شکل( ۸-۴ ) امگا برحسب پاسکال بر ثانیه در روز ۲می ۱۹۹۳
الف) تراز ۵۰۰ ب) تراز ۷۰۰ ج) تراز دریا
با توجه به نقشه­های مقدار رطوبت نسبی شکل( ۹- ۴ )، در تراز ۵۰۰ میلی بار، درصد رطوبت نسبی ۳۵ درصد است که روی سنندج قرار گرفته و از دریای سیاه به جو منطقه تزریق شده است. در تراز ۷۰۰ میلی بار این مقدار بیشتر شده و به ۶۰ درصد رسیده است. در سطح زمین هسته­ی رطوبتی دریای مدیترانه به جو منطقه نفوذ نموده و مقدار رطوبت نسبی را بالا برده که ۷۵ درصد است. با توجه به مقادیر بالا، درمی­یابیم که تود­ی هوای صعود کننده از مقدار بالای رطویت نسبی برخوردار است لذا زودتر به درجه­ اشباع رسیده و فرایند شکل­ گیری تگرگ به وقوع خواهد پیوست.
با در نظر گرفتن کلیه­ نقشه­های روز رخداد تگرگ به این نتیجه می­رسیم که ۱) تراف عمیقی که از سرزمینهای شمالی دریای سیاه به روی دریای سیاه و مدیترانه کشیده شد به جابجایی به طرف شرق، به جو منطقه­ مورد مطالعه نفوذ نمود؛ ۲) چون از مناطق سرد منشأ گرفته است دارای هوای سرد می­باشد بنابراین در ترازهای فوقانی هوای سرد ریزش کرده و در ترازهای پایینی وردسپهر هوای نسبتا گرمتری که از دریای مدیترانه و خزر منشأ گرفته قرار دارد؛۳) درصد بالای رطوبت نسبی از دریای مدیترانه به منطقه تزریق شده است بنابراین توده­ی هوا دارای شرایط کافی است؛ ۴) ارتفاع نسبتا زیاد منطقه از سطح دریا و وجود ناهمواری­های بلند باعث شده اند که توده­ی هوا در برخورد با این ناهمواری­ها، علاوه بر صعود دینامیکی بادهای غربی دارای صعود مکانیکی گردیده و ارتفاع زیاده منطقه نیز در کمک به زودتر اشباع رسیدن توده­ی هوا کمک کند؛ ۵) مکانیزم همرفت دامنه­ای نیز خصوصیت منطقه می­باشد که دامنه­ها دارای هوای گرمتری نسبت به اطراف خود می­باشند؛

مجموعه­ این شرایط باعث می­شوند که حرکات عمودی شدید و مکرر هوا در درون ابرهای کومولونیمبوس منجر به جذب مکرر قطرات آب به دور نطفه­های تگرگ و انجماد این قطرات به دور این نطفه­ها گردیده و به علت سنگینی وزن ریزش کنند.

ب
الف

ج
شکل( ۹-۴ ) رطوبت نسبی برحسب درصد در روز ۲ می ۱۹۹۳
الف) تراز ۵۰۰ ب) تراز ۷۰۰ ج) تراز دریا
روز بعد از رخداد تگرگ
با توجه به نقشه­های فشار شکل( ۱۰- ۴ )، در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال، تراف روز قبل به طور کلی از منطقه خارج شده و تمام نقاط ایران در جلوی پشته­ی بادهای غربی قرار گرفته است. حرکت در جلوی فراز به صورت آنتی­سیکلونی می­باشد و لذا در ترازهای بالایی وردسپهر چرخش هوا به سرعت انجام می­گیرد و همگرایی به وجود آمده و در سطح زمین هوا حرکت واگرایی داشته و نمی­تواند صعود نماید. در تراز ۷۰۰ میلی­بار نیز همانند تراز ۵۰۰، همگرایی وجود دارد. در سطح زمین نیز پرفشار قرار دارد بنابراین هوا نتوانسته صعود نماید و حاکی از خروج سیستم ناپایدار از منطقه می­باشد. تقویت و تشدید جریان­های همرفتی در منطقه، به وسیله­ سیستم­های یک الی دو روزه که از طریق عوامل بیرونی اتمسفر به جو منطقه نفوذ می­ کنند، انجام خواهند شد.

ب
الف

ج
شکل( ۱۰- ۴ ) فشار برحسب هکتوپاسکال در روز ۳ می ۱۹۹۳
الف) تراز ۵۰۰ ب) تراز ۷۰۰ ج) تراز دریا
براساس نقشه­های شکل( ۱۱ – ۴ )، در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال، منحنی هم­دمای ۱۳ – درجه­ سلسیوس روی سنندج قرار گرفته که از طریق سیستم­های فشار غربی به جو منطقه نفوذ کرده است.در تراز ۷۰۰ میلی­بار منحنی هم­دمای ۷ درجه و در سطح زمین منحنی هم­دمای ۲۰ درجه­ سانتی ­گراد بر جو منطقه قرار دارد. از مقادیر متوسط دمای روز بعد از بارش تگرگ متوجه می­شویم که با وجود اختلاف دمای بین سطح زمین و ترازهای فوقانی بارش تگرگ به دلیل عدم صعود توده­ی هوا نتوانسته است اتفاق افتد.
الف
الف

ب
ج
شکل (۱۱- ۴ ) دما برحسب کلوین در روز ۳ می ۱۹۹۳
الف) تراز ۵۰۰ ب) تراز ۷۰۰ ج) تراز دریا
نقشه­های امگای شکل( ۱۲- ۴ )، در تراز ۵۰۰ میلی­بار دو هسته­ی امگای منفی با ناپایداری ضعیف ایران را تحت تأثیر قرار داده اند. زبانه­های هسته­ی روی کشور عراق به روی منطقه­ مورد مطالعه کشیده شده که مقدار امگای آن ۰.۰۵ – است. در تراز ۷۰۰ هکتوپاسکال نیز مقدار امگا همانند تراز ۵۰۰ بوده بنابراین حاکی از وجود شرایط محلی و تابش آفتاب به جو منطقه می­باشد اما آرایش الگوهای فشار در این روز(حرکت واچرخندی و همگرایی بالا) شرایط صعود را فراهم نکرده است. در سطح زمین مقدار سرعت بالاسو منفی بوده که این شرایط نیز همانند ترازهای بالایی حاکی از شرایط محلی در سطح زمین می­باشد لذا همگرایی هوا در ترازهای فوقانی، عدم صعود هوا را در این روز باعث شده است.

ب
الف
ج
شکل (۱۲- ۴ ) امگا برحسب پاسکال بر ثانیه در روز ۳ می ۱۹۹۳
الف) تراز ۵۰۰ ب) تراز ۷۰۰ ج) تراز دریا
با توجه به نقشه­های درصد رطوبت نسبی شکل( ۱۳ – ۴ )، در تراز ۵۰۰ و ۷۰۰ هکتوپاسکال، درصد رطوبت نسبی به ترتیب ۴۵ و ۵۰ درصد که از طریق دریای سیاه و مدیترانه نفوذ کرده است. در سطح زمین نیز درصد رطوبت نسبی بالایی مشاهده می­ شود که ۷۰ درصد است. وجود این مقدارهای بالا به دلیل ورود سیستم­های غربی می­باشند که در این ماه از سال هنوز به جو منطقه وراد می­شوند. نفوذ پرفشار جنب حاره­ای به این مناطق از اواخر ماه ژوئن صورت می­گیرد لذا بادهای غربی
تا تسلط پرفشار آزور به جو منطقه نفوذ می­ کنند و با خود رطوبت را از دریاهای اطراف ایران به جو تزریق می­ کنند. بادهای غربی دارای ناوه و پشته می­باشند که در این روز آرایش الگوهای فشار حاصل از آنها به صورت پشته بوده، با وجود درصد بالای رطوبت نسبی بارش تگرگ به وقوع نپیوسته است.

الف
ب
ج
شکل (۱۳- ۴ ) رطوبت نسبی برحسب درصد در روز ۳ می ۱۹۹۳
الف) تراز ۵۰۰ ب) تراز ۷۰۰ ج) تراز دریا
ب) بارش تگرگ ۵ آوریل ۲۰۱۱
روز قبل از رخداد تگرگ
با توجه به نقشه های فشار شکل( ۱۴ – ۴ )، در روز قبل از رخداد تگرگ، در تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال، ترافی عمیق از سرزمین های بالای دریای سیاه تا روی دریای سرخ کشیده شده است. محور این تراف، شمال غربی- جنوب شرقی بوده و عمق آن ۲۱۰ متر می باشد. ناپایداری حاصل از این تراف هنوز به منطقه­ مورد مطالعه نرسیده و در این روز کشور های همسایه­ی غربی ایران تحت تأثیر ناپایداری حاصل از این تراف گردیده اند. در این تراز ایران زیر مرکز واچرخندی­ای قرار گرفته است که عقب پشته روی منطقه­ مورد مطالعه نیز کشیده است و با حرکت ساعتگرد باعث ناپایداری بر روی سنندج گشته است.
در تراز ۷۰۰ هکتوپاسکال نیز ناوه و پشته­ی مورد بحث به صورت نمایان تری دیده می شود و در تراز سطح دریا زبانه های پرفشار روی منطقه­ مورد مطالعه کشیده شده است که این زبانه موثر از پرارتفاع ترازهای بالا می باشد که روی سطح زمین نیز نفوذ کرده است. از نقشه های فشار روز قبل رخداد تگرگ در می
یابیم که از سطح زمین تا ترازهای فوقانی پایداری ناشی از فراز بر روی جو منطقه­ مورد مطالعه مستقر بوده و اجازه­ی هیچ گونه صعود را نداده و از نظر الگوهای فشار، شرایط تشکیل تگرگ فراهم نبوده و

الف
ب

جدول۴-۳: نتایج توصیفی داده های تحقیق در خصوص عوامل مرتبط بر توسعه کارآفرینی ۸۷
جدول ۴-۴: نتایج آزمون T تک نمونه ای ۸۸
جدول ۴-۵- نتایج آزمون فریدمن جهت عوامل اصلی مرتبط بر توسعه کارآفرینی در تعاونی های گردشگری ۹۴
جدول ۴-۶- نتایج جدول آزمون فریدمن برای اولویت بندی عوامل اصلی مرتبط بر توسعه کارآفرینی ۹۵
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول ۵-۱- مؤلفه های مرتبط بر توسعه کارآفرینی در تعاونی های گردشگری ۹۹
فهرست اشکال و نمودارها
عنوان صفحه
شکل ۲-۱ : شمای کلی از فضای کارآفرینی ۲۹
شکل ۲-۲: نمودار مراحل چرخه عمر مقصد گردشگری ۴۹
شکل ۲-۳: عوامل مرتبط بر توسعه کارآفرینی گردشگری ۵۲
شکل ۲-۴: مدل مفهومی تحقیق ۷۲
نمودار ۴-۱- توزیع جنسیت پاسخ دهندگان (نمونه آماری) ۷۸
نمودار ۴-۲: توزیع سنی پاسخ دهندگان (نمونه آماری) ۷۹
نمودار۴-۳- توزیع تحصیلی پاسخ دهندگان (نمونه آماری) ۸۰
نمودار۴-۴- توزیع تجربه کاری پاسخ دهندگان (نمونه آماری) ۸۱
فصل اول
کلیات تحقیق

۱-۱- مقدمه

امروزه همه کشورهای جهان به عنوان‏ یک اصل و شاخص توسعه،سعی در افزایش درآمد ملی دارند و برای نیل به‏ این هدف مهم نیز از راهکارهای گوناگون‏ و متعددی با مدیریت کارآمد و تدبیر و هوشمندی سود می‏جویند.یکی از شناخته شده‏ترین و محبوب ترین این‏ راهکارها در نزد مسؤولان و دولت‏ها، صنعت گردشگری است.
بسیاری از کشورها، از راه توسعه و گسترش صنعت گردشگری و جذب‏ گردشگران داخلی و خارجی موفق‏ شده‏اند، درآمدهای فراوانی به دست‏ آورند و نیز کشور خودشان را به مردم‏ جهان بشناسانند. به‏طوری که حتی درآمد بعضی از کشورها، تنها از راه صنعت‏ گردشگری تأمین می‏شود.برای مثال‏ کشورهای اسکاندیناوی،ترکیه، تایلند، چین و ژاپن و فرانسه از راه جلب‏ گردشگران خارجی درآمد فراوانی بدست‏ می‏آورند و در این کشورها مقادیر قابل‏ توجهی از درآمد ملی از همین راه تأمین‏ می‏گردد.
تعاونی­های گردشگری به عنوان‏ تشکل­های غیردولتی در بسیاری از کشورها نقش خود را در توسعه گردشگری به‏ خوبی ایفا کرده‏اند. این تعاونی ها کلیه‏ مراحل گردشگری مشتمل بر تبلیغات، پذیرش، راهنمایی، اسکان، مسافرت و… مرتبط با گردشگران را به خوبی‏ ساماندهی و برگزار می‏کنند.
از طرف دیگر امروزه بر نقش مؤثر کارآفرینی در توسعه ی اقتصادی بسیار تأکید می­ شود. با توجه به اینکه یکی از جنبه­ های توسعه ی اقتصادی، توسعه بخش گردشگری می­باشد، با تکیه بر نوآوری و با اعمال تغییراتی در سطوح مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و سرمایه گذاری لازم می­توان به کشف بازارهای جدید و ارائه ی محصولات و خدماتی متفاوت پرداخت.مناطق روبه رشدی وجود دارد که دارای ویژگی­های فرهنگی و طبیعی بسیار می­باشند و پتانسیل لازم برای شکل­ گیری و توسعه ی کارآفرینی در بخش گردشگری را دارا می­باشند.
لذا در مطالعه پیش‌ رو با توجه به موارد مذکور به دنبال نقش عوامل مرتبط با توسعه کارآفرینی در تعاونی‌های گردشگری در استان مازندران می­باشد.

۱-۲- بیان مسئله

یکی از مهم­ترین برنامه­ ها و مباحثی که همواره، از سوی دولت­ها مطرح شده است تلاشی برای ایجاد میلیون­ها فرصت شغلی جدید و مهار نرخ بیکاری بوده است. هر چند تلاش دولت­ها و سرمایه ­گذاری­های صورت گرفته در این بخش بر کسی پوشیده نیست اما آن گونه که طرح­های دولت بر روی کاغذ مشکل بیکاری جوان را در کشور حل کرده است، در عمل محقق نشده و کشور همچنان با بیکاری گسترده به ویژه در میان فارغ التحصیلان دانشگاهی مواجه است.
بدین رو یکی از مهمترین مشکلات موجود در جامعه امروز ما که تبعات بسیار شدیدی نیز در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی داشته، مسأله اشتغال و ایجاد فرصت­های شغلی است. امروزه ایجاد اشتغال به­عنوان یکی از مهمترین شعارهای سیاستمداران مورد توجه بوده و در تبیین اهداف و سیاست‎های کلان اقتصادی، نرخ بیکاری، به­عنوان یکی از محوری‌ترین متغیرهای هدف مورد توجه خاص قرار می‎گیرد، به‌همین دلیل از دیرباز یکی از مهمترین دغدغه‎های دولت‎ها ایجاد فرصت‎های شغلی جدید و کاهش نرخ بیکاری بوده و هست. ایجاد اشتغال در کشور باتوجه به ابلاغ سیاست­های اصل۴۴ و تأکید بر خصوصی‌سازی و کوچک­کردن دولت، سایر بخش­ها را نیز دخیل می‌کند. بخش خصوصی و تعاونی به­عنوان متولیان اصلی ایجاد شغل در کشور مورد توجه قرار گرفته‌اند و نقش دولت به­عنوان یک مکانیسم حمایتی و نظارتی مورد توجه می باشد(رحمن زاده،۱۳۸۵).
در این گذار باتوجه به تأکیدات صورت گرفته در سند برنامه چهارم، سند چشم­انداز و اصل ۴۴ بخش تعاونی جایگاه ویژه­ای یافته است که در خود قابلیت ایجاد مشاغل جدید را داراست، ولی مسأله این است که صرف تأکید بروی تعاونی شغل ایجاد نمی‌شود و بایستی سیاست‌ها و راهکارهایی به ­منظور تشویق افراد برای سرمایه‌گذاری و مشارکت درنظر گرفته شود تا توسعه و اشتغالزایی تعاونی‌ها در چارچوب برنامه‌های توسعه ملی قرار گیرد(سازمان مدیریت و برنامه- ریزی کشور، ۱۳۸۲). پس مسأله اصلی نبود چشم‌انداز روشنی از برنامه اقدامات در زمینه اشتغالزایی در تعاونی‌هاست، آیا با توسعه تعاونی­ها و گسترش آنها اشتغال ایجاد می­ شود؟ جواب این سوال روشن است و مطالب زیادی در این زمینه نگاشته شده است و همه این موارد تأکید براین دارد که هر اقدامی کارآفرینانه نیست.
کارآفرینی فرایند ایجاد ارزش از راه تشکیل مجموعه منحصر بفردی از منابع به­منظور بهره­ گیری از فرصت­هاست(مقیمی،۱۳۸۱). در اقتصاد رقابتی و مبتنی بر بازار که با تحولات و تغییرات سریع و شتابان محیط همراه است، از کارآفرینی به­عنوان موتور توسعه اقتصادی یاد می­ شود که می تواند سبب رشد و توسعه اقتصادی کشورها، افزایش بهره­وری، ایجاد اشتغال و رفاه اجتماعی شود(ملیتو،۱۳۸۰). تأسیس و فعال نمودن تعاونی‌ها و توسعه فعالیت‌های کارآفرینانه در آن باتوجه به توزیع نامتعادل درآمد حاصل از رشد اقتصادی کشور راه­حل مناسبی برای توسعه فعالیت­های کارآفرینی و تحقق عدالت اجتماعی است(جعفرزاده و همکاران،۱۳۸۳). تعاونی‌ها علاوه بر ایجاد اشتغال زمینه مناسبی برای شکل‌گیری مشارکت‌های مردمی و گسترش خلاقیت و نوآوری به­منظور تحقق عدالت اقتصادی واجتماعی می باشند. به این دلیل تعاونی‌ها برای ایجاد و تأمین شرایط و امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل، قرار دادن وسایل کار در اختیار افراد قادر به کار ولی فاقد وسایل کار، پیشگیری از تداول ثروت در دست افراد و گروه‌های خاص برای تحقق عدالت اجتماعی، جلوگیری از کارفرمای مطلق شدن دولت، قرارگرفتن مدیریت و سرمایه و منافع حاصل در اختیار نیروی کار و تشویق و بهره ­برداری مستقیم حاصل کار، پیشگیری از انحصار، احتکار، تورم و اضرار به غیر و… می توانند مثمرثمر باشند(چراغعلی،۱۳۸۳).
یافته‌ها نشان می دهد تمامی شرکت­ها به تعاونی کارآفرین نیاز ندارند. بعضی از شرکت‌ها کسب­وکار خود را به نحو احسن و مؤثر و برنامه­ ریزی شده به پیش می­برند، اما بعضی دیگر به یک شوک و القای خلاقیت نیاز دارند. خصوصاً اگر در محیط‌های ناآرام و محیط‌هایی که دچار تغییرات سریع و آنی شده‌اند کار ‌کنند، زیرا چنین محیط­هایی غیرقابل پیش­ینی هستند و برنامه­ ریزی برای آنها مبهم است (شین^[۱]،۲۰۰۰). خودباوری، ریسک­پذیری، انگیزه‌ پیشرفت، خلاقیت و … از ویژگی‌های کارآفرینی در بخش تعاونی است، ولی گروهی از کارشناسان حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم دولت را عامل مهمی در موفقیت کارآفرینان در بخش تعاونی کشورهای درحال توسعه می­دانند (لاک^[۲] و همکاران، ۲۰۰۳). برخی معتقدند که برای ارتقاء توانمندی، دولت باید کمبود نقدینگی و سرمایه‌ کارآفرینی در بخش تعاونی را مورد توجه قرار دهد و به نحو مقتضی این مشکل را حل کند. بسیاری از کارشناسان بر لزوم اجرای برنامه‌های آموزشی و مشاوره­ای دولت برای قابلیت آفرینی در میان کارآفرینان بخش تعاونی و هدایت آنان در مسیر کارآفرینی تأکید به­عمل آورده‌اند. ولی گروهی از کارشناسان معتقدند که حمایت‌های مستقیم دولت به صورت کمک­های مالی به­ صورت وام‌های کم­بهره و بلندمدت، برای توسعه کارآفرینی در کارآفرینی بخش تعاونی ضروری است (هیسریج^[۳] و همکاران، ۲۰۰۲). برخی نیز معتقدند که نقش دولت برای توسعه کارآفرینی به حمایت­های مالی محدود نمی­ شود و اجرای همزمان سیاست­های مناسب آموزشی و فرهنگی، اصلاح و تسهیل قوانین مرتبط با کسب و کار، برای پرورش و حضور نیروهای کارآفرین ضروری است (شین، ۲۰۰۰). مطالعات تجربی نشان می­دهد، که وام‌های دولتی با نرخ­های بهره ارزان یا سبب شکل‌گیری شرکت‌های صوری می‌گردد که در عمل وجود خارجی ندارند، و یا به تأسیس شرکت‌های ضعیفی منجر می شوند که عموما قادر به ادامه کار نیستند، به­علاوه پرداخت وام­های کم بهره و با اقساط بلندمدت، و تأمین تسهیلات بیمه سرمایه ­گذاری و… از سوی دولت، بدون تلاش در جهت ارتقاء آگاهی عمومی نسبت به استعداد و توانمندی کارآفرینان در عرصه ­های مختلف اجتماعی – اقتصادی، در بسیاری موارد به هدر دادن منابع است (پیرس^[۴]، ۲۰۰۳). بررسی سیاست کارآفرینی در کشورهای گوناگون نیز نشان می­دهد که استراتژی­ های توسعه کارآفرینی در این کشورها بیشتر بر خدمات مشاوره‌ای، تکنولوژی، حمایت‌های اطلاعاتی، پیوندهای درون‌بخشی، ظرفیت‌سازی علمی، وام و اعتبارات و آموزش قرار دارد(ملیتو،۱۳۸۰). از نظر کورنوال و پرمن^[۵](۱۹۹۰)، ویژگی­هایی که قادر بوده مانع از تدوین یک استراتژی کارآفرین در تعاونی گردد به سه دسته عوامل محیطی، عوامل داخلی تعاونی و عواملی که هم در نتیجه محیط خارجی و هم ساختاری و فرایندهای سازمانی هستند می­باشد. برخی از صاحب نظران این عوامل را در کمبود رقابت، وجود مراجعین مختلف، مسئولیت­ پذیری عمومی و اهداف تعاونی می­دانند. از سوی دیگر تعاونی­ها نسبت به سازمان­های انتفاعی امکان کمتری برای حضور در بازار دارند. این امر و عدم رقابت در بازار باعث عدم تمایل آنها به کاهش هزینه­ها، فعالیت اثربخش و اجرای مؤثر طرح­ها می­گردد. بدون نیروهای رقابتی و بدون توجه به مناسب بودن ایده­های جدید، دلیل اندکی برای نگران بودن درباره از دست دادن اهداف وجود خواهد داشت و علاوه برآن برای کارآفرینی نیز دلیل چندانی وجود نخواهد داشت.
بسیاری از تعاونی­ها باید رضایت چندین گروه از جمله مشتریان،‌ مالیات­دهندگان، ‌سیاستگذاران، مراجع مختلف دولتی، گروه ­های ذیربط و دیگران را برآورده سازند. بدلیل بحث و مناظره عمومی که همواره وجود دارد، برای مدیریت تعاونی دشوار است که به تصمیمی دست یابد که ناشی از ارزیابی جامع از استراتژی جایگزین باشد و صلاحیت­های یک استراتژی کارآفرینی رابه هنگام انتخاب­های استراتژیک، ارزیابی کند. همچنین در بیشتر کشورها اهداف توسط بخش دولت تدوین می­گردد. این اهداف باید توسط قانونگذاران خارج از سازمان تدوین شوند که حد و مرز مدیریت سازمان را تعیین می­ کنند. به­علاوه از آنجایی که ممکن است چندین گروه خارج از تعاونی، در تعیین مقاصد و اهداف دخیل باشند، ‌لذا اغلب تعابیر مختلفی از این پرسش صورت می­گیرد که منافع عمومی در چیست؟ تعاونی باید در چه جهتی عمل کند؟ انتخاب یک استراتژی کارآفرینی توسط مدیریت یک سازمان غیرانتفاعی دشوار است، ‌زیرا تعابیر چندگانه­ای از اهداف و مقاصد سازمانی وجود دارد(مقیمی، ۱۳۸۱).
باتوجه به تحقیقات انجام شده در خصوص تشکیل تعاونی‌ها در کشورهای مختلف، اشتغالزایی در سطوح محلی، افزایش درآمد، توسعه کاربری‌های صنعتی و تجاری و توزیع جغرافیایی بازارها (کورتنی^[۶] ، ۲۰۰۲)، جلوگیری از افزایش قیمت محصولات (هیسریج و همکاران، ۲۰۰۲)، کاهش هزینه‌ها و توسعه بخش روستایی، توزیع بهینه کالاها و خدمات، پل ارتباطی بین شهر و روستا، صنعت و کشاورزی، تولیدکننده و مصرف ­کننده و رونق کشاورزی و بسیج و تخصیص عادلانه منابع، ایجاد تنوع در اقتصاد روستایی، بسترسازی لازم به منظور افزایش ثروت روستائیان و تسهیل توزیع کالاهای تولیدی صنعتی از پیامدهای توسعه و گسترش کارآفرینی در تعاونی­ها است(کبیری،۱۳۸۳).
گردشگری ابزاری توانمند برای افزایش درآمد ملی کشورهای کمتر صنعتی­شده است. در این زمینه ایران و مناطق شمالی آن از جاذبه­های توریستی متعدد و ظرفیت­های بالفعل وسیعی برای گسترش تعاونی­های گردشگری برخوردار است. تعاونی­های گردشگری می­توانند نقش عمده­ای در توانمندسازی مردم محلی و توسعه منابع انسانی و تنوع بخشی و رشد اقتصادی و همچنین خلق فرصت­های شغلی در ارتباط تنگاتنگ با سایر بخش­های اقتصادی ایفا نمایند و در این رابطه می­توان با سیاستگذاری، برنامه­ ریزی و سرمایه ­گذاری مطلوب به اهداف و دستاوردهای برشمرده شده برای تعاونی­های گردشگری در رویه­ای پایدار نایل آمد. شرایط بالقوه مناسب برای حضور تعاونی‌ها در عرصه گردشگری کشور به­ دلیل ناتوانی پاسخگویی‌ سازمان‌ها و شرکت‌های کنونی به ارضاء نیازهای بالقوه متقاضیان قشر متوسط و فقیر جامعه، از مهمترین ضرورت‌های این پژوهش است. از طرف دیگر، بخش گسترده‌ای از شوراهای شهر و روستا به گردشگری به­عنوان یک فعالیت‌ تأثیرگذار اقتصادی و فرهنگی توجه دارند و متأسفانه قادر به سازماندهی مناسب برای تقویت آن‌ نمی‌باشند، در این شرایط نیز تعاونی‌ها می‌توانند نقش مهمی ایفا نمایند.
براساس آمار وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی تعداد کل تعاونی­های گردشگری فعال در کشور ۱۷۷ تعاونی فعال و ۱۱۲ تعاونی غیرفعال است. استان­های مازندران، گیلان، اردبیل، خوزستان، قم و هرمزگان استان­هایی هستند که هم از نظر تعداد تعاونی فعال و هم غیرفعال در سطح کشور در رده­های اول قرار دارند. بیشترین تعداد و سهم از تعاونی­های کل کشور در استان­های توسعه ­یافته و کمترین آنها در استان­های کمتر توسعه یافته است. از مجموع ۱۷۷ تعاونی فعال ۷۰ تعاونی در استان­های توسعه ­یافته، ۶۸ تعاونی در استان­های درحال توسعه و ۳۹ تعاونی در استان­های کمتر توسعه یافته واقع شده ­اند ( فرزین، ۱۳۸۴).
راهبردهای توسعه تعاونی­های گردشگری را می­توان در بازاریابی داخلی و خارجی،تعاونی­های بازاریابی یک جاذبه خاص، تعاونی­های اماکن تفریحی عمومی، تعاونی­های بازاریابی توسط آژانس­ها، هتل­ها، مراکز تفریحی و نهادهای محلی جهت حضور در بازارهای خارجی، تشکیل تعاونی­های ارائه خدمــات اقامتی و تورگردانی، تقویت ائتلاف بین بخش­های حمل­ونقل و گردشگری، ایجاد تعاونی­های گردشگری به­منظور حفظ محیط­زیست و توسعه منابع اکوتوریسم، ایجاد تعاونی­های گردشگری روستایی در حوزه ­های صنایع دستی، ایجاد تعاونی­های گردشگری کشاورزی، تشکیل تعاونی­های گردشگری ورزشی، تشکیل تعاونی برای ایجاد مناطق نمونه گردشگری، تشکیل تعاونی­های مقصد توسط شوراهای شهر و روستا جهت تقویت تلاش­ های بازاریابی برای مقصد و تشکیل تعاونی برای اداره موزه ها و سایت موزه­ها دانست.
براین اساس، مسئله اصلی تحقیق حاضر نقش عوامل مرتبط با توسعه کارآفرینی در تعاونی‌های گردشگری و رتبه‌بندی آنها باتوجه به بسترهای فعلی فعالیت تعاونی‌ها و نقاط قوت و ضعف، همچنین چالش‌های موجود بصورت راهکارهای سیاستی، هدایتی، نظارتی و حمایتی خواهد بود. از آنجا که جامعه آماری این تحقیق استان مازنداران می­باشد نتایج این تحقیق برای استان مازنداران که دارای جاذبه­های توریستی متعدد و ظرفیت­های گردشگری بالقوه می­باشد بسیار مفید واقع می­گردد و در واقع با گسترش تعاونی های گردشگری در این استان امید است که ابزاری توانمند برای افزایش درآمد این استان ایجاد گردد و نقش عمده­ای را در توانمندسازی مردم محلی استان مازندران و توسعه منابع انسانی و تنوع بخشی و رشد اقتصادی و همچنین خلق فرصت­های شغلی در آن استان را ایفا نماید.

۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش

به خاطر تغییرهای بنیادی صورت پذیرفته در اقتصاد جهانی از سال ۱۹۷۰ به بعد با محوریت تشدید رقابت جهانی، افزایش میزان عدم اطمینان و رشد در بخش بندی بازار و پیشرفت تکنولوژیکی، یعنی اتوماسیون منعطف و منجر به انتقال فعالیت‌های اقتصادی از سازمان‌های بزرگ به کوچک، توسعه کارآفرینی الزامی است (خانکا^[۷]، ۲۰۰۳). با تزلزل بازارهای تولید انبوه در دهه هفتاد، مرگ تولید انبوه اتفاق افتاده و بهبود و انعطاف‌پذیری در روند تولید میسر شده است، وقوع چنین تغییراتی در مسیر توسعه تکنولوژیکی منجر به این امر گردیده که مقیاس بزرگ، قابلیت‌های اقتصادی خود را از دست بدهد (کورتکو^[۸] و همکاران، ۲۰۰۱). از طرف دیگر، عوامل مؤثر بر حرکت به سمت شرکت های کوچک در قالب ادله دوگانه فوق خلاصه نگردیده و عوامل دیگری نیز در این بین مؤثر بوده‌اند (لاک و همکاران، ۲۰۰۳):
افزایش عرضه ی نیروی کار باعث نزول سطح دستمزدها و سبب افزایش سطح آموزش شده است،
ایجاد تغییرات در سلیقه‌های مصرف­ کنندگان،
انعطاف­پذیری در مقررات ورود(سازمان‌ها به بازار کار).
براین اساس پذیرش این حقیقت که جهان در یک دوره تخریب سازنده یا خلاق بسر می‌برد امکان‌پذیر خواهد بود. از طرف دیگر باتوجه به ماهیت اقتصادی- اجتماعی فعالیت تعاونی‌ها و نیازمندی ‌به حرکت تعاونی‌ها بشکل همزمان در حوزه‌های کارآفرینی شرکتی و اجتماعی و همچنین عدم جاذبه کارآفرینی اجتماعی جهت بخش خصوصی(در غالب موارد)، می‌بایست به نوعی، تقویت این بخش صورت پذیرد. باید توجه داشت که فعالیت غیرهدفمدار و غیرهدایت شده در روند تأسیس تعاونی‌ها(تاکنون) نیز سبب شده تعاونی‌ها از قابلیت و قدرت کافی جهت فعالیت رقابتی در مقابل بخش خصوصی برخوردار نبوده و توسعه کارآفرینی در این حوزه، فواید عدیده درون سازمانی مرتبط با تعاونی‌ها و تقویت منابع ملی را به دنبال خواهد داشت. بطور خلاصه در بعد نظری یا تئوریک، با تأکید و محوریت‌دهی به اصول بهره‌وری، می­توان اقدام به تبیین ضرورت و اهمیت پرداختن به طرح حاضر جهت بخش تعاون در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، روانشناسی و مدیریتی، در سطوح خرد و کلان، در قالب برنامه‌های کوتاه، میان و بلندمدت(حتی استراتژیک بخش تعاون) و هماهنگ­سازی فعالیت­های درون، بین و فرابخشی نمود.
علاوه بر موارد فوق، با توجه به تأکیدات به­عمل آمده در برنامه چهارم توسعه کشور بر بهره‌وری، توسعه و تقویت کارآفرینی در بخش تعاون، بستر را جهت تحقق­پذیری این مهم فراهم ساخته و همچنین زمینه را جهت انطباق خروجی بخش تعاون (تأثیر ۲۵ درصدی بر اقتصاد ملی تا افق ۱۴۰۴) فراهم خواهد ساخت. از بعد قانونی نیز نگاهی هرچند اجمالی به سند برنامه چهارم توسعه، افق ۱۴۰۴ سند توسعه بخشی وزارت تعاون، قانون تعاون و مواردی همانند گویای اهمیت پرداختن به مباحث کارآفرینی در بخش تعاون است.
علاوه بر ضرورت­های نظری و قانونی در اهمیت و ضرورت توسعه کارآفرینی شرایط موجود در این استان ضرورت توجه به بحث کارآفرینی را جدی تر نموده است. باتوجه به اهمیت بخش گردشگری در استان مازندران و اینکه رشد این بخش به عنوان بستری برای کسب اهداف توسعه می‌باشد و همچنین وجود معضل بیکاری در این استان و در بخش گردشگری و با اشاره به این موضوع که تعاونی‌ها می‌توانند به­عنوان جایگاهی برای ایجاد اشتغال باشند و باتوجه به ماهیت کارآفرینی که می‌تواند به عنوان راهکاری برای ایجاد فرصت­های شغلی باشد، لذا ضرورت و انجام این تحقیق که سعی در نقش عوامل مرتبط با توسعه کارآفرینی و همچنین رتبه بندی آن را دارد گامی در جهت بهبود مشکلات بوده و ضرورت می­یابد. علاوه بر موارد ذکر شده می توان اهمیت و ضرورت این تحقیق را از ابعاد زیر مورد بررسی قرار داد:
تاکنون مسأله کارآفرینی در تعاونی گردشگری مورد پژوهش نبوده و ادبیات موضوع نیز مربوط به حیطه­های دیگر است. انجام این تحقیق ادبیات موضوع را گسترش داده و زمینه­ ساز مطالعات دیگر می­باشد؛
از بعد ضرورت قانونی توجه ویژه به گسترش فرصت­های شغلی شده است. انجام این تحقیق زمینه مناسب را برای اتخاذ یک راهبرد ملی در زمینه کارآفرینی در تعاونی به طور عام و تعاونی­های گردشگری به­ طور خاص را هموار می­نماید.
لازم به ذکر است که از نتایج این تحقیق تعاونی­های گردشگری، استانداری مازندران، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان توسعه گردشگری و نهادهای مرتبط با گسترش گردشگری و تعاونی­ها و همچنین دانشجویان کارآفرینی می توانند بهره ببرند.

۱-۴- اهداف تحقیق

هدف اصلی تحقیق عبارت است از نقش عوامل مرتبط با توسعه کارآفرینی در تعاونی­های گردشگری استان مازندران .اهداف فرعی این تحقیق عبارت است از:
شناسایی مؤلفه های تأثیرگذار بر توسعه کارآفرینی در تعاونی­های گردشگری
شناسایی عوامل اصلی تأثیرگذار بر توسعه کارآفرینی در تعاونی­های گردشگری

وی به همراه محمدحسین طاهری- عموزاده اش- و حسین قلی رستم ممسنی و محمد علی خلیلی بهمئی از شهرضای اصفهان تلگرافی به مرکز مخابره کردند و ضمن بر شمردن مظالم حکومت رضاشاه برخود و عشایر، علل خروج از تهران و هدفشان در منطقه را شرح دادند.(تقوی مقدم: ۴۲۵:۱۳۷۷ و بخش اسناد همان کتاب)خان زادگان جوان با حضور در منطقه، به صورت سنتی در حوزه استحفاظی پدران خویش مستقر شدند و با استقبال عامه مردم مواجه گردیدند.
هنوز یک ماه از استقرار خوانین جدید نگذشته بود که عبدالله خان ضرغامپور – که اکنون خان شده بود – به بویراحمد علیا مقر مسکونی محمد حسین خان یورش برد. وی با بی اعتنایی به روابط خویشاوندی و فامیلی پشت پا زد و نشان داد برای تسلط بر بویراحمد و کهگیلویه ملاحظه هیچ چیز را نخواهد کرد. ضرغامپور علاوه بر نسبت عموزادگی با محمدحسین، مادر او را نیز به زنی گرفته بود. اما وی به رغم این همه اسباب اتحاد و مودت، قصد عبرت آموزی از اختلافات خونین پدران را نداشت و مصمم بود در بحبوحه ضعف و نابسامانی حکومت مرکزی اقتدار و سلطه خود را بر ایلات بویراحمد، کهگیلویه و ممسنی به منصه ظهور رساند.هر چند حمله و ویران گری او و همراهانش، با وساطت جمعی از مصلحان-بویژه عمه های با تجربه و خوش سخن محمدحسین جوان- به بازگشت و تخلیه موقتی بویراحمد علیا انجامید، ولی دو سال بعد نیت مذموم وی به فعل در آمد و خون های بسیاری ریخته شد.

صلح موقت عبدالله خان با محمدحسین خان و بویراحمد علیا، اتحاد نیم بندی رامیان بویراحمدی ها حاصل کرد و خیلی زود اکثریت کدخدایان و ریش سفیدان بویراحمد علیا و سفلی را حول محور خود گرد‌آورد. وی، مانورهای مقتدرانه و بشکوه خود را در مناطق کهگیلویه، بویراحمد و بهبهان به دولت و ملت نشان داد. یک نویسنده غیر بومی که شاهد قدرت نمایی بویراحمدی ها به رهبری عبدالله خان ضرغامپور بود، می نویسد:«در اوایل خرداد ۱۳۲۱ با یک نیروی ششصد نفری چریک وارد تنگ تکاب[بهبهان] گشت. سرهنگ البرز رئیس شهربانی خوزستان به اتفاق سرهنگ اسمعیل سهراب زاده فرماندار نظامی بهبهان و سرهنگ نویسی فرماندار پادگان … به معیت عده ای از محترمین بهبهان برای ملاقات و یا به عبارت دیگر خیر مقدم و دیدار آقای ضرغامپور به مدخل تنگ تکاب رفتند…» (باور، ۱۳۲۴: ۷۷-۷۶)
برخی فرماندهان و نیروهای نظامی و اداری حکومت پهلوی دوم در استان خوزستان، چندین ملاقات دیگر با عبدالله خان و همراهانش انجام دادند و با شنیدن خواسته هایشان در جهت عملی نمودن آنها اقدام کردند.وی علاوه بر ایلخانی کهگیلویه و بویراحمد، تامین جانی خویش از طرف نخست وزیر، آزادی برخی بزرگان بویراحمد از زندان، استرداد املاک و دارایی و مالیات اضافه ای که حکومت رضاشاه از او گرفته بود، را خواستار شده بود (همان:۷۷).
مدتی پس از این دیدارها، عبدالله خان با خوانین قشقایی-نظیر خسروخان – و ممسنی، باوی و بویراحمد گرمسیر ملاقات و اتحادیه ای عمومی شکل داد و پیمان نامه«چم اسپید» را منعقد نمودند. آنها متعهد گردیدند در «هر گونه پیش آمدی» یار و مدد کار هم باشند و اگر«خدای نخواسته از طرف دولت حمله مهم خطرناکی» به هر کدام گردید، در «اسرع وقت کمک های لازمه را از حیث اعزام قشون و تجهیزات و مهمات و خواربار نموده و به هیچ وجه کوتاهی و مسامحه» ننمایند.
به علاوه تاکید شده بود:«اگر کسی در این مورد اغماض نماید مردود و بی شرافت است و در صورت وقوع صلح باید با صلاح و با مشورت و صرفه عموم» باشد و«صلح انفرادی را خیانت به هیئت اجتماع دانسته و ننگین می شماریم» (همان:۷۹-۷۸)بر مبنای این گونه تعهدنامه کتبی و شرافت نامه های شفاهی بود که در خلع سلاح نظامیان مهاجم به مناطق قشقایی در سمیرم، قبایل قشقایی و بویراحمد متحد و یکپارچه اقدام کردند.
قبل از قضیه سمیرم، قشقایی ها از جانب نظامیان حوزه فارس و اصفهان مورد حمله قرار گرفتند و بویراحمدی ها یک دسته از نظامیان مستقر در حنا- واقع در پشت کوه دنا- را خلع سلاح نمودند. منابع محلی، دلیل حمله به پاسگاه حنا را حضور و دخالت جمعی از نظامیان پاسگاه مذکور در اختلاف میان دسته ای از قشقایی ها و بویراحمدی ها ذکر کرده اند.
عده ای از طایفه«گود سرابی» بویراحمد در ناحیه حنا، مبادرت به غارت احشام نمودند. چون غارت شدگان جزو قشقایی ها بودند، از جانب خوانین قشقایی نامه دوستانه ای برای حل موضوع و استراد غارت، به عبدالله خان ضرغامپور نگاشته شد.
عبدالله خان هم که نمی خواست وحدت قبایل بویراحمد و قشقایی خدشه دار شود، جهت تحویل گله ها بهصاحبان اموال، مامورانی اعزام داشت. ظاهراً به همراه قشقایی ها، چند نظامی از پاسگاه حنا حضور یافته بود، که تنفر و انزجار محلیان از آنها- که یادآور سال های وحشتناک رضاشاه بود- موجب عصیان بویراحمدی ها و خلع سلاح آنان و حمله به پاسگاه مزبور گردید (اکبری،۱۳۶۸: ۱۳۸). هجوم به پاسگاه حنا و خلع سلاح نظامیان آن، نخستین درگیری مسلحانه بویراحمدی ها با حکومت پهلوی دوم به رهبری خوانین منطقه بود.
سال بعد، در دنبال پیمان نامه قبایل بویراحمد و قشقایی، پادگان نظامی مستقر در سمیرم هدف حمله و سقوط قرار گرفت (تیرماه۱۳۲۲). با فتوحات بویراحمدی ها در حنا و سمیرم، عبدالله خان که اندیشه ایلخانی کل کهگیلویه و بویراحمد را از مخیله بیرون نکرده بود، با جنگجویان بویراحمد سفلی، نقاط اصلی بویراحمد علیا را متصرف شد. عمو زاده های خود-محمدحسین و ناصر- را به همراه حامیان و دوستدارانشان از مناطق مسکونی اخراج کرد و ناگزیر به ممسنی پناهنده نمود. طی چندین ماه کشمکش، سرانجام در نیمه تابستان ۱۳۲۳ اتحادیه بویراحمد علیا که انسجام نسبی خوبی یافته بود، موفق به شکست سنگین عبدالله خان و ابواب جمعی وی گردید.
در اواخر تابستان ۱۳۲۳ عبدالله خان و کدخدایان بزرگ و زیاده خواهش با هزاران جنگجوی مسلح، به مناطق مسکونی طایفه جلیل و آقایی های بابکان حمله نمود، تا شاید آب رفته را به جوی باز آرد. اما، این بار نیز در مقابل جمعی از دو طایفه مزبور هزیمت یافت و ناکام و ناچار ایلخانی گری اش برای همیشه بر باد رفت.
خشم و خشونت عبدالله خان نیز در سال بعد (۱۳۲۴) موجب جنگهای خونین دیگر میان او و طرفدارانش با برادرش خسروخان و در دهدشت گردید و جز خسران جانی و مالی، حاصلی نداشت. بویراحمدی ها، با این همه خان متعدد و متعارض و پیکارهای خونین، دیگر زمینه اتحاد و یگانگی نداشتند، و سیاست قبیله ای و حکومتی نیز انشقاق بیشترشان را باعث می گردید.
در سال ۱۳۲۵ نهضت های جنوب و شمال، بویراحمد علیا و سفلی را به سوی خود کشاند و یک دسته در جنوب حضور مستقیم و نافرجام یافت و دسته دیگر در بهبهان به حمایت حکومت، تبلیغات و مانور داد.
از سال ۱۳۲۶، به تدریج سیاست حکومت پهلوی دوم به همکاری و جلب و جذب خوانین و کدخدایان انجامید و اقدامات مهم خلع سلاح و سربازگیری را در ایلات معمول کرد. روند آرامش و مصالحه بویراحمد با خود و حکومت تا ایام اختلاف دولت دکتر مصدق با محمدرضاشاه تداوم داشت. اما، چون حاکمان مملکت تضادشان آشکار شد، خوانین و کدخدایان بویراحمد علیا و سفلی هم به طرفداری یکی از متعارضین موضع گیری نمودند. عبدالله خان و خسروخان و حامیانشان از دکتر مصدق طرفداری کردند و محمدحسین خان، ناصرخان و برخی از کدخدایان علیا از محمدرضاشاه. با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و سقوط دولت دکتر مصدق، اوضاع سیاسی قبیله بویراحمد هم دچار تحول گشت. موقعیت خوانین بویراحمد علیا رو به کمال و ترقی نهاد، ولی در بویراحمد سفلی و دهدشت سیر نزولی آغاز گردید. سیاست مداران منطقه ای و کشوری، عبدالله خان را بهترین مهره اجرای کاری زشت و آبروبر یافتند و با دست وی برادرش خسرو خان را از صحنه حیات حذف کردند. با این کار، ظاهرا خیال عبدالله خان و هم پیمانان دولتی اش راحت شد و تا چهار سال بعد به تاخت و تاز در میدان منافع سیاسی و مادی پرداختند. در نیمه پایانی سال ۱۳۳۶ عبدالله خان و پسرش خداکرم-که دیگر قدرت واقعی نداشتند- توسط نظامیان دستگیر و زندانی شدند.
وقتی در سال های ۱۳۳۹ و ۱۳۴۰، به ترتیب پسر و پدر آزاد گشتند، دوران اقتدار پیشین عبدالله خان دیگر تمام شده بود و در بویراحمد علیا آرامشی نسبی برقرار بود.محمدحسین خان و ناصرخان-دو پسر عمو- به صلاح و سلاح مناطق مربوطه را تقسیم کرده بودند و بدون جنگ خونین و رویاروی، با نظامیان و مردم آمد و شد داشتند.در این میان، ناصرخان جوان با حمایت برخی از طوایف جلیل و دایی های بابکانی اش قدرت بیشتری به هم زده بود و نظامیان همکاری و روابط جدی تری با او برقرار کرده بودند. وی توانست با توطئه ای مشترک که نظامیان پهلوی دوم در آن دست داشتند، مشهورترین یاغی بویراحمدی عهد رضاشاه- به نام کی علی خان- را از بین برد و برادر دیگرش کی ولی خان را دستگیر و تحویل دولتیان دهد.
به احتمال زیاد او در نظر محمدرضا شاه و دوستداران سلطنت، محبوب ترین خان جنوب بود و برخلاف عبدالله خان که نفرت حکومتیان را به دنبال داشت، موقعیت مستحکمی یافته بود. پایگاه محلی و کشوری ناصرخان، با حضور و همراهی مخالفان انقلاب سفیدشاه(زمستان ۱۳۴۱) و سرانجام قیام عشایر جنوب متزلزل گشت و هم چون عبدالله خان جان بر سر این این اتفاق گذاشت (برای اطلاع از وقایع سالهای ۴۳-۱۳۴۱ رجوع شود: سیاهپور، ۱۳۸۸: ۵۷۳-۲۷۳)
سرکوب قیام عشایر جنوب و اعدام سران آن در سال ۱۳۴۳، تسلط نظامیان و دولتیان حکومت پهلوی دوم را بر کل کهگیلویه و بویراحمد- که یک فرمانداری کل شده بود- در پی داشت و تا هنگامه مجدد انقلاب در نیمه دوم سال ۱۳۵۶ و سال ۱۳۵۷ حرکتی علیه حکومت صورت نگرفت.
داستان طولانی تاریخ بویراحمد از ظهور تا سقوط محمدرضاشاه(۱۳۵۷-۱۳۲۰) در پاره ای موارد مهم در اشعار شاعران به دور مانده، یا اگر یادی کرده اند، از ذهن ناقلان و حافظان اشعار سترده شده است.در باب رویدادهای سمیرم، پیکارهای داخلی بویراحمد در سال های ۱۳۲۳ و ۱۳۲۴، شخصیت های معروف جنگها، قتل خسرو خان بویراحمدی،قیام بویراحمدی ها در سال های ۴۳-۱۳۴۱ و سران و جنگجویان این قیام اشعار فارسی و لری نسبتا فراوانی سروده شده که به ترتیب زمانی به آنها پرداخته می شود.
۴-۲- نبرد سمیرم و اشعار مربوط به آن
در اوایل تیرماه ۱۳۲۲ صدها تن از سواران و پیادگان قبایل بویراحمد و قشقایی، به هماوردی نظامیان مسلح و مستقر در سمیرم اصفهان – که قریب هزار تن بودند- شتافتند و در نبردی سنگین که چند شبانه روز طول کشید، موفق به هزیمت و خلع سلاح آنان شدند.
از یکسال پیش، میان نظامیان حکومت پهلوی و ایل قشقایی درگیری های متناوب و پراکنده ای در حوزه فارس- مناطق قشلاقی قشقایی ها- صورت گرفته بود و اکنون دامنه آن به ییلاق قشقایی ها در استان اصفهان کشیده بود(ابرلینگ ۱۳۸۳: ۲۱۴-۲۰۳ / بیات،۱۳۸۹: ۱۳۳-۶۱) بویراحمدی ها که مناطق مسکونی شان به ییلاق قشقایی ها نزدیک بود و می توانستند راحت تر در نبردها شرکت جویند، بر طبق پیمان نامه چم اسپید به حمایت قشقایی ها پرداختند و در یک شور عمومی و همه پسند، با اکثریت قاطع طوایف و بزرگان بنام خویش، مشارکت فعال خود را نشان دادند. سندی تازه یافت، که نامه عبدالله خان ضرغامپور به کدخدایی معروف از بویراحمد علیا- به نام کی خورشید برومند- است، بیانگر تصمیم آزادانه و خود خواسته بزرگان بویراحمد در آمیختن سرنوشت خود و ایل بویراحمد با «مقدرات» و سرنوشت ایلات دیگر-نظیر قشقایی و بختیاری-است .
از فحوای این سند مهم و ارزشمند که در اردیبهشت ۱۳۲۲ نگاشته شده بر می آید که برخی شخصیت ها و طوایف بویراحمد علاقه ای به میثاق و اتحاد با ایلات و اقوام دیگر نداشته و مخالفت ضمنی خود را اظهار نموده اند.احتمالا این موضوع به پیشینیه پیمان نامه های قبایل بر می گشت که بر مبنای مقتضیات زمان بسته و شکسته می شد. اما، عبدالله خان به درستی نظر داده بود که بنابراین، جز معدودی اشخاص مشهور، همه بزرگان بویراحمد و طوایف متعدد آن، در کارزار سمیرم حضور یافتند و نقش مؤثر خود را آشکار ساختند. به نظر می رسد، دلیل عدم مشارکت عده ای از بویراحمدی ها، بی اعتمادی موجود میان خوانین و بزرگان قوم بود.
زیرا، آن دسته از بویراحمدی ها که در سمیرم مداخله نکرده بودند، اوایل مهر همان سال(۱۳۲۲) برای خلع سلاح پادگان نظامی مستقر در اردکان فارس اقدام نمودند. (رجوع شود:طاهری، ۱۳۸۸: ۲۸۸-۲۵۵).در خصوص آغاز و انجام«نبرد سمیرم»، کتاب ارزشمند و مستند کاوه بیات، آخرین اطلاعات مهم و واقعی را ارائه کرده و نشان می دهد که قبایل قشقایی و بویراحمد، چرا و چگونه در واقعه مزبور مشارکت جستند (برای اطلاع کامل رجوع شود: بیات، ۱۳۸۹: ۲۹۱-۱۳).
در باره رخداد سمیرم، اشعار اندکی سروده و در یادها مانده، که به زبان فارسی است.در سال ۱۳۲۳ یک نوجوان ۱۶ساله مستعد و پر جنب جوش به نام عطا طاهری- که اکنون پیری فرزانه و نماد تاریخ مجسم و زنده بویراحمدی ها در دوره های رضا شاه و محمدرضا شاه است-مثنوی نسبتا طویلی در باب واقعه سمیرم سرود و حفظ کرد. متاسفانه، دست نوشته های طاهری از بین رفت و تنها ۱۸ بیت آن بر مبنای حافظه ایشان در اثر ارزشمند«کوچ کوچ»- خاطرات زندگی او در بویراحمد- چاپ شده که در ذیل ارائه می گردد.
«یکی نامه بنوشت خان عبدالله شقاقی تو ای سرور آن سپاه
ز جان و ز دل رزم جویی کنون همی بشنوا پند این رهنمون
شنیدی که در چند سال سلف که بودیم ما بر رضا شاه طرف
دو لشکر گزین کرد بهر نبرد بتاختند بر ما چو باد و چو گرد
چو لهراس کی، حمله آغاز کرد جناح سپه را همی باز کرد
هزاران چو لهراس دارم کنون همه جنگجوی و همه ذوفنون
در آن رزم سپاهی بسی کشته شد ز گردان همی بخت برگشته شد
زدند طبل و شیپور کی امان و امان به دستور شیبانی آن یل افسران
سپاهم کنون اند وز چار گرو همه شیر دل پهلو و جنگجو
یک از نسل گیوند، کی گیوی بنام دلاور دلیرند و هر یک چو سام
دوم تامرادی با رزم و رای چو طوسند سپه را همی رهنمای
سه دیگر بگویم ز آقاییان ستیزنده شیرند این را بدان
به آخر سخن باشد از دشت مور سترگند و بخرد به رزم و به شور
بسی تیره و تش، بسی دودمان ز دیگر قبایل به پیکار بسته میان
تو تسلیم شو وز من گوش دار که ما چون پلنگیم سپاهت شکار» (طاهری، ۱۳۸۸: ۲۳۷).
در این ابیات، شاعر نوجوان تبیین می نماید که عبدالله خان ضرغامپور خان بزرگ و رهبر اصلی بویراحمدی ها، نامه ای به سرهنگ شقاقی فرمانده معروف نظامیان پادگان سمیرم می نویسد و تسلیم شدن او را خواستار می شود. وی یادآور می گردد که در دوره گذشته و«چند سال سلف»، «که بودیم ما با رضاشاه طرف»، لشکری به فرماندهی سرلشکر شیبانی به بویراحمد حمله کرد، اما عشایر بویراحمد به فرماندهی«کی لهراس»، سپاه رضاشاه را مستاصل و هزیمت نمود.
«در آن رزم سپاهی بسی کشته شد ز گردان همی بخت برگشته شد»
اکنون در میان بویراحمد، هزاران تن چون لهراس وجود دارد که «همه جنگجوی و همه ذو فنون» اند. شاعر نوجوان در ادامه شعر به نقل از عبدالله خان، جنگجویان بویراحمد را از طوایف و تیره های مشهور«کی گیوی، تامرادی، آقایی و دشت موری» و «بسی تیره و تش و دودمان» برمی شمارد و به سرهنگ شقاقی یادآور می شود که تنها راه چاره اش«تسلیم» شدن است. زیرا اگر نپذیرد و «گوش»، فرجام وی و نیروهایش، نابودی و فناست: «که ما چون پلنگیم، سپاهت شکار.»اما شقاقی با پاسخی تحقیرآمیز، جواب رد می دهد و عبدلله خان و یارانش را لرهایی می داند که می بایست به«اشکفت»-غارکوه- پناه ببرند و بلوط بچینند و با گله های خویش در کوهسار زندگی کنند.
چون در ناحیه سمیرم- که ییلاق ترکان قشقایی بود- اکنون قشقایی ها زندگی می کردند، «دوغ ترش» آنها- به عنوان نماد دیگری از تحقیر عشایر –مثل زده شده که نمی تواند موجب نازش و تازش ایشان گردد. زیرا در مقابل اسلحه فرسوده و ابتدایی عشایر ، ارتش مدرن « توپ و خمپاره و تیربار» دارد که «دمار» لرها و ترک ها را در می آورد.با این مقاوله نامه که فرجام آن عدم مصالحه و پذیرش بود ، جنگ طرفین اجتناب ناپذیر گردید و رخداد معروف سمیرم را در تاریخ معاصر ایران رقم زد.
۴-۳- جنگ داخلی بویراحمدی ها و اشعار مربوطه
عبدالله خان ضرغامپور ، از همان آغاز حضور در بویراحمد ، آشکار ساخت که قصدش ریاست بر تمام قبیله بویراحمد و بعد قبایل همجوار _در کهگیلویه و ممسنی_ است . او به هر بهانه ای سعی می نمود بویراحمد علیا را متصرف و ضمیمه بویراحمد سفلی نماید . در سال ۱۳۲۱ اقدامی موقت نمود که با وساطت مصلحان و ریش سفیدان و زنان آبرومند و مسن خانواده خوانین خاتمه یافت . جنگ های حنا و سمیرم و حضور مقتدرانه در ناحیه خوزستان _ در سال های ۱۳۲۱و ۱۳۲۲ _ اقتدار و عظمت او و همراهانش را به اوج و آوازه ملی رساند . کلانتران قشقایی و بختیاری ، وی را به عنوان رئیس بزرگ بویراحمد پذیرفته و با آمد و شد مکرر و پیمان نامه های کتبی و شفاهی به رسمیت شناخته بودند . جنگ جهانی دوم ناگزیر تحولات بسیاری در ایران بیطرف ایجاد کرده بود ، که تحولات جنوب کشور _ از جمله ایلات و عشایر _ بخش مهمی از آن محسوب می شد . به دنبال همین جنگ بود که رضاشاه عزل و محمدرضا شاه فرزندش جایگزین وی گردید و تبعیدی های عشایر فرصت بازگشت به مناطق خود را باز یافتند . شاه جوان و بی‌تجربه که بر کشور اشغال شده ایران ، به ظاهر حکومت می کرد قادر به تشکیل دولت با دوام و حکومت مستقل و مقتدر نبود . عشایریان که از دست ستم رضا شاهی رسته بودند ، اکنون با رهبری خوانین زخم خورده ، با دولتی و نظامی به دید ظالمانی بی رحم می نگریستند و در سرکوب و خلع سلاح آنها اقدام مسلحانه می نمودند . بویراحمدی ها _ هم چون قبایل دیگر جنوب _ ضمن اخراج دولتیان از مناطق خویش ، در چند درگیری مستقیم ، نظامیان پهلوی را شکست دادند و بدین گونه قدرت خود را افزودند. فزونی قدرت در بویراحمد ، خان توسعه طلبی نظیر عبدالله خان را به غرور و نخوتی لگام گسیخته وا داشت که با بی اعتنایی تمام، به بیرون راندن عموزاده ها و وابستگان نزدیک اقدام کرد. به دستور وی ، در زمستان ۱۳۲۲ نواحی مهم بویراحمد علیا _خاصه قلعه تلخسرو در جنوب یاسوج_ تسخیر شد، این امر باکمک تعدادی آلمانی که مدتی قبل از جانب خان قشقایی تحویل عبدالله خان شده بودند و تسلیحات مدرن نظامی داشتند، حاصل گشت (طاهری،۱۳۸۸ :۳۲۴-۳۲۰). در بویراحمد علیا نیز نیروی کافی و اتحاد و انسجامی وجود نداشت و محمدحسین خان جوان و ناصرخان نوجوان از قدرت و حشمت بالایی برخوردار نبودند که بزرگان ناحیه خویش را تحت نفوذ و اراده در آورند و زیر یک لوا اداره کنند . کدخدایان و جنگجویانی چون کی ولی خان و کی علی خان _دو برادر نامی_ که خواهران دو خان علیایی را به زنی گرفته بودند ، آن اندازه نیرو و همراه مطمئن نداشتند که مقابل توسعه طلبی های عبدالله خان بایستند . اختلاف و بدبینی میان کلانتران و کدخدایان بویراحمد علیا بالا بود و هیچ یک از دیگری اطمینان خاطر نداشت . با چنین خلاء های خسارت بار ، نیروهای عبدالله خان _به رغم مخالفت کدخدای پیر و مجربی چون کی نصیر بهادر تامرادی از سفلاییها_ به پیش قراولی و جنگ خواهی دامادش ملاولی پناهی – کدخدای قسمتی از طایفه قایدگیوی – ، منطقه بویراحمد علیا را در بهار ۱۳۲۳ متصرف شدند . به دنبال این تجاوز _ که البته چهار ماهی بیش طول نکشید _ چند درگیری خونین رخ داد و تعدادی از طرفین به قتل رسیدند . جنگهای خونین و سنگین «کِهلَلِ سه تا» در دشت روم بویراحمد و نیز «بابکان» جلیل ، سرانجام به شکست جبران ناپذیر عبدالله خان و همراهانش انجامید و سودای ایلخانی گری او را بر باد داد . در این درگیری ها، بویراحمد علیا اتحادی نسبی و اندک یافته بود و تنها بخش هایی از طوایف آن متحد و یکپارچه شده بودند . فی المثل ، در مقابل هجوم عبدالله خان و سپاهش به بابکان ، نیمی از طایفه جلیل به رهبری و فرماندهی ملاغلامحسین سیاهپور _که تنها جوانی پرشورو مستقل بود- ایستاد و نیم دیگر سیاست سکوت و یا همراهی با کدخدایان رسمی طایفه را پذیرفت . طایفه آقایی بابکانی نیز دچار تفرقه و انشقاق بود و قسمتی از آنان به حمایت و همراهی عبدالله خان پرداختند. البته ، بیشتر آنها به فرماندهی آقا کهیار و آقا محمدتقی خوبانی در برابر یورش خان مقاومت و مبارزه کردند .

وـ سازماندهی تحقیق
این رساله شامل دو فصل کلی است که در فصل اول به مفاهیم,پیشینه و درآمدی به جلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی پرداخته و در فصل دوم به ارکان مجرمانه و درآمدی بر پاسخ های کیفری در قبال جاسوسی پرداخته ایم که فصل اول به مباحث ومفاهیم جاسوسی، تفکیک جاسوسی از خیانت به کشور، تحولات تاریخی جرم جاسوسی، جلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی پرداخته شد و در فصل دوم نیز به ارکان جرم جاسوسی، پاسخ های کیفری سرکوب گر و پاسخ های کیفری ارفاقی و مقایسه تطبیقی این مباحث با حقوق کیفری فرانسه پرداخته شده است.
فصل اول
مفاهیم، پیشینه، مبانی و درآمدی بر جلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی
این فصل شامل سه مبحث می باشد که در مبحث اول به بازشناسی مفاهیم ودر مبحث دوم مبنای جرم انگاری و درآمدی برتحولات تاریخی ومبحث سوم درآمدی برجلوه های جرم انگاری حداکثری در جاسوسی می پردازیم.
مبحث نخست: بازشناسی مفاهیم و تفکیک جاسوسی از خیانت به کشور
این قسمت دارای دو گفتار بازشناسی مفاهیم و تفکیک جاسوسی از خیانت به کشورها می باشد.
گفتار اول: بازشناسی مفاهیم
دراین قسمت به تعریف سه واژه ی جاسوسی، جرم انگاری، سیاست کیفری می پردازیم:
۱- جاسوسی
۱-۱) در لغت
واژه جاسوسی و تجسس از الفاظ عربی هستند واز ریشه ی((ج.س.س))گرفته شده اند ودر فرهنگ لغت عربی تجسس در استعمال حقیقی آن عبارت است از: لمس کردن چیزی بادست ودر استعمال مبادی آن به جستجوی اخبار واطلاعات اطلاق می شود.دهخدا در لغتنامه در مورد جاسوسی آورده است که “جاسوسی یعنی جست جو کننده خبر بد و جاسوس شخصی می باشد که از ملکی به ملک دیگر خبر برده و جاسوسی را خبر پرسی یا عمل آنکه جاسوس است تعریف کرده است”.^[۱]
در فرهنگ لغت عمید نیز در تعریف جاسوس آمده است”جاسوس در لغت به معنی خبرکشی، جست وجو کننده ی خبر، کسی که اخبار واسرار شخصی ویا اداری یا مملکتی را بدست بیاورد وبه دیگری اطلاع دهد، می باشد”.^[۲]
در فرهنگ فارسی معین نیز جاسوس به کسی اطلاق شده است که اخبار واطلاعات کسی یا موسسه ای ویا کشوری را مخفیانه گردآورده و به شخص یا موسسه یا کشور دیگری اطلاع دهد.^[۳]
با ملاحظه درفرهنگ لغت های فارسی درمی یابیم که هرچند کلمات جاسوس وتجسس در زبان عربی دارای معانی حقیقی و مجازی می باشد لیکن در زبان فارسی معنای مجازی آن مطمح نظر قرار گرفته ودر لغتنامه و متون فارسی نیز در معنای مجازی استعمال شده اند.بنابراین جاسوسی ازنظر لغوی عبارت است از: کنجکاوی کردن ویا بررسی کردن، تفحص کردن و خبرچینی از امور مردم و اموری که مردم می خواهند پنهان بماند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۱) دراصطلاح
الف- در قانون:
“جاسوسی از جمله عناوین مجرمانه ای است که در متون جزائی کشورهای مختلف استعمال شده است ودر برخی از قوانین کشورها جاسوسی صراحتاً تعریف شده واز دیگر جرائم مشابه آن چون خیانت به کشور تفکیک شده است. در قوانین کیفری بعضی دیگر از کشورها جرم جاسوسی تعریف نشده، بلکه برخی از مصادیق جاسوسی ذکر شده است.شاید بتوان گفت قانونگذار دراین کشورها سعی کرده که جاسوسی را بطور مبهم بیان نمایدتا درهر مرحله ای که بخواهد مساله ای را باتوجه مقتضیات زمان ومکان باجرم جاسوسی مطابقت دهد تا مانع قانونی برسر راه آن نباشد.
با وجود قوانین متعدد جزایی کشور ما قانونگذار تعریفی از جرم جاسوسی و جرائم مرتبط به آن اشاره ننموده است. همین امر یعنی عدم وجود یک تعریف جامع از جرم جاسوسی باعث شده است که جاسوسی در برخی از موارد از جرم خیانت به کشور قابل تفکیک نباشد وموجب اختلاط این دو مفهوم در حقوق موضوعه ایران شده است”.^[۴]
درحال حاضر فقدان یک تعریف قانونی از جرم جاسوسی باعث شده است تا مصادیق این جرم به آسانی قابل بازشناسی نبوده وهمچنین منابع مشخص ومعینی برای تشخیص ماهیت جرم جاسوسی و شرایط وعناصر متشکله آن وجود نداشته باشد.به همین سبب لازم می آید تا قانونگذار این خلا قانونی را پر کند وبر این مهم همت گمارد.
ب- درحقوق کیفری:
در قلمرو حقوق کیفری حقوقدانان تعاریف متعددی از جاسوسی و جاسوس ارائه کرده اند که به عنوان نمونه چند مورد از این تعاریف را مورد بررسی قرار می دهیم:
در تعریف جاسوس آورده اند:”جاسوس به شخصی اطلاق می شود که در پوشش های متقلبانه یا مخفیانه وبه نفع دشمن درصدد تفحص و تجسس پیرامون اسرار یا تحصیل اطلاعات یا اخبار یا مدارک و اسناد مربوط به استعداد و توانایی نظامی، اقتصادی، فرهنگی مربوط به یک کشور وانعکاس آنها به کشور دشمن باشد.”^[۵]
در تعریف دیگری از جاسوس آمده است”جاسوس به شخصی گفته می شود که بحث عناوین غیر واقعی و مخفیانه به نفع خصم درصدد تحمیل اطلاعات با اشیایی باشد.”^[۶]
همچنین فعل جاسوسی را اینگونه تعریف کرده اند:”جاسوسی در اصطلاح حقوقی عبارت است از تجسس وگرد آوری اطلاعات واسناد مخفی و طبقه بندی شده راجع به امور نظامی و عملیات آفندی ویا پدآفندی یا کسب اطلاع از اوضاع واحوال سیاسی یا اقتصادی مملکت به قصد دادن آنها به دولت خارجی درمقابل پول یا هرنوع پاداش یا اجرت ویا بی اجرت است.”^[۷]
پروفسور گارو نیز در تعریف جاسوسی نوشته است:”جاسوسی عبارت است از جمع آوری و تملک اطلاعات وتعلیمات اسناد قابل استفاده یک کشور خارجی برضد امنیت کشور خارجی دیگر.”^[۸]
تعریف مفاهیم کیفری امری بسیار خطیر و با اهمیت است چراکه کوچکترین تسامح در تعریف مفاهیم جزائی ممکن است آثار بسیار زیان باری رادر جامعه به دنبال داشته باشد.
مهمترین ویژگی هر تعریف آن است که باید موضوع مورد تعریف را بطور آشکار و روشن وبدون ابهام تبیین کند به نحوی که جامع ومانع باشد.یعنی دربرگیرنده ی تمام موضوعات نو باشد ودرعین حال شامل موضوعات مفاهیم غیر ازخود نشود.
باتوجه به توضیحات فوق به بررسی و نقد تعاریف حقوقدانان می پردازیم وسپس به ارائه تعریف کاملی از جرم جاسوسی خواهیم پرداخت.باتوجه به تعاریف مختلف جاسوسی به نظر میرسد نخستین مرحله جاسوسی تفحص، تفتیش وکسب اطلاعات سری ومحرمانه است ولی جاسوسی قید دیگری نیز دارد که مهم ترین این قیود عبارتند از:
۱ـ غیر مجاز و متقلبانه بودن تحصیل اطلاعات
با این قید تجسس های مجاز و مشروع از تعریف جرم جاسوسی و از قلمرو حقوق کیفری خارج می گردد. ممکن است فردی با اجازه قانون و در حیطه وظایف خود به تحصیل برخی از اطلاعات لازم اقدام کند که دراین حالت نه تنها عمل این فرد جرم نیست بلکه مشروع وقابل تقدیر است، چراکه نوعی خدمت به کشور است. همچنین قید متقلبانه بودن موجب خروج مواردی می گردد که مرتکب براثر غفلت و اصولا بدون قصد تسلیم اطلاعات به بیگانگان به جمع آوری آنها می پردازد وسپس این اطلاعات به طور اتفاقی و خارج از اراده او در دسترس بیگانگان قرار می گیرد.
۲ـ قصد تسلیم اطلاعات به بیگانگان
از دیگر قیود تعریف جرم جاسوسی آن است که مرتکب به قصد تسلیم اطلاعات به کشورهای بیگانه به تحصیل آنها بپردازد. باتوجه به قید فوق می توان گفت جاسوسی به عمل شخصی گفته می شود که بطور متقلبانه وغیرمجاز وبه قصد تسلیم اطلاعات به کشور بیگانه یا افراد و گروه های فاقد صلاحیت به تحصیل اطلاعات و اسرار محرمانه می پردازد.
باتوجه به تعریف فوق جاسوسی جرم مطلق است ونیاز به ورود ضرر ندارد و دادن اطلاعات به بیگانه رفتار لازم برای این جرم است بنابراین می توان گفت همین که اسرار و اطلاعات محرمانه فاش شد و در دسترس افراد غیر ذیصلاح قرار گرفت، ضرر به کشور محقق شده است و حریم حفاظت اطلاعات محرمانه کشور شکسته شده است زیرا که اصولاً اطلاعات تا زمانی ارزش طبقه بندی های خاص خود را دارند که از حالت طبقه بندی شده سری یا فوق سری و خیلی محرمانه ومحرمانه خارج نشده باشند لذا درصورت خروج، ورود ضرر بر طبقه بندی های صورت گرفته محرز است.
در تأیید مطالب فوق می توان این مثال را آورد که وقتی اطلاعات فوق سری مربوط به عملیات نظامی در دسترس افراد ناصالح قرار گرفت دیگر احتمال پیروزی در عملیات ضعیف می گردد وبرای جلوگیری از شکست، عملیات لغو خواهد شد.پروفسور گارو نیز معتقد است که((جاسوسی در معنای وسیع کلمه دودسته اقدامات را شامل می شود: یک دسته، اقدامات مقدماتی است که عبارت است از تفحص وتحصیل اطلاعات مخفی و دسته دیگر، عملیات اجرایی است که تسلیم اطلاعات مزبور به بیگانگان را دربر می گیرد.
دسته اول که شامل اقدامات تفتیشی و اکتشافی است مشخصه جاسوسی واقعی است و دسته دوم که تسلیم اطلاعات را دربر می گیرد مشخصه خیانت است.
پس جاسوسی در واقع فراهم کردن مقدمات خیانت به کشور است ومرتکب تا زمانی که در مرحله تفتیش و تحصیل اطلاعات واسرار است، جاسوس و پس از تسلیم اطلاعات خائن است.^[۹]
با بررسی نظر آقای گارو در می یابیم که ایشان معتقد است که جمع آوری و تحصیل اطلاعات و اسرار به قصد تسلیم به بیگانگان یا افراد فاقد صلاحیت جاسوس است وحتی قبل از تسلیم اطلاعات مزبور جاسوسی صورت گرفته است. لذا می توان نتیجه گرفت که قصد تسلیم اطلاعات به بیگانگان شرط تحقق جرم جاسوسی است نه تسلیم اطلاعات.
ج- در اسناد بین الملی و حقوق تطبیقی:
“از نظر بین المللی تاکنون سعی شده است مقرراتی وضع شود که در واقع(در تعریف جرم جاسوسی) ایجاد وحدت کند، مثلا در مورد جاسوسی تعریفی ارائه شود که از لحاظ رعایت حقوق فردی افراد جامعه و ضمانت آزادی های فردی و بالاخره تشکیلات قضایی، دولت ها مجاز نباشند که هر عملی را جاسوسی شناخته و مرتکب را تحت عنوان((جاسوس)) مورد تعقیب قرار دهند.”^[۱۰]
به همین سبب تعاریفی از جاسوس در اسناد بین المللی ارائه شده است که برخی از آنها را به عنوان نمونه ذکر می کنیم:
ماده ۱۹ قطعنامه بروکسل مصوب ۱۸۷۴ بیان می دارد: “جاسوس کسی است که بطور مخفیانه و با وسایل و بهانه های مخصوص اطلاعات را جمع آوری می کند، برای تحصیل اطلاعات درنقاط اشغال شده بوسیله نیروی دشمن با قصد اینکه آنها را به طرف مقابل تسلیم نماید تجسس می کند.”
در دیگر قوانین بین المللی نیز بدون اینکه تعریفی از جاسوسی ارائه شده باشد تنها به شیوه برخورد با جاسوسان اشاره شده است.به طور مثال:
“پروتکل دوم کنوانسیون های ۱۹۴۹ میلادی، ژنو در مورد حقوق بشر که درهشتم ژوئن ۱۹۷۷ به تصویب رسیده است به موضوع رفتار با اسرای جنگی پرداخته است.”^[۱۱]
پس از بررسی تعاریف مختلف جاسوسی در حقوق داخلی و اسناد بین المللی و نقد وتحلیل تعاریف مزبور به نظر نگارنده به نظر می رسد کاملترین تعریف از جاسوسی با توجه به قید دو ویژگی های آن جرم تعریف ذیل باشد:
“جاسوسی عبارت است از تجسس وتحصیل اطلاعات واسناد طبقه بندی شده راجع به مسائل و قلمروهای سیاسی، نظامی، امنیتی و یا اقتصادی به هر وسیله و به قصد تسلیم آنها به کشور بیگانه یا هر فرد، گروه یا سازمان فاقد صلاحیت به نحوی که برای امنیت کشور مضر باشد.”
۲- جرم انگاری^[۱۲]
جرم انگاری دربرخی از فرهنگ های حقوقی,اعلان مجرمانه بودن عملی است که تا پیش ازاین وصف مجرمانه نداشته است.
از طرف دیگر از دیدگاه جرم شناسی، جرم انگاری یا جرم تلقی کردن قانونی فعل ویا ترک فعل، فرایندی است که بوسیله آن رفتارهای جدید به موجب قوانین کیفری مشمول قانون جزا می شدند.تعریف دیگری را نیز می توان دراین زمینه ذکر نمود که علاوه بر تعریف جرم انگاری به عوامل تاثیر گذار برآن نیز اشاره ای دارد.

هر گاه با مردم سخن میگفت، در حرف زدن تبسم میکرد.
رسول اکرمi فرمود: روز قیامت در ترازوی عمل کسی بهتر از خلق نیکو نهاده نشود و فرمود: خلق نیکو نیمی از دین است و نیز فرمود: دو خصلت است که در مسلمان جمع نشود: بخل و بدخلقی_{(حسینی دشتی سید مصطفی،۱۳۷۶،جلد۲ ص۱۸)}
حضرت علی ۸ فرمود: فساد اخلاق بر اثر معاشرت با بیخردان و سلامت اخلاق به برکت معاشرت با خردمندان است.
و آن حضرت در وصیت به فرزندش محمد حنفیه فرمود: از سه خصلت بدور باش که با داشتن آن سه، دوستی برای تو باقی نماند و دوستان از تو دوری گزینند؛ خود بینی و بد خلقی و کم صبری._{(همان،ص۱۸)}

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نقل میکنند هنگامی که اسرای قبیله طی را نزد پیغمبرi آوردند. دختر حاتم که به زیور جمال و کمال آراسته بود به حضرتش عرض کرد: اگر صلاح بدانید مرا آزاد سازید تا مورد سرزنش قبایل عرب قرار نگیرم زیرا پدر من کسی بوده که بی پناهان را پناه میداد، اسیران را آزاد میساخته، گرسنه را سیر مینموده، برهنه را میپوشانده، از مهمانان به شایستگی پذیرائی میکرده، اطعام طعام و افشای سلام مینموده، هیچ گاه حاجتمندی را رد نکرده، من دختر حاتمم. پیغمبرi چون این سخنان را از او شنید فرمود: ای دختر آنچه تو گفتی صفات مومنان حقیقی است. حال که چنین است او را رها سازیدکه پدرش اخلاق نیکو را دوست میداشته. سپس فرمود: سوگند به آنکه جانم به دست اوست که کسی به بهشت نرود جز به اخلاق نیک._{( مطهری ، مرتضی، ۱۳۶۸،ج۱،ص۶۳)}
بدیهی است که همه انسان ها شیفته خلق نیکو میباشند و مهمترین راه موفقیت مربی در مسائل تعلیم و تربیت، رعایت حسن خلق است. امروزه وقتی به زندگی افراد موفق و کارآمد نگاه میکنیم نقش اخلاق نیکو را بسیار پررنگ می بینیم. گاهی حرکات و اعمال به ظاهر کوچک و معمولی تاثیر و نقش بزرگی پیدا میکنند که باید نسبت به آنها دقت نمود. باید از لحاظ نحوه ادا نمودن کلمات و جملات، رعایت تلطف را نمود. مربی باید ضمن آنکه مطالب خوب و با ارزش را مطرح مینماید، نحوه بیان مطالب را به شیواترین و مناسب ترین روش ها آراسته نماید. عدم مراعات آداب صحیح، عوارض و عقده هایی را ممکن است در مخاطب بوجود آورد. مربیان باید با بهره گرفتن از مناسب ترین کلمات در هنگام تدریس و سخن گفتن، به بهترین وجه در مسیر ترقی و تعالی شاگردان گام بردارند.
پس بر همه مومنان و بویژه بر مربیان جامعه است که با داشتن صفات اخلاقی والا، به تربیت جوانان و نوجوانان اقدام کنند تا به موفقیت بیش از پیش نائل گردند. در این فصل به طور خلاصه مهمترین ویژگیهایی را که برای مربیان ضرورت دارد بر می شمریم:
۴-۱-۱- تهذیب نفس:
مربّی و مبلغی که میخواهد در جامعه به تربیت و تبلیغ دین اسلام و ارشاد مردم بپردازد وظیفه دارد قبل از هر چیز خود را از نظر درونی به اوصاف شایسته تجهیز نموده و زمینه تاثیر در دیگران را فراهم سازد، زیرا بدون خودسازی نمیتوان بر دیگران تاثیر گذاشت. اگر رسول خدا در جامعه نیمه وحشی آن روز تحولی ایجاد کرد و آنان را به سعادت ابدی رساند، مرهون اخلاق نیک و خود سازی آن حضرت بود، که پروردگار عالم در قرآن مجید وی را مورد ستایش قرار داد و فرمود:
öqs9ur |MYä. $ˆàsù xá‹Î=xî É=ù=s)ø۹$# (#q‘ÒxÿR]w ô`ÏB y7Ï۹öqym (<sub>(آل عمران- ۱۵۹) ؛ </sub>و اگر خشن و سنگدل بودی از اطراف تو پراکنده میشدند.<br/>امام علی ۸ میفرماید: مَن نَصَبَ نَفسَهُ اِماماً فَلیَبدَا بِتَعلیمِ نَفسِهِ قَبلَ تَعلیمِ غَیرِهِ وَ لیَکُن تَأدیبُهُ بِسیرَتِهِ قبل تَأدیبِهِ بِلِسانِهِ <sub>( نهج البلاغه ، ۱۳۷۰، ص ۱۱۱۷ )</sub><br/>هر کس خودش را در مقام پیشوایی و هدایت مردم قرار دهد، باید تعلیم را از خود آغاز کند و تأدیب از طریق عمل را بر گفتارش مقدّم بدارد.<br/>دعوت عملی افراد نه به گفتار، بلکه با عمل همواره مورد تاکید قرار گرفته، چرا که آنچه از دل بر آید لاجرم بر دل نشیند. اساتیدی که تنها با زبان به تعلیم میپردازند و فاقد عمل هستند به موفقیت لازم دست<br/>نمی یابند.<br/>خداوند در سوره مائده در باره هوشیاری نسبت به نفس و خواسته های آن میفرماید:<br/>$pkš‰r’¯»tƒ tûïÏ%©!$# (#qãZtB#uä öNä۳ø‹n=tæ öNä۳|¡àÿRr& ( Ÿw Nä.•ŽÛØtƒ `¨B ¨@|Ê #sŒÎ) óOçF÷ƒy‰tF÷d$# 4 ’n<Î) «!$# öNä۳ãèÅ_ótB $YèŠÏHsd Nä۳ã¥Îm;uZãŠsù $yJÎ/ öNçGZä. tbqè=yJ÷ès? _{(مائده-۱۰۵)}
ای کسانی که ایمان آورده اید. مراقب خود باشید. اگر شما هدایت یافته اید، گمراهی کسانی که گمراه شده اند به شما زیانی نمیرساند.
قرآن کریم برای انسان راهی تعیین کرده و هر کسی در این راه حرکت کند، به هدف میرسد. هدف مد نظر قرآن، جز سعادت انسان و وصول به سرانجام نیک نیست. البته موضوع بسیار مهم برای رسیدن به این هدف، شناخت نفس و سپس تهذیب و پاکیزه ساختن آن است.
نفس در قرآن کریم به اعتبار صفات مختلفی که در آن است به سه مرتبه تقسیم شده است:
۱- نفس امّاره: نفس سرکشی است که انسان را به گناه و کارهای ناشایست فرمان میدهد و به هر سوی
میکشاند. در این مرحله هنوز عقل و ایمان شخص، آن قدرت را پیدا نکرده که نفس سرکش را رام کند، بلکه در بسیاری از موارد در برابر او تسلیم میگردد و یا اگر بخواهد گلاویز شود، نفس سر کش او را به زمین
میکوبد و شکست میدهد:
¨bÎ) }§øÿ¨Z9$# 8ou‘$¨BV{ Ïäþq¡۹$$Î/ žwÎ) $tB zOÏmu‘ þ’În1u‘ ۴ ¨bÎ) ’În1u‘ ֑qàÿxî ×LìÏm§‘ _{( یوسف-۵۳ )}
۲- نفس لوّامه(سرزنش گر): نفس انسان پس از تعلیم و مجاهدت به
این مرحله میرسد. در این مرحله ممکن است انسان بر اثر طغیان غرایز، گهگاه مرتکب خلافهایی شود، امّا فوراً پشیمان گشته و به ملامت و سرزنش خویش میپردازد و تصمیم به جبران گناه گرفته دل و جان را با آب توبه میشوید و معمولاً در مبارزه و ایمان با نفس، کفّه عقل و ایمان سنگین تر است. در قرآن کریم به آن چنین اشاره شده است:
Iwur ãNÅ¡ø%é& ħøÿ¨Z9$$Î/ ÏptB#§q¯=۹$# _{(قیامت -۲)}
در این مرحله انسان با سعی وتلاش مدام خویش میتواند جلوی نفس و خودستایی خویش را بگیرد و تسلط برنفس یابد.
۳- نفس مُطمَئنّه: انسان پس از تصفیه و تهذیب و تربیت کامل، به مرحله ای میرسد که عقل و ایمانش قوی میشود و غرایز سرکش وی توانایی مقابله با عقل و ایمانش را ندارند. این همان مرحله آرامش و سکینه و تسلط همه جانبه بر نفس است که مقام انبیاء و اولیای الهی و پیروان راستین آنها است؛ این گونه افراد کسانی اند که در مکتب مردان خدا درس ایمان و تقوا آموخته و سالهای متمادی به تهذیب نفس پرداختهاند و در جهاد اکبر به مرحله مطلوب خویش رسیدهاند. این همان مقامی است که در قرآن به آن اشاره شدهاست:
$pkçJ­ƒr’¯»tƒ ߧøÿ¨Z9$# èp¨ZÍ´yJôÜßJø۹$# ÇËÐÈ ûÓÉëÅ_ö‘$# ۴’n<Î) Å۷În/u‘ ZpuŠÅÊ#u‘ Zp¨ŠÅÊó£D ÇËÑÈ ’Í?ä{÷Š$$sù ’Îû “ω»t6Ïã ÇËÒÈ ’Í?ä{÷Š$#ur ÓÉL¨Zy_ ÇÌÉÈ _{( فجر- ۳۰)}
ای قوای روح آرام یافته، به سوی پروردگارت باز گرد و در حالی که هم تو از او خشنودی و هم او از تو خشنود است، پس در سلک بندگانم درآی و در بهشتم وارد شو.
در این آیه، نفس مطمئنه را با وصف راضیه و مرضیه توصیف کرده برای آنکه اطمینان و سکون یافتن دل به پروردگار مستلزم آن است که هم او از خدا راضی باشد و هم خدا از او.
انسان هنگامی میتواند از خودستایی نجات یابد که بر شخصیت خویش یعنی نفس و روحش مسلط گردد و این مهم واقع نمیشود مگر اینکه تابع اوامر و نواهی الهی گردد و در مقابل خواسته های نا به جای نفس مقاومت کند و آنها را پشت سر بگذارد تا بتواند به چنین مقامی دست یابد. بنابر این، نفس آدمی بین دو نیروی شهوت و خرد قرار دارد که نیروی نخست میکوشد از این بدن حیوانی و از خوردن و آمیزش و مانند آن لذت زود گذر دنیوی ببرد و دومین نیرو تلاش میکند به حقایق عالم وجود پی ببرد و خود را به اخلاق ستوده ای متصف کند که وی را به سعادت جاوید برساند.
در کلام امیر المومنین علی۸ آمده است: نفس آدمی گوهری گرانبهاست؛ هرکه آن را (از آلودگی به رذائل) نگه داشت بدان رفعت بخشد و آن را بالا برد و هرکه آن را رها ساخت بر زمینش زد._{(حسینی دشتی، سید مصطفی، ۱۳۷۶،ج۱۰،ص۱۷۷)}
همه زندگی، مبارزه، پیکار، تلاش و کوشش است، هر انسانی در طول عمر، با صدها و بلکه هزارها مشکل مواجه میشود. برای اینکه زنده بماند و زندگی کند، ناچار است با قوای طبیعی عالم بجنگد، مهار آنها را به دست بگیرد، با بیماریها و عوامل آنها پیکار نماید. با تجاوزها، تعدی و عوامل مزاحم آسایش و آزادی مبارزه کند. در صحنه نبرد زندگی، کسی پیروز است که نفسی بزرگ، همتی عالی و اراده ای نیرومند داشته باشد، ریشه خوشبختی یا بدبختی هر انسانی، در وجودش نهفته است. پیروزی های درخشانی که نصیب مردان بزرگ جهان گشته، مرهون اتکای به نفس و اراده قوی و کوشش های مداوم آنان بوده است. مردان نیرومند و با شخصیت از مشکلات زندگی نمیهراسند و با استقلال نفس و اعتماد به خدا، به جنگ آنها
میروند و با پشتکار و فعالیت، آنها را مغلوب خود میسازند.
همت و اراده عالی هر دشواری را آسان، بلکه محالات را نیز ممکن میگرداند. انسان با اراده، در دریای ژرف زندگی، مانند پرکاهی نیست که با موج دریا بازی کند و این طرف و آن طرف برود، بلکه شناگر ماهری است که با بازوهای نیرومند و اراده آهنین و توکل بر خدا، به هر طرف خواست شنا میکند.
هر کس به مقدار استقلال وجودی و شخصیت نفسانی و اراده و کوششهای خود در زندگی موفقیت دارد. آیین مقدس اسلام نیز سعادت و شقاوت دنیوی و اخروی انسانها را در نتیجه اعمال، و سعی و کوشش آنان
میداند.
خداوند در قرآن کریم میفرماید: br&ur }§øŠ©۹ Ç`»|¡SM~Ï۹ žwÎ) $tB 4Ótëy™ _{(نجم-۳۹)}
انسان جز نتیجه سعی و کوشش خود چیزی ندارد و نتیجه کوشش خود را خواهد دید.
حضرت علی ۸ میفرماید: قَدرٌ الرَجُلِ عَلی قَدرِ همّتِهِ _{( نهج البلاغه، حکمت ۴۴ )}
ارزش هر کس، به مقدار همت اوست.
کسی که استقلال و اعتماد به نفس داشته باشد، برای حل مشکلات در انتظار دیگران نمینشیند، بلکه با همت عالی و اراده آهنین، وارد میدان عمل میشود و تا به هدف نرسد، دست از کوشش و فعالیت برنمیدارد.
امام سجاد ۸ میفرماید: رَأیتَ الخیرَ کُلَّهُ قد اجتَمََعَ فی قَطعِ الطمعَ عمّا فی ایدی الناس _{( کلینی، ج۲، ص ۱۴۸ )}
دیدم که تمام خوبیها در این جمع است که انسان به دیگران چشم طمع نداشته باشد.
مردمان ضعیف النفس که به خویشتن اعتماد ندارند، خود را کوچک و ناتوان میشمارند و در برابر مشکلات زندگی خود را میبازند. آنان جرات مبارزه و کوشش را ندارند و از کارهای دشوار و قبول مسئولیت فرار میکنند.
با توجه به مباحثی که گذشت بر مربی است که ابتدا به نفس خود بپردازد و سپس راه شناخت نفس و مبارزه با آن را برای متربیان هموار نماید، چراکه رستگاری یا حرمان آدمی به تزکیه نفس یا آلودگی آن بر میگردد و انسان برای رسیدن به سعادت حقیقی باید برای اصلاح نفس خود اهتمام ورزد و به هیچ وجه از این امر غفلت نورزد که اصلاح خود برترین اصلاحات است.