۱-۷ : محدودیت­های پژوهش
همکاری محدود بعضی از مدیران در زمینه همکاری با محقق در تکمیل چک لیست­ها و ارائه اطلاعات
مشخص نبودن ساعت کاری سالن­های ورزشی در ایام هفته به ویژه در ماه مبارک رمضان جهت مراجعه به اماکن ورزشی و تکمیل چک­لیست­ها
۱-۸ : تعریف واژه ­ها و اصطلاحات
مناسب­سازی: اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل و نقل است به طوری که افراد معلول قادر باشند تا آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و ساختمان­های عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهره­مند شوند(سازمان بهزیستی ایران). در این تحقیق، منظور از مناسب­سازی، بررسی نحوه ساخت و ساز اماکن ورزشی متناسب با شرایط و وضعیت جسمانی جانبازان و معلولین و نیز امکان استفاده­ی مستقل از این اماکن ورزشی برای جانبازان و معلولین می­باشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

معلول: به افرادی که دارای معلولیت بوده و با وسایل کمکی مانند: ویلچر، عصا، واکر، کراچ، عینک‌های ذره‌بینی، سمک و… یا بدون علایم ظاهری در جامعه زندگی می­ کنند، معلول گفته می‌شود. نام دیگر آنان افراد با نیازهای ویژه است. زیرا نیازهای آنان متفاوت با نیازهای افراد دیگر می‌باشد(قربانی، ۱۳۸۹،ص۱). در این پژوهش، معلول به کلیه افرادی که دارای نقص یا کمبود در یکی از اعضای بدن خود و یا مشکلات جسمانی، حرکتی و روانی هستند؛ اطلاق می­ شود.
معلولیت: سازمان بهداشت جهانی معلولیت را این­گونه تعریف می­ کند، معلولیت هر نوع کمبود یا فقدان توانایی(ناشی از اختلال) که فعالیت فرد را برای انجام امری به روشی که افراد عادی انجام می­ دهند، محدود سازد یا دامنه فعالیت وی را از حالت طبیعی خارج نماید(نقی­زاده طاهریان، ۱۳۸۵، ص۲). در این تحقیق منظور از معلولیت، هر نوع کمبود یا فقدان توانایی انجام فعالیت­های روزمره و عادی، به دلیل اختلال، بیماری و سایر موارد می­باشد.
اماکن ورزشی: به طور کلی و عام به تمام فضاهایی که امکان اجرای ورزش، فعالیت­های جسمانی و حرکات ورزشی و تفریحی برای کلیه افراد یک جامعه در آن­ها وجود داشته باشد، می ­تواند اماکن ورزشی محسوب گردد (مرندی، ۱۳۸۸، ص۷). در این تحقیق منظور از اماکن ورزشی، کلیه سالن­ها و فضاهای ورزشی شهر تبریز می­باشد.
سالن ورزشی: مکان سرپوشیده یا مسقفی که برای یک یا چند فعالیت ورزشی آماده شده و در آن تجهیزات ورزشی ثابت یا موقت پیش بینی شده ­اند (بای، ۱۳۸۷). در این تحقیق منظور از سالن ورزشی، مکانی است که نحوه استفاده از آن چند منظوره و از سوی بخش خصوصی یا دولتی برای ارائه خدمات ورزشی استفاده می­ شود.
مجموعه ورزشی: مجموعه ورزشی طبعاً جامع­ترین واژه برای یک مکان ورزشی است و باید مکانی باشد که در آن انواع ورزش­ها وجود داشته باشد (صدری، ۱۳۷۰).
ورزشگاه: از نظر لغوی، هر نوع مکان ورزشی می ­تواند ورزشگاه باشد. ورزشگاه به مکانی گفته می­ شود که در آن امکانات انواع ورزش­ها یا لااقل چند ورزش وجود داشته باشد. از این رو ورزشگاه می ­تواند نامی عام باشد که برای انواع مکان­های ورزشی به کار رود (صدری، ۱۳۷۰).
ژیمنازیوم^[۱]: یک محدوده و فضای مسطح سرپوشیده است. خطوط باریکی بر روی سطح آن کشیده شده و معمولاً برای ورزش­هایی همچون بسکتبال، والیبال، هاکی، فوتسال و غیره مورد استفاده قرار می­گیرد (صدری، ۱۳۷۰). منظور از آن در این تحقیق فضای ورزشی سرپوشیده که دارای کاربری چند منظوره می­باشد.
مدیر اماکن ورزشی: مدیر اماکن ورزشی فردی است که مسئول اجرای تصمیمات قانونی می­باشد. در این تحقیق منظور از مدیر اماکن ورزشی فردی است که مسئولیت اداره و کنترل یک سالن یا یک مجموعه ورزشی را بر عهده دارد (بای، ۱۳۸۷).
فصل دوم
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
۲-۱ : مقدمه
در این فصل به مطالعه مبانی نظری و پیشینه تحقیق پرداخته شده است. در مبانی نظری درباره موضوعات و استانداردهای مربوط به ورزش جانبازان و معلولین و چگونگی مناسب­سازی سالن­ها و اماکن ورزشی برای استفاده جانبازان و معلولین بحث شده و در پیشینه تحقیق به تحقیقات مرتبط انجام شده در ایران و خارج از کشور درباره این تحقیق اشاره شده است.
۲-۲ : مبانی نظری
۲-۲-۱ : مقدمه
بدون شک سلامت یک جامعه به میزان گرایش مردم به فعالیت­های سالم ورزشی و تحرک جسمی آن­ها وابسته است و یقیناً تربیت بدنی و ورزش یکی از سالم­ترین و مفیدترین فعالیت­هایی است که افراد جامعه می­توانند در اوقات فراغت به آن روی آورند (عابدی، ۱۳۸۰).
از یک سو امروزه باور بسیاری از صاحب نظران بر آن است که برای رشد و بالندگی ورزش کشور و نیز به منظور بهبود بخشیدن به رشد اصلح دانش آموزان و دانشجویان در تمامی ابعاد شناختی، طرز تفکر و روانی- حرکتی، ارائه برنامه ­های کامل تربیت بدنی از مهم­ترین نیازها محسوب می­ شود (کلانترزاده، ۱۳۸۰)؛ و از سویی دیگر علاقه نسل جوان اعم از کودکان و نوجوانان و جوانان به انجام فعالیت­های ورزشی و استفاده از امکانات جهت انجام آن روز به روز افزایش می­یابد، از این رو فعالیت­های تربیت بدنی در آموزش و پرورش و همچنین دانشگاه­ها باید به نیازهای نسل جوان پاسخ دهد (مهمان­دوست، ۱۳۸۶).
ورزش در جوامع امروزی اهمیت بسیار زیادی پیدا کرده است به این دلیل اماکن، تأسیسات و تجهیزاتی نیاز است که پاسخگوی نیازها و انتظارات اقشار مختلف در زمینه ورزش اوقات فراغت (تفریحی) و یا ورزش­های آموزشی باشد. برنامه­ ریزی صحیح و علمی قبل از ساخت و اداره مناسب آن بعد از اتمام، دارای اهمیت بسیار زیادی است که مسئولیت ­ها و وظایف مدیریت اماکن، تأسیسات و تجهیزات ورزشی را تشکیل می­دهد (جلالی فراهانی، ۱۳۹۰).
یکی از موارد مهم در این زمینه، بحث قادرسازی است. عبارتی که در چند دهه­ اخیر در بسیاری از کشورهای دنیا مطرح شده است. با تغییر نگرش و وسعت دید جوامع مختلف نسبت به مسأله معلولیت، این عبارت نیز در عالم توان­بخشی جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است. باید اشاره کرد که قادرسازی تنها در زمینه توان­بخشی معلولین مطرح نمی­ شود، بلکه در نگرش­های جدید علوم اجتماعی، قادرسازی به هر نوع قابلیت برای بهزیستی عموم مردم جامعه اشاره دارد. هر نوع توانایی که تغییرات جدیدی را در زندگی افراد جامعه اعم از سالم و یا ناسالم منجر شود و نهایتاً چالش با مشکلات قدیم زندگی روزمره را تسهیل سازد قادرسازی نام می­گیرد(رجالی، ۱۳۸۵).
ورزش بایستی برای هر فرد اجتماع قابل دسترسی باشد. مسئولین برنامه­ ریزی محلی بایستی به نیازهای همه اقشار اجتماع احترام بگذارند، به ویژه افراد ناتوان و معلول، بچه­ها، افراد مسن و زنان و گروه ­های نژادی و دینی و آن­هایی که از لحاظ اجتماعی و اقتصادی سرخورده هستند و مطمئن ساختن اجتماع از اینکه، این نیازها به طور کامل در طرح­ها و برنامه­ ها درج شده است(محمدزاده چیانه، ۱۳۸۵).
از این رو، لازم است که درباره وسایل ارتباطی، اماکن و مراکز عمومی و تفریحی و ورزشی همچون پارک­ها و ورزشگاه­ها و میادین ورزشی تدابیری به عمل بیاید که افراد معلول بتوانند به راحتی نیازمندی­های خود را برآورده کنند. در همین راستا، رفع موانع معماری و ساختمانی در ورزشگاه­ها و مراکز ورزشی کشور می ­تواند خود کمک موثری در برآورده شدن نیازهای معلولین به خصوص معلولان جسمی حرکتی و جانبازان باشد(حمیدی، ۱۳۸۵).
۲ـ۲ـ۲: اهمیت انجام ورزش و فعالیت بدنی برای جانبازان و معلولین:
نیاز به ورزش و تاثیر سلامتی آن بر افراد معلول بسیار بیشتر از افراد سالم احساس می­ شود. ورزش جدای از تاثیراتی که بر جسم فرد می­ گذارد، نفوذی که در روحیه افراد دارد؛ بیشتر از یک غذای خوب، یک خواب مناسب و یا یک مسافرت خوب است. بعد از جنگ جهانی دوم به دلیل تعداد زیاد معلولین جنگی ورزش­های افراد معلول جسمی­ـ­حرکتی پا به عرصه وجود نهاد (فخرپور و یاوری،۱۳۸۵). ورزش مشوق بازگشت به گذشته و زدودن آثار ضربه روحی یا جسمی وارده و افسردگی­ها و تاثیرات ناشی از آن بر فرد می­باشد. ورزش زداینده تحقیرهایی است که فرد معلول نسبت به خود تصور می­ کند، یا به علت فرهنگ ناآگاه جامعه که واقعاً وجود دارد؛ نه تنها اعتماد به نفس را در فرد تقویت می­ کند، بلکه نگرش جامعه را نسبت به معلولین دگرگون می­سازد(نقی­زاده طاهریان، ۱۳۸۵). اگر ورزش برای افراد غیر معلول امری مستحب(بسیار نیکو و پسندیده) است، برای معلولان امری واجب است؛ زیرا انسان­های غیرمعلول از راه فعالیت­های عادی روزانه تا حدودی نیازهای حرکتی خود را برطرف می­ کنند، اما بسیاری از معلولان با توجه به نوع معلولیت و درجه آسیب­دیدگی باید به صورت هدفمند به فعالیت­های ورزشی بپردازند، تا از این راه از یک سو نه تنها کارآیی اندام سالم خود را حفظ کنند، بلکه با افزایش کارآیی اندام سالم، آن را جایگزین اندام از کار افتاده کنند و از سوی دیگر با پرداختن هدفمند به ورزش از گسترش معلولیت خود جلوگیری به عمل آورند. ورزش برای معلولان علاوه بر اهداف فیزیولوژیکی، اهداف روانی و اجتماعی نیز دارد و از جمله اهداف اجتماعی ورزش برای معلولان، کمک به آنان برای شرکت هر چه فعالانه­تر در امور اجتماعی و برقراری ارتباط با دیگر معلولان و انسان­های غیرمعلول است(جلالی فراهانی،۱۳۹۰).
۲ـ۲ـ۳: دیدگاه سازمان ملل درباره رعایت حقوق معلولان:
یکی دیگر از وظایف مدیریت اماکن، تأسیسات و تجهیزات ورزشی رعایت حقوق معلولان به عنوان بخش قابل توجهی از افراد جامعه است. در همین راستا سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۳ قطعنامه ۴۸۹۶ را به تصویب رسانده و تمامی کشورهای جهان را موظف کرد، تدابیری اتخاذ کنند که جامعه با موقعیت معلولان، حقوق، نیازها، توانایی­ها و نقش­های آنان در جامعه، هر چه بیشتر آشنا شوند. در ماده ۱۱ این قطعنامه به صراحت آمده است: «همه کشورها موظف­اند تدابیری در پیش گیرند تا معلولان بخت یکسانی با غیر معلولان برای گذران اوقات فراغت و به ویژه فعالیت­های ورزشی داشته باشند». سایر موارد قطعنامه فوق بدین شرح است:
بند۱: کشورها موظف­اند تاسیسات رفاهی مانند: هتل­ها، سواحل دریا، فضاها، اماکن، تاسیسات و تجهیزات ورزشی مخصوص و نیز اردوگاه­های تفریحی برای معلولان بسازند، یا تاسیسات موجود را به نحوی تجهیز کنند که معلولان به آسانی بتوانند از آن­ها استفاده کنند.
بند۲: مراکز جهانگردی و شرکت­های گردشگری، هتل­ها، سازمان­های داوطلب که در زمینه فعالیت­های اوقات فراغت وظیفه ­ای به عهده دارند، باید خدمات خود را به نحوی ارائه دهند که با شرایط و نیازهای معلولان هم­خوانی داشته باشد و امکان حداکثر استفاده از آن­ها را برای معلولان فراهم سازد. به این دلیل آموزش و تربیت کارکنان متخصص از ضروریات است.
بند۳: سازمان­های ورزشی باید همه سعی و کوشش خود را به کار گیرند، تا امکان شرکت معلولان در فعالیت­های ورزشی فراهم آید. همچنین دولت­ها موظف­اند امکان شرکت ورزشکاران معلول را در مسابقات داخلی و خارجی فراهم سازند و از آن پشتیبانی کنند.
بند۴: معلولان شرکت کننده در فعالیت­های ورزشی، باید امکان تمرین و آموزش را همانند افراد غیرمعلول و با همان کیفیت، داشته باشند.
بند۵: همه سازمان­های وابسته به ورزش کشورها، موظف­اند به سازمان­ها و ارگان­هایی که در زمینه ورزش معلولان فعالیت دارند، کمک کنند و از خدمات آن­ها پشتیبانی به عمل آورند.
افراد معلول حدود یک دهم، جوامع مختلف را تشکیل می­ دهند. اگر چه معلولان از نظر درجه و نوع آسیب دیدگی بسیار متفاوت­اند، اما در هر حال آن­ها نیز با افراد غیر معلول، دارای حقوق اجتماعی یکسانی هستند (جلالی فراهانی، ۱۳۹۰). شکی نیست که این حق مسلم افراد معلول است، تا برای استفاده آن­ها تغییراتی را در ساخت اماکن ورزشی و وسایل آن­ها بدهیم. هر چند این کار هزینه زیادی دارد، ولی این وظیفه­ی هر جامعه­ای است که این خواسته را به هر قیمتی پاسخ گوید و معلولین را به اجتماع و شرکت در فعالیت­های ورزشی و تیم­های باشگاهی ترغیب و جذب نماید (رجالی، ۱۳۸۵). بنابراین اماکن و تأسیسات ورزشی باید به گونه ­ای ساخته، تجهیز و اداره شوند، که امکان استفاده آسان از آن­ها برای معلولان نیز وجود داشته باشد. به طوری که بتوان از آن­ها هم زمان برای معلولان و غیرمعلولان استفاده کرد، زیرا در این صورت می توان به یکی از اهداف مهم در ورزش با معلولان، یعنی همگرایی و تعامل بین معلولان و غیر معلولان دست یافت(جلالی فراهانی، ۱۳۹۰).
۲ـ ۲ـ ۴: مطابقت با قانون معلولیت در آمریکا(ADA):
این قانون در سال ۱۹۹۲در آمریکا پذیرفته شده است. بر اساس قانون^[۲]ADA ، تمام صندلی­های چرخ­دار باید به شکلی طراحی شوند که در معرض آفتاب نباشند و استفاده کنندگان قادر به انتخاب صندلی­ها و پرداخت قیمت­های مختلف آن­ها باشند. همچنین هنگامی که تماشاگران می­ایستند، اماکن موظف­اند خط دیدی برابر با تماشاگران عادی را برای افرادی که بر روی صندلی چرخدار نشسته­اند، فراهم کنند.
الزاماتADA برای اماکن ورزشی: براساسADA، همه اماکن عمومی باید تمام موانع معماری را در صورت امکان رفع کنند. اگر نتوان موانع معماری را رفع کرد، اماکن باید خدمات جایگزین را فراهم سازند. با این حال، هر بنای تازه ساختی باید استانداردهای قابل دسترسی ADA را داشته باشد، مگر اینکه این کار از لحاظ ساختاری امکان پذیر نباشد. ممکن است اماکن برای افراد ناتوان قابل استفاده نباشد، ولی آنان نباید از لذت کامل و برابر از کالاها، خدمات، تسهیلات و مزایا که در اماکن وجود دارند؛ محروم شوند. لازم به ذکر است که قانون ADA برای تمام اماکن بخش خصوصی، غیرانتفاعی یا دولتی به کار می­رود.
سازگاری منطقی: به معنای اصلاح هر دوی موانع معماری و موانع مربوط به برنامه است. مانع معماری بخش فیزیکی از ساختمان است که مانع از دسترسی افراد ناتوان می­ شود. مانند: پله­ها و زنجیرها، بخش­هایی از پارکینگ که آسفالت نشده­اند؛ درهای سنتی، آینه­ها، حوله­های کاغذی و دستشویی­هایی که در ارتفاع زیاد قرار گرفته­اند.
اولویت بندی در رعایت ADA: متصدیان اماکن هنگام مواجهه با موانع قابل دسترسی، اغلب در فرایند اولویت­ بندی دچار مشکل می­شوند. لذا ۴ مرحله زیر برای اولویت بندی پیشنهاد می­ شود: ۱ـ برطرف کردن همه یا برخی از موانع که از ورود افراد ناتوان به اماکن جلوگیری می­ کند. ۲ـ فراهم آوردن امکان دسترسی به مناطقی که کالا و خدمات را در دسترس عموم قرار می­ دهند. ۳ـ ایجاد دسترسی به دستشویی­ها؛ ۴ـ برطرف کردن تمام موانع استفاده از اماکن.
و نکته آخر این­که اگر باشگاه­ها یا اماکن ورزشی الزامات ADA را رعایت نکنند، شهروندان می­توانند ادعاهای خود را در دادگاه مطرح کرده و خواستار دریافت غرامت و جریمه شوند(گیل فرد،۱۳۸۸).
۲ـ۲ـ۵: تعریف مناسب­سازی
تلاش برای توسعه ورزش در بین افراد معلول و ایجاد زمینه و بستر مناسب برای اجرای فعالیت­های ورزشی به منظور توسعه ورزش­های جانبازان و معلولان از اهداف اصلی کمیته ملی پارالمپیک به شمار می­روند و از راه­های مهم رسیدن به این اهداف مناسب­سازی تاسیسات و اماکن ورزشی جهت کشاندن معلولان به این محیط­های ورزشی می­باشد. مناسب­سازی تاسیسات ورزشی بدین معنی است که با طراحی و ساخت مناسب و مدیریت مطلوب محیط­های ورزشی علاوه بر افراد عادی امکان استفاده افراد معلول جامعه نیز از این محیط­ها فراهم گردد و میزان استفاده مستقل همگان از اماکن افزایش یابد.
۲ـ۲ـ۶: چرا مناسب­سازی اماکن ورزشی لازم است؟