تهیه طرح مهندسی مجدد
تخمین نتایج مورد انتظار
– متدولوژی کتینگر^[۹۳] و همکاران (۱۹۹۷) حاوی شش گام از فعالیت های زیر است :
پیش بینی کردن^[۹۴]
آغاز کردن^[۹۵]
تشخیص دادن^[۹۶]
بازطراحی
بازسازی^[۹۷]
ارزیابی
– به نقل از لین^[۹۸] و همکاران (۲۰۰۲)، متدولوژی واستل^[۹۹] و همکاران شامل چهار مرحله به شرح زیر است :
تعریف فرایند
به دست آوردن و بازنمایی فرایند پایه
ارزیابی فرایند
طراحی فرایند هدف
– به نقل از اخوان (۱۳۸۳)، متدولوژی مهندسی مجدد کلین به شرح زیر است :
آماده سازی : اعضای پروژه مهندسی مجدد سازماندهی و فعال می شوند
تشخیص : توسعه مدل های مشتری مدار برای فرآیندهای کسب و کار

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

انتخاب : انتخاب فرآیندها برای مهندسی مجدد و تنظیمات لازم جهت طراحی مجدد
راه حل : تعریف نیازهای فنی برای فرآیندهای جدید و توسعه جزئیات برنامه اجرایی
انتقال : اجرای مهندسی مجدد

۲-۱۳– ۳- مقایسه برخی از متدولو‍ژی های مهم

در این قسمت بین برخی از متدولوژی های مهم با توجه به معیارهای مهندسی مجدد و با بهره گرفتن از روش فیتز جرالد و ود هارپر، جهت استفاده در شرکت های ایرانی مورد مقایسه قرار گرفته است. البته باید متذکر شد که نمی توان یک متد را ضعیف دانست و یا دیگری را بر بقیه ترجیح داد، این مقایسه فقط از این جهت صورت می گیرد که بیان کند هر متد بر چه معیارهایی تأکید دارد و بر اساس چه نوع دیدگاهی طراحی شده است. در جدول ۲- ۳ اعداد ۳، ۲ و ۱ به ترتیب معادل قوی، متوسط و ضعیف هستند که توسط خبرگان و متخصصین مهندسی مجدد در شرکت های ایرانی تکمیل و میانگین گیری شده است. لازم به ذکر است که پس از میانگین گیری اعداد رند شده اند. اصطلاح قوی یعنی اینکه در متدولوژی مربوطه کاملاً به معیار مورد نظر اهمیت داده شده و برای آن ابزار و تکنینک خاصی بیان شده است. اصطلاح متوسط یعنی اینکه در متدولوژی مربوطه به معیار مورد نظر اشاره شده است. اصطلاح ضعیف یعنی اینکه در متدولوژی مربوطه هیچ گونه اشاره ای به معیار مورد نظر نشده است. (سوری، ۱۳۸۷ : ۲۰۲ – ۲۰۳).
جدول ۲– ۳ – مقایسه بین متدولوژی ها

معیار
متدولوژی

تعیین اهداف و طراحی استراتژیک

مدلسازی و آنالیز

لحاظ جنبه های
فرهنگی سازمان

سادگی و مؤثر سازی

مشخص کردن فرآیندها

سریع

روال مند بودن

نوع دیدگاه

ابلنسکی

۳

۳

۳

۱

۱

۵/۱

۳

توسعه IS^[100]

منبع : عیسی خانی و میرقادری (۱۳۸۵)

۲-۲۲-۸- دیدگاه محققان آکادمی ملی مدیریت دولتی ایالات متحده آمریکا

محققان در آکادمی ملی مدیریت دولتی ایالات متحده، شش راهکار مناسب را برای شروع مهندسی مجدد در مدیریت دولتی توصیه کرده اند. در جدول ۲- ۱۴ بهترین راهکارها در مهندسی مجدد مدیریت دولتی نشان داده شده است(خون سیاوش و محمدی، ۱۳۸۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول ۲- ۱۴- بهترین راهکارها در مهندسی مجدد مدیریت دولتی

عوامل

مشخصات

۱٫ فرایند مهندسی مجدد را بشناسید

– اصول فرایند سیاسی را بشناسید.
– بفهمید مهندسی مجدد/بازسازی چیست؟
– بین طرق بهبود فرایند تفاوت قائل شده و آنها را یکی کنید.

۲٫ با وضوح بحث کنید

– برای فرایند دوباره سازی دلایل لازم و کافی شغلی داشته باشید (مأموریت و یا اجرای سیاستها)
– تعهد لازم و توانایی شروع و ادامۀ مهندسی مجدد در سازمان را داشته باشید / کسب کنید.

۳٫ رهیافت مدیریت فرآیندی خاصی را اتخاذ کنید

– قوانین سازمانی را فهمیده و خط مشی استراتژیک مأموریتی و اهداف را به صورت های تازه بالا به پایین تعیین کنید، تا بتوانید اهداف و تصمیم گیریها را در عرض و طول سازمان پردازش کنید.
– فرآیندهای مهم در عملکرد عملیاتی را تعریف کرده، نشان داده و اولویت بندی کنید. از موارد غیر مهم شروع نکنید.
– مدیران ارشد را از طریق حس مسئولیت پذیری شخصی، درگیر کردن و تصمیم گیری در بهبود فرایند، دخیل کنید به نحوی که احساس مالکیت کنند.
– ساختارهای سازمانی را طوری تنظیم کنید که به اقدامات مدیریتی فرایند کمک کرده و از آن پشتیبانی کند.
– برنامۀ ارزشیابی مشخصی برای ارزیابی مدیریت فرایند ایجاد کنید.

۴٫ عملکرد را به طور مرتب اندازه گیری کرده و پیگیری کنید

– فهم درستی از ارزش اندازه گیری و اینکه چگونه از آن استفاده خواهد شد در سازمان ایجاد کنید.
– بین مدیریت عملکرد و انتظارات حال و آیندۀ مشتریان و افراد ذینفع هماهنگی ایجاد کنید.

۵٫ مدیریت تغییر را ایجاد کرده از آن حمایت مرکزی کنید

– از راهبردهای مدیریت منابع انسانی جهت فرایند دوباره سازی استفاده کنید.
– از راهبردهای مدیریتی منابع اطلاعاتی و یک چارچوب فناوری مشخص جهت حمایت از تغییر فرایند استفاده کنید.
– یک گروه حمایت مرکزی برای کمک و یکپارچه کردن تلاشهای بازسازی و دیگر تلاشهای بهبود در سازمان تشکیل دهید.
– برنامه ای جامع برای ارتباطات داخلی و خارجی و آموزش اختصاصی پروژه طراحی کنید.

۶٫ پروژه ها را تا رسیدن به نتایج مدیریت کنید

– برای تعیین اینکه چه چیز باید دوباره طراحی شود معیار مشخصی تعیین کنید.
– پروژه را به تیم بازسازی تعریف شده ای بسپارید که اهداف مشخص و جایگاه درستی دارد.
– از یک تیم کارشناسان متنوع و آموزش دیده استفاده کنید و به آنها کمک کنید بخوبی کار انجام دهند.
– روال نظام مند و مشخصی را دنبال کنید.

زود تسلیم شدن
جای شگفتی نیست اگر بگوئیم که پاره ای از شرکتها با نخستین نشانه های پیدایش دشواری، از مهندسی دوبارۀ کار خود دست کشیده و یا هدفهای پیش بینی شده را کوچکتر نموده اند. آنها شهامت خود را از دست داده اند. چنین شرکت هایی از بازده شگفت انگیزی که در پیش است محروم می شود(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۸۴- ۲۸۵).
جا دادن موانع در صدر تعریف مشکلات و دیدگاه مهندسی دوباره
چنانچه مدیریت از همان آغاز کار به تشریح گسترده مسائل و موانع موجود بپردازد، کار مهندسی دوباره با شکست روبرو خواهد شد(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۸۵).
فرهنگ سازمانی کنونی و گرایشهای مدیریت را مانع آغاز مهندسی دوباره قرار دادن
در پاره ای از شرکتها، دیدگاه ها و فرهنگ جاری می تواند اصولاً مانع آغاز مهندسی دوباره باشد. برای مثال، چنانچه روش مدیریت مشارکتی بر شرکت حکم فرماست، پذیرش مهندسی دوباره که نیازمند دستور از بالاست، دشوار است. در چنین حالاتی، وظیفه مدیریت ارشد است تا پا درمیانی کرده و موانع موجود را بر طرف نماید(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۸۵- ۲۸۶).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

انتظارات براه افتادن مهندسی دوباره از پائین سازمان
روشن است که مهندسی دوباره هیچ گاه از پائین به بالای سازمان نخواهد جوشید. به دو دلیل، کارکنان خط مقدم و مدیران میانی، هر چند بسیار هوشمند بوده و بدین اقدام نیازمند باشند، بدان دست نخواهند زد؟ نخست اینکه فشار مورد نیاز مهندسی دوباره باید از بالای سازمان تأمین شود. کارکنان خط مقدم آن دیدگاه گسترده دربارۀ سازمان و مشکلات فرآیندهای آنرا ندارند. دلیل دوم اینکه مهندسی دوباره به ناچار مرزهای سازمانی را در می نوردد. بنابراین مدیران میانی به آسانی می توانند از این کار جلوگیری نمایند. آنها در راه ایجاد روش ها و وضعیت موجود از خود مایه گذاشته و ترس آنرا دارند که دگرگونیهای بنیادین، توانائیها، نفوذ و اختیارات کنونی آنها را تحت تأثیر قرار دهد(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۸۶- ۲۸۷).
گماشتن رهبری که مهندسی دوباره را نمی شناسد
دخالت و رهبری مدیریت ارشد برای انجام مهندسی دوباره قطعی است. باید اضافه کرد که این کار از هر مدیر ارشدی ساخته نیست. رهبر باید به مفهوم مهندسی مجدد کاملاً آگاه بوده و خود را با آن متعهد کند(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۸۷).
تنگ نظری در تخصیص منابع
بنا به قوانین ترمودینامیک نمی توان چیزی را از هیچ بوجود آورد. در زمینه کار ما باید گفت که آثار شگفت انگیزی که از مهندسی دوباره انتظار می رود، بدون سرمایه گذاری در این برنامه بدست آمدنی نیستند. مهمترین عناصر این سرمایه گذاری وقت و توجه بهترین افراد سازمان می باشد. اینکار را نباید به دست کارکنان معمولی و متوسط سپرد. تخصیص منابع محدود و ناکافی، این اندیشه را نیز در کارکنان تقویت می کند که مهندسی دوباره شرکت مرحله ای گذرا بوده و بدان بهای لازم را ندهند، و هر جا هم که ممکن باشد در راه آن سنگ اندازی و مخالفت نمایند(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۸۷- ۲۸۸).
دفن طرح مهندسی دوباره در میان دیگر برنامه های شرکت
ما به همه شرکتهای طرف مشاوره می گوئیم که اگر نمی خواهند مهندسی دوباره را در سرلوحۀ کار خود قرار دهند، بهتر است تا بدان نپردازند. چنانچه کوششها و توان مدیریت صرف موضوع ها و برنامه های گوناگونی شود که یکی از آنها هم مهندسی دوباره باشد، توجه درخور به این امر جلب نخواهد شد(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۸۸).
پخش توانائی ها در میان برنامه های بی شمار مهندسی دوباره
مهندسی دوباره به توجه ویژه و انضباط فراوان نیازمند است، بنابراین شرکتها باید هر بار به بخش محدودی بپردازند(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۸۹).
کوشش به انجام مهندسی دوباره در یکی دو سال آخر خدمت مدیر عامل
مدیر عامل و یا رئیس شرکتی که در مرز بازنشستگی است، شاید علاقه و توان لازم برای روی آوردن به مهندسی دوبارۀ سازمان را نداشته باشد. کسی که در اندیشه کناره گیری از کار است، شاید مایل به درگیری در چنین فرایند پیچیده ای نباشد که بر برنامه های جانشین وی نیز تأثیر فراوان می گذارد(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۸۹).
کوتاهی در باز شناختن مهندسی دوباره از دیگر برنامه های بهسازی
یکی از خطرهای نابود کننده مهندسی مجدد اینست که کارکنان گمان کنند اینهم یکی از برنامه های ماهانه است. این خطر بیشتر هنگامی محتمل است که کار بدست گروهی از کارکنان ستادی سپرده شود. مدیریت باید مسئولیت انجام مهندسی مجدد را به مدیران صف که خود درگیر عملی مسائل هستند واگذارد. علاوه بر این چنانچه شرکت در حال اجرای یکی دیگر از برنامه های بهسازی، مانند (( مدیریت کیفیت فراگیر)) است، باید دقت فراوان کرد تا مهندسی دوباره به آن برنامه ها پیوند داده شود(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۹۰- ۲۹۱).
تمرکز انحصاری بر طراحی
مهندسی دوباره تنها به طراحی نوین ختم نمی شود، عملی نمودن طرحها نیز بهمان اندازه مهم است. تفاوت میان برندگان و بازندگان در مهندسی دوباره، در کیفیت اندیشه های تازه آنها نیست، بلکه در رفتاری است که با آن اندیشه ها دارند(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۹۱).
کوشش به راضی نگه داشتن همگان
در پی مهندسی دوباره خیلی از واحدها منحل شده و شاید پاره ای از کارکنان پست سازمانی خود را از دست داده و یا در موقعیت تازه ناراحت باشند. کوشش در خشنود کردن همگان بی نتیجه بوده و مایۀ تبدیل مهندسی دوباره به یک برنامه اصلاحی ساده گردیده و یا اجرای آن را به تأخیر می اندازد(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۹۱- ۲۹۲).
عقب نشینی در برابر مخالفان دگرگونیها
ایستادگی در برابر دگرگونیها امری عادی است. مخالفت با تغییرات عمده واکنش طبیعی انسان است. نخستین گام مدیریت در برابر مقاومتها، هر آینه انتظار آنها را داشتن و پیشگیری از تأثیر منفی آنهاست. شکست برنامه مهندسی مجدد ناشی از مخالفت و ایستادگی کارکنان در برابر دگرگونیها بوده است. کوتاهی مدیریت در تشخیص و یافتن راه پیشگیری از مخالفتها نیز علت واقعی شکست برنامه های BPR است(همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۹۲).
به درازا کشاندن برنامه
مهندسی دوباره برای همه کارکنان شرکت با نگرانی همراه است. به درازا کشاندن آن مایه ناراحتی بیشتر می شود. تجربه های ما نشان می دهد که زمانی حدود ۱۲ ماه بیشترین وقتی است که سازمان باید برای تکمیل یک طرح و اندیشه نوین و آغاز به اجراء عملی آن صرف کند (همر و چمپی، ۱۳۸۷ : ۲۹۲).

۲-۲۲-۱۲- دیدگاه وُنگ

وُنگ^[۱۵۸] (۲۰۰۱) برخی از عوامل مؤثر بر پیاده سازی موفق BPR را به شرح زیر مطرح می نماید‌ :
ارتباطات پیوسته و اثربخش، مدیریت تغییر، تعاریف شغل و تیم BPR، اندازه گیری عملکرد، اثربخشی زیرساخت فناوری اطلاعات.

۲-۲۲-۱۳- دیدگاه آلاکشمی پی.اس

آلاکشمی پی.اس^[۱۵۹] (۲۰۰۰) عوامل مؤثر بر پیاده سازی موفق BPR را به شرح زیر مطرح می نماید : تعهد و ضمانت^[۱۶۰] مدیریت ارشد، انتظارات واقع گرا^[۱۶۱]، توانمندسازی و همکاری کارکنان، گسترش و رشد زمینه استراتژیک، چشم انداز مشترک^[۱۶۲]، راهکارهای مدیریت معقول، مشارکت تمام وقت افراد شایسته، بردباری در تغییر، منابع مالی کافی.
عوامل شکست عوامل موفقیت

1. 1. بازنگری در سیستم پاداش و انگیزش

1. 1. ارتباطات مؤثر

1. 1. توانمندسازی

1. 1. مشارکت افراد

1. 1. آموزش و تعلیم

1. 1. ایجاد یک فرهنگ مؤثر برای تغییر سازمانی

1. 1. شبیه سازی قابلیت پذیرش تغییر در سازمان

1. 1. فاکتورهای سیستم و فرهنگ مدیریت تغییر

1. 1. سیستم و فرهنگ مدیریت تغییر

BUSINESS PROCESS
REENGINEER ING
IMPLEMENT
A
I ON

۲-۷-۲- نهاد دین
به علت ابعاد فکری، رفتاری، عاطفی و اجتماعی، اندیشمندان و متفکرین به تعریف واحدی از دین دست پیدا نکرده‌اند. در این پژوهش از تعریف زیر استفاده شده است. دین مجموعه‌ای از باورها، عقاید، ارزش‌ها و قوانین اجتماعی، عبادی و معاملاتی است که از طریق وحی و نبوّت به بشر رسیده است.
اندیشمندان به کرات راجع به اهمیت و نقش تأثیر گذار دین بر سرمایه اجتماعی صحبت کرده‌اند از آن جمله می‌توان موارد زیر را ذکر کرد:
۱- مارکس وبر بیان می‌کند دین نه‌تنها به خاطر ایجاد اخلاق کار بلکه از این جهت که شبکه‌های اعتماد را بوجود می‌آورد حائز اهمیت است.
۲- کلمن بر مبنای تحقیقات خود روی تاجران الماس شهر نیویورک، وابستگی این تاجران به یکی از فرقه های یهودی لهستان را دلیل وجود سرمایه اجتماعی بالا در میان آن‌ها می‌داند.
۳- به عقیده فوکویاما، دین می تواند نقش مهمی در ایجاد سرمایه اجتماعی بازی کند. بسیاری از مذاهب با ترویج ارزش هایی نظیر مشارکت، صداقت، اعتماد و ایثار موجب می‌شوند سرمایه اجتماعی بالایی در بین پیروان خود ایجاد شود. ادیان و مذاهب می توانند علاوه بر ایجاد اعتماد داخلی، زمینه برقراری روابط مفید و مؤثر را با گروه ها و مذاهب دیگر اجتماعی فراهم سازند. ادیان در گذشته، حال و آینده قطعاً نقش جدی در سرمایه اجتماعی داشته و خواهند داشت.
۴- امیل دورکیم برگزارکردن مراسم و مناسک جمعی (همانند: جشنها، اعیاد و مراسم مذهبی) را سبب افزایش تعامل میان مردم می‌داند که نتیجه آن ایجاد اعتماد و افزایش سرمایه اجتماعی است.
۵- مایرز دین می‌تواند به گونه ای محسوس به کیفیت روابط خانوادگی کمک کرده و به‌عنوان عاملی در جهت ایجاد سرمایه اجتماعی گام بردارد (ملاحسنی، ۱۳۸۱).
۶- گیدنز می گوید مهم‌ترین کارکرد باورهای مذهبی این است که معمولاً به تجربه رویدادها و موقعیت ها اعتماد تزریق می‌کند (گیدنز، ۱۳۷۷).
۷- گریلی طی تحقیقات خود به این نتیجه رسید که در کشورهایی که میزان دینداری پایین است میزان سرمایه اجتماعی و به ویژه مشارکت اجتماعی و اعتماد اجتماعی در سطح پایینی قرار دارد Greeley, 1997)).
۸- افه و فوش پی بردند که دین باوری و تعهد دینی از عوامل مؤثر بر شکل‌گیری سرمایه اجتماعی هستند (۲۰۰۲ Offe and fuchs,).
۹- ایوانز نیز بر نقش فعالیت ها و مناسک دینی در بهبود کنش‌های متقابل افراد در پیوند و اعتماد آن‌ها به یکدیگر تأکید می‌کند ( ایوانز و همکاران، ۱۳۸۰).
اما دین مبین اسلام به مراتب بیشتر از ادیان قبلی در اثرگذاری روی سرمایه اجتماعی نقش داشته است در این مورد می‌توان به سخنان پاسونز در خصوص اسلام اشاره کرد که می گوید:
در اسلام زمینه بروز سرمایه اجتماعی به خاطر جهت‌گیری مثبت آن به سوی دنیا و نسبت به جامعه و سیاست و تأکید فراوان بر مسئولیت‌های اجتماعی مؤمنان به مراتب افزون‌تر و قدرتمندتر از ادیان دیگر است چنان‌که هالن کروتز، وسترلند، و جان وُل نیز به این مطلب اشاره نموده‌اند. در ادامه با بررسی سرمایه اجتماعی در سیره پیامبر اکرم، جانشین ایشان و قرآن کریم این مطلب را بیشتر پی می گیریم.
یدالله دادگر (۱۳۸۵) در مقاله‌ای تحت عنوان سرمایه اجتماعی و بازتولید آن در عصر پیامبر اسلامی عنوان می‌کند که هرچند احیاء و طرح جدی سرمایه اجتماعی به یک یا دو دهه آخر قرن ۲۰ استناد داده می‌شود. اما با توجه به ماهیت موضوع می‌توان آن را پدیده‌ای ریشه دار و به‌طور کامل قدیمی‌دانست که در اندیشه ها، گرایش ها، سنت ها، رفتار ها، نهادها، مجموعه ارتباطات، شبکه‌های انسانی اجتماعی ظهور و حضورداشته است. این موضوع با توجه به پیوندهای اخلاقی و ارزشی اش با سنت های دینی، رفتار و پندار بنیان گذاران ادیان آسمانی، هم پیوندی های قابل‌توجهی دارد. ایشان برای سرمایه اجتماعی محور ها و خصایصی را درنظر می گیرند و بر اساس همین خصایص، به بیان بازتولید سرمایه اجتماعی در عصر پیامبر اسلامی اشاره می‌کنند. این خصایص عبارت‌اند از: اعتماد و همکاری متقابل، پویایی و پایان ناپذیری، دارای ماهیت حل مسئله ای، ارزش مداری و کارآمدی و چارچوب فرابعدی.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از نمونه های باز تولید سرمایه اجتماعی در عصر پیامبر که ایشان بدان اشاره می‌کنند می‌توان موارد زیر را برشمرد:
۱- توجه به شکل‌گیری قراردادها و حفظ قراردادها و ممنوعیت کاربرد هر نوع حیله در مبادلات و معاملات.
۲- تحریم ربا، کنز، رشوه، و محکومیت دروغ و قسم در انجام معاملا و تبلیغ غیر واقعی از کالا در معاملات، تحریم اسراف و تبذیر، مبارزه با تلقی رکبان و حفظ و پدید آوردن قراردادهای صلح (حتی با کفار حربی).
۳- تشویق فعالیت‌های وقف، زکات، انفاق و نوع دوستی، تشویق به کار گروهی، تلاش برای مشارکت دادن بخش خصوصی و بازاری ها در اداره بازار و عدم دخالت غیر اصولی در سازوکارهای طبیعی بازار.
در ادامه ایشان خصایصی از پیامبر را یاداور می‌شوند که سرمایه ساز هستند ازجمله: راست اندیشی و راستگویی، شافیت، اخلاق پسندیده و کارافرین، مسئولیت پذیری اجتماعی و استواری بر سر پیمآن‌ها.
منصور اعتصامی (۱۳۸۸) در مقاله‌ای تحت عنوان درآمدی بر الگوی مدیریتی امام علی (ع) از منظر مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی عنوان می‌کنند که مدیریت در نگاه امیر المومنین دارای سه ویژگی بوده است که آن را متمایز و متفاوت می ساخته، که آن سه ویژگی عبارت‌اند از:
۱- امانت بودن مدیریت: از دید آن حضرت مسند مدیریت امانتی است الهی که باید از این امانت به شدت مراقبت شود.
مدیریت و حکمرانی برای تو طعمه نیست بلکه امانتی است بر گردن توست و کسی که از تو بالاتر است، از تو خواسته تا نگهبان آن باشی. وظیفه نداری که در کار مردم به میل و خواسته خود عمل کنی، یا بدون ملاک معتبر و فرمان قانونی به کار بزرگی دست بزنی…
۲- مدیریت تکلیف است و نه حق: حق و تکلیف دو مقوله است. حق به معنای استفاده، بهره و سود، و تکلیف به معنای وظیفه است. در نظام اسلامی، واگذاری، قبول و احراز مناصب اجتماعی و مدیریتی تکلیف است نه حق یا وسیله سودجویی.
۳- خدمت یا ریاست: مدیر باید جایگاه خود را برای خدمت بخواهد و به عبارت دیگر خدمت نباید وسیله‌ای برای حاکمیت باشد بلکه حکومت باید وسیله‌ای برای خدمت باشد.
همچنین ایشان در ادامه اصولی را برای سرمایه اجتماعی در مدیریت آن حضرت بیان کرده‌اند که عبارت‌اند از:
۱- اصل تقوای الهی
۲- اصل عدالت و انصاف
۳- اصل پرهیز از غرور و خودپسندی
۴- اصل تواضع و حلم
۵- اصل گشاده رویی و خوشرویی
۶- اصل پرهیز از دنیاطلبی
۷- اصل مقابله با اکوپاتی
بنابراین همان‌طور که در مطالب بالا ذکر شده پیامبر اکرم و جانشین ایشان حضرت امیر المومنین در سیره اخلاق فردی و اجتماعی خود دارای ویژگی‌های رفتاری بوده اند که تولید کننده و تقویت کننده سرمایه اجتماعی به شمار می آیند و قرن ها بعد صاحب نظران عرصه سرمایه اجتماعی بسیار به آن‌ها اشاره کرده و جامعه را برای دستیابی به سرمایه اجتماعی در راستای رسیدن به توسعه به آن تشویق نموده اند.
قرآن کریم نیز دارای تاکیدات بسیاری است که پیروی از آن‌ها می‌تواند به تولید، بازتولید و تقویت سرمایه اجتماعی بانجامد. ازجمله تاکیدات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
عدالت: به یقین ما فرستادگان خود را با دلایلی روشن فرستادیم و به آن‌ها کتاب آسمانی و وسیله سنجش فروفرستادیم تا مردم به قسط و عدل برخیزند…^[۱۳]
تأکید بر عدالت و ایجاد قدرت یکپارچه در جامعه دینی از مؤلفه‌های اثرگذار و بنیادی سرمایه اجتماعی است (اعتصامی، ۱۳۹۱:۷۴).
برادری: همانا مومنان برادر یکدیگرند^[۱۴]، که هیچ برتری بر یکدیگر ندارند مگر در پرهیزگاری^[۱۵] که آنهم برتری نزد خداوند است و نه برتری در امتیازات دنیوی.
در فرهنگ اسلامی، مؤمنان برادران یکدیگر خوانده شده اند واین مفهوم در فرهنگ ها به‌ویژه فرهنگ های شرقی از بالا ترین ارزشها محسوب می‌گردد و یکی از توصیه های اکید به مسلمانان این است که در صورتی که کدورتی بین دو مسلمان پیش آید، به هر صورت در رفع آن بکوشند.
دیگر خواهی و از خود گذشتگی: سفارشات بسیاری در فرهنگ اسلامی آمده مبنی بر اینکه آنچه برای خود می خواهی، برای دیگران هم بخواه و آنچه برای خود نمی پسندی، برای دیگران هم روامدار که به عدالت نزدیک است. اصل عمومی در جامعه اسلامی برقراری عدالت است اما در شرایطی خاص، لازم می‌آید که یک مرحله ازعدالت فراتر رفت و با ایثار رفتار نمود که اسلام برای ایثارگران اجر عظیمی قائل است^[۱۶]. زیرا فرد ایثارگر در مقابل از خود گذشتگی، هیچ انتظاری از دیگران ندارد و چه بسا از داشته های خود که نیاز بیشتری به آن‌ها نسبت به دیگران احساس می‌کند، به دیگران ببخشد.
رعایت حقوق افراد: تأکید بر رعایت حقوق افراد، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، زن، مرد و کودک.
حفظ امانت: حفظ امانات از دستورات مهم بوده، و نیز پرهیز از عیب جویی و توصیه به عیب پوشی.
پایبندی به تعهدات: یکی از دلایل کاهش سرمایه اجتماعی، عدم پایبندی به تعهدات به‌ویژه از سوی دولتها است. وفای به عهد توصیه ای است که در قرآن کریم بارها به آن تأکید شده است^[۱۷].
۲-۷-۳- نهاد فرهنگ
جامعه اخلاقی و حقیقت گرا، سرمایه اجتماعی را ارتقاء می بخشد و حقیقت، راستگویی، صداقت و یک رویی اشخاص حقیقی و حقوقی جامعه، رابطه مستقیمی با سرمایه اجتماعی دارد.
از سوی دیگر، مبانی مستحکم هویت یکپارچه و به دور از چندگانگی که به‌صورت نسلی و حتی تاریخی شکل می‌گیرد، باعث انسجام درونی جوامع و پرهیز از پراکندگی می‌شود.
در توضیح منابع هویت چنان که فالک و کیلپاتریک (۲۰۰۰) عنوان کرده‌اند، منابعی است که موجب القاء ارزش‌های درونی به فرد می گردند که مجموعه باورها ارزش ها و معیارهای فرد را القاء می‌کنند.
فرهنگ قوی و اعتقادات فراگیر ملی و همگرایی قومیت ها نقش بسیار مهمی را در افزایش سطح سرمایه اجتماعی ایفا می نماید. فرهنگ ها (و به‌ویژه دین) که هویت را می سازند، اگر قدرتمند باشند، هویت را حفظ و در موارد لازم بازسازی می‌کند.
افزایش روابط بین گروهی و در سطح ملی، موجب اعتماد متقابل تعمیم یافته و تقویت انسجام ملی می‌شود. با افزایش روند مزبور، مدیریت رفتارهای اجتماعی تقویت و قابلیت جامعه برای حل مسالمت آمیز آن‌ها افزایش می‌یابد و امکان تصحیح روند جامعه از طریق مباحثات انتقادی گسترش و واقعگرایی در تعیین اولویت ها و اهداف به‌تدریج افزایش می‌یابد و جامعه از افراط و تفریط در امان می ماند (چلبی، ۱۳۸۶).
۲-۷-۴- نهاد دولت
عملکرد دستگاه های دولتی بر افول یا ارتقاء سرمایه اجتماعی در یک جامعه تأثیر بسیار زیادی دارد و مهمترین اقداماتی که دولت ها می توانند برای ارتقاء سرمایه اجتماعی انجام دهند عبارت‌اند از: تعریف، اجرا و تضمین حقوق مالکیت، پایبندی اکید نسبت به تعهدات، نظارت بر اجرای دقیق قراردادهای کلان اقتصادی و دفاع از حقوق طرفین قراردادها به‌ویژه سرمایه گذاران داخلی و خارجی و کار آفرینان، تشویق و تقویت نهادهای مدنی، تقویت و غنی سازی آموزش های عمومی ازطریق نظام آموزشی و رسانه ای، افزایش کارآمدی نظام اداری و جلب رضایت مراجعان و مرتبطان با سیستم بوروکراسی کشور (الوانی و شیروانی، ۱۳۸۵).
۲-۷-۵- نهاد دادگستری
وفای به عهد به ویژه پایبندی به قراردادها نیز با نهادها پیوند دارد. قراردادها را می‌توان به کمک نظام قضایی کارآمد و نهادینه‌شده ضمانت بخشید؛ در غیر این صورت، سطح اعتماد عمومی کاهش می‌یابد. نهادهای قضایی که عملکردی منصفانه و بی طرفانه دارند، به تعمیم اعتماد کمک می‌کنند. برابری در مقابل قانون و مساوات در مشارکت سیاسی، نمونه های استاندارد هستند.
۲-۷-۶- نهادهای اقتصادی و اجتماعی

روش کیو هم شیوه گردآوری (مرتب‌سازی کیو) و هم شیوه تحلیل داده‌ها (تحلیل عاملی کیو) را داراست. تفاوت اصلی آن با سایر روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی در این است که به جای متغیرها، افراد را تحلیل می‌کند و بنابراین به نوعی سنخ‌شناسی دست می‌یابد. (خوشگویان فرد،۱۴:۱۳۸۶)

۱٫۱٫۳ انواع روش کیو
روش کیو را می‌توان به دو نوع “با ساختار” و “بی‌ساختار” تقسیم کرد. “کرلینجر” در این باره می‌گوید: “دسته‌بندی کیویی بی‌ساختار مجموعه‌ای از ماده‌هایی است که بدون توجه خاص به متغیرها یا گروه‌های زیربنایی ماده‌ها گردآوری شده است. به طوری نظری، در یک دسته‌بندی کیویی بی‌ساختار هر نمونه‌ای از ماده‌های همگون را می‌توان به کار برند. مفهوم آن ساده است. تعداد زیادی از بیان‌ها را از منابع مختلف بیانی انتخاب کرده و در دسته‌بندی کیویی قرار می دهند … به طور نظری، یک جامعه نامحدود از ماده‌ها وجود دارند، و انتظار می‌رود مجموعه ماده‌هایی که توسط پژوهش‌گر در دسته‌بندی کیویی به کار بسته می‌شود، معرفی از این جامعه ماده‌ها باشد.
سپس از افراد خواسته می‌شود برای توصیف خود آن‌طور که فکر می‌کنند هستند، آن‌گونه که دیگران آنان را می‌بیندد، و غیره، کارت‌ها را دسته‌بندی کنند. کارت‌ها به صورت یک توزیع کیو دسته‌بندی می‌شوند، همبستگی متقابل دسته‌ ها محاسبه می‌شود، و تحلیل اصلی بر همبستگی‌های بین اشخاص یا تحلیل عامل یا خوشه متمرکز می‌گردد. ( بدیعی،۱۳۷۰ به نقل از کرلینجر، ۳۰۶ : ۱۳۷۶)
کرلینجر در ادامه در خصوص دسته‌بندی کیویی با ساختار می‌گوید: “در یک دسته‌بندی کیویی با ساختار، متغیرهای یک “نظریه” یا متغیرهای فرضیه یا مجموعه فرضیه‌ها، بر اساس اصول طرح آزمایشی و تحلیل واریانس در یک مجموعه تشکیل می‌شوند.
ساختار دادن به دسته‌بندی کیو در واقع به معنای وارد کردن یک “نظریه” در آن است. به جای ساختن ابزارهایی برای اندازه‌گیری خصایص افراد، آن‌ها را به گونه‌ای می‌سازیم که”نظریه‌ها” را متجلی کنند. (بدیعی، ۱۳۷۰ : ۲۳۴-۲۰۵)
این تحقیق از نوع Q “با‌ساختار” است، یعنی گویه‌ها برمبنای نظریه‌های دین و رسانه ساخته شده‌اند.
۲٫۳ تکنیک تحقیق
فن یا تکنیک، وسیله یا ابزاری است که محقق در طول طی کردن روش و در مقاطع خاصی برحسب مورد نیاز برای سهولت رسیدن به مقصد، آن را مورد استفاده قرار می‌دهد و بعد رها می‌کند. تکنیک همیشه مورد استفاده روش است و باید محقق را در راه رسیدن به حقیقت علمی یاری رساند. (نقیب السادات ، ۱۳۸۴:۳۴)
در تحقیق حاضر از تکنیک پرسش‌نامه جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. در این تکنیک با توجه به جامعه آماری پرسش‌نامه به پاسخگویان داده می‌شود تا به سؤالات مطرح شده پاسخ دهند و با توصیف و تبیین داده‌های جمع‌ آوری شده از پرسش‌نامه حاصل کار ارائه می‌شود. (ترزال، ۲۰۰ : ۱۳۷۷)
۳٫۳ نحوه گردآوری داده‌ها
در این تحقیق گویه‌ها از دل ادبیات تحقیق، نتایج تحقیقات پیشین و هم‌چنین نظریه رسانه‌‌‌‌‌ و دین گردآوری شد. در این تحقیق گویه‌ها در چهار حوزه چگونگی حضور دین در رسانه، محتوا، اجرا، و ارائه برنامه‌های دینی تلویزیون طراحی شد و از طریق پرسش‌نامه‌هایی که در میان ۱۵ استاد ارتباطات و ۱۵ کارشناسان مسائل دینی توزیع شد و مورد سنجش قرار گرفت. پاسخ‌ها با کمک برنامه رایانه‌ای کوانل و با بهره گرفتن از آزمون نمره استاندارد z و بار عاملی، تحلیل شد.
۴٫۳ جامعه آماری، انتخاب نمونه تحقیق
برخلاف تحقیق پیمایشی که پاسخ‌گویان به گونه‌ای انتخاب می شدند که معرّف جمعیت آماری مورد نظر باشند. در روش کیو پاسخگویان به گونه‌ای انتخاب می‌شوند که دارای ویژگی مشترک باشند ولی گویه‌های تحقیق از بین جمعیت آماری مورد نظر به ترتیبی انتخاب می‌شوند که معرف آن حوزه مورد نظر باشد. پس از جمع‌ آوری گویه‌ها قضاوت ۲ یا ۳ نفر در خصوص متناسب بودن گویه‌ها ضروری است. (بدیعی، ۱۶۲ : ۱۳۸۱)
جامعه آماری این پژوهش را کلیه اساتید رشته ارتباطات دانشگاه‌های تهران، علامه طباطبایی، امام صادق علیه السلام، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و همچنن کلیه کارشناسان مذهبی صدا و سیما تشکیل می دهند. نمونه گیری در این تحقیق به روش هدفمند انجام شده است. حجم نمونه در این پژوهش ۱۵ نفر از استاد ارتباطات و ۱۵ نفر از کارشناسان مسائل دینی می­باشند.
۵٫۳ تکنیک‌های آماری مورد استفاده برای توصیف و تحلیل داده‌ها
یکی از نقاط قوت روش کیو امکانات تحلیلی آن است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها نرم‌افزار آماری کوانل، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل عاملی را محاسبه می‌کند. کرلینجر در کتاب مبانی پژوهش در علوم رفتاری می‌گوید که تحلیل عاملی را به سبب نیرومندی‌، ظرافت و نزدیکی آن به هسته اصلی علمی می‌توان ملکه روش‌های تحلیل نامید. محاسبه بار عاملی و وزن، کمک می‌کند تا افرادی را که مشابه یکدیگر به گویه‌ها پاسخ داده‌اند‌، مشخص کرد. این کار در بسیاری از موارد به پژوهش‌گر این امکان را می‌دهد که افراد هم‌فکر را دسته‌بندی و مشخص کند. (بدیعی، ۱۳۸۱: (۱۶۳
۶٫۳ آرایه نمرات استاندارد
برنامه رایانه ای کوانل ، پس از محاسبه ضرایب همبستگی پیرسون، بار عاملی و وزن، آرایه گویه‌ای تحقیق با محاسبه نمرات Z یک بار به ترتیب شماره گویه‌ها و بار دیگر به ترتیب از بیشترین نمره Z تا کمترین نمره Z را نشان می‌دهد. (بدیعی، ۱۷۰ : ۱۳۸۱ )
در دسته‌بندی کیو با ساختار یک‌سویه می‌توان با بهره گرفتن از آزمون یک‌سویه واریانس و آزمون شفه میانگین نمرات هر گویه را با یکدیگر مقایسه و تفاوت بین میانگین هر گروه را آزمون کرد.
در دسته‌بندی کیو با ساختار چند سویه نیز می‌توان با بهره گرفتن از آزمون فاکتوریال واریانس و آزمون شفه میانگین نمرات هر گویه با یکدیگر مقایسه کرد و تفاوت میانگین گروه‌ها را سنجید.
نکته: اگر در تحقیق بخواهیم دو یا چند گونه از بین پاسخگویان انتخاب کنیم، برنامه کوانل ضریب همبستگی هر گونه، تفاوت نمرات استاندارد دو گونه (Z) و عبارات مورد توافق دو گونه را ارائه می‌دهد.
عبارات مورد توافق گویه‌هایی هستند که اختلاف تفاوت نمرات Z دو گونه پاسخ‌گو بین مثبت و منفی ۱ نمره استاندارد باشد. گویه‌های مورد اختلاف نیز، گویه‌هایی هستند که اختلاف نمرات استاندارد بین آن‌ها بیشتر از مثبت ۱ و یا کمتر از منفی ۱ باشد. (بدیعی، ۱۸۰ : ۱۳۸۱)
۷٫۳ سنجش ضریب قابلیت اعتماد یا پایایی تحقیق
یکی از مسائلی که محققان با آن روبه رو هستند، چگونگی اعتماد به کیفیت داده‌ها است. کیفیت داده‌ها تا حد قابل ملاحظه‌ای نشان‌دهنده قابل اعتماد بودن روش اندازه‌گیری مورد استفاده است. “گزاره اصلی قابلیت اعتماد (پایایی) بسیار ساده است: ابزارهای اندازه‌گیری به کار برده شده باید تا حد زیادی نسبت به زمان‌، مکان و شرایط ثابت باشند.” (رایف و همکاران، ۱۱۹ : ۱۳۸۱)
روش‌های محاسبه پایایی در روش کیو، چیزی متفاوت از محاسبه پایایی در روش پیمایشی نیست. مهمترین و رایج‌ترین روش‌های محاسبه پایایی، روش‌های آزمون–آزمون مجدد و روش سوال‌های کنترلی است. در روش آزمون–آزمون مجدد، از تعدادی از پاسخ‌گویان (حدود ۲۰ درصد) با فاصله حدود یک ماه خواسته می‌شود که مجدداً اقدام به پرکردن پرسش‌نامه کنند. در روش دوم که در این پژوهش نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، در هر یک از محورهای مورد سنجش سؤال‌هایی طراحی شد که به ظاهر متفاوت ولی دارای مفاهیم و معانی یکسانی بودند و انتظار می‌رفت که پاسخ‌گویان، امتیازهای مشابهی به آن‌ها بدهند. بدین صورت که اگر مثلاً فرد شماره ۲ که به تصادف از میان پاسخ‌گویان، انتخاب شده بود، گویه شماره ۲ را به همین ترتیب علامت زده باشد که گویه شماره ۲۸٫ به این گویه‌ها، گویه‌های کنترل گفته می‌شود. برخی از گویه‌های کنترل در این پژوهش عبارت بودند از : گویه‌های (۲و۲۸) ، (۴۲و۲۷)، (۹و۴۴)
بررسی پاسخ‌های ۸ نفر از پاسخگویان که به تصادف از میان کل جامعه آماری (۳۰نفر) انتخاب شده بودند، نشان داد که پاسخ‌گویان ، به دقت به پرسش‌ها پاسخ داده‌اند.
۸٫۳ سنجش اعتبار یا روایی تحقیق
اعتبار یک تحقیق در معنای کلی آن ، پاسخ به این سؤال است که آیا شاخص‌ها و معیارهایی که برای سنجش پدیده مورد نظر تهیه شده‌اند، از دقت و جامعیت لازم برخوردارند یا نه؟ اعتبار به دو نوع درونی و بیرونی تقسیم می‌شود که اعتبار درونی، خود دارای چهار زیر مقوله اعتبار صوری، همراه، سازه و … پیش‌بینی کننده است. (رایف و همکاران، ۱۵۸ : ۱۳۸۵)
اعتبار بیرونی، عموماً به چگونگی جمع‌ آوری داده‌ها و قابلیت تعمیم آن‌ها اشاره دارد. برای شناسایی و سنجش اعتبار ابزارها و بالطبع نتایج پژوهش حاضر، از اعتبار صوری استفاده شد؛ به این صورت که پرسش‌نامه اولیه تحقیق به تأیید دو تن از استادان روش تحقیق و دو تن از استادان ارتباطات رسید و پرسش‌نامه نهایی پس از اعمال نظرات آنان تدوین و توزیع شد. با توجه به این نکته که گویه‌های تحقیق از دل نظریه‌ها استخراج شده‌اند پژوهش دارای اعتبار سازه نیز هست. نتایج یک تحقیق زمانی دارای اعتبار همراه است که سنجه‌های آن تحقیق با تحقیق مشابه مشترک باشد. تعدادی از سنجه‌های این تحقیق با تحقیق مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها مشترک است. لذا این تحقیق اعتبار همراه دارد.
اعتبار بیرونی و اجتماعی به ارزیابی اهمیت اجتماعی محتوای مورد بررسی بستگی دارد به این ترتیب که متن مورد تحلیل برای اجتماع اهمیت داشته باشد و طبقه‌بندی مقولات نزد دانشگاهیان معنی‌دار باشد. (رایف و دیگران ، ۱۵۸:۱۳۸۵)
موضوع انتخاب شده بی‌شک در سطح جامعه دارای اهمیت و محل بحث و گفت و گو در میان تمامی اقشار است. از این رو تحقیق حاضر دارای اهمیت اجتماعی قابل توجهی است.
از حیث اعتبار بیرونی و قابلیت تعمیم نیز می توان گفت که تحقیقاتی که با روش کیو انجام می‌گیرند، ادعایی مبنی بر تعمیم نتایج را ندارند.
۹٫۳ گویه‌های تحقیق
در این تحقیق، گویه‌ها به تفکیک چهار حوزه‌ چگونگی حضور دین در رسانه، محتوا، اجرا، و ارائه طراحی ‌شده‌اند.
۱٫۹٫۳ حوزه چگونگی حضور دین در رسانه
۱- از جمله چالش‌های مهم تلویزیون در پخش برنامه‌های دینی تعارض ذاتی دین با سرگرمی و سقوط مفاهیم معنوی دین در اثر روی آوردن به قالب‌های سرگرم کننده می‌باشد.
۲- تلویزیون دینی می‌تواند جانشین ارتباطات سنّتی (منبر، وعظ، خطابه ) شود؛ به‌طوری‌که نیازی به برگزاری مراسم مذهبی و ارتباطات چهره‌به‌چهره نباشد.
۳- از آنجایی که مواجهه‌ انسانی و چهره به چهره شرط لازم در تبلیغات دینی است ، تلویزیون باید از ورود به عرصه‌ تبلیغات دینی خودداری کند.
۴- تلویزیون با تقلیل‌گرایی، کوچک ساختن مفاهیم مقدس، تقدس‌زدایی و …. نمی‌تواند ابزار مناسبی برای ترویج دین باشد.
۵- تلویزیون ایران بعد از انقلاب به دلیل سیاسی شدن، با پخش محتوای دینی بیش از اینکه بر دین‌پذیری مردم موثر باشد، بر دین‌گریزی آن‌ها اثر دارد.
۶- در ایران به دلیل اعتماد مردم به تلویزیون، تبلیغات دینی بر مردم تأثیر مثبتی دارد.
۷- دیندار کردن مردم از طریق تلویزیون در صورتی امکان‌پذیر است که حداقلی از امکانات و تعاملات و همکاری‌ها توسط خانواده و سایر نهادهای اجتماعی ( خانه، مدرسه، دانشگاه، محل کار) فراهم شده باشد.
۸- استفاده از تلویزیون برای گسترش مفاهیم دینی، رواج نوعی عوام‌گرایی دینی است که عملاً در مقابل اسلام نخبگان واقع می‌شود.
۹- استفاده از تلویزیون را فقط می‌توان محدود به پراکنش و انتشار مباحث دینی دانست نه تعمیق آن مباحث.
۱۰- تلویزیون در ذات خود واجد هویت فرهنگی مستقلی نیست و ماهیتی کاملاً ابزاری دارد و این ابزار می‌تواند در اختیار مفاهیم و مضامین دینی قرار گیرد.
۱۱- تلویزیون در ذات خود میل به سکولاریسم دارد ، بنابراین در ارائه برنامه های دینی دچار تکلف و سردرگمی می‌شود.
۱۲- تلویزیون عامل مهمی در “ایجاد” نگرش دینی در مخاطبان است.
۱۳- تلویزیون عامل مهمی در”تغییر” نگرش دینی در مخاطبان است.
۱۴- تلویزیون عامل مهمی در “تقویت” نگرش دینی موجود مخاطبان است.
۱۵- رشد فزاینده‌ دانش مذهبی و اطلاعات دینی توده‌ها از طریق رسانه‌ها باعث تنزّل جایگاه و کاهش موقعیت فکری و اجتماعی متخصّصان مذهبی می‌شود.
۱۶- ورود تلویزیون در عرصه تبلیغات دینی باعث به هم‌ریختگی نقش‌ها و وظایف میان رسانه‌ها و نهادهای مذهبی می‌شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))