Choi.y., levesque.M , Shepherd.d (2007).When should entrepreneurs or delay opportunity exploitation?, Journal of Business Venturing
Dutta , K., D. and Crossan M., M. (2005), The Nature of Entrepreneurial Opportunities: Understanding the Process Using the 4I Organizational Learning Framework, Baylor University.
Dubin, R. (1978). Theory Building. 2nded. New York: the Free Press.
De Koning, A. (1999). Conceptualizing Opportunity Recognition as a Socio-Cognitive Process. Centre for Advanced Studies in Leadership, Stockholm.
Endsley, M. (1995). Toward a Theory of Situation Awareness in Dynamic Systems. Hum. Factors 37 (1), 32, 64.
Fuduric, N. (2008). Individuals & Opportunities: A resource-based and institutional view of entrepreneurship. Aalborg.
Gaglio, M. & Katz A. (2001). The Psychological Basis of Opportunity Identification: Entrepreneurial Alertness, Small Business Economics Vol. 16: 95–۱۱۱, ۲۰۰۱.
Hayek, F. (1945). The Use of Knowledge in Society. The American Economic Review, 35(4): 5190-530.
Hills, G., Lumpkin, G., & Singh, R. (1997). Opportunity Recognition: Perceptions and Behaviors of Entrepreneurs. Frontiers of Entrepreneurship Research. Babson College, Wellesley, MA, 203–۲۱۸٫
Hills, G. (1995). Opportunity Recognition by Successful Entrepreneurs: A Pilot Study. Frontiers of Entrepreneurship Research. Babson College, Wellesley, MA, 103–۱۲۱٫
Long, W. & McMullan, W. E. (1984). Mapping the New Venture Opportunity Identification process. In J.A. Hornaday, et al. (Eds.), Frontiers of Entrepreneurship Research. Wellesley, MA: Babson College, 567-590.
Lumpkin. G., Bergmann. B. Lichtenstein. D. (2005). The Role of Organizational Learning in the Opportunity‐Recognition Process, Wiley Online Library.
Ozgen. E., Baron. R. (2007). Social sources of information in opportunity recognition: effects of mentors, industry networks, and professional forums, Journal of Business Venturing 22, 174–۱۹۲٫
Pedamallu, C.S., Ozdamar, L., Akat, H., Weber, G.W., & Ozsoy, A. (2011). Retrieved form: Http://www.merriam-webster.com/dictionary/opportunity/ in 10/27/2013.
Schumpeter, J. (1934). The Theory of Economic Development. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
Schumpeter, J. (1975). Capitalism, Socialism and Democracy, New York: Harper and Row.
Sigrist, B. (1999). Entrepreneurial Opportunity Recognition, A presentation at the Annual UIC/AMA symposium at Marketing/Entrepreneurship Interface, Sofia-Antipolis, France.
Singh, R., Hills, G., Lumpkin, G., & Hybels, R. (1999). The Entrepreneurial Opportunity Recognition Process: Examining the Role of Self-Perceived Alertness and Social Networks, Academy of Management Meeting Best Paper Proceedings. Chicago, Illinois, August 10.
Shane, S. (2000). Prior Knowledge and the Discovery of Entrepreneurial Opportunities. Organization Science. 11 (4), 448–۴۶۹٫
Shane, S., & Venkataraman, S. (2000). The Promise of Entrepreneurship as a Field of Research, Academy of Management Review 25(1): 217-226.
Shane, S. (2003). A General Theory of Entrepreneurship, Cheltenham: Edward Elgar.
Sarasvathy, S., Dew, N., Velamuri, R. & Venkataraman, S. (2002). Three Views of Entrepreneurial Opportunity, In International Handbook of Entrepreneurship, Audretsch and Acs, Eds.
Shepherd, A., D., Mcmullen, S. J., And, Jennings, P. (2007). The Formation of Opportunity Beliefs: Overcoming Ignorance and Reducing Doubt, Strategic Entrepreneurship Journal.
Smith, R., B., Matthews, H., C., and Schenkel, T., M., (2009); Differences in Entrepreneurial Opportunities: The Role of Tacitness and Codification in Opportunity Identification, Journal of Small Business Management
Timmons, J., Muzyka, D., Stevenson, H., & Bygrave, W. (1987). Opportunity Recognition: The Core of Entrepreneurship. In: Churchill, N.C., et al. (Eds.), Frontiers of Entrepreneurship Research, Babson College, Wellesley, MA.
Ucbasaran, D., Westhead P., and Wright M., (2007); The extent and nature of opportunity identification by experienced entrepreneurs; Journal of Business Venturing
Vaghely. P., Julien. P. (2008). Are opportunities recognized or constructed? An information perspective on entrepreneurial opportunity identification, Journal of Business Venturing,1-14
Robert M. Grant, Contemporary Strategy Analysis: Text and Cases,2013

پیوست­ها:

الف: پرسشنامه پایان نامه

با سلام و عرض ادب خدمت شما
دانشگاه­ های امروزی برای موفقیت علاوه بر توجه به فرصت­های کنونی باید به فرصت­های که در آینده به ­وجود می­آیند نیز توجه کنند. دستیابی به این فرصت­ها الزاماتی دارد که در طی یک فرایند بدست می­آیند نه به صورت آنی، بدلیل اهمیت این موضوع، این پایان نامه­ در مقطع کارشناسی ارشد با عنوان” طراحی مدل تشخیص فرصت­های کارآفرینانه­ی دانشگاهی؛ مطالعه­ موردی دانشگاه شاهد” در حال پژوهش می­ باشد. هدف از انجام این پژوهش ارائه­ مدلی است که به تشخیص فرصت های کارآفرینانه­ی دانشگاهی بپردازد. پیشاپیش از همکاریتان به خاطر جواب دادن به سوالات سپاسگزارم.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جنسیت: زن مرد
سن: ۲۰تا۳۰ ۳۱تا۴۰ ۴۱ تا۵۰ ۵۰به بالا
تحصیلات:دیپلم کاردانی کارشناسی کاشناسی ارشد دکتری
علاقه ­مندی شما به حوزه­ کارآفرینی: خیلی زیاد زیاد نظری ندارم کم خیلی کم
مطالعه شما در حوزه­ کارآفرینی : خیلی زیاد زیاد نظری ندارم کم خیلی کم
در حوزه­ فعالیت کارآفرینی: فعالیتی نمی­کنم در حوزه­ پژوهش فعالیت می­کنم
کسب و کاری را ایجاد نموده­ام .

شکل ۲-۱ مراحل فرایند کشف دانش و جایگاه داده کاوی(آخوندزاده نوقابی، ۱۳۸۸).
انواع داده کاوی
در عمل دو هدف مهم و اساسی داده کاوی، پیش بینی^[۱۲] و تشریح^[۱۳] است. در پیش بینی، بعضی از متغیرها یا حوزه هایی از مجموعه های داده ای به منظور پیش بینی ارزش ناشناخته یا آینده ی داده های دیگر مورد استفاده قرار می گیرند، از سوی دیگر تشریح، بر یافتن الگوهای تشریحی داده ها که می توانند به وسیله انسان تعبیر شوند تمرکز می نماید. در نتیجه داده کاوی را می توان در یکی از گروه های زیر جای داد:

• • • در داده کاوی پیش بینی کننده با بهره گرفتن از داده ها، مدل هایی برای پیش بینی مقادیر متغیرهای مورد نظر تولید می گردد.

    (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• • داده کاوی تشریحی با بهره گرفتن از الگوهایی که در اعداد می یابد به تجزیه و تحلیل و علت یابی یک یا چند پدیده می پردازد.

ازنظر پیش بینی کننده، هدف از داده کاوی تولید مدلی است که با بهره گرفتن از یک کد اجرایی، وظایفی چون پیش بینی، دسته بندی، تخمین مقدار، تخمین عملکرد و غیره را انجام دهد.
از نظر تشریح کننده، هدف حصول درکی کامل از سیستم تحلیل شده به وسیله الگوهای پنهان در آن و روابط درون مجموعه های داده ای است(مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران ۱۳۸۸، ص ۳).
دلایل استفاده از داده کاوی
در سال های اخیر استفاده از تکنیک های داده کاوی رشد بسیار سریعی داشته است که از دلایل این امر می توان به موارد ذیل اشاره کرد(Gupta 2006):

1. 1. سهولت تولید داده ها با بهره گرفتن از پردازش تحلیلی برخط^[۱۴].

1. 1. افزایش داده های ایجاد شده از طریق ابزارهای الکترونیکی از قبیل تراکنش های خرید، عملیات بانک، کارت های اعتباری و ماهواره ها.

1. 1. افزایش داده های ایجاد شده از طریق صفحات وب.

1. 1. افزایش حجم ابزاهای ذخیره داده ها شامل انواع حافظه ها.

1. 1. کاهش هزینه های پردازش اطلاعات.

1. 1. وجود محیط های رقابتی با توجه به جهانی شدن کسب و کار.

1. 1. وجود نرم افزارهای مفید داده کاوی.

پیش نیازهای یک داده کاوی موفق
برای انجام یک داده کاوی موثر، لازم است قبل از شروع به موارد زیر توجه داشت(Gupta 2006):

1. 1. ضمن آشنایی کامل با موضوع مورد بحث، مسئله ی داده کاوی به درستی تعریف و تبیین شده باشد.

1. 1. داده ها موجود باشند.

1. 1. داده های موجود مرتبط، کافی، مناسب و پاک سازی شده باشند.

1. 1. مسئله با روش های پرس و جو یا سایر ابزارهای کار با بانکهای اطلاعاتی قابل حل نباشد.

1. 1. نتایج حاصل از داده کاوی قابل اجرا و عملیاتی باشد.

مراحل فرایند داده کاوی ( استاندارد ^[۱۵]CRISP-DM )
فرایند CRISP-DM یک متدولوژی استاندارد داده کاوی می باشد که در اواخر سال ۱۹۹۶ توسط سه شرکت بزرگ دایملر کرایسلر (بنز)^[۱۶]، SPSS، و NCR ایجاد گردید. این متدولوژی، یک مدل فرایندی برای داده کاوی ارائه می دهد که مروری بر چرخه ی عمر هر پروژه ی داده کاوی بوده و شامل مراحل متناظر با یک پروژه، وظایف مربوطه و ارتباط بین این وظایف می باشد.
گام های این متدولوژی در ادامه بیان شده است.
شکل۲-۲ مراحل فرایند CRISP-DM (Gupta,2006)
چرخه ی عمر یک پروژه ی داده کاوی، شامل ۶ مرحله می باشد که در شکل۲-۲ نشان داده شده است. توالی این مراحل انعطاف پذیر می باشد و برگشت به مراحل قبلی و مسیر های آزاد بین مراحل گاهی مورد نیاز است. جهت پیکان هایی که در شکل مشاهده می گردد، بیان کننده ی مهم ترین و تکراری ترین وابستگی های بین مراحل می باشد.
شناخت کسب و کار^[۱۷]
در این مرحله لازم است که اهداف پروژه و نیازها از دیدگاه کسب و کار به طور مشخص تبیین شود. توجه به این مرحله بسیار ضروری است و با شناخت کامل اهداف می توان از قابلیت های داده کاوی بهترین استفاده را کرد و الگوریتم مناسب را انتخاب نمود(هن و کمبر ۲۰۰۶).
گام های این مرحله عبارتند از:

• • تعیین اهداف کسب و کار ( مفاهیم اولیه، اهداف و معیارهای موفقیت).

• • ارزیابی موقعیت ( موجودی منابع، نیازمندی ها، فرضیه ها و محدودیت ها، ریسک ها و روابط، اصطلاحات و هزینه و فایده).

• • تعیین اهداف داده کاوی ( اهداف داده کاوی و معیار موفقیت).

• • تولید طرح پروژه.

شناخت داده ها^[۱۸]
در این مرحله مواردی از قبیل موجود بودن داده ها، محرمانگی داده ها، چگونگی دسترسی به داده ها و میزان سیستمی بودن داده ها بررسی می شود. تحلیل صحیح در این مرحله ممکن است به تجدید نظر در مرحله یک (شناخت کسب و کار) بیانجامد. جمع آوری و آشنایی با داده ها، شناخت مسائل مربوط به کیفیت داده ها و مشاهده ی اطلاعات اولیه ی نهانی یا زیرمجموعه های داده ها که ممکن است برای آنالیز جالب باشند از وظایف این مرحله است (هن و کمبر ۲۰۰۶).
گام های این مرحله عبارتند از:

• • جمع آوری اولیه داده ها

• • توصیف داده ها

• • شناسایی داده ها

• • تایید کیفیت داده ها

۱-۷ : محدودیت­های پژوهش
همکاری محدود بعضی از مدیران در زمینه همکاری با محقق در تکمیل چک لیست­ها و ارائه اطلاعات
مشخص نبودن ساعت کاری سالن­های ورزشی در ایام هفته به ویژه در ماه مبارک رمضان جهت مراجعه به اماکن ورزشی و تکمیل چک­لیست­ها
۱-۸ : تعریف واژه ­ها و اصطلاحات
مناسب­سازی: اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل و نقل است به طوری که افراد معلول قادر باشند تا آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و ساختمان­های عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهره­مند شوند(سازمان بهزیستی ایران). در این تحقیق، منظور از مناسب­سازی، بررسی نحوه ساخت و ساز اماکن ورزشی متناسب با شرایط و وضعیت جسمانی جانبازان و معلولین و نیز امکان استفاده­ی مستقل از این اماکن ورزشی برای جانبازان و معلولین می­باشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

معلول: به افرادی که دارای معلولیت بوده و با وسایل کمکی مانند: ویلچر، عصا، واکر، کراچ، عینک‌های ذره‌بینی، سمک و… یا بدون علایم ظاهری در جامعه زندگی می­ کنند، معلول گفته می‌شود. نام دیگر آنان افراد با نیازهای ویژه است. زیرا نیازهای آنان متفاوت با نیازهای افراد دیگر می‌باشد(قربانی، ۱۳۸۹،ص۱). در این پژوهش، معلول به کلیه افرادی که دارای نقص یا کمبود در یکی از اعضای بدن خود و یا مشکلات جسمانی، حرکتی و روانی هستند؛ اطلاق می­ شود.
معلولیت: سازمان بهداشت جهانی معلولیت را این­گونه تعریف می­ کند، معلولیت هر نوع کمبود یا فقدان توانایی(ناشی از اختلال) که فعالیت فرد را برای انجام امری به روشی که افراد عادی انجام می­ دهند، محدود سازد یا دامنه فعالیت وی را از حالت طبیعی خارج نماید(نقی­زاده طاهریان، ۱۳۸۵، ص۲). در این تحقیق منظور از معلولیت، هر نوع کمبود یا فقدان توانایی انجام فعالیت­های روزمره و عادی، به دلیل اختلال، بیماری و سایر موارد می­باشد.
اماکن ورزشی: به طور کلی و عام به تمام فضاهایی که امکان اجرای ورزش، فعالیت­های جسمانی و حرکات ورزشی و تفریحی برای کلیه افراد یک جامعه در آن­ها وجود داشته باشد، می ­تواند اماکن ورزشی محسوب گردد (مرندی، ۱۳۸۸، ص۷). در این تحقیق منظور از اماکن ورزشی، کلیه سالن­ها و فضاهای ورزشی شهر تبریز می­باشد.
سالن ورزشی: مکان سرپوشیده یا مسقفی که برای یک یا چند فعالیت ورزشی آماده شده و در آن تجهیزات ورزشی ثابت یا موقت پیش بینی شده ­اند (بای، ۱۳۸۷). در این تحقیق منظور از سالن ورزشی، مکانی است که نحوه استفاده از آن چند منظوره و از سوی بخش خصوصی یا دولتی برای ارائه خدمات ورزشی استفاده می­ شود.
مجموعه ورزشی: مجموعه ورزشی طبعاً جامع­ترین واژه برای یک مکان ورزشی است و باید مکانی باشد که در آن انواع ورزش­ها وجود داشته باشد (صدری، ۱۳۷۰).
ورزشگاه: از نظر لغوی، هر نوع مکان ورزشی می ­تواند ورزشگاه باشد. ورزشگاه به مکانی گفته می­ شود که در آن امکانات انواع ورزش­ها یا لااقل چند ورزش وجود داشته باشد. از این رو ورزشگاه می ­تواند نامی عام باشد که برای انواع مکان­های ورزشی به کار رود (صدری، ۱۳۷۰).
ژیمنازیوم^[۱]: یک محدوده و فضای مسطح سرپوشیده است. خطوط باریکی بر روی سطح آن کشیده شده و معمولاً برای ورزش­هایی همچون بسکتبال، والیبال، هاکی، فوتسال و غیره مورد استفاده قرار می­گیرد (صدری، ۱۳۷۰). منظور از آن در این تحقیق فضای ورزشی سرپوشیده که دارای کاربری چند منظوره می­باشد.
مدیر اماکن ورزشی: مدیر اماکن ورزشی فردی است که مسئول اجرای تصمیمات قانونی می­باشد. در این تحقیق منظور از مدیر اماکن ورزشی فردی است که مسئولیت اداره و کنترل یک سالن یا یک مجموعه ورزشی را بر عهده دارد (بای، ۱۳۸۷).
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱ : مقدمه
در این فصل به مطالعه مبانی نظری و پیشینه تحقیق پرداخته شده است. در مبانی نظری درباره موضوعات و استانداردهای مربوط به ورزش جانبازان و معلولین و چگونگی مناسب­سازی سالن­ها و اماکن ورزشی برای استفاده جانبازان و معلولین بحث شده و در پیشینه تحقیق به تحقیقات مرتبط انجام شده در ایران و خارج از کشور درباره این تحقیق اشاره شده است.
۲-۲ : مبانی نظری
۲-۲-۱ : مقدمه
بدون شک سلامت یک جامعه به میزان گرایش مردم به فعالیت­های سالم ورزشی و تحرک جسمی آن­ها وابسته است و یقیناً تربیت بدنی و ورزش یکی از سالم­ترین و مفیدترین فعالیت­هایی است که افراد جامعه می­توانند در اوقات فراغت به آن روی آورند (عابدی، ۱۳۸۰).
از یک سو امروزه باور بسیاری از صاحب نظران بر آن است که برای رشد و بالندگی ورزش کشور و نیز به منظور بهبود بخشیدن به رشد اصلح دانش آموزان و دانشجویان در تمامی ابعاد شناختی، طرز تفکر و روانی- حرکتی، ارائه برنامه ­های کامل تربیت بدنی از مهم­ترین نیازها محسوب می­ شود (کلانترزاده، ۱۳۸۰)؛ و از سویی دیگر علاقه نسل جوان اعم از کودکان و نوجوانان و جوانان به انجام فعالیت­های ورزشی و استفاده از امکانات جهت انجام آن روز به روز افزایش می­یابد، از این رو فعالیت­های تربیت بدنی در آموزش و پرورش و همچنین دانشگاه­ها باید به نیازهای نسل جوان پاسخ دهد (مهمان­دوست، ۱۳۸۶).
ورزش در جوامع امروزی اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است به این دلیل اماکن، تأسیسات و تجهیزاتی نیاز است که پاسخگوی نیازها و انتظارات اقشار مختلف در زمینه ورزش اوقات فراغت (تفریحی) و یا ورزش­های آموزشی باشد. برنامه­ ریزی صحیح و علمی قبل از ساخت و اداره مناسب آن بعد از اتمام، دارای اهمیت بسیار زیادی است که مسئولیت ­ها و وظایف مدیریت اماکن، تأسیسات و تجهیزات ورزشی را تشکیل می­دهد (جلالی فراهانی، ۱۳۹۰).
یکی از موارد مهم در این زمینه، بحث قادرسازی است. عبارتی که در چند دهه­ اخیر در بسیاری از کشورهای دنیا مطرح شده است. با تغییر نگرش و وسعت دید جوامع مختلف نسبت به مسأله معلولیت، این عبارت نیز در عالم توان­بخشی جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است. باید اشاره کرد که قادرسازی تنها در زمینه توان­بخشی معلولین مطرح نمی­ شود، بلکه در نگرش­های جدید علوم اجتماعی، قادرسازی به هر نوع قابلیت برای بهزیستی عموم مردم جامعه اشاره دارد. هر نوع توانایی که تغییرات جدیدی را در زندگی افراد جامعه اعم از سالم و یا ناسالم منجر شود و نهایتاً چالش با مشکلات قدیم زندگی روزمره را تسهیل سازد قادرسازی نام می­گیرد(رجالی، ۱۳۸۵).
ورزش بایستی برای هر فرد اجتماع قابل دسترسی باشد. مسئولین برنامه­ ریزی محلی بایستی به نیازهای همه اقشار اجتماع احترام بگذارند، به ویژه افراد ناتوان و معلول، بچه­ها، افراد مسن و زنان و گروه ­های نژادی و دینی و آن­هایی که از لحاظ اجتماعی و اقتصادی سرخورده هستند و مطمئن ساختن اجتماع از اینکه، این نیازها به طور کامل در طرح­ها و برنامه­ ها درج شده است(محمدزاده چیانه، ۱۳۸۵).
از این رو، لازم است که درباره وسایل ارتباطی، اماکن و مراکز عمومی و تفریحی و ورزشی همچون پارک­ها و ورزشگاه­ها و میادین ورزشی تدابیری به عمل بیاید که افراد معلول بتوانند به راحتی نیازمندی­های خود را برآورده کنند. در همین راستا، رفع موانع معماری و ساختمانی در ورزشگاه­ها و مراکز ورزشی کشور می ­تواند خود کمک موثری در برآورده شدن نیازهای معلولین به خصوص معلولان جسمی حرکتی و جانبازان باشد(حمیدی، ۱۳۸۵).
۲ـ۲ـ۲: اهمیت انجام ورزش و فعالیت بدنی برای جانبازان و معلولین:
نیاز به ورزش و تاثیر سلامتی آن بر افراد معلول بسیار بیشتر از افراد سالم احساس می­ شود. ورزش جدای از تاثیراتی که بر جسم فرد می­ گذارد، نفوذی که در روحیه افراد دارد؛ بیشتر از یک غذای خوب، یک خواب مناسب و یا یک مسافرت خوب است. بعد از جنگ جهانی دوم به دلیل تعداد زیاد معلولین جنگی ورزش­های افراد معلول جسمی­ـ­حرکتی پا به عرصه وجود نهاد (فخرپور و یاوری،۱۳۸۵). ورزش مشوق بازگشت به گذشته و زدودن آثار ضربه روحی یا جسمی وارده و افسردگی­ها و تاثیرات ناشی از آن بر فرد می­باشد. ورزش زداینده تحقیرهایی است که فرد معلول نسبت به خود تصور می­ کند، یا به علت فرهنگ ناآگاه جامعه که واقعاً وجود دارد؛ نه تنها اعتماد به نفس را در فرد تقویت می­ کند، بلکه نگرش جامعه را نسبت به معلولین دگرگون می­سازد(نقی­زاده طاهریان، ۱۳۸۵). اگر ورزش برای افراد غیر معلول امری مستحب(بسیار نیکو و پسندیده) است، برای معلولان امری واجب است؛ زیرا انسان­های غیرمعلول از راه فعالیت­های عادی روزانه تا حدودی نیازهای حرکتی خود را برطرف می­ کنند، اما بسیاری از معلولان با توجه به نوع معلولیت و درجه آسیب­دیدگی باید به صورت هدفمند به فعالیت­های ورزشی بپردازند، تا از این راه از یک سو نه تنها کارآیی اندام سالم خود را حفظ کنند، بلکه با افزایش کارآیی اندام سالم، آن را جایگزین اندام از کار افتاده کنند و از سوی دیگر با پرداختن هدفمند به ورزش از گسترش معلولیت خود جلوگیری به عمل آورند. ورزش برای معلولان علاوه بر اهداف فیزیولوژیکی، اهداف روانی و اجتماعی نیز دارد و از جمله اهداف اجتماعی ورزش برای معلولان، کمک به آنان برای شرکت هر چه فعالانه­تر در امور اجتماعی و برقراری ارتباط با دیگر معلولان و انسان­های غیرمعلول است(جلالی فراهانی،۱۳۹۰).
۲ـ۲ـ۳: دیدگاه سازمان ملل درباره رعایت حقوق معلولان:
یکی دیگر از وظایف مدیریت اماکن، تأسیسات و تجهیزات ورزشی رعایت حقوق معلولان به عنوان بخش قابل توجهی از افراد جامعه است. در همین راستا سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۳ قطعنامه ۴۸۹۶ را به تصویب رسانده و تمامی کشورهای جهان را موظف کرد، تدابیری اتخاذ کنند که جامعه با موقعیت معلولان، حقوق، نیازها، توانایی­ها و نقش­های آنان در جامعه، هر چه بیشتر آشنا شوند. در ماده ۱۱ این قطعنامه به صراحت آمده است: «همه کشورها موظف­اند تدابیری در پیش گیرند تا معلولان بخت یکسانی با غیر معلولان برای گذران اوقات فراغت و به ویژه فعالیت­های ورزشی داشته باشند». سایر موارد قطعنامه فوق بدین شرح است:
بند۱: کشورها موظف­اند تاسیسات رفاهی مانند: هتل­ها، سواحل دریا، فضاها، اماکن، تاسیسات و تجهیزات ورزشی مخصوص و نیز اردوگاه­های تفریحی برای معلولان بسازند، یا تاسیسات موجود را به نحوی تجهیز کنند که معلولان به آسانی بتوانند از آن­ها استفاده کنند.
بند۲: مراکز جهانگردی و شرکت­های گردشگری، هتل­ها، سازمان­های داوطلب که در زمینه فعالیت­های اوقات فراغت وظیفه ­ای به عهده دارند، باید خدمات خود را به نحوی ارائه دهند که با شرایط و نیازهای معلولان هم­خوانی داشته باشد و امکان حداکثر استفاده از آن­ها را برای معلولان فراهم سازد. به این دلیل آموزش و تربیت کارکنان متخصص از ضروریات است.
بند۳: سازمان­های ورزشی باید همه سعی و کوشش خود را به کار گیرند، تا امکان شرکت معلولان در فعالیت­های ورزشی فراهم آید. همچنین دولت­ها موظف­اند امکان شرکت ورزشکاران معلول را در مسابقات داخلی و خارجی فراهم سازند و از آن پشتیبانی کنند.
بند۴: معلولان شرکت کننده در فعالیت­های ورزشی، باید امکان تمرین و آموزش را همانند افراد غیرمعلول و با همان کیفیت، داشته باشند.
بند۵: همه سازمان­های وابسته به ورزش کشورها، موظف­اند به سازمان­ها و ارگان­هایی که در زمینه ورزش معلولان فعالیت دارند، کمک کنند و از خدمات آن­ها پشتیبانی به عمل آورند.
افراد معلول حدود یک دهم، جوامع مختلف را تشکیل می­ دهند. اگر چه معلولان از نظر درجه و نوع آسیب دیدگی بسیار متفاوت­اند، اما در هر حال آن­ها نیز با افراد غیر معلول، دارای حقوق اجتماعی یکسانی هستند (جلالی فراهانی، ۱۳۹۰). شکی نیست که این حق مسلم افراد معلول است، تا برای استفاده آن­ها تغییراتی را در ساخت اماکن ورزشی و وسایل آن­ها بدهیم. هر چند این کار هزینه زیادی دارد، ولی این وظیفه­ی هر جامعه­ای است که این خواسته را به هر قیمتی پاسخ گوید و معلولین را به اجتماع و شرکت در فعالیت­های ورزشی و تیم­های باشگاهی ترغیب و جذب نماید (رجالی، ۱۳۸۵). بنابراین اماکن و تأسیسات ورزشی باید به گونه ­ای ساخته، تجهیز و اداره شوند، که امکان استفاده آسان از آن­ها برای معلولان نیز وجود داشته باشد. به طوری که بتوان از آن­ها هم زمان برای معلولان و غیرمعلولان استفاده کرد، زیرا در این صورت می توان به یکی از اهداف مهم در ورزش با معلولان، یعنی همگرایی و تعامل بین معلولان و غیر معلولان دست یافت(جلالی فراهانی، ۱۳۹۰).
۲ـ ۲ـ ۴: مطابقت با قانون معلولیت در آمریکا(ADA):
این قانون در سال ۱۹۹۲در آمریکا پذیرفته شده است. بر اساس قانون^[۲]ADA ، تمام صندلی­های چرخ­دار باید به شکلی طراحی شوند که در معرض آفتاب نباشند و استفاده کنندگان قادر به انتخاب صندلی­ها و پرداخت قیمت­های مختلف آن­ها باشند. همچنین هنگامی که تماشاگران می­ایستند، اماکن موظف­اند خط دیدی برابر با تماشاگران عادی را برای افرادی که بر روی صندلی چرخدار نشسته­اند، فراهم کنند.
الزاماتADA برای اماکن ورزشی: براساسADA، همه اماکن عمومی باید تمام موانع معماری را در صورت امکان رفع کنند. اگر نتوان موانع معماری را رفع کرد، اماکن باید خدمات جایگزین را فراهم سازند. با این حال، هر بنای تازه ساختی باید استانداردهای قابل دسترسی ADA را داشته باشد، مگر اینکه این کار از لحاظ ساختاری امکان پذیر نباشد. ممکن است اماکن برای افراد ناتوان قابل استفاده نباشد، ولی آنان نباید از لذت کامل و برابر از کالاها، خدمات، تسهیلات و مزایا که در اماکن وجود دارند؛ محروم شوند. لازم به ذکر است که قانون ADA برای تمام اماکن بخش خصوصی، غیرانتفاعی یا دولتی به کار می­رود.
سازگاری منطقی: به معنای اصلاح هر دوی موانع معماری و موانع مربوط به برنامه است. مانع معماری بخش فیزیکی از ساختمان است که مانع از دسترسی افراد ناتوان می­ شود. مانند: پله­ها و زنجیرها، بخش­هایی از پارکینگ که آسفالت نشده­اند؛ درهای سنتی، آینه­ها، حوله­های کاغذی و دستشویی­هایی که در ارتفاع زیاد قرار گرفته­اند.
اولویت بندی در رعایت ADA: متصدیان اماکن هنگام مواجهه با موانع قابل دسترسی، اغلب در فرایند اولویت­ بندی دچار مشکل می­شوند. لذا ۴ مرحله زیر برای اولویت بندی پیشنهاد می­ شود: ۱ـ برطرف کردن همه یا برخی از موانع که از ورود افراد ناتوان به اماکن جلوگیری می­ کند. ۲ـ فراهم آوردن امکان دسترسی به مناطقی که کالا و خدمات را در دسترس عموم قرار می­ دهند. ۳ـ ایجاد دسترسی به دستشویی­ها؛ ۴ـ برطرف کردن تمام موانع استفاده از اماکن.
و نکته آخر این­که اگر باشگاه­ها یا اماکن ورزشی الزامات ADA را رعایت نکنند، شهروندان می­توانند ادعاهای خود را در دادگاه مطرح کرده و خواستار دریافت غرامت و جریمه شوند(گیل فرد،۱۳۸۸).
۲ـ۲ـ۵: تعریف مناسب­سازی
تلاش برای توسعه ورزش در بین افراد معلول و ایجاد زمینه و بستر مناسب برای اجرای فعالیت­های ورزشی به منظور توسعه ورزش­های جانبازان و معلولان از اهداف اصلی کمیته ملی پارالمپیک به شمار می­روند و از راه­های مهم رسیدن به این اهداف مناسب­سازی تاسیسات و اماکن ورزشی جهت کشاندن معلولان به این محیط­های ورزشی می­باشد. مناسب­سازی تاسیسات ورزشی بدین معنی است که با طراحی و ساخت مناسب و مدیریت مطلوب محیط­های ورزشی علاوه بر افراد عادی امکان استفاده افراد معلول جامعه نیز از این محیط­ها فراهم گردد و میزان استفاده مستقل همگان از اماکن افزایش یابد.
۲ـ۲ـ۶: چرا مناسب­سازی اماکن ورزشی لازم است؟

با آنکه روح حاکم بر میثاق جامعه ملل، خواستار لغو آیین گذشته در مورد مشروع بودن جنگ و شکلگیری آیین جدید در مورد لغو جنگ بود، لکن در عمل این سازمان بین المللی نتوانست مانع از وقوع تجاوزات و حتی جنگهای ناقض میثاق گردد. در همان زمان، قدرتﻫﺎی بزرگ که از نقض میثاق، به خاطر قانونی شناختن جنگ آگاهی داشتند، درصدد رفع آن برآمدند. در این راستا در چارچوب جامعه ملل کوششﻫﺎیی به عمل آمد. طرح قرارداد کمک متقابل ۱۹۲۳ میلادی و پروتکل حل مسالمتﺁمیز اختلافات بینﺍلمللی ۱۹۲۴ ژنو از این مقولهﺍند. ولی در نتیجه رویدادهای بینﺍلمللی و ضعف جامعه ملل هیچ کدام از این دو طرح ارائه شده به مرحله عمل نرسید. به موازات کوششﻫﺎی جامعه ملل، در خارج از این سازمان نیز فعالیتﻫﺎیی انجام شد.
از جملهی جنگهای این دوره میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
اشغال ویلنا پایتخت قدیمی لیتوانی توسط لهستان در سال ۱۹۲۰
اشغال جزیره کورفو توسط ایتالیا در سال۱۹۲۳
حمله ژاپن به منچوری در سال ۱۹۳۱ و حمله به چین در سال ۱۹۳۳
حمله آلمان به اتریش و چکسلواکی در سال ۱۹۳۳
اشغال اتیوپی توسط ایتالیا در سالهای ۱۹۳۶-۱۹۳۵
حمله ایتالیا به آلبانی در سال ۱۹۳۹
حمله شوروی سابق به فنلاند در سال ۱۹۳۹
حمله آلمان به لهستان درسال ۱۹۳۹ و به دنبال آن آغاز جنگ دوم جهانی .
در واقع جامعه ملل «از وقوع هیچ جنگ مهمی جلوگیری نکرد و وجود آن در حفظ نظم بین المللی اثری نداشت، علل شکست این نهاد بین المللی، نه تنها برتری سیاسی بین المللی بریتانیا بر فرانسه بود، بلکه عناصری مثل مقولات اساسنامهای، ساختاری و سیاسی نیز دخالت داشتند^[۲۶]».
معاهده پاریس
Brian-Kellogg Pact نام رسمی این پیمان، «پیمان همگانی برای خودداری از جنگ» است. نه دولت در اوت ۱۹۲۸ این پیمان را امضا کردند. پیشگامان آن فرانک کلوگ، وزیر خارجه‌ی امریکا و آریستید برایان، وزیر خارجه‌ی فرانسه بودند و در ۱۹۳۰ کمابیش همه‌ی دولت‌ها آن را پذیرفتند. این پیمان، جنگ را به عنوان وسیله‌ی حل کشمکش‌های بین‌المللی محکوم می‌کرد. ولی برای اجرای تعهد ناشی از پیمان و یا انجام مذاکره میان دولت‌های عضو در موارد شکستن پیمان، چیزی پیش‌بینی نشده بود.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پیمان پاریس یا بریان – کلوگ در ۲۷ اوت ۱۹۲۸ که به کوشش وزیران امور خارجه ایالات متحده امریکا (کلوگ) و فرانسه (برایان) میان کشورهای آلمان، امریکا، بلژیک، فرانسه، انگلیس، ایتالیا، ژاپن، لهستان و چکسلواکی منعقد شد و بعد از آن تاریخ تعداد زیادی از کشورهای دیگر نیز به این معاهده ملحق شدند.
امضاء کنندگان معاهده مزبور، جنگ را به عنوان وسیله تعقیب سیاست ملی در روابط با یکدیگر تحریم کرده و متعهد شدند که اختلافات خود را تنها با وسایل مسالمت آمیز حل و فصل نمایند.
مساله «تحریم جنگ» از دید حقوق بین‌الملل شایان توجه خاصی است، زیرا قبل از انعقاد میثاق پاریس، مبادرت به جنگ یکی از مظاهر استقلال و حاکمیت کشورها محسوب می‌شد و حتی جامعه ملل نیز جنگ را تحریم نکرده و فقط اقدام به آن را مبتنی بر شرایطی دانسته‌ است. اما متاسفانه این پیمان نتوانست مانع حمله ژاپن به منچوری و بندر پرل هاربر گردد.
مبحث سوم: تحولات توسل به زور پس از جنگ جهانی دوم
در گیرودار جنگ جهانی دوم، دول متحد برای غلبه بر دشمن، همکاری کامل داشتند و زمامداران ایشان بهخصوص رییس جمهور آمریکا و نخست وزیر انگلیس و روسیه بطور دایم در تماس بودند و کنفرانسﻫﺎی متعددی به منظور تبادل نظر در مسایل بینﺍلمللی و اخذ تصمیمات لازم برای رفع خطر مشترک و حصول به پیروزی نهایی تشکیل دادند. در این راستا، کنفرانس واشنگتن به پیشنهاد دولت انگلیس با شرکت رییس جمهور آمریکا و نخست وزیر انگلیس و سفیر کبیر روسیه در دسامبر ۱۹۴۱ تشکیل شد. یکی از اقدامات اساسی این کنفرانس، تنظیم اعلامیه ملل متحد است که در اول ژانویه ۱۹۴۲ به امضای ۲۶ دولت که با آلمان و متحدینش در جنگ بودند، رسید. در این اعلامیه، دول متحد ضمن تایید اصول منشور آتلانتیک، متعهد شدند که از همه وسایل و منابع نظامی و اقتصادی خود برای غلبه بر دشمن مشترک استفاده نمایند و جنگ را تا پیروزی نهایی ادامه دهند و هیچیک بطور جداگانه پیمان متارکه یا عهدنامه صلح منعقد نکنند.
در کنفرانس مسکو ۱۹۴۳ که با شرکت وزرای خارجه دول بزرگ تشکیل شد و راجعبه ایجاد جبهه دوم و پیاده کردن قشون در فرانسه در بهار سال۱۹۴۴ و مورد تقاضای روسیه بود سران سه دولت در تهران تصمیماتی گرفتند و همچنین نمایندگان دول شرکتکننده اعلام کردند که برای حفظ صلح و امنیت بینﺍلمللی تشکیل یک سازمان جهانی که متکی بر اصل حاکمیت کشورها اعم از بزرگ و کوچک باشد ضرورت دارد.^[۲۷]
اما شالوده اساسی تشکیل سازمان ملل متحد در کنفرانسﻫﺎی دمبارتن اوکس ریخته شد. این کنفرانسﻫﺎ عبارتند از دو کنفرانس که یکی از ۲۱ تا ۲۸ سپتامبر ۱۹۴۴ با شرکت نمایندگان دول آمریکا، انگلیس و روسیه و دیگری از ۲۹ سپتامبر تا ۱۷ اکتبر با شرکت نمایندگان آمریکا، انگلیس و چین در دمبارتن اوکس واقع در واشنگتن تشکیل گردید و راجع به اساسنامه سازمان ملل متحد که منشور ملل متحد نامیده شده است، مذاکراتی نموده و طرح مقدماتی آن را تهیه کردند. پس از تبادل نظر لازم نمایندگان، دول شرکت کننده توافق کردند که سازمان ملل متحد مرکب از یک مجمع عمومی، یک شورای امنیت، یک دبیرخانه، یک شوران اقتصادی و اجتماعی باشد و دول آمریکا، روسیه، انگلیس، چین و فرانسه به عنوان اعضای دایمی شورای امنیت باشند. ولی در این کنفرانس راجع به وجود یا عدم وجود حق وتو بین اعضا توافقی نشد و موضوع به بعد موکول گردید.^[۲۸]
بعد از اظهار نهایی سران سه دولت در کنفرانس یالتا به تاریخ ۲۵ آوریل ۱۹۴۵ در کنفرانس سانفرانسیسکو که با شرکت نمایندگان پنجاه دولت تشکیل شده بود بالاخره منشور ملل متحد به تصویب رسید. این منشور در ۲۶ ژوئن ۱۹۴۵ به امضای نمایندگان دول رسید.
مهمترین واقعه بعد از جنگ دوم (از لحاظ همکاری بینﺍﻟمللی) تشکیل سازمان ملل متحد است که تمام کشورها عضو آن ﻣﻰباشند. اساس کار این سازمان منشور آن است که تا حدودی وظایف و اختیارات ارکان سازمان را مشخص کرده است.
منشور ملل متحد
منشور ملل متحد، هدف اولیه خود را در مقدمه این چنین بیان میکند؛ « … محفوظ نگهداشتن نسلهای آینده از بلای جنگ ………» و در مادهی یک بیان میکندکه، «حفظ صلح و امنیت بین المللی و بدین منظور به عمل آوردن اقدامات دستهجمعی منشور برای جلوگیری و برطرف کردن تهدیدات علیه صلح و متوقف ساختن هرگونه عمل تجاوز یا سایرکارهای ناقض صلح و فرآهم آوردن موجبات تعدیل و تصفیه اختلافات بین المللی با وضعیتهایی که ممکن است منجر به نقص صلح گردد با وسایل مسالمتآمیز و برطبق عدالت و حقوقبینالملل^[۲۹]». اصل ممنوعیت توسل به زور به عنوان یکی از اصول بنیادین جامعه بینﺍلمللی همچنان حاکم است بر روابط دولتها و به موجب منشور آنها مکلف شدهﺍند ضمن خودداری از توسل به زور و حتی تهدید به توسل به زور، اختلافات خود را از طریق روشﻫﺎﻱ مسالمت آمیز حل وفصل نمایند.
بنابراین منشور ملل متحد برای حفظ صلح و جلوگیری از جنگ و هر اقدامی که صلح و امنیت بین المللی را به خطر بیاندازد راهکارهایی را در نظر گرفته است، درهمین راستا و با تجاربی که از عدم ضمانت اجرای موثر درمیثاق وجود داشت، ضمانت اجراهای واقعی را از پیش مقرر ساخت. ضمانت اجراهای موثری که در اختیار ارکان سازمان ملل متحد، خصوصا شورای امنیت که حفظ صلح و امنیت بین المللی برعهدهاش نهاده شده است سه نوع میباشدکه عبارتند از:
الف: ضمانت اجرای دیپلماتیک
ب: ضمانت اجرای اقتصادی
ج:ضمانت اجرای نظامی
در صورتیکه ضمانت اجرای دیپلماتیک موثر واقع نگردد، شورای امنیت طبق مادهی ۴۱ منشورملل متحد، ضمانت اجرای اقتصادی را در پیش میگیرد. و درنهایت آخرین ضمانت اجراییکه در صورت عدم کارایی ضمانت اجراهای دیگر بهکارگرفته می شود، ضمانت اجرای نظامی است. شیوه های برخورد شورای امنیت با موارد نقض صلح و عمل تجاوزکارانه و تهدید علیه صلح به صورت زیر می باشد:
۱/ شیوه های مسالمتآمیز حل اختلاف
چنانچه در روابط میان اعضا و یاکشورهای عضو و غیرعضو اختلافی بروز کندکه ادامه آن تهدیدی برای صلح و امنیت بینالملل باشد بر اساس فصل ششم منشور (ماده۳۳) ،
طرفین هر اختلاف که ادامه آن محتمل است حفظ صلح و امنیت بینالملل را به خطر اندازد باید قبل از هرچیز از طریق مذاکره یا میانجیگری ،سازش ،داوری ، رسیدگی قضایی و توسل بهموسسات یا ترتیبات منطقهای یاسایر وسایل مسالمتآمیز به انتخاب خود راهحل آن را جستجو نمایند.
شورای امنیت در صورت اقتضا از طرفین اختلاف خواهد خواست که اختلافات خود را به طرق مزبور تصفیه نمایند.البته هریک از طرفین اختلاف نیز به منظور حل مسالمتآمیز اختلافات خود از شورا درخواست توصیه کند(ماده ۳۸) .
همانطوری که ملاحظه شد منشور ملل متحد طیف وسیعی از اقدامات مسالمتآمیز را برای برطرف نمودن اختلافات پیشبینی کرده است. امّا اگر این راهکارهای ارائه شده با توجه به شدت درگیریها و اختلافات و شرایط بین المللی پاسخگوی اختلافات نباشد، شورا بر طبق فصل هفتم منشور عمل خواهد کرد.
۲/ ممنوعیت توسل به زور(ماده۲) بند (۴) منشور
در منشور ملل متحد، ممنوعیت کلی و عام توسل به زور مدنظر قرار گرفته‌است. هم‌چنین قاعدهی منع توسل به زور در این منشور هرگونه اقدام زورمدارانه در روابط بین‌المللی نظیر جنگ، تهدید به جنگ، اقدامات مقابله به مثل مسلحانه، محاصرهی دریایی و یا هر شکل دیگر استفاده از تسلیحات را در بر میگیرد. هرچند تمامی اعضای ملل متحد چه کوچک و چه بزرگ با یکدیگر برابرند و در روابط خویش باید از تهدید یا توسل به زور اجتناب ورزند اما در منشور دو مورد استثناء درج گردیده‌است که به دولت‌ها این امکان را می‌دهد که از زور در روابط بین‌المللی استفاده نمایند.
اعضای سازمان ملل متحد در روابط بین المللی خود از تهدید یا توسل به زور علیه تمامیت ارضی، استقلال سیاسی هرکشور یا هرگونه رفتاری که با اهداف ملل متحد مطابقت ندارد خودداری خواهند نمود.
بنا بر گفته لوئیس دوسوالد‌بک، دبیر کل کمیتهٔ حقوق‌دانان بین‌المللی این اصل از جمله اصول ارزشمند منشور ملل متحد است به این خاطر که از توسل به زوری که کشور‌ها ذاتاً به آن متمایل هستند، جلوگیری می کند^[۳۰]. اگرچه بر طبق دیدگاه برخی از جمله آنتونی دآماتو^[۳۱]، منع ذکر شده در بند ۴ ماده ۲ منشور ملل متحد صرفاً کشور‌ها را از کاربرد زور در تمامیت ارضی و استقلال سیاسی دیگر دول باز می‌دارد^[۳۲]. اما عقیده عموم بر آن است که تمامیت ارضی و استقلال سیاسی، تنها دو عنصر تقویت‌کننده می‌باشند و این منع، دربرگیرنده منعی عمومی است (به استثناء ۲ موردی که در منشورملل متحد درج گردیده دفاع مشروع و اقدامات شورای امنیت بر اساس فصل هفتم منشور.) تفسیر اخیر در تاریخچه منشور ملل متحد هم به نوعی بیان گردیده‌است.
منشور ملل متحد مبنای چارچوب حقوقی است که در آن حق دولتها برای استفاده از زور تنظیم شده است.برای حفاظت از نسلهای بعدی در برابر آثار جنگ تلاشهای جدی نه تنها برای محدود کردن جنگ در معنی رسمی آن، بلکه ممنوعیت تهدید یا اعمال زور صورت گرفته است. ماده یک منشور حاوی اهداف اصلی سازمان ملل متحد میباشد. از تعهدات اصلی سازمان ملل، پرهیز دولتها از کاربرد زور میباشد. بند ۳ ماده ۲ منشور، دولتها را موظف میکند که اختلافات خود را به شیوهای مسالمت آمیز حل وفصل نمایند به نحوی که صلح و امنیت بین المللی به مخاطره نیفتد.
با توجه به اینکه این ماده تاکید دارد که؛ هر گونه عمل مغایر با اهداف سازمان ملل نیز ممنوع است و از آنجاییکه اهداف سازمان ملل ، حفظ صلح و امنیت بین المللی و توسعه روابط میان ملتها میباشد، در نتیجه، احتمال کاربرد زور به بهانه قانونی بودن آن بسیار ضعیف است.
البته کاربرد زور در قلمرو یک دولت با رضایت دولت مزبور منع قانونی ندارد.^[۳۳] بلکه لازم است رکن اعطا کننده مجوز بر اساس قانون اساسی دولت متبوعش صلاحیت لازم برای صدور چنین مجوزی را داشته باشد. چنین مداخلهای هنگامی رخ میدهد که دولتی از دولت دیگر بخواهد که در برقراری نظم و قانون در قلمروش به او کمک کند. در این شرایط تا زمانی که دولت یاری کننده خواستار تحمیل و اعمال تغییرات بنیادی در امور سیاسی دولت درخواست کننده کمک نباشد، مداخله مشروع است، لکن در صورتی که اغتشاش تبدیل به یک جنگ داخلی گردد، کاربرد زور برای حمایت از هر یک از طرفین درگیر، به نوعی تهدید علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی میباشد، چرا ممکن است شورشیان به عنوا ن یک دولت دوفاکتو تبدیل شده باشند و قابلیت شناسایی به عنوان یک دولت حاکم را پیدا کنند.
اعمال مفاد بندهای ۳ و ۴ ماده ۲ منشور بر عهده شورای امنیت سازمان ملل متحد است. بر اساس ماده ۳۹ منشور^[۳۴]، شورای امنیت این اختیار را دارد که وجود هر گونه تهدید علیه صلح و یا نقض صلح یا تجاوز علیه صلح را تعیین نماید. این شورا همچنین این توانایی را دارد که از طرفین دعوا بخواهد که از اقدامات موقتی^[۳۵] که شورا به صلاحدید خود اعمال میدارد پیروی نمایند و در ادامه از اعضای سازمان ملل متحد اقدامات لازم برای حفظ صلح و امنیت بین المللی را اتخاذ نمایند.
۳/ ماده ۵۱ منشور
در پیشنهادهای کنفرانس دمبارتن اوکس، بحثی راجع به دفاع مشروع بیان نشده و تنها نماینده چین اصرار بر وجود اعمال حق طبیعی دفاع مشروع داشت. بعد از این که در کنفرانس یالتا، حق وتو به اعضای دایم شورای امنیت داده شد، برای کشورهای آمریکایی این سوال به وجود آمد که چگونه سیستم منطقهای آمریکا با روش منشور ملل تطبیق خواهد کرد، به نحوی که سیستم منطقهﺍﻱ آمریکا در اختیار کشورهای خارج از آمریکا قرار نگیرد. این نگرانی به کشورهای آمریکایی محدود نمیشد، بلکه کشورهای عربی را نیز که نگران وضعیت جامعه عرب بودند در برﻣﻰگرفت.
برای رفع نگرانی از کشورهای عضو، پیشنهاد سازمانﻫﺎی منطقهﺍﻱ، از طرف دول شرکتکننده در کنفرانس سانفرانسیسکو عنوان گردید. از جمله کشور استرالیا پیشنهادی ارائه ﻣﻰدهد که به موجب آن ﻣﻰبایستی حق وتو در مورد اقدامات سازمانﻫﺎی منطقهﺍﻱ از بین برده شود، ولی این طرح استرالیا در کمیته ۴ کمیسیون سوم سانفرانسیسکو رد شد.
سرانجام بر اساس پیشنهاد دولت بریتانیا نسبت به موضوع مورد بحث توافق حاصل شد. به موجب پیشنهاد دولت بریتانیا در صورت وقوع حملهی مسلحانه، چنانچه شورای امنیت در انجام وظایفش کوتاهی کرد، استفاده از زور در مقام حق دفاع مشروع فردی و جمعی مجاز محسوب ﻣﻰگردد.
همانگونه که در مورد تجاوز عراق به خاک جمهوری اسلامی ایران، شورای امنیت سکوت اختیار نمود و دولت ایران مجبور به انجام دفاع مشروع (کاربرد روز مشروع) فردی شد. بهعلاوه در این طرح پیش بینی شده بود که اعمال حق دفاع مشروع بلافاصله باید به اطلاع شورای امنیت برسد. سرانجام طرح مزبور به تصویب کنفرانس رسید و قرار بر این شد که به جای فصل ۸، موضوع (اقدام در موارد تهدید علیه صلح و نقض صلح و اعمال تجاوز) در فصل ۷ منشور گنجانده شود و در نتیجهی قبول پیشنهاد دولت بریتانیا، ماده ۵۱ در فصل هفتم منشور به شرح زیر گنجانده شده؛^[۳۶]
«در صورت وقوع حمله مسلحانه علیه یک عضو ملل متحد تا زمانی که شورای امنیت اقدامات لازم را برای حفظ صلح و امنیت بینﺍﻟمللی به عمل آورد؛ هیچ یک از مقررات منشور به حق طبیعی دفاع مشروع خواه فردی یا دسته جمعی لطمهﺍﻱ وارد نخواهد کرد. اعضا باید اقداماتی را که در اعمال این طرح به عمل ﻣﻰآورند، فوراً به شورای امنیت گزارش دهند. این اقدامات به هیچ وجه در اختیارات و مسئولیتی که شورای امنیت بر طبق این منشور دارد و به موجب آن برای حفظ و اعاده صلح و امنیت بینﺍﻟمللی در هر موقع که ضرورت تشخیص دهد اقدام لازم به عمل نخواهد آورد تاثیری نخواهد داشت.»
بنابراین مهمترین سند بینﺍﻟمللی که دفاع مشروع را به مثابه حق طبیعی و ذاتی کشورها شناخته، منشور ملل متحد و بویژه ماده ۵۱ آن است. به موجب این ماده، در صورت وقوع حمله مسلحانه علیه هر عضوی از اعضای سازمان ملل متحد تا زمانی که شورای امنیت اقدامات مربوط به حفظ صلح و امنیت بینﺍﻟمللی را به عمل آورد، حق دفاع انفرادی یا دسته جمعی برای کشور مورد تهاجم و تجاوز وجود دارد.
فصل دوم
بررسی مفهوم تهدید یا توسل به زور
مقدمه:

بعد از جنگ جهانی دوم به مدت تقریباً۴۰ سال ژئوپلتیک به عنوان یک مفهوم و یا روش تحلیل، به علت ارتباط آن با جنگ‎های نیمه اول قرن بیستم منسوخ گردید، هر چند ژئوپلیتیک در این دوره از دستور کار دولت ها در مفهوم قبلی خود خارج شد، اما همچنان در دانشگاهها تدریس می­شد. برای تبدیل شدن نقش فعال جغرافیا در تعریف ژئوپلیتیک به نقش انفعالی سه دلیل عمده قابل ذکر است:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اول اینکه جغرافیدانان بعد از شکست آلمان در جنگ، ژئوپلیتیک خاص آلمان را مقصر اصلی عنوان کردند و سیاست‎های آلمان نازی را متأثر از این مکتب می‎دیدند. خود را از مطالعات در مقیاس جهانی کنار کشیده، توجه خود را به دولت ها و درون مرزهای سیاسی بین المللی معطوف داشتند و واژه ژئوپلیتیک بر چسب غیر علمی‎به خود گرفت و از محافل علمی‎و دانشگاهی طرد شد.دلیل دیگری که موجب افول نقش جغرافیا در جنگ سرد شد ظهور استراتژی باز دارندگی هسته ای بود. توانایی پرتاب سلاح‎های هسته ای بوسیله هواپیما و موشک به فاصله‎های دور،باعث شد که دیگر نه فاصله و نه عوامل جغرافیایی مثل ناهمواری ها و اقلیم چندان مهم تلقی نمی‎شدند. دلیل سوم، ظهور ایدئولوژی به عنوان عامل تعیین کننده ی جهت گیری سیاست ها بود. ژئوپلیتیک جنگ سرد و ژئوپلیتیک عصر هسته ای از مشخصات دوره افول ژئوپلتیک هستند (زین العابدین، ۱۳۸۹ : 13).
۲-۱-۳- دوره احیا
بعد از پایان جنگ جهانی دوم جغرافیدانان شرمنده شدند و از آن پس تلاش نمودند جغرافیدانانی که ژئوپلیتیک را در اختیار آلمان نازی (هیتلر) گذاشته اند،کنار گذارند، و نتیجه اینکه حدود ۴۰ سال ژئوپلیتیک طرد شد. تا اینکه در دهه 1980 در جنگ ویتنام^[2] و کامبوج^[3] بر سر تصاحب منطقه ی مکنگ^[4]، گر چه هر دو کشور از بلوک شرق بودند، ایدئولوژی نتوانست جنگ را از بین ببرد. بنابراین، در گزارش این مناقشه و روابط دو کشور، مجدداً از مفهوم ژئوپلتیک استفاده شد و سپس کسینجر^[5] بصورت تفننی از واژه ی ژئوپلیتیک در مسائل جهان استفاده نمود. علاوه بر آن در جنگ ایران و عراق (1988-1980) و اشغال کویت توسط عراق (1991-1990 ) و به ویژه سقوط پرده آهنین در اروپا از سال 1989 موجب پر رنگ تر شدن این مفهوم شد و به خصوص فروپاشی شوروی (سابق) و برجسته شدن ملیت ها این مفهوم را به صورت یک مفهوم کلیدی در عرصه بین المللی قرار داد (زین العابدین،۱۳۸۹ :۲۸).
در حالیکه نامداران جغرافیای سیاسی چون ریچارد هارتشورن و استیفن جونز سخت در تلاش شکوفا ساختن جغرافیای سیاسی در جهان دوران میانه ی قرن بیستم شدند و سیاستمدارانی چون هنری کیسینجر واژه ژئوپلیتیک را دوباره به زبان روزمره سیاسی نیمه دوم قرن بیستم باز گرداند، جهانی اندیشانی چون ژان گاتمن و سوئل کوهن پیروزمندانه جهانی اندیشی جغرافیایی(ژئوپلتیک) را به بستر اصلی مباحث دانشگاهی باز گرداندند.در این زمینه ژان گاتمن^[6] با طرح تئوری «آیکنوگرافی^[7]– سیروکولاسیون^[8]» «حرکت» را در مباحث ژئوپلیتیک در معرض توجه ویژه قرار داد و عوامل روحانی یا عامل «معنوی» را در جهانی اندیشی «اصل» یا «مرکز» دانست و «ماده» یا «فیزیک» را تأثیر گیرنده قلمداد کرد (مجتهد زاده،۱۳۸۶:۹۶).
سائول بی کوهن می‎گوید: موضوعات ژئوپلیتیکی مهمتر از آن بودند که جغرافیدانان آنها را کنار بگذارند و اکنون خیلی از جغرافیدانان با یک تأخیر به او ملحق شده اند و از باز گشت و تجدید حیات ژئوپلتیک به اندازه او استقبال کرده اند.
2-2-رویکردهای جدید ژئوپلیتیک
همه نظریه‎های ژئوپلیتیکی جنبه ژئواستراتژیکی داشته و برای کسب قدرت بر فضای جغرافیایی تأکید داشتند. اما پس از پایان جنگ سرد و با مطرح شدن نظام نوین جهانی بسیاری از دیدگاه های ژئوپلیتیکی جنبه ی کمی‎پیدا کرد و حتی بعضی از این دیدگاه ها در عالم سایبر اسپیس مطرح شدند. در نظام نوین جهانی عده ای در تحلیل ژئوپلیتیکی خود، رویکرد انرژی را مد نظر قرار دادند،عده ای به مسائل زیست محیطی معتقد بودند، بعضی فرهنگ را عامل اصلی ژئوپلیتیک دانستند و بالاخره، عده ای مسائل ژئواکونومی‎را در تحلیل ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قرار دادند. می‎توان گفت که معیار‎های قدرت که نظامی‎گری بود، به طور کلی جای خود را با معیار‎های مذکور تغییر داد. یعنی، قبل از پایان جنگ سرد، معیار اصلی قدرت نظامی‎گری بوده و تمام عوامل اقتصادی، اجتماعی به صورت ابزار مورد توجه بوده است.به علاوه مشخصه ی اصلی ژئوپلیتیک دوره جنگ سرد جهان دو قطبی، جهان سوم و کشورهای عدم تعهد بودند، اما در نظریه ی جدید ژئوپلیتیکی، جهان چهارم مطرح است (زین العابدین، ۱۷۱:۱۳۸۹).
۲-2-۱-رویکرد نظم نوین جهانی
اولین بارجورج بوش پدر^[9] رئیس جمهور اسبق آمریکا در جریان جنگ خلیج فارس در1990م نظام نوین جهانی^[10] را مطرح نمود. و در سال 1991 پس از مذاکرات خود در هلسینکی^[11] با گورباچف^[12] و مارگارت تاچر^[13]، رهبران اروپا، سازمان ملل متحد،کشورهای عربی به ویژه خلیج فارس و سایر هم پیمانان خود، نظریه نظام نوین جهانی خود را اعلام نمود (حافظ نیا،۵۳:۱۳۸۵).
این نظام دیدگاه‎های جدید آمریکا را بیان می‎کند. با فروپاشی نظام سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و از بین رفتن رقابت قدرت ها، جهان از این پس صاحب نظام نوینی شود که بر قدرت همه جانبه آمریکا استوار است. قدرت و سلطه آمریکا بر جهان بدون تسلط بر خلیج فارس ممکن نبود. نظام نوین جهانی طرحی جدید برای سلطه بر مناطق مهم جهان توسط آمریکا بود. این نظام به رغم عنوان گول زننده آن، شکل جدیدی از استعمار نو است که جهان را به سوی مخاصمه و تلاطم سوق می‎دهد. جورج بوش پدر نظم نوین جهانی را این چنین تعریف می‎کند: «نظم نوین جهانی می‎گوید که بسیاری از کشورها با سوابق متجانس و همراه با اختلافات، می‎توانند دور هم جمع شوند تا از اصل مشترکی پشتیبانی کنند و آن اصل این است که شما با زور کشور دیگری را اشغال نکنید…» اما آمریکائیها از زمان پی ریزی چنین نظریاتی، کمترین توجهی به آنچه خود معتقدند نداشته اند و تعبیر «نوام چامسکی» نظم نوین جهانی تعبیر تازه ای از توسل به زور و انقیاد مضاعف ملت ها است.تمام ابعاد نظم نوین جهانی بر پایه منافع و توسعه طلبی آمریکا استوار است در عصر نظم نوین جهانی، ثبات و امنیت تقریباً به طور کامل برای هیچ کشوری- حتی آمریکا- وجود ندارد.
2-2-2-رویکرد ژئواکونومی
پایه و اساس ژئواکونومی‎استدلالی است که از طرف ادوارد لوتویک^[14] ارائه شده است. او خبر از آمدن نظم جدیدبین المللی در دهه نود می‎داد که در آن ابزار اقتصادی جایگزین اهداف نظامی‎می‎شوند. به عنوان وسیله اصلی که دولت ها برای تثبیت قدرت و شخصیت وجودی شان در صحنه بین المللی به آن تأکید می‎کنند و این ماهیت ژئواکونومی‎است (عزتی،۱۰۷:۱۳۸۸)
ژئواکونومی‎عبارت ازتحلیل استراتژی­ های اقتصادی بدون درنظر گرفتن سودتجاری،که ازسوی دولتها اعمال می­ شود،به منظورحفظ اقتصادملی یا بخشهای حیاتی آن وبه دست آوردن کلیدهای کنترل آن ازطریق ساختارسیاسی وخط مشیهای مربوط به آن پرداخت. (عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت و فضا را مدّ نظر دارد و هدف اصلی آن کنترل سرزمین و دستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای اقتصادی فناوری و بازرگانی است بدین ترتیب به نظر می‎رسد مفاهیم ژئواکونومی‎در رویارویی با مسائل قرن 21 از کارآیی مناسبی در مقیاس جهانی برخوردار خواهد بود (واعظی،1388 :32)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت وفضا را بررسی می‎کند. فضای بالقوه ودرحال سیلان همواره حدود ومرزهایش درحال تغییروتحول است،ازاین رو آزادازمرزهای سرزمین وویژگیهای فیزیکی ژئوپلیتیک است.درنتیجه تفکر ژئواکونومی‎شامل ابزارآلات لازم وضروری است که دولت می‎تواندازطریق آنها به کلیه اهدافش برسد.(عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎و ژئوپلیتیک دارای تفاوتهای اساسی با هم می‎باشند،اول اینکه ژئواکونومی‎محصول دولت ها وشرکتهای بزرگ تجاری با استراتژیهای جهانی است درحالی که این خصیصه در ژئوپلیتیک نیست. نه دولت ونه شرکتهای تجاری هیچ نقشی درژئوپلیتیک ندارندبلکه یکپارچگی اتحادیه ها،منافع گروهی وغیره برپایه نمونه‎ های تاریخی با عملکردی نامرئی دراستراتژیهای ژئوپلیتیکی پایه واساسی برای همه صحنه‎های ژئوپلیتیکی هستند.
دوم اینکه هدف اصلی ژئواکونومی‎کنترل سرزمین ودستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای تکنولوژی وبازرگانی است. ازلحاظ کاربردی بایدگفت که مفهوم وعلم ژئوپلیتیک می‎تواند درنشان دادن راه وروش‎هایی برای پایان دادن به نزاعها ودرگیری ها ودرمجموع اختلافات نقش اساسی داشته باشددرحالی که ژئواکونومی‎ازچنین ویژگی برخوردارنیست(عزتی،1387: 112)
2-2-3- رویکرد ژئوکالچر
ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ، و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگها همچون سایر پدیده‎های نظام اجتماعی همواره در حال شکل­ گیری، تکامل،آمیزش، جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرا فیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایند ‎های مکانی – فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگران متنوع و بی شماری است که در لایه‎های مختلف اجتماعی و درعرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقش آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی‎با یکدیگر بسر می­برندو بر اثر همین تعامل مداوم است که در هر زمان چشم انداز فرهنگی ویژه خلق می‎شود.از این رو ساختار ژئو کالچر جهانی بیانگر موزاییکی از نواحی فرهنگی کوچک و بزرگی است که محصول تعامل‎های مکانی – قضایی قدرت فرهنگی اند که در طول و موازات یکدیگر حرکت می‎کنند (دیلمی‎معزی،2:1387).
ژئوکالچر پدیده ای است که بر شالوده نظام اطلاع رسانی نوین و یا صنایعی استوار است که به تولید محصولات فرهنگی مبادرت می‎ورزد وظیفه این صنایع تولید انبوه محصولات فرهنگی است. نظام سلطه فرهنگی در جهان کنونی در کنار نظام سلطه اقتصادی یا سیاسی از عناصر اصلی نظام ژئوپلیتیک جهانی می‎باشند. امروزه منطق حاکم بر فرایند‎های ژئوکالچر جهانی بر اشکال پیچیده و تکامل یافته تر شیوه‎های رقابتی مبتنی است. این فرایند در عین نافذ بودن، مدام در تکامل می‎باشد
پدیده‎های فرهنگی به دلیل خصیصه‎های مکانی شان همواره میل به ثبات و پایداری در مقابل نوآوری ها دارند که می‎توان به تلاش جوامع سنتی و حفظ میراث فرهنگی و آداب و سنن و نمادهای تاریخی و … اشاره کرد. از طرفی الگوهای تمدنی به واسطه ماهیت فضائیشان در جهت سرعت بخشیدن به تغییرات فرهنگی و زدودن مرزهای قراردادی هستند(حیدری،۱۳۸1 :۱۶۸).
۲-2-4- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی
مسایل ژئوپلیتیک زیست محیطی از اواخر قرن بیستم به موضوع اصلی فعالیت­ها و نگرانی­ها بین گروه‎های انسانی و بازیگران ملی و فراملی در سطوح منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. محیط زیست بشری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دستخوش مخاطرات گردیده است. این مخاطرات در سه بعد: کاهش و کمبود منابع، تخریب منابع و آلودگی محیط زیست تجلی یافته است. از دید ژئوپلیتیک، کمبود منابع زیست محیطی یا محروم کردن انسانها از زیستن در مکان مورد علاقه آنها رقابت و کنش متقابل بین گروه‎های انسانی و بازیگران سیاسی در سطوح مختلف را در پی دارد.(www.civilica.com).
طی چند دهه گذشته، افزایش جمعیت، گسترش دامنه مداخلات بشر در طبیعت برای تأمین نیازهای فزاینده از منابع کمیاب طبیعی، گسترش رویکرد سودانگاری در غالب طرح‎های توسعه ای، بی پروایی نسبت به جستار پایداری محیط زیست در ساخت سازه ها و زیر ساخت ها و مانند آن،پیامدهای ناگواری همانند گرمایش کروی، ویرانی لایه ازن، پدیده ال نینو، طوفانهای سهمگین، بالا آمدن سطح آب دریاها، گسترش گازهای گلخانه ای، خشکسالی، سیل، فرو نشست زمین، کاهش آب شیرین، بیابان زایی، کاهش خاک مرغوب، آلودگی هوا، باران‎های اسیدی، جنگل زدایی و نابودیت تنوع زیستی، نشانه‎هایی از جهانی شدن پیامدهای فروسایی محیط زیست در سطح فروملی و فراملی و جهانی بودن بوده اند. تداوم وضعیت موجود،آینده زیست و تمدن فراروی بشر را مبهم و نامطمئن کرده است.نگرانی از این وضعیت به همراه شرایط نا مطلوب کنونی، در طرح رویکردهایی همانند امنیت زیست محیطی، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک زیست محیطی، توسعه پایدار بسیار اثر گذاشت. با توجه به این که مفهوم «جهان» از مقیاس‎های مطالعاتی دانش یاد شده است، مرزهای محلی و ملی را در نوردیده اند، محیط زیست سویه ای ژئوپلیتیک یافته است (کاویانی،۱۳۹۰: ۸۵).
2-2-5-رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی
در مورد ماهیت و چیستی ژئوپلیتیک انتقادی نظریه‎های مختلفی ارائه شده است. عده ای از نظریه پردازان، ژئوپلیتیک انتقادی را در مقایسه با ژئوپلیتیک سنتی، که به دلیل سوء استفاده از شواهد جغرافیایی به نفع مقاصد امپریالیستی لکه دار گردیده، از لحاظ علمی‎مستقل و بی طرفانه می‎دانند که می‎تواند با دیدگاهی متعالی به امور جهانی نگریسته و تحقیق عینی بپردازد(مویر،220:1379). عده ای را باور بر این است که ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست­های پنهان دانش ژئوپلیتیک است (میرحیدر،42:1386)
از اوایل1970، شاهد ظهوررویکردی نوین به نام «ژئوپلیتیک انتقادی^[15]»هستیم.دانشمندان ژئوپلیتیک چون اتوتایل^[16] ومیشل فوکو را می‎توان ازپیشگامان این حرکت نوین دانست. این دانشمندان به طور همزمان، هم از ژئوپلیتیک انتقاد کردند و هم خود از اندیشمندان این عرصه بودند. این افراد، سیاست اندیشمندانه خود را بر «ضد ژئوپلیتیک» تعریف کرده و با وجود این، در چارچوب زیر بنایی مفاهیم ژئوپلیتیک کار می‎کردند (مویر،۳۷۸:۱۳۷۹).
محققین ژئوپلیتیک انتقادی تمایل دارند بجای تمرکز بر شناسایی عوامل جغرافیایی مؤثر بر شکل گیری قدرت دولتها و سیاست خارجی ایشان، از یک سو دریابند که سیاستمداران چگونه «تصاویر ذهنی» خود را از جهان ترسیم نموده اند و این بینش ها چگونه بر تفاسیر آن ها از مکان‎های مختلف تأثیر می‎گذارند؟ ژئوپلیتیک انتقادی به عنوان نظریه ای نسبتاً جدید که توانسته است خود را بر اساس مؤلفه‎های حاکم میان بازیگران روابط بین الملل، نظام مند سازد، چارچوبی مناسب برای فهم ژئوپلیتیکی جدید، به دور از عناصر سختی هم چون مرز و مکان ایجاد کرده است. بر اساس فهم برخی از موضوعات، بدون توجه به بعضی مسائلی که طبق نظریات سنتی غیرمرتبط می‎نمودند، امری ناقص خواهد بود. از منظر ژئوپلیتیک انتقادی، استراتژی قدرت همیشه نیازمندبه کارگیری فضا وهمین سبب گفتمان می­باشد. (www.javanemrooz.com)
رویکرد انتقادی، کوشش منتقدانه برای کشف ساختارهای جامعه معاصر است که ضمن نقد زیربنایی رویکردهای رایج در شناخت جامعه به تبیین کاستی ها ی روش شناسی آنها می‎پردازند و شیوه‎های اثبات گرایی (پوزیتیوسیتی) را در مطالعه جامعه نقد می‎کند و بر این انگاره استوار است که صرف تجربه و روش‎های تجربی کافی نیست و نباید مطالعه جامعه را همسان با مطالعه طبیعت انگاشت. هدف نظریه پردازان مکتب انتقادی، ایجاد دگرگونی‎های فرهنگی و روشنگرانه برای کاهش نابرابری‎های جهانی، برقراری عدالت بین المللی، احترام به تفاوت ها و گرایش به ارزش‎های فرهنگی جدیدی است که بر فرایند تعامل موجود در صحنه‎های اجتماعی و تمدنی حاکم شود و تعامل و عمل را در چارچوب ارزشهای موجود رهبری کند (مشیر زاده،۱۳۸۴ :۲۲۱).
هر چند ژئوپلیتیک به مطالعه روابط متقابل جغرافیا، قدرت سیاست و کنش‎های ناشی از ترکیب آنها با یکدیگر می‎پردازد (حافظ نیا،۳۶:۱۳۸۵). اما امروزه گفتمان آن تابعی از چالش‎های برخاسته از «جهانی شدن‎های اقتصادی»، «انقلاب اطلاع رسانی» و«خطرات امنیتی جامعه جهانی» است (مجتهد زاده،۱۲۸:۱۳۸۱)و بالاخره ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست‎های پنهان دانش ژئوپلیتیک است.مباحث ژئوپلیتیک مقاومت و آنتی ژئوپلیتیک از جمله مباحث مهم در پژوهش ها و نوشته‎های مربوط به ژئو پلیتیک انتقادی می‎باشد.این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که مقاومت می‎باشد بیشتر توجه می‎کند. و عاشورا به عنوان عالیترین و متعالی ترین صحنه ژئوپلیتیک مقاومت از چنان ماندگاری و جاودانگی برخوردار بوده و هست که امروزه و در قرن بیست و یکم وهزاره سوم نیز توان تحریک و به غلیان در آوردن جنبش‎های مقاومت را دارد. بسیاری از نهضت ها و مقاومت ها در دنیای اسلام و حتی غیر اسلام الگوی مقاومت خود را از عاشورا الهام گرفته اند. (باباخانی،38:1392)
2-3-اندیشه ملی گرایی
ملی گرایی مفهومی‎کاملا سیاسی دارد. این مفهوم به عنوان یک اندیشه و فلسفه سیاسی تلقی می­ شود. اندیشه‎ای که در هر ملتی ریشه در هویت ملی و میهن دوستی آن ملت دارد. در حالی که مفهوم میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند، ناسیونالیسم پدیده ای فلسفی و نوین محسوب می‎شود که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شده است. در این راستا هنگامی‎که جنگ جهانی اول و جنگ‎های بزرگ قبل از آن بیشتر با انگیزه میهن دوستی شروع شده بود، جنگ جهانی دوم حاصل برخورد اندیشه‎های ناسیونالیستی بود.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
ناسیونالیسم به وابستگی مردم یک منطقه که براساس یک احساس مشترک به وجود آمده گفته می­ شود این احساس مشترک ممکن است علل تاریخی، فرهنگی، نژادی، جغرافیایی و غیره داشته باشد. ناسیونالیسم در حقیقت ملاتی است که گروه‎های مختلف را به هم پیوند داده و واحدی به نام ملت را به وجود می‎آورد. (روشن و فرهادیان،242:1385)
میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند. ناسیونالیسم یا ملی گرایی مفهومی‎کاملاً سیاسی است که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شد. از نظر واژه شناسی ناسیونالیسم از ریشه ناسی(Nasci)آمده است این واژه لاتین متولد شدن معنی می‎دهد و نظریه تکاملی ایده ناسیونالیسم را تأیید می‎کند.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
اگر ناسیونالیسم بر مبنای برگشت به ارزشهای جاهلی و اساطیری باشد، ارتجاعی محسوب می‎شود و اگر بر مبنای یک احساس انسانی و فرهنگ خلاق باشد، مترقیانه خواهد بود. مفهوم ناسیونالیسم در قرن نوزدهم و بیستم به طور گسترده ای از اروپا به سایر نقاط و از جمله خاورمیانه انتشار یافت. افکار ناسیونالیستی به دلایلی چند در نیمه دوم قرن نوزدهم در خاورمیانه، گسترش یافت.
اول: افتتاح مدارس جدید درمصر، لبنان وسوریه
دوم: اختراع چاپ که به دنبال خود آگاهی از امور سیاسی را افزایش داده و مشوق احیای فرهنگی- ادبی شد.
سوم: تجزیه امپراطوری‎های قدیم که به دنبال خود، خود مختاری گروه‎های ملی را به دنبال داشت.(درایسدل و بلیک،77:1386)
با شروع قرن بیستم ناسیونالیسم به یک قدرت عمده سیاسی در خاورمیانه تبدیل شد و تأثیرات آن زمانی به اوج خود رسید که ناسیونالیسم ترک، عرب، ایرانی و یهود به طور همزمان در این منطقه ظهور کردند، از عوامل اصلی که سبب بروز شکاف و اختلاف در میان شیعیان منطقه خاورمیانه شده، اندیشه‎های ناسیونالیستی پیروان این مذهب در کشورهای مختلف می‎باشد. تنوع نژادی و قومی‎شیعیان ساکن در منطقه خاورمیانه الهام بخش اندیشه‎های ناسیونالیستی در میان آنان گردیده و این امر واگرایی و فقدان وحدت مذهبی در بین آنان را به دنبال دارد. ویژگی عمومی‎ناسیونالیسم تأکید بر برتری هویت ملی بر دعاوی مبتنی بر طبقه، دین و مذهب است و بر این اساس عوامل زبانی، فرهنگی وتاریخی مشترک به همراه تأکید بر سرزمین خاص، هویت بخش گروهی از مردم می‎شود.
بدین ترتیب ایدئولوژی ناسیونالیسم با تأکید بر نژاد و زبان در جهان اسلام که مرکب از انواع زبانها و نژادها ی گوناگون است، یکی از عوامل اصلی واگرایی تلقی می‎گردد. تجارب تاریخی گویای این واقعیت است که حتی پان عربیسم از ادعای نهضت وحدت سراسری اعراب نتوانست در جوامع و کشورهای عربی ایجاد وحدت نماید و طی جنگهای اعراب اسرائیل و با شکست اعراب اعتبار خود را از دست داد. به طوری که در جریان جنگ 1991 آمریکا و متحدین با عراق برخی کشورهای عرب برای آزادی کویت به یک کشور دیگر عرب(عراق)، حمله ور شدند(صفوی،202:1387).
2-4-میهن خواهی
میهن خواهی یا وطن دوستی فلسفه سیاسی ویژه ای نیست، بلکه غریزه ای است که از حس اولیه ی تعلق داشتن به مکان و هویت ویژه ای آن و حس دفاع از منافع اولیه ی فردی در آن مکان ویژه ناشی می‎شود. گونه ی اولیه ی خودنمایی این غریزه کم و بیش در همه ی حیوانات قابل مشاهده است. بیشتر حیوانات محدوده‎های مشخصی را برای جولان دادن و منافع اختصاصی، فردی یا گروهی خود در نظر گرفته و به آن دلبستگی و تعلق می‎یابند و دخالت و تجاوز دیگران را در آن با سرسختی دفع می‎کنند. (مجتهدزاده،70:1381). مفهوم میهن از انگیزه‎های سیاسی دور است و از حد غریزه ی طبیعی خارج نمی‎شود. میهن خواهی یا میهن دوستی تا آن اندازه طبیعی و غریزی است که با تعلقات معنوی انسان درآمیخته و جنبه ی الهی به خود می‎گیرد و به گونه ی مفهوم مقدس خودنمایی می‎کند.
2-5- مفهوم ملت
جمع افرادی که از پیوندهای مادی و معنوی ویژه و مشخصی برخوردار باشند و با مکان جغرافیایی ویژه ای، «سرزمین سیاسی یکپارچه و جداگانه» همخوانی داشته باشند و حاکمیت حکومتی مستقل را واقعیت بخشند، ملت آن سرزمین یا کشور شناخته می‎شوند. بدین ترتیب ملت و ملیت پدیده‎های سیاسی هستند که در رابطه مستقیم با سرزمین واقعیت پیدا می‎کنند و این اصطلاحات در حالی که مباحث سیاسی هستند، جنبه ای کاملاً جغرافیایی به خود می‎گیرند. (مجتهدزاده،65:1381).
در زبان‎های اروپایی واژه ملت از کلمه(natio) مشتق شده و بر مردمانی دلالت دارد که از راه ولادت با یکدیگر نسبت دارند و از یک قوم و قبیله هستند. ملت به مجموعه ای از افراد ساکن در فضای جغرافیایی مشخص و محدود از حیث سیاسی اطلاق می‎شود که بر اساس عوامل و خصیصه‎هایی نظیر تبار، تاریخ، فرهنگ، دین، مذهب، سرزمین، قومیت، زبان و …نسبت به یکدیگر احساس همبستگی می‎کنند و خود را متعلق به یک ما می‎دانند.(حافظ نیا و همکاران،108:1389)