معرفی کنندگان ارزش افزوده اقتصادی مزیت‌های زیادی را برای آن برشمرده اند که برخی از آن ها عبارت است از:

1. 1. تنها معیار، عملکردی است که تغییرات قیمت سهام در طی زمان را توضیح می‌دهد.

   

1. 1. اهداف رشد و کارایی عملیاتی را با یکدیگر تلفیق می‌کند.

1. 1. مدیریت سرمایه در گردش و دارایی‌ها را بهبود می‌بخشد.

1. 1. ابزاری مناسب برای تصمیمات بودجه بندی سرمایه‌ای است.

1. 1. بهترین معیار ارزیابی و اندازه گیری عملکرد است.

1. قادر به اندازه گیری توانایی ایجاد ارزش فرصت‌های تاکتیکی و استراتژیکی است (مهدوی و رستگاری، ۱۳۸۶).

شرکت‌هایی که ارزش افزوده اقتصادی آن ها مثبت است، سهام آن ها در بازار به صرف به فروش می‌رسد و ‌بنابرین‏ برای سهام‌داران خلق ارزش می‌کنند اما شرکت‌هایی که ارزش افزوده اقتصادی آن ها منفی است، سهام آن ها در بازار به کسر به فروش می‌رسد (Lal Bhasin, 2013). این شرکت‌ها نه تنها برای سهام‌داران خود خلق ارزش نکرده اند، بلکه منابع را نیز هدر داده‌اند. ارزش افزوده اقتصادی بر کارایی عملیاتی و مدیریت ترازنامه تأکید دارد. بدون کارایی عملیاتی، سود عملیاتی پایین خواهد بود و مدیریت نادرست ترازنامه سبب افزایش غیرضروری دارایی‌ها و در نتیجه افزایش سرمایه و زیاد شدن هزینه سرمایه می‌شود. در صورت استفاده از ارزش افزوده اقتصادی برای ارزیابی عملکرد، مدیریت دارایی‌ها و مدیریت ترازنامه بهبود می‌یابد (مهدوی و رستگاری، ۱۳۸۶).

۲-۱-۷) اهمیت EVA در مقابل سود حسابداری و شاخص‌های مبتنی بر سود

سود و سودآوری یک واحد انتفاعی از دیرباز مورد بحث اقتصاددانان و حسابداران بوده است. در حقیقت، فلسفه اصلی ایجاد یک واحد انتفاعی همان سودآوری است. اما آیا منظور از سود، همان سودی است که در صورت‌های مالی نشان داده شده می‌شود؟ قطعا جواب منفی است، سودی که مورد نظر سهام‌داران و سرمایه‌گذاران است، غیر از سودی است که در صورتحساب سود و زیان نشان داده می‌شود. سودی که از طریق صورت حساب سود و زیان محاسبه می‌شود فقط هزینه بدهی را در نظر می‌گیرد و هزینه حقوق صاحبان سهام را نادیده می‌گیرد (این در حالی است که ‌بر اساس تئوری ریسک و بازده هزینه حقوق صاحبان سهام بیشتر از هزینه بدهی می‌باشد و نادیده گرفتن هزینه حقوق صاحبان سهام درصورت حساب سود و زیان، باعث می‌شود که سود شرکت به طور واقعی نشان داده نشود). با به کار گیری EVA، هم هزینه بدهی و هم هزینه حقوق صاحبان سهام در نظر گرفته می‌شود و ‌به این ترتیب سود حسابداری به سود اقتصادی تبدیل می‌گردد (Chandra Shil, 2009).

از طرف دیگر، سود حسابداری با اتخاذ روش‌های مختلف حسابداری (روش ارزیابی موجودی‌ها، روش‌های استهلاک، سرمایه‌ای یا هزینه تلقی کردن هزینه هایی مانند تحقیق و توسعه، در نظر گرفتن دخایر مختلف و …)، می‌تواند ‌بر اساس خواست مدیران تغییر کند و از عملکرد واقعی شرکت فاصله بگیرد. ‌بنابرین‏ شاخص‌های مبتنی بر سود مانند ROE و EPS و غیره نمی تواند عملکرد واقعی شرکت را نشان بدهد. با به کار گیری EVA و تعدیلات پیشنهادی استوارت، می‌توان اثرات روش‌های حسابداری را مرتفع ساخته و عملکردی واقعی از شرکت ارائه نمود (Owusu-Antwi et al., 2015).

۲-۱-۸) تعدیلات حسابداری

استوارت برای اینکه سوگیری‌های سود حسابداری و احتمال دستکاری در آن را مرتفع سازد، پیشنهاد می‌کند که برای محاسبه EVA بایستی تعدیلاتی صورت گیرد تا سود حسابداری به سود اقتصادی و سرمایه حسابداری به سرمایه اقتصادی تبدیل گردد. در ابتدا، استوارت ۱۶۴ تعدیل، پیشنهاد می‌کند که به علت حجم زیاد این تعدیلات و انتقادات وارده بر آن، این تعدیلات را کاهش داده و به حدود ۵ الی ۱۵ تعدیل می‌رساند استوارت این تعدیلات را تحت عنوان معادل‌های حقوق صاحبان سهام ذکر می‌کند (Zarat Dakhely Parast et al., 2013). وی بر اساس تعریف EVA، فقط تعدیلاتی را پیشنهاد می‌کند که بتوانند از عهده ۴ آزمون زیر برآیند:

1. 1. آیا تعدیل مورد نظر می‌تواند اثر با اهمیتی بر EVA داشته باشد؟

1. 1. آیا با بهره گرفتن از آن تعدیل مدیران می‌توانند بر نتایج تاثیرگذار باشند؟

1. 1. آیا تعدیل مورد نظر برای افراد عملیاتی به سادگی قابل درک است؟

1. آیا تعدیل مورد نظر را به راحتی می‌توان تجزیه و تحلیل و درک نمود؟ (Guasti Lima et al., 2014)

برخی از صاحب‌نظران از تعدیلات پیشنهادی استوارت حمایت می‌کنند و برخی دیگر اثر این تعدیلات را بر EVA، ناچیز می‌دانند: یانگ با بیان این نکته که این تعدیلات حسابداری تلاش‌های موفق را حذف می‌کند و حالتی را به وجود می‌آورد که EVA، بسیار نزدیک تر به جریانات نقدی باشد و کمتر موضوع حسابداری تعهدی گردد، از این تعدیلات حمایت می‌کند. زیمرمن^[۶]، اثر این تعدیلات را بر سود حسابداری اندک می‌داند و بر این اعتقاد است که بسیاری از این تعدیلات دارای هزینه های قانونی که باعث می‌شود ادعا کنند صورت‌های مالی درست و منصفانه نیست و نیز هزینه های اجرایی تدوین سیستمی که بتواند اطلاعات مربوط ‌به این تعدیلات را افشا کند، می‌شود که این هزینه ها، اغلب کمتر از فواید ناشی از انجام این تعدیلات است. استوارت اذعان می‌دارد این تعدیلات فقط باید محدود به تعدیلاتی شود که اثر قابل توجهی بر سود دارند و این تعدیلات هنگامی انجام می‌شود که اطلاعات لازم برای انجام تعدیلات به راحتی، قابل دستیابی باشد (Chandra Shil, 2009).

۲-۱-۹) ارزش افزوده اقتصادی تعدیل شده (REVA)

شما به استفاده بهینه از امکانات موجود اشاره کردید. فرماندهان مناطق از همان امکانات و بضاعتی که در زمان جنگ وجود داشت، چطور استفاده می‌کردند؟ تخصص بهینه منابع به چه صورت انجام می‌شد؟

جنگ یکی از زیباترین جلو‌ه‌گاه‌های ظهور تفکر بسیجی بود ولی این تفکر منحصر به میدان جنگ نیست. در هر عرصه‌ای که همین ویژگی‌ها به کار گرفته شود، میزان موفقیت کار مثل زمان جنگ بالا می‌رود. می‌گویند مدیریتی علمی است که بتواند مجموع منابع مادی و معنوی موجود را طوری ساماندهی کند که بهترین استفاده از آن‌ ها صورت گیرد.
تفکر بسیجی مربوط به سال ۵۹ تا ۶۷ نیست. حداقل ما که با آن‌ بچه ها سروکار داشتیم و امروز هم جوان‌های مختلف را در جامعه می بینیم، کاملاً باور داریم که این جریان نه منحصر به آن زمان بود و نه منحصر به آن آدم‌ها. اگر با همان سبک و سیاق رفتار کنیم، امروز هم همان استعدادها وجود دارد. این استعدادها در کارهای غیر از جنگ هم کاربرد دارد. این ویژگی‌هایی را که از تفکر بسیجی گفتیم، اگر در هر آدم و در هر موضع کاری وجود داشته باشد، حتماً همان میزان موفقیت در جنگ، امروز هم قابل حصول است؛ چه در مدیریت صنعتی، چه در صحنه کار سیاسی، چه در زمینه کار فرهنگی.
سفیر سیاسی ما یا طرف مذاکره کننده ما با یک هیئت اروپایی، اگر این ویژگی‌ها را داشته باشد، حتماً یک مذاکره کننده موفق خواهد بود که زیر بار زور نخواهد رفت.

چون کسی که بر اساس تکلیف عمل کند، به هیچ وجه زیر بار زور نمی‌رود. می‌داند که باید ویژگی‌های طرف مذاکره کننده، ویژگی‌های کشورش، نقاط ضعف و قوتش را بشناسد لذا با توکل به خدا می‌رود کار می‌کند. همین طور الکی نمی‌رود سر میزه مذاکره سرافراز بیرون خواهد آمد.

چیزی که امام می‌فرمود که اگر تفکر بسیجی در این کشور طنین‌انداز شود، مصون می‌ماند و اگر نباشد باید منتظر خطراتی باشید .(امام خمینی (ره) ، ۱۳۸۰،ص۱۵۰)

مدیریت بسیجی قابلیت تبدیل شدن به یک الگوی کامل مدیریتی را دارد. بدین منظور می‌توان با انجام بررسی‌های گسترده‌تر و مطالعه بیانات حضرت امام و مقام معظم رهبری و مصاحبه با فرماندهان و رزمندگان دفاع مقدس، اجزاء و شکل این مدل را گام‌به‌گام کامل‌تر نمود. انجام مطالعات موردی از عملیات‌ها در میدان نبرد و تبیین مصادیق کارآمدی و موفقیت مدیریت بسیجی، بر غنای علمی کار خواهد افزود. همچنین لازم است این الگو متناسب با نیازهای فعلی کشور باز تولید شود، و به گونه روزآمد با تأکید بر حوزه های فرهنگی_ اجتماعی عرضه گردد. ان شاء ا….

۲-۲بخش دوم : خودمدیریتی :

۱-۲-۲: اهمیت و ضرورت مدیریت بر خود

۱-۱-۲-۲-مدیریت برخود مقدمه و پیش شرط کسب سایر مهارت های مدیریت

قبل از این که بخواهیم دیگران را درک کنیم نیازمند شناخت خود هستیم و قبل از این که بخواهیم دیگران را اداره کنیم باید خود را پرورش دهیم. تعیین اهداف و اولویت های شخصی از طریق خود آگاهی اجازه می‌دهد که ما زندگی خود را هدایت کنیم و این سنگ اساسی است که بر روی آن سایر مهارت های مدیریت را بنا می‌کنیم زیرا توسعه ی مهارت های مدیریت باید با نوعی آگاهی از خود شروع شود، بدون چنین درکی، ما در هیچ جا نیستیم:

یک نقشه ی غیر قابل استفاده است مگر این که بدانید در حال حاضر کجا هستید. لذا این مهارت های درون شخصی مقدمه مهارت های بین شخصی است.(وتن ، کامرون وودز، ۲۰۰۰)

مدیریت مؤثر بر رفتار خود، می‌تواند پیش شرط اساسی برای مدیریت مؤثر سازمان ها، گروه ها و تک تک زیر دستان و حلقه های مفقوده یا حداقل نخستین گام فراموش شده در زنجیره ی استقراء باشد. چگونگی مدیریت مؤثرتر رفتار خود انسان، تقریباً به طور کامل فراموش شده و تنها مطالب معدودی در زمینه ی تفکر مثبت، مدیریت زمان و قدرت مدیریت و انگیزش خود ارائه شده است.(لوتاز، ۱۳۷۸)

از سوی دیگر، در مشاغل مدیریت فشار زیادی وجود داشته و مدیران باید بدانند که از احساسات خود چگونه به طور مؤثر استفاده کرده و ذهن خود را کنترل کنند تا بتوانند خود و دیگران را مدیریت کنند.(دین تی ،۱۹۹۷)

مدیران با تقاضاهای زیاد، فشار، عدم اطمینان و پیچیدگی – که به آن ها فشار روانی اعمال می کند – مواجه هستند، لذا آن ها نیازمند مدیریت زمان، کارایی و روش صحیح زندگی می‌باشند در غیر این صورت از زمان و انرژی و مهارت های خود خوب استفاده نکرده و نمی توانند با فشار های زندگی مدیریتی سازگار شوند؛ ‌بنابرین‏ مدیریت برخود یکی از حوزه های دوازده گانه ای است که مدیران باید به منظور رشد شخصی خود بدان توجه کنند.(وودکاک ،۱۹۹۷)

تصمیمات، مشکلات، استرس و زمان، معمولاًتوسط دیگران برای ما مدیریت می‌شوند و کسب کنترل بر روی این موارد، مستلزم مدیریت برخود می‌باشد.(ایونسون ، ۱۹۹۲)

مدیریت برخود، مقدمه و پیش شرط حل مشکلات کارکنان توسط مدیران نیز می‌باشد؛ یعنی استفاده از استراتژی های مدیریت بر مشکلات کارکنان، منوط ‌به این است که در هنگام مواجهه با مشکلات کارکنان، شما خود نیز یک مشکل نباشید. راه حل موفقیت آمیز این است که شما به طور فعال خود را مدیریت کنید.(بروس ، ۱۹۹۰)

۲-۱-۲-۲مدیریت برخود به عنوان یک رویکرد در زمینه ی بهسازی و بالندگی مدیران

هدف برنامه های بهسازی مدیریت، پرورش مهارت ها، توانایی ها و دیدگاه های مدیران است. این برنامه ها نوعاً به صورت سخنرانی و بحث اجرا می‌شوند اما به شدت به روش های مشارکتی مانند روش مطالعه وقایع حساس و ایفای نقش گرایش دارند.(مورهد/گریفتین،۱۳۷۵)

فلسفه ی پرورش مدیران، افزایش اثر بخشی مدیران و شکوفایی استعداد های مشخص مدیران است. بالندگی مدیر بنابر اعتبار محتوایش با پرورش مدیر تفاوت دارد. بالندگی مدیر، شخصی است و نباید انتظار داشت از طرف سازمان ترتیب یابد. هر مدیری ملزم است مدام خود را در این زمینه بالنده گرداند.(امیرکبیری ، ۱۳۷۴، ص ۲۴)

توسعه ی رویکرد مدیریت برخود در بین مدیران ضمن ایجاد صرفه جویی در هزینه های قابل توجه برنامه های بهسازی مدیران، اهداف این برنامه ها را به نحو احسن تأمین کرده و موجبات موفقیت، رضایت و حل مشکلات واقعی مدیران را فراهم می‌سازد:

تمام رهبران موفق در یک مشخصه با یکدیگر مشترک می‌باشند و آن عبارت است از: استفاده کامل خود. آن ها دقیقاًخود را می شناسند و از خود به طور کامل استفاده می‌کنند. هرکس خود را دقیقاً شناخته باشد و از خود کاملاً استفاده نماید، نه تنها موفق خواهد بود بلکه خشنود نیز خواهد بود. کلید دستیابی به اهداف مدیریت موفق، مدیریت برخود است. (بنیس،۱۹۹۴)

موفقیت در دوران اقتصاد دانش متعلق به کسانی است که خود را می شناسند یعنی نقاط قوت، ارزش ها و چگونگی بهترین عملکرد خود را می شناسند. افراد بسیار موفق در طول تاریخ –همچون ناپلئون و داوینچی – خود را مدیریت کرده‌اند؛ یعنی مدیریت برخود در مقیاس بزرگ موجب موفقیت افراد می‌گردد. بیشتر ما نیز مجبور هستیم که یاد بگیریم خود را مدیریت کنیم و خود را توسعه دهیم.(دراکر ، ۱۳۷۸)

با توجه به کاربرد تکنیک­ فرایند تحلیل شبکه‌ای در پژوهش، به بررسی و معرفی اجمالی این تکنیک­ خواهیم پرداخت.

۳-۷-۱-پایایی پرسشنامه

اگر ابزار اندازه ­گیری دو یا چند بار استفاده شود و به یک نتیجه واحد برسد، گفته می­ شود که ابزار دارای اعتبار یا پایایی است.

آنچه که در اینجا مورد علاقه ما است، درجه دقت اندازه ­گیری است و می­خواهیم بدانیم اگر فردی را دوباره با روش مورد نظر بسنجیم، نتایجی که به دست می ­آید با چه دقتی تکرار می­ شود (خورشیدی و همکارانش، ۱۳۷۸).

برای تعیین ضریب پایایی ابزار اندازه ­گیری شیوه ­های مختلفی وجود دارد که از جمله ‌می‌توان به روش موازی، روش دو نیمه کردن، روش کودر ریچادسون و روش آلفای کرونباخ اشاره کرد. یکی از روش های معتبر برای سنجش میزان پایایی یک پرسشنامه، اندازه گیری ثبات^[۶۵] پاسخهای یک فرد به یک پرسش^[۶۶] از مقیاس با پاسخهای وی به پرسش دیگر از همان مقیاس یا همبستگی پرسش به پرسش است. ‌به این ترتیب، معیاری برای پایایی کل پرسشنامه به دست می ­آید. آماره­ای که این معیار را نشان می­دهد به نام «ضریب آلفای کرونباخ^[۶۷]» نامیده می­ شود که اندازه آن بین صفر و یک متغیر است هر چه میزان این شاخص بالا باشد، روایی مقیاس بیشتر است. اما به عنوان یک قاعده کلی، میزان آلفا دست کم باید ۷/. باشد این رقم برای پژوهش‌های اکتشافی در حد ۶/. نیز قابل قبول است(دی واس، ۲۰۰۰).

روش آلفای کرونباخ برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه ­گیری از جمله­های پرسشنامه­هایی است که خصیصه­ های مختلف را اندازه ­گیری ‌می‌کنند. در این گونه ابزار پاسخ می‌تواند به خود مقدار عددی بگیرد. برای محاسبه آلفای کرونباخ از فرمول ذیل استفاده می­کنیم.

به طوری که:

: نشان­دهنده مجموع واریانس هر زیر مجموعه.

j: تعداد زیر مجموعه ‌می‌باشد.

هر چه مقدار ضریب به دست آمده به ۱۰۰% نزدیکتر باشد، بیانگر قابلیت اعتماد (پایایی) بیشتر پرسشنامه است (بازرگان و همکارانش، ۱۳۷۶).

۳-۷-۲- مدل‌های تصمیم‌گیری ریاضی

۳-۷-۲-۱- تکنیک­های تصمیم ­گیری چندمعیاره^[۶۸]

مدل­های بهینه­ سازی از دوران نهضت صنعتی در جهان و به خصوص از زمان جنگ دوم جهانی مورد توجه ریاضیدانان و دست‌اندرکاران صنعت بوده است. تأکید اصلی بر مدل­های کلاسیک بهینه‌سازی، داشتن یک معیار (یا یک تابع هدف) می‌باشد به طوری که مدل مذکور می‌تواند در مجموع به صورت خطی، غیر خطی و یا مخلوط باشد. اما توجه محققین در دهه های اخیر معطوف به مدل‌های چندمعیار برای سنجش تصمیم‌گیری­های پیچیده گردیده است. در این گونه تصمیم‌گیری‌ها ممکن است به جای استفاده از یک معیار سنجش بهینگی از چندین معیار سنجش استفاده گردد.

این مدل­های تصمیم ­گیری به دودسته مدل­های چند هدفه ^[۶۹] و مدل­های چندشاخصه^[۷۰] تقسیم می­گردند. مدل­های چند هدفه به منظور طراحی به کار گرفته می­شوند در حالی که مدل­های چند شاخصه به منظور انتخاب گزینه برتر استفاده می‌گردند (اصغرپور، ۱۳۸۳).

ارزیابی و بررسی مدل­های چند شاخصه

دو دسته عمده از روش­های مختلف در پروسه کردن اطلاعات موجود از یک مسئله مدل چند شاخصه وجود دارد: یک دسته از روش­ها منشعب از مدلی مشهور به مدل غیرجبرانی و دسته دیگر منشعب از مدل دیگری معروف به مدل جبرانی ‌می‌باشد.

الف- مدل غیرجبرانی: شامل روش­هایی می­ شود که در آن ها مبادله در بین شاخص ­ها مجاز نیست، یعنی مثلاً نقطه ضعف موجود در یک شاخص توسط مزیت موجود از شاخص دیگر جبران نمی­ شود. در این روش­ها هر شاخص به تنهایی مطرح بوده و مقایسات بر اساس شاخص به شاخص صورت می­پذیرد.

ب- مدل جبرانی: مشتمل بر روش­هایی است که اجازه مبادله در بین شاخص ­ها در آن­ها مجاز است. یعنی تغییری (احتمالاً کوچک) در یک شاخص می ­تواند توسط تغییری مخالف در شاخص (یا شاخص­ های) دیگر جبران شود(آذر، رجب زاده، ۱۳۸۱). این مدل شامل سه زیر گروه می­گردد که در شکل (۳-۲) مشخص است.

شکل۳-۲: انواع مدل­های تصمیم ­گیری در روش مدل چند شاخصه

۳-۷-۳-معرفی تکینک فرایند تحلیل سلسله مراتبی^[۷۱]

فرایند تحلیل سلسله مراتبی توسط ساعتی در سال ۱۹۷۱ توسعه داده شد و هدفش ایجاد ساختار در تصمیم‌گیری که تحت تاثیر چندین عامل مستقل هستند، بود(ساعتی^[۷۲] ،۲۰۰۰). یک مسئله پیچیده را می‌توان به چندین مسئله فرعی به صورت سطوح زنجیره‌ای یا سلسله مراتبی تجزیه نمود که هر سطح نشان دهنده مجموعی از معیارها یا نسبت‌های مرتبط با هر مسئله فرعی است. سطح بالای زنجیره، آرمان مسئله است و سطوح میانی بیانگر عوامل مرتبط به سطوح پایین‌تر هستند. سطح آخر شامل گزینه‌ها یا فعالیت‌هایی است که برای دسترسی به آرمان بایستی در نظر گرفته شود. فرایند تحلیل سلسله مراتبی با در نظر گرفتن اهمیت هر عامل و تاثیرات آن برای حل مسئله، به مقایسه عوامل می‌پردازد. فرایند تحلیل سلسله مراتبی کاربرد وسیعی در تصمیم‌گیری دارد و کاربردهای متعدد آن نیز منتشر شده است (شیم ات آل ^[۷۳] ،۱۹۸۹).

در علم تصمیم‌گیری که در آن انتخاب یک راهکار از بین راهکارهای موجود و یا اولویت‌بندی راهکارها مطرح است،‌ چند سالی است که روش های تصمیم‌گیری با شاخص‌های چند‌گانه‌^[۷۴]جای خود را باز کرده‌اند. از این میان روش تحلیل سلسله مراتبی بیش از سایر روش‌ها در علم مدیریت مورد استفاده قرار گرفته‌است. تحلیل سلسله مراتبی یا به عبارت دیگر فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از محبوب‌ترین و پر کاربرد‌ترین روش‌های تصمیم‌گیری است که بحث را با معرفی آن آغاز می‌کنیم.

در ارزیابی هر موضوعی ما نیاز به معیار اندازه‌گیری با شاخص داریم، انتخاب شاخص مناسب به ما امکان می‌دهد که مقایسه درستی بین جایگزینی‌ها یا آلترناتیوها به عمل آوریم. اما وقتی که چند یا چندین شاخص برای ارزیابی در نظر گرفته می‌شود، کار ارزیابی پیچیده می‌شود و پیچیدگی کار زمانی بالا می‌گیرد که معیار‌های چند یا چندین‌گانه باهم در فضا و از جنس‌های مختلف باشند. در این هنگام کار ارزیابی و مقایسه از حالت ساده تحلیلی که ذهن قادر به انجام آن است خار ج می‌شود و به یک ابزار تحلیل عملی قوی نیاز خواهد بود. یکی از ابزارهای توانمند برای چنین وضعیت‌هایی (فرایند تحلیل سلسله مراتبی) است. این روش برای سطح‌بندی و درجه‌بندی استفاده می‌شود گاها برای تحلیل‌های اجتماعی و اقتصادی نیز ممکن است به کار رود.

فرایند تحلیل سلسله مراتبی که اولین بار توسط توماس ال. ساعتی عراقی الاصل در دهه ۱۹۸۰ ابداع گردید. فرایند تحلیل سلسله مراتبی ‌منعکس کننده رفتار طبیعی و تفکر انسانی است. این تکنیک، مسائل پیچیده را بر اساس آثار متقابل آن ها مورد بررسی قرار می‌دهد و آن ها را به شکلی ساده تبدیل کرده به حل آن می‌پردازد.

ماده ۵۱ پروتکل اول نیز مقرر می‌دارد:

اعمال تهدیدهای خشونت آمیزی که منظور اصلی از آن ایجاد رعب و وحشت در میان سکنه غیر نظامی باشد، ممنوع می‌باشد.

همچنین مواد ۵۲ پروتکل اول نیز در قالب ممنوعیت حملات کورکورانه چنین مفهومی را در بر دارد.

در بستراین مواد مهمترین عنصر عمل تروریستی در جریان یک مخاصمه مسلحانه بین‌المللی قصد گستراندن ترور در میان غیر نظامیان می‌باشد. بر این اساس تروریسم، شامل حمله بر علیه اهداف و اشخاص غیر نظامی است یا شامل حملات غیر قابل تفکیکی است که معمولاً به ارعاب و وحشت جمعیت غیر نظامی منجر می شود. لذا در جریان یک مخاصمه مسلحانه، طبیعتاً بمباران یک هدف نظامی نزدیک به مناطق مسکونی که منجر به ارعاب و وحشت غیر نظامیان می شود ممنوع می‌باشد و یک عمل تروریستی قلمداد می شود. البته اگر اقدامات ترویستی سبب درد و رنج شدید روی نظامیان شود، نقض شدید کنوانسیون های چهار گانه ژنو محسوب شده و جنایات جنگی نیز قلمداد می‌شوند. در چنین صورتی مر تکبین این اقدمات بایستی بر اساس اصل صلاحیت جهانی، به عنوان جنایتکار مورد تعقیب و محاکمه قرار گیردند یا حتی بر طبق اساسنامه ICC (ماده ۸۵) در صلاحیت آن مرجع قرار گرفته و محاکمه مجازات شوند. علاوه بر قواعد کلی حقوق بشر دوستانه (ماده۳۳ کنوانسیون چهارم و مواد ۵۱ و ۵۲ پروتکل الحاقی اول) که به طور کلی اقدامات تروریستی را ممنوع می‌کند حمله به سایر اهداف به منظور اشاعه رعب و وحشت در میان جمعیت غیر نظامی ممنوع است. آن ها معمولاً شامل نیازهای ویژه به حمایت می‌شوند مثل حمایت از اموال فرهنگی در موقع مخاصمات مسلحانه .لذا در زمان مخاصمه مسلحانه بین‌المللی، هر گونه اقدامات تروریستی بر علیه اموال و اشخاص غیر نظامی ممنوع است.

اما آیا حقوق بشردوستانه بین‌المللی در یک مخاصمه مسلحانه بین‌المللی از افراد نظامی در قبال اقدامات تروریستی حمایت می‌کند؟ جواب ‌به این سوال خیلی روشن نیست. بدین خاطر که:

۱) سربازان و رزمندگان، خود اهداف نظامی هستند و آن ها قانوناً حق دارند متوسل به خشونت شوند و بر علیه آن ها توسل به خشونت صورت گیرد

۲) چیزی که ممکن است یک عمل تروریستی بر علیه افراد غیر نظامی محسوب شود ممکن است عملی مشروع و و مجاز بر علیه نظامیان تلقی شود.^[۶۴]

لذا به نظر می‌رسد در کل دایره حمایت از نظامیان در مخاصمات مسلحانه کمتر باشد. اما با وجود این مهمترین ممنوعیت در این خصوص، ممنوعیت به کار بردن وسایل و شیوه های جنگی است؛ مثل ممنوعیت به کارگیری سلاح‌های ممنوعه و ممنوعیت زنهار ندادن یا انجام عمل خائنانه. لذا در این محدوده اگر اقدامات تروریستی صورت گیرد به شدت ممنوع بوده و ممکن است آن ها یک جنایت جنگی تلقی شوند.^[۶۵]

الف- نحوه بر خورد با بازداشت شدگان

در خصوص اسراء نیز، هر گونه خشونت بر علیه آن ها، شدیداًً ممنوع شده است. بر طبق ماده ۱۷ کنوانسیون سوم ژنو، هیچگونه شکنجه بدنی یا روحی و هیچگونه فشاری نباید به اسیران جنگی وارد آید. اسیرانی که از دادن اطلاعات خودداری می‌کنند نباید مورد تهدید یا دشنام قرار گرفته و در معرض ناراحتی قرار گیرند. لذا اقدامات تروریستی که منجر به ارعاب و وحشت میان اسراء شود، ممنوع می‌باشد.

چنین اسیرانی نبایستی به خاطر صرف مشارکت در جنگ محاکمه و مجازات شوند. تنها اگر آن ها مرتکب جنایات جنگی شوند بایستی مورد محاکمه واقع شوند. اما اگر در خصوص وضعیت اسیر بودن آن ها شکّی حاصل شود یک مرجع صالح برای رسیدگی ‌به این موضوع بایستی ایجاد شود.

در خصوص غیر نظامیانی که در جریان یک مخامصه مسلحانه و در چارچوب مبارزه باتروریسم دستگیر می‌شوند نیز ماده ۳۳ مقرر می‌دارد:

تنبیهات دسته جمعی بر علیه اسراء و ارعاب و ترور آن ها ممنوع است لذا بر علیه آن ها هیچگونه اقدام تروریستی قابل توجیه نیست این ها مشمول کنوانسیون چهارم ژنو می‌باشند. بر خلاف اسرا صرف مشارکت مستقیم این افراد در مخاصمات مسلحانه می‌تواند جرم محسوب شده و مورد محاکمه و مجازات واقع شود. این گونه افراد ممکن است حتی پس از پایان مخاصمات و تا زمان انجام محاکمه در اختیار کشور بازداشت کننده قرار داشته باشند.

ب- وضعیت جنبش های آزادیبخش ملی

مبارزات نهضتهای آزادیبخش ملی بر طبق پروتکل الحاقی اول، یک مخاصمه مسلحانه بین‌المللی تلقی شده و در صورت مبارزه با آن ها در قالب مبارزه با تروریسم، کلیه قواعد حقوق بشر دوستانه حاکم بر مخاصمات مسلحانه بین‌المللی بر آن ها حاکم خواهد بود. لذا ممنوعیت اقدامات تروریستی در حین مخاصمه بر جنگ های آزادیبخش ملی نیز اعمال می شود.

بر طبق مواد ۴۳ و ۴۴ پروتکل الحاقی اول، هیچگونه تفکیکی میان نیروهای مسلح نظامی و شبه نظامیان صورت نگرفته است. لذا اعضای نهضت های آزادیبخش ملی حتی در قالب نیروهای شبه نظامی نیز نبایستی مرتکب اقدام تروریستی شوند و ارتکاب چنین اقداماتی ممنوع می‌باشد. لذا هر کسی در یک مخاصمه مسلحانه شرکت کند ملزم به رعایت قاعده ممنوعیت ارتکاب اقدام تروریستی می‌باشد.

بند سوم – تروریسم در مخاصمه مسلحانه غیر بین‌المللی

قواعدی که اقدامات تروریستی را در چارچوب مخاصمه مسلحانه غیر بین‌المللی ممنوع می‌کند اساساً مشابه آن قواعدی هست که این اقدامات را در مخاصمه مسلحانه بین‌المللی ممنوع می‌کند. ماده ۳ مشترک در یک عبارت پردازی کلی بدون اشاره مستقیم به تروریسم بسیاری از اقدامات تروریستی را عملاً ممنوع می‌کند. بر طبق آن با غیر نظامیان بایستی با اصول انسانیت رفتار شود. گروگانگیری، رفتار بی رحمانه،آزار، شکنجه و ….. ممنوع است.

همچنین ماده ۴ ( پاراگراف۲) و ماده ۱۳ (پاراگراف ۲ )پروتکل الحاقی دوم نیز موید این امر هستند. به موجب این مواد اعمال و تهدیدات خشونت آمیزی که هدف اولیه آن گسترش ترور و وحشت در میان جمعیت غیر نظامی باشد ممنوع است. مواد ۴و۱۳ بصراحت از عناوین ترور و تروریسم استفاده می‌کنند.

از طرف دیگر نگهداری موجودی ها هزینه هایی نیز به دنبال دارد. هزینه اصلی در نگهداری موجودی ها، امکان کاهش قیمت اقلام بازار و تحمل زیان توسط واحد انتفاعی است. کاهش قیمت ممکن است به دلیل پیشرفت های تکنولوژیکی و ارائه محصولات مرغوبتر به بازار واقع شود(شباهنگ، ۱۳۷۲، ۸۴). وجوهی که در قالب موجودی ها حبس شده اند، نمی توانند در پروژه های دیگر سرمایه گذاری شده و برای شرکت ایجاد بازده نمایند. (عربصالحی و رهروی،۱۳۹۰، ۱۹۷). هزینه های انبارداری و بیمه نیز باید پرداخت شوند. علاوه بر این، سرقت شدن، صدمه دیدن، ضایع شدن و از مد افتادگی نیز به نوبه خود هزینه هایی را به شرکت تحمیل می‌کنند(بریلی و همکاران، ۲۰۰۴).

در سال های اخیر شرکت ها از روش های نوینی در نگهداری موجودی ها مانند سیستم برنامه ریزی نیازمندی های کالا (MRP)، موجودی به هنگام (JIT) و برنامه ریزی منابع سازمانی (ERP) بهره مند شده اند و از این روش ها، به گونه ای با اهمیت، موفق به کاهش مقادیر موجودی کالای خود شده و وجه نقد حبس شده در قالب موجودی کالا را کاهش داده‌اند(عربصالحی و رهروی،۱۳۹۰، ۱۹۷).

۲-۲-۱۲-۳٫ مدیریت حساب های دریافتنی:

حساب های دریافتنی معرف جمع اعتباراتی است که واحد انتفاعی به مشتریان خود اعطا می‌کند. از نظر مدیر مالی، مبلغ ریالی حساب های دریافتنی را به دوبخش می توان تقسیم کرد: یک بخش معرف وجوه نقدی است که واحد انتفاعی برای تهیه و تدارک کالاهای فروش رفته پرداخت ‌کرده‌است. و بخش دیگر نیز عبارت است از تفاوت بین وجوه نقد پرداخت شده و قیمت های کالاهای فروش رفته. وجوه نقد پرداخت شده سرمایه گذاری واقعی واحد انتفاعی در حساب های دریافتنی است و باقی مانده این حساب، معرف سود حسابداری است(شباهنگ، ۱۳۷۲، ۸۲).

تصمیم گیری اساسی مربوط به حساب های دریافتنی، تعیین سقف اعتبارات اعطایی به مشتریان و شرایط حاکم بر آن است. واحد های انتفاعی معمولا به سه گروه از مشتریان اعتبار اعطا می‌کنند. این گروه ها عبارتند از اشخاص حقیقی، سایر واحد های انتفاعی و ارگان های دولتی(شباهنگ، ۱۳۷۲، ۸۲).

بریلی و همکارانش(۲۰۰۴)، معتقدند که مدیریت سیاست اعتباری شرکت شامل گام های زیر است:

گام اول، شرکت ها باید راجع به شرایط اعتباری که تحت آن شرایط اقدام به فروش کالای خود به مشتریان می نمایند تصمیم گیری کنند.گام دوم، شرکت ها باید شواهدی را در خصوص وضعیت اعتباری مشتریانی که به آن ها فروش نسیه انجام می‌دهند به دست آورند. گام سوم، شرکت باید تحلیل اعتباری انجام دهد. ‌به این معنی که مشتریان ریسک دار و بدون ریسک را در خصوص اجرای تعهدات قرارداد، تجزیه تحلیل کند. گام چهارم، شرکت باید خط مشی اعتباری خود را ترسیم کند. ‌به این معنی که تعیین کند تا چه اندازه حاضر است به مشتریان خود اعتبار دهد. گام پنجم، شرکت اقدام به فروش اعتباری کرده و طی خط مشی اعتباری، اقدام به وصول مطالباتش کند(عربصالحی و رهروی،۱۳۹۰، ۱۹۷و۱۹۸).

اعطای اعتبار تجاری، فروش را تحریک می‌کند؛ زیرا به خریداران اجازه می‌دهد که کیفیت محصولات و خدمات را قبل از پرداخت بررسی کنند و بدین طریق اطلاعات نامتقارن بین خریدار و فروشنده را کاهش می‌دهد. به علاوه اعتبار تجاری یکی از مهمترین معیارهای انتخاب تامین کننده است. این کار باعث تشویق مشتریان برای به دست آوردن کالا در زمان تقاضای کم آن می شود؛ هزینه های معامله را کاهش می‌دهد؛ و ارتباطات بلند مدت مشتری و عرضه کننده را تقویت می‌کند(کابالرو، ۲۰۱۲، ۵۱۹).

طبق نظر لانگ و همکاران معاملات اعتباری و فروش های نسیه، وسیله ای برای جذب مشتریان جدید است و بسیاری از شرکت ها در تلاش هستند تا استانداردهای اعتباری خود را در جهت جذب مشتریان جدید تغییر دهند. در نتیجه با توجه به سرمایه گذاری های مهم در حساب های دریافتنی به وسیله بسیاری از شرکت‌های بزرگ، مدیریت اعتبارات می‌تواند تاثیر مهمی بر روی سودآوری شرکت و در نتیجه ارزش آن داشته باشد(فتحی و توکلی، ۱۳۸۸ ،۱۰۷).

عرضه کنندگان کالا و خدمات نسبت به بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری، برای اعطای اعتبار به مشتریان در جایگاه بهتری قرار دارند. چرا که می‌توانند به منظور فرستادن نوعی هشدار به مشتری، ارائه کالا و خدمات را به او قطع کنند. از طرف دیگر، عرضه کنندگان ممکن است نقش یک عامل فراهم کننده نقدینگی را برای مشتریان بازی کنند که در صورت عدم توان بازپرداخت این نقدینگی توسط مشتریان، رابطه تجاری بین شرکت و مشتریان به خطر می افتد(کنات، ۲۰۰۵).

۲-۲-۱۳٫ سرمایه در گردش و تامین مالی کوتاه مدت

در یک واحد تولیدی، تامین مالی کوتاه مدت اغلب برای پشتیبانی سرمایه گذاری موقت در دارایی های جاری و فایق آمدن بر معضلات حبس نقدینگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مدیر مالی پس از برنامه ریزی سرمایه گذاری در دارایی های جاری و پیش‌بینی منابع مورد نیاز شرکت در سال آینده می بایست به فکر تامین مالی خود باشد و ‌در مورد نحوه تامین مالی تصمیم گیری نماید. در روش تأمین مالی کوتاه مدت که با هدف تأمین مالی سرمایه گذاری های موقت انجام می شود، از ظرفیت های موجود در صورت های مالی و اعتبارات کوتاه مدت استفاده می‌گردد که در ذیل به اهم آن اشاره می شود(شایگان فرد، ۱۳۹۱، ۱۲۸).

1. 1. اعتبارات تجاری(خرید نسیه کالا): اعتبار تجاری حاصل خرید نسیه کالا یا خدمات از فروشندگان است. با توجه به اینکه بین دریافت و پرداخت شرکت ها فاصله زمانی وجود دارد، این نوع تامین مالی که حاصل مبادلات جاری شرکت هاست می‌تواند آن ها را در فرایند تأمین مالی یاری رساند. ویژگی جالب توجه اعتبار تجاری به عنوان تامین مالی این است که با افزایش خریدهای شرکت، افزایش می‌یابد و از آنجایی که ناشی از عملیات تجاری است نوعی تامین مالی خودکار محسوب می شود. این روش از جمله کم هزینه ترین شیوه های تامین مالی برای به دست آوردن موجودی مواد یا کالا به حساب می‌آید که از جمله مزایای آن می توان به سهولت دسترسی، نداشتن هزینه، عدم نیاز به وثیقه و عدم سختگیری طلبکاران به ویژه در وضعیتی که شرکت دچار مشکلات مالی باشد، اشاره کرد. با این حال ، اشکال عمده این روش آن است که در صورت بروز مشکلات نقدینگی، حساب های پرداختنی شرکت متورم شده و باعث از دست رفتن تخفیفات نقدی و کاهش درجه اعتباری بنگاه می شود. این ابزار به ویژه طی برنامه اول توسعه مورد استفاده واقع شده است. درخلال برنامه اول توسعه حجم عظیمی از مواد اولیه، کالاهای واسطه ای و سرمایه ای در قالب یوزانس ‌به این شیوه تأمین مالی گردید. با این حال ، از آنجایی که تأمین مالی انجام شده از این محل جهت توسعه طرح های سرمایه گذاری بلندمدت در کشور مورد استفاده قرار گرفت، اما ماهیت تأمین مالی انجام شده کوتاه مدت بود، بازپرداخت آن به کسب در آمدهای نفتی منوط گردید و کاهش درآمدهای نفتی در سال های ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ موجب بروز بحران بدهی های خارجی در این سال ها گردید و از آن زمان این روش در تأمین مالی خارجی در اولویت قرار ندارد. به علاوه تحریم های بین‌المللی استفاده از این شیوه تأمین مالی را محدود نموده است(شایگان فرد، ۱۳۹۱، ۱۲۹).