۲-۲-۷-۳: تأثیرات اجتماعی فرهنگی
جهت توسعه گردشگری به فرهنگ توجه خاصی مبذول میگردد. آثار باستانی و کهن هر کشور معرف فرهنگ خاص همان کشور و حاوی ارزشهایی در خور توجه مملکت و خصوصیات مردم آن مرزو بوم میباشد. این آثار دارای ارزشهای معنوی بسیار زیاد برای آن قوم به طور اخص و جاذبه هایی برای دیگران به طور اعم است که در نتیجه موجب جلب و جذب گردشگران جهت بازدید و شناخت آن جاذبه ها و آثار میگردد. باید توجه داشت که رابطه فرهنگ و گردشگری فقط در رابطه مردم و اشیاء و یا انواع فرهنگ ها و آثار کهن و غیره محدود نمی شود، بلکه شامل نوعی رابطه میان کشورها از نظر بسط و توسعه فرهنگی نیز میباشد این مساله یعنی آگاهی از روشها، منش، کردارها و بطور خلاصه هنر نحوه زندگانی و روابط انسانی اقوام مختلف و مسافرت مردم جهت آگاهی از آنچه که در دنیای امروز میگذرد، نقش بسیار ارزندهای را در بسط و توسعه فرهنگی ملل مختلف ایفا مینماید. تاثیر توریسم به عنوان نیروئی مثبت در زندگی ساکنین محل به واکنش، مشارکت و حمایت آنان بستگی دارد(لیو[۶۳]،۲۰۰۶ ،۱۶۳). عظمت گردشگری به ایجاد فرصتهای شغلی و درآمد محدود نمیگردد. در صورت برنامه ریزی و توسعهی از پیش اندیشده شده، گردشگری قادر است منافع مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، محیطی و سیاسی را ایجاد و سهم قابل توجهی را در توسعه ملی ایفاء نماید، به عبارتی به بهبود شاخصهای عدالت اجتماعی، ارتقاء سطح زندگی، رفاه عمومی و تعادل و توازن منطقه ای منجر گردد. حتی در مواردی کارشناسان اقتصادی منطقه ای گردشگری را به عنوان تنها عامل استقرار منابع و توسعه مناطق کمتر توسعه یافته پنداشتهاند(معصومی، ۱۳۸۵،۳۳). توسعه توریسم باید ریشه در هستی آن (حقیقت هر محیطی همراه با هر خصوصیات فرهنگی، اقتصادی،و طبیعی ذاتی) داشته باشد. بدون این مفاد استراتژی های توریسم فرهنگی قابل دسترسی نمیباشد غالبا وقتی صحبت از منابع فرهنگی یک منطقه میشود فقط تنها بعد فیزیکی آن در محیط به چشم میآید. گرچه تعداد زیادی از کیفیت های مناطق هر کدام سود با اهمیتی دارند و دارای استعدادهای بالقوه منحصر به فردی برای توسعه هستند، همچنین اینها بیشتر مستعد برای فعالیت توریسم اند ( جیمسون[۶۴] و همکاران،۲۰۰۴، ۲۵). در نمودار ذیل اشکال مختلف منابع فرهنگی مشاهده می شود:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
نمودار(۲-۲) شکل های مختلفی از منابع فرهنگی(جیمسون ،۲۰۰۴)
بعد اجتماعی– فرهنگی حکایت از ثبات فرهنگ، سازمان اجتماعی و ساختار اجتماعی جامعه دارد. این بعد از پایداری گردشگری در برگیرنده احترام برای هویت اجتماعی و سرمایه اجتماعی برای فرهنگ جامعه و سرمایه های آن و تقویت انسجام اجتماعی و عزت نفس است و به افراد جامعه این توانایی را میدهد که زندگی خود را کنترل کنند. پایداری اجتماعی اشاره به توانایی یک اجتماع، چه محلی و چه ملی برای پذیرش بازدید کنندگان در دوره های زمانی کوتاه یا بلند مدت دارد. به طوری که هیچگونه ناهماهنگی و تضادی در ساخت اجتماعی جامعه به وجود نیاید یا به پایین ترین مقدار ممکن کاهش یابد و پایداری فرهنگی به ثبات یا سازگاری در چارچوب شاخص های فرهنگی یک جامعه در مقابل فشار حاصل از فرهنگ گردشگر نامیده میشود و به آثار فرهنگی به جامانده از گردشگران اشاره دارد(رضوانی و همکاران، ۱۳۹۱، ۷۳). گردشگری بزرگترین عامل انتقال شیوه های زندگی و رفتار اجتماعی ملتی به ملت دیگر است. جهانگردانی که به کشورها و سرزمین های گوناگون سفر میکنند تحت تأثیر شیوه لباس پوشیدن، الگوهای غذایی، موسیقی، آداب و رسوم مردم محلی، معماری و… قرار میگیرند و حتی برخی از آنان پس از بازگشت به شهر و کشور خود، از این شیوه ها تقلید میکنند. تجربه نشان داده است که گردشگر با حضور خودش، مردم مناطق گردشگر پذیر را تحت تأثیر قرار میدهد و این امر به ویژه برای افراد فرصتی است تا بتوانند با فرهنگ دیگران هم آشنا شوند. مسافران طی مسافرت در مقصد با افراد و اقوام گوناگون آشنا میشوند و این آشنایی علاوه بر این که موجب تغییر نگرش در مورد آن قوم و ملت میگردد، شالوده و اساس دوستی و صفا بین مسافران و افراد محلی را پایه ریزی می کند و منجر به همبستگی های قومی می شود(رنجبریان و زاهدی،۱۳۷۹، ۵۵). جهانگرد بهترین سفیر حسن نیت مردم کشورش در کشور و یا سرزمین دیگر است جهانگردان با سفر به نقاط گوناگون یک سرزمین، با واقعیت هایی روبه رو میشوند، چهره واقعی کشور و ملت مورد بازدیدشان را میشناسند و با ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی آن ملت که تاکنون مجهول بوده است، آشنا میشوند. مقصود از اثرات اجتماعی گردشگری، تغییراتی است که در زندگی مردم جامعه میزبان گردشگر رخ میدهد و این تغییرات بیشتر به سبب تماس مستقیم اهالی و ساکنین آن دیار و گردشگران صورت می گیرد و مقصود از اثرات فرهنگی تغییراتی است که در هنر، آداب و رسوم و معماری مردم ساکن در جامعه میزبان رخ می دهد، این تغییرات بلندمدت تر است و در نتیجه رشد و توسعه صنعت گردشگری رخ خواهد داد. بهر حال توسعه و گردشگری در یک منطقه، موجب تغییرات اجتماعی و فرهنگی آن منطقه گردیده و میبایستی جهت جلوگیری از آثار منفی و نیز تقویت آثار مثبت آن در جامعه میزبان مورد بررسی و ملاحظه قرار گیرد(تقدیسی،۱۳۹۱، ۴). درجدول ذیل اثرات مثبت و منفی فرهنگی اجتماعی گردشگری آورده شده است:
جدول(۲-۲) اثرات مثبت و منفی فرهنگی اجتماعی گردشگری(فضیله خانی و همکاران،۱۳۸۸)
پیامدهای بالقوه منفی فرهنگی اجتماعی گردشگری
پیامدهای بالقوه مثبت فرهنگی اجتماعی گردشگری
* عدم انعکاس مناسب فرهنگ و آداب و رسوم منطقه بازدید شده
* پوشش نامناسب گردشگران در مواردی و اثرات منفی بر بومیان
* متأثر ساختن جامعه میزبان از فرهنگ و آداب و رسوم گردشگران
* امکان افزایش ناامنی و هرج و مرج در منطقه
* تشدید تضاد اجتماعی بین طبقات مختلف مردم
* امکان رایج شدن کالاهای لوکس و گسترش مصرف گرایی
* به خطر افتادن غنای فرهنگی و اصالت فرهنگی جامعه
* تغییر نحوه ی زندگی افراد بومی کشور میزبان
* فاصله درآمدی بومیان و گردشگران منجر به اثرات نمایشی می گردد
* گردشگری منجر به جنبه تجاری پیداکردن برخی جنبه های فرهنگی میشود
* گسترش تبادلات فرهنگی بین گردشگران و افراد بومی
* رشد شخصیت و شکوفائی استعدادها و ارتقاء سطح دانش و آگاهی ساکنین
* بهبود عدالت بین مردان و زنان از جهت دست یابی به فرصت های شغلی
* توسعه روابط فکری، فرهنگی،و اجتماعی جامعه میزبان و مهمان
* شناخت مردم از فرهنگ و تمدن کشورهای دیگر
* حفظ و اشاعه ی هنرهای سنتی و آداب و رسوم باستانی
* احیاء هویت فرهنگی و احساس غرور ملی
* بهبود کیفیت زندگی جامعه میزبان
* ایجاد تحول، نوسازی و معرفی فرهنگ محلی
۲-۲-۷-۳-۱: امنیت در گردشگری
امروزه، امنیت را میتوان به عنوان مهمترین و اساسیترین اصل در تدوین راهبرد توسعه ای جهانگردی در جهان مطرح نمود. متغیرهایی مانند امنیت، همواره شاخص ترین پارامتر در جلب جهانگردان داخلی و خارجی محسوب میشود. به همین دلیل، کارشناسان بر این باورند که بازنگری جهانگردی و امنیت ملی بسیار ضروری است و جهانگردی با مؤلفههایی مانند امنیت، صنعت حمل و نقل، هتل ها و جاذبهها ارتباطی بسیار نزدیک دارد و نا امنی در هریک ممکن است امنیت جهانگردی را به مخاطره اندازد. از دیدگاه روان شناختی، احساس امنیت پیکرهای چند بعدی را میسازد و از عوامل متعددی ناشی میشود و در ارتباط با شرایط اجتماعی و افراد مختلف به گونه های متفاوت ظهور یافته و سنجش واندازه گیری آن نیز به شیوه های گوناگونی صورت میگیرد. این احساس ناشی از تجربه های مستقیم و غیر مستقیم افراد از شرایط و اوضاع پیرامونی است(اصفهانی، ۱۳۹۰ ،۷۱). بعنوان مثال، یک شرکت سرمایه گذار بین المللی اگر در ارزیابی کارشناسی خود، محیط و مقصد مورد نظر را از نظر ویژگی امنیتی مناسب نیابد و امنیت مالی و جانی توریست را تأمین نبیند قطعاً سرمایه خود را به آن منطقه منتقل نخواهد کرد. از طرفی، نقش و تأثیر صنعت جهانگردی در ترسیم امنیت ملی یک کشور چنان است که اکثر کشورهای توسعه یافته با وجود دارا بودن منابع کلان اقتصادی و درآمد، ترجیح می دهند بر روی صنعت توریسم متمرکز شوند. حضور مستقیم بازدیدکنندگان و گردشگران در یک کشور علاوه بر توسعه اقتصادی و تبادلات فرهنگی، آن کشور را به عنوان یک قطب امن گردشگری به جهانیان معرفی می کند. در این زمینه می توان به نقش ۱) دولت ها، ۲) برنامه ریزی، ۳) هویت فرهنگی، ۴) عوامل سیاسی و اداری و ۵) شبکه راه ها به عنوان عناصر تأثیرگذار در امنیت جهانگردان اشاره کرد( صیدایی و هدایتی مقدم، ۱۳۸۹، ۱۰۳). موفقیت و رشد پایدار گردشگری در گرو عملکرد مناسب چرخۀ گردشگری و عناصر و عوامل متعددی است که روی هم رفته سامانۀ گردشگری را تشکیل میدهند. این مؤلفه ها هر یک در سامانۀ مذکور اهمیت خاصی داشته و با سایر مؤلفه ها ارتباط تنگاتنگی دارند. یکی از مهمترین این عوامل که رونق و توسعۀ گردشگری در گرو آن است”امنیت گردشگران و مقصدهای گردشگری”، است(اصفهانی،۱۳۹۰، ۱۶). مطالعات نشان میدهد یکی از مسائلی که باعث تضعیف وضعیت صنعت گردشگری و کاهش تعداد گردشگران در سالهای اخیر شده تبلیغات رسانه های بیگانه به نا امن بودن کشور ایران میباشد (ارمغان، ۱۳۸۶، ۴۳). به طوری که بسیاری از گردشگران معتقد بوده اند که قبل از سفر به ایران انتظار داشتهاند، امنیت جانی و یا مالی شان به خطر افتد. علاوه بر تبلیغات منفی بروز برخی از حوادث امنیتی که برای گردشگران در ایران اتفاق افتاده، مانند؛ دزدیده شدن گردشگران توسط رانندگان تاکسی، دزدی و غارت اموال آنها توسط اراذل و اوباش، کیف قاپی توسط موتور سواران، جیب بری در بازارها و ترمینال های اتوبوسرانی، بیهوش کردن گردشگر توسط قرصهای خواب آور، عدم رعایت قوانین راهنمایی و راهنمایی و خطراتی که ممکن است در اثر تصادفات برای گردشگران اتفاق افتد، سوانح هوایی و عدم اطمینان به پروازهای هوایی ایران، حضور معتادین در ترمینال ها، فرودگاه ها، خیابان های اصلی شهر و غیره، باعث شده در برخی از موارد به تبلیغات منفی عدم امنیت در ایران دامن زند. بنابراین این مسأله ضرورت توجه به نظارت بیشتر در تأمین امنیت گردشگران را میطلبد(ربانی و همکاران،۱۳۹۰، ۴۱). برخی از این کشورها و معضلات و چالشهای که در ارتباط با گردشگر و گردشگری دارند در جدول ذیل بیان شده است:
جدول(۲-۳) چالشهای گردشگری در کشورهای مختلف(ربانی و همکاران،۱۳۹۰)
کشور
مشکلات امنیتی و گردشگری
بحران
نقش و عملکرد پلیس
آسیب پذیری به خاطر خشونت
آروبا[۶۵]
گم شدن دختران
رسانه های ایالات متحده و قوانین ارتباطی مقامات آروبایی
