صحنه ژئوپلیتیک مقاومت از چنان ماندگاری و جاودانگی برخوردار بوده و هست که امروزه و در قرن بیست و یکم وهزاره سوم نیز توان تحریک و به غلیان در آوردن جنبش‎های مقاومت را دارد. بسیاری از نهضت ها و مقاومت ها در دنیای اسلام و حتی غیر اسلام الگوی مقاومت خود را از عاشورا الهام گرفته اند. (باباخانی،38:1392)
2-3-اندیشه ملی گرایی
ملی گرایی مفهومی‎کاملا سیاسی دارد. این مفهوم به عنوان یک اندیشه و فلسفه سیاسی تلقی می­ شود. اندیشه‎ای که در هر ملتی ریشه در هویت ملی و میهن دوستی آن ملت دارد. در حالی که مفهوم میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند، ناسیونالیسم پدیده ای فلسفی و نوین محسوب می‎شود که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شده است. در این راستا هنگامی‎که جنگ جهانی اول و جنگ‎های بزرگ قبل از آن بیشتر با انگیزه میهن دوستی شروع شده بود، جنگ جهانی دوم حاصل برخورد اندیشه‎های ناسیونالیستی بود.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
ناسیونالیسم به وابستگی مردم یک منطقه که براساس یک احساس مشترک به وجود آمده گفته می­ شود این احساس مشترک ممکن است علل تاریخی، فرهنگی، نژادی، جغرافیایی و غیره داشته باشد. ناسیونالیسم در حقیقت ملاتی است که گروه‎های مختلف را به هم پیوند داده و واحدی به نام ملت را به وجود می‎آورد. (روشن و فرهادیان،242:1385)
میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند. ناسیونالیسم یا ملی گرایی مفهومی‎کاملاً سیاسی است که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شد. از نظر واژه شناسی ناسیونالیسم از ریشه ناسی(Nasci)آمده است این واژه لاتین متولد شدن معنی می‎دهد و نظریه تکاملی ایده ناسیونالیسم را تأیید می‎کند.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
اگر ناسیونالیسم بر مبنای برگشت به ارزشهای جاهلی و اساطیری باشد، ارتجاعی محسوب می‎شود و اگر بر مبنای یک احساس انسانی و فرهنگ خلاق باشد، مترقیانه خواهد بود. مفهوم ناسیونالیسم در قرن نوزدهم و بیستم به طور گسترده ای از اروپا به سایر نقاط و از جمله خاورمیانه انتشار یافت. افکار ناسیونالیستی به دلایلی چند در نیمه دوم قرن نوزدهم در خاورمیانه، گسترش یافت.
اول: افتتاح مدارس جدید درمصر، لبنان وسوریه
دوم: اختراع چاپ که به دنبال خود آگاهی از امور سیاسی را افزایش داده و مشوق احیای فرهنگی- ادبی شد.
سوم: تجزیه امپراطوری‎های قدیم که به دنبال خود، خود مختاری گروه‎های ملی را به دنبال داشت.(درایسدل و بلیک،77:1386)
با شروع قرن بیستم ناسیونالیسم به یک قدرت عمده سیاسی در خاورمیانه تبدیل شد و تأثیرات آن زمانی به اوج خود رسید که ناسیونالیسم ترک، عرب، ایرانی و یهود به طور همزمان در این منطقه ظهور کردند، از عوامل اصلی که سبب بروز شکاف و اختلاف در میان شیعیان منطقه خاورمیانه شده، اندیشه‎های ناسیونالیستی پیروان این مذهب در کشورهای مختلف می‎باشد. تنوع نژادی و قومی‎شیعیان ساکن در منطقه خاورمیانه الهام بخش اندیشه‎های ناسیونالیستی در میان آنان گردیده و این امر واگرایی و فقدان وحدت مذهبی در بین آنان را به دنبال دارد. ویژگی عمومی‎ناسیونالیسم تأکید بر برتری هویت ملی بر دعاوی مبتنی بر طبقه، دین و مذهب است و بر این اساس عوامل زبانی، فرهنگی وتاریخی مشترک به همراه تأکید بر سرزمین خاص، هویت بخش گروهی از مردم می‎شود.
بدین ترتیب ایدئولوژی ناسیونالیسم با تأکید بر نژاد و زبان در جهان اسلام که مرکب از انواع زبانها و نژادها ی گوناگون است، یکی از عوامل اصلی واگرایی تلقی می‎گردد. تجارب تاریخی گویای این واقعیت است که حتی پان عربیسم از ادعای نهضت وحدت سراسری اعراب نتوانست در جوامع و کشورهای عربی ایجاد وحدت نماید و طی جنگهای اعراب اسرائیل و با شکست اعراب اعتبار خود را از دست داد. به طوری که در جریان جنگ 1991 آمریکا و متحدین با عراق برخی کشورهای عرب برای آزادی کویت به یک کشور دیگر عرب(عراق)، حمله ور شدند(صفوی،202:1387).
2-4-میهن خواهی
میهن خواهی یا وطن دوستی فلسفه سیاسی ویژه ای نیست، بلکه غریزه ای است که از حس اولیه ی تعلق داشتن به مکان و هویت ویژه ای آن و حس دفاع از منافع اولیه ی فردی در آن مکان ویژه ناشی می‎شود. گونه ی اولیه ی خودنمایی این غریزه کم و بیش در همه ی حیوانات قابل مشاهده است. بیشتر حیوانات محدوده‎های مشخصی را برای جولان دادن و منافع اختصاصی، فردی یا گروهی خود در نظر گرفته و به آن دلبستگی و تعلق می‎یابند و دخالت و تجاوز دیگران را در آن با سرسختی دفع می‎کنند. (مجتهدزاده،70:1381). مفهوم میهن از انگیزه‎های سیاسی دور است و از حد غریزه ی طبیعی خارج نمی‎شود. میهن خواهی یا میهن دوستی تا آن اندازه طبیعی و غریزی است که با تعلقات معنوی انسان درآمیخته و جنبه ی الهی به خود می‎گیرد و به گونه ی مفهوم مقدس خودنمایی می‎کند.
2-5- مفهوم ملت
جمع افرادی که از پیوندهای مادی و معنوی ویژه و مشخصی برخوردار باشند و با مکان جغرافیایی ویژه ای، «سرزمین سیاسی یکپارچه و جداگانه» همخوانی داشته باشند و حاکمیت حکومتی مستقل را واقعیت بخشند، ملت آن سرزمین یا کشور شناخته می‎شوند. بدین ترتیب ملت و ملیت پدیده‎های سیاسی هستند که در رابطه مستقیم با سرزمین واقعیت پیدا می‎کنند و این اصطلاحات در حالی که مباحث سیاسی هستند، جنبه ای کاملاً جغرافیایی به خود می‎گیرند. (مجتهدزاده،65:1381).
در زبان‎های اروپایی واژه ملت از کلمه(natio) مشتق شده و بر مردمانی دلالت دارد که از راه ولادت با یکدیگر نسبت دارند و از یک قوم و قبیله هستند. ملت به مجموعه ای از افراد ساکن در فضای جغرافیایی مشخص و محدود از حیث سیاسی اطلاق می‎شود که بر اساس عوامل و خصیصه‎هایی نظیر تبار، تاریخ، فرهنگ، دین، مذهب، سرزمین، قومیت، زبان و …نسبت به یکدیگر احساس همبستگی می‎کنند و خود را متعلق به یک ما می‎دانند.(حافظ نیا و همکاران،108:1389)

۳-۲) روش تحقیق
پژوهشگران با توجه به زوایای مختلف تحقیق از جمله هدف، موضوع، ماهیت داده، و زمان تحقیق، انواع مختلف تحقیقات را بیان می کنند. در زیر به تقسیم بندی خصوصیات تحقیق فوق بر حسب پارامترهای در نظر گرفته شده پرداخته خواهد شد:
تحقیق فوق بر اساس هدف، تحقیقی کاربردی محسوب می شود. هدف تحقیقات کارُبردی توسعه دانش کاربُردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات کارُبردی به سمت کارُبرد علمی دانش هدایت می‌شود. همچنین در این نوع تحقیق، نتایج یافته ها برای حل مشکلات خاص انجام می شود وتلاشی برای پاسخ دادن به یک معضل و مشکل عملی است که در دنیای واقعی وجود دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تحقیق فوق از نظر شیوه گردآوری اطلاعات تحقیق توصیفی است. همچنین تحقیق فوق بر اساس ماهیت داده ها، تحقیقی کمی بشمار می رود. به لحاظ نظری، اینگونه تحقیقات ریشه در مکتب اثبات گرایی دارد و صاحبنظران این روش علاقه مند به تبدیل اطلاعات تحقیق بصورت نمادهای ریاضی به منظور استفاده از قابلیت تحلیل های آماری و ریاضی برای توصیف و تحلیل پدیده های اجتماعی می باشند. در مجموع، روش اثباتی مدعی است که با روش تجربی سروکار دارد و شناخت حوادث و رویدادها و وضعیت های مختلف بر اساس مشاهده بدست استوار است. شناخت علمی، از طریق همبستگی مباحث نظری با مشاهده بدست می آید. یعنی در علم، نظریه و مشاهده، ذاتا˝ جدایی ناپذیرند. در هر صورت، هرگونه ابزاری که برای حصول به دقت نظر در علم مورد استفاده قرار گیرد، از نظر اثبات گرایان می تواند بکار گرفته شود (کرم پور، صفری، ۱۳۹۰).
۳-۳) جامعه آماری، تعیین حجم نمونه و روش نمونه گیری
۳-۳-۱) جامعه آماری
در این تحقیق جامعه آماری عبارتست از: کلیه مراجعه کنندگان به گمرک‎های تجاری استان گیلان شامل صادر کنندگان، واردکنندگان و مراجعه کنندگان حمل و نقل یا ترانزیت که به نوعی با خدمات گمرک الکترونیکی سرو کار دارند. گمرکات تجاری گیلان شامل گمرک انزلی و آستارا و منطقه آزاد تجاری حسن رود می باشد.
۳-۳-۲) نمونه و روش نمونه گیری
برای تعیین حجم نمونه از مراجعه کنندگان ابتدا ۳۰ پرسشنامه در بین آنها توزیع و واریانس نمونه مقدماتی محاسبه گردید. به همین دلیل و همچنین نامحدود بودن جامعه، از فورمول کوکران به صورت زیر به منظور تعیین حجم نمونه استفاده شد (سرمد و همکاران، ۱۳۸۸):

که در فرمول فوق:
: مقدار متغیر نرمال واحد، متناظر با سطح اطمینان ۹۵ درصد ( ).
: مقدار اشتباه مجاز (۰۵/۰ = ).
: واریانس نمونه مقدماتی(۰.۲۵ =).
بنابراین حجم نمونه مورد نیاز پژوهش با تقریب عبارت است از:
با توجه به افت حجم نمونه تعداد ۴۰۰ پرسشنامه به روش نمونه گیری غیراحتمالی در دسترس در میان مراجعه کنندگان به گمرک‎های استان گیلان توزیع و در نهایت تحلیل بر روی ۳۸۴ پرسشنامه صورت پذیرفت. لازم به ذکر است در همان زمان توزیع، پرسشنامه های تکمیل شده توسط پژوهشگر از مراجعه کنندگان گرفته شدند. در جدول زیر فراوانی توزیع پرسشنامه ها در بین مراجعه کنندگان مختلف نشان داده شده است.
جدول ۳-۱) فراوانی توزیع پرسشنامه ها در بین مراجعه کنندگان

ردیف

نوع مراجعه کننده

تعداد نمونه

۱

وارد کننده

۱۰۸

۲

صادر کننده

۹۸

۳

ترانزیت

۱۷۸

مجموع

۳۸۴

۳-۴) روش و ابزار گردآوری داده ها
روش گردآوری داده ها میدانی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. در این تحقیق به منظور جمع‌ آوری داده‌ها و اطلاعات از مطالعات بلانچ و همکاران (۲۰۱۲) استفاده شد. توزیع سوالات پرسشنامه و طیف پاسخگویی در جدول ۳-۲ نشان داده شده است.
جدول ۳-۲) توزیع سوالات پرسشنامه

متغیر
سوالات