ب

ج
شکل ۱-۵- مکانیسم­های دفاعی گیاه که آنتی اکسیدان­های اسکوربات و گلوتاتیون در آنها ایفای نقش می­نماید
الف) چرخه مهلر Asada, 2000))، ب) چرخه گلوتاتیون- اسکوربات (Edreva, 2005) و ج) چرخه گزانتوفیل (.(Jiang et al., ۲۰۰۶
و گندم که در معرض تنش خشکی قرار گرفته­اند نشان می­دهد که همزمان با تولید H₂O₂این افزایش می ­تواند منجر به جذب الکترون­های فردوکسین توسط NADP گردد که در نتیجه میزان تولید سوپراکسید کاهش می­یابد .(Smirnoff, 1998) افزایش فعالیت آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز در اثر خشکی و یا درجه حرارت بالا توسط سایر محققین نیز گزارش شده است Asada, 1999)).
به­ طور­کلی تنش­های محیطی تولید سوپراکسید را افزایش می­ دهند. این تولید می تواند برای انسجام و عملکرد غشا مهلک باشد زیرا عکس­العمل­های متفاوت بین پروتئین­ها و لیپیدها ممکن است جایگاه گونه­ های مولکولی متنوع را در لیپید دولایه به طوری تغییر دهد که آنها بیشتر در معرض اکسیژن قرار گیرند، بنابراین تولید رادیکال پروکسید افزایش می­یابد (Takahashi et al., 1987). تولید رادیکال­های اکسیژن آزاد، مسئول پراکسیداسیون لیپیدهای غشا وابسته به تنش هستند که منجر به صدمه غشا و بی­رنگ شدن رنگیزه­ها می­گردد (Sairam and Saxen, 2000). پراکسیداسیون لیپیدی شامل کاهش سیالیت غشاء، تسهیل تبادل بین دو لایه فسفولیپیدی، افزایش تراوایی غشاء به مواد که بطور معمول از آن عبور نمی­کنند، آسیب دیدگی پروتئین­های غشائی، غیر فعال شدن گیرنده­ها، آنزیم­ها و کانال­های یونی می­باشد (Singh and Tuteja, 2010). مالون­دی­آلدهید (^[۲۲]MDA)، محصول تجزیه اسیدهای چرب پلی-غیر اشباع است که به عنوان مارکر زیستی پراکسید­اسیون چربی بکار گرفته می­ شود (Shakirova, 2007). بررسی غلظت مالون­دی­آلدهید بافت گیاهی می ­تواند بیانگر میزان تخریب غشا سلولی باشد زیرا این ترکیب تحت تأثیر تخریب و پراکسیده شدن غشا سلولی آزاد می­ شود (Bhattacharjee and Mukherjee, 2002) .بنابراین پایداری غشای سلول بطور گسترده بکار گرفته می­ شود تا واریته­های حساس و مقاوم را از هم متمایز نماید. برگهایی از گیاه گوجه­ فرنگی که تحت تنش خشکی قرار گرفتند، افزایش در پراکسیداسیون لیپیدی را نشان دادند Nasibi, 2011)).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱-۲-۵ ﺗﺄثیرتنش خشکی بر میزان نیترات و نیترات ردوکتاز
یکی از عوامل کاهش کارکرد در شرایط کمبود آب را می­توان به کاهش دسترسی گیاه به نیتروژن نسبت داد
.(Boutraa and Sanders, 2001) اگر چه خشکی بسیاری از جنبه­ های گیاه را تحت تأثیر قرار می­دهد، اما حساسیت تثبیت نیتروژن به کمبود آب بیشتر است، زیرا بسیاری از فرآیندهای زیست شیمیایی گیاه تا تخلیه ۷۰ الی ۸۰ درصد رطوبت قابل استفاده خاک تحت تأثیر قرار نمی­گیرند، در حالی که تخلیه ۵۰ درصد از رطوبت قابل استفاده خاک موجب کاهش تثبیت نیتروژن می­گرددSerraj, 2003) ). افزایش تنش آبی باعث کاهش فراوانی تارهای کشنده، فراوانی باکتری، قدرت چسبندگی و نفوذ باکتری به تارهای کشنده، انتشار اکسیژن از سطح گره به داخل و کاهش فعالیت آنزیمی شده و در نتیجه بر تثبیت نیتروژن و رشد گیاه پیامد منفی دارد .(Serraj, 2003) در مورد علت کاهش تثبیت نیتروژن در اثر تنش آبی نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی علت آن را کاهش فتوسنتز و ساخت کربوهیدرات­ها، کاهش فراوانی گره­های ریشه و یا کاهش انتقال دهنده­های اکسیژن در گره می­دانند، که سبب انباشتگی اکسیژن در گره­ها و بدنبال آن کاهش فعالیت آنزیم نیتروژناز می شودGordon et al., ۱۹۹۷) ). گیاهان هنگام تنش خشکی با ساز­ و ­کارهای ویژه­ای شرایط خشکی را بردباری می­ کنند، با این حال کاهش رشد در آنها دیده می­ شود. یکی از دلایل کاهش رشد، کاهش جذب عناصر غذایی به ویژه نیتروژن و فسفر است (Boutraa and Sanders, 2001) و گیاهانی که دارای مقادیر کافی نیتروژن و فسفر باشند بردباری بیشتری در برابر تنش آبی نشان می­ دهند .(Misra and Tyler, 1999) یکی از راه­های تأمین نیتروژن تثبیت زیستی است و در شرایطی که نیتروژن به اندازه کافی در دسترس گیاه قرار گیرد جذب فسفر و سایر عناصر غذایی افزایش می­یابد .(Watson et al., (1988 تنش اسمزی موجب بسته­شدن روزنه­ها شده که می ­تواند عامل اصلی در کاهش حصول CO₂ در گیاه تلقی گردد. با محدود­شدن تامین کربوهیدرات ریشه، این اندام فعالیتش کاهش یافته و بر همین اساس جذب مواد غذایی مخصوصا” نیتروژن کاهش می­یابد. کاهش نیتروژن نیز با کاهش پروتئین­ها ارتباط مثبتی دارد. از آنجایی که گیاهان بطور گسترده­ای در نیازهای غذایی و در توانایی­شان در جذب مواد غذایی ویژه متفاوت­اند، بنابراین ﺗﺄثیر تنش­های خشکی و شوری نیز می ­تواند در بین گونه­ های مختلف متفاوت باشد. در بین بسیاری از مواد مغذی مورد نیاز رشد و گسترش سلول­های گیاهی، نیتروژن نقش اساسی در توانایی گیاهان در تحمل به تنش شوری و خشکی ایفا می­نماید (Botella et al., ۱۹۹۳). شوری می ­تواند موجب تنش اسمزی و سمیت مخصوص شوری گشته که به­واسطه تجمع بیش از حد نمک در بافت گیاهی بوده و شامل ﺗﺄثیرات ثانویه شدید بر روی پارامترهای متابولیسم نیتروژن نظیر جذب نیتروژن و فعالیت نیترات ردوکتاز می­باشد. نیترات ردوکتاز یک عامل محدود­­کننده رشد و نمو و تولید پروتئین در گیاهان است، چرا که فعالیتش مستقیماً تغییر یافته و روی رشد گیاه ﺗﺄثیر می­ گذارد (Zornoza and Gonzales, 1998). مشخص شده است که میزان جذب نیتروژن در گیاهان با غلظت بالای شوری NaCl کاهش می­یابد (Huang et al., ۱۹۹۳). کاهش در جذب یون مخصوصا NO₃^–در غشای پلاسمایی و سطوح تونوپلاست، شاید به­علت مکانیسم­های رقابتی و یا تغییر در غشا باشد (Luttge, 1993).
یکى از آنزیم­هایى که نقش کلیدى در سلسله فرایند­­هاى مربوط به مصرف نیترات دارد، نیترات ردوکتاز است. شواهد زیادى حاکى از پیچیدگى تنظیم این آنزیم وجود دارد .(Werner et al., ۱۹۹۵; Huber and Huber, 1995) همچنین پژوهش­هاى متعددى دال بر پاسخ­هاى متفاوت این آنزیم همراه با تغییر شرایط محیطى موجود است(Werner et al., Huber et al., ۱۹۹۸; ۱۹۹۵). براى نمونه فعالیت این آنزیم در برگ به تغییرات وضعیت آبى حساس بوده و زمانى­که پتانسیل آبى کاهش مى­یابد فعالیت آنزیم نیز مهار مى­شود.(Christine et al., ۱۹۹۸) به نظر برخى از محققان این کاهش ناشى از میزان سنتز این آنزیم است که این عامل مهم­تر از کاهش فعالیت آنزیم در این شرایط است. پژوهش­هایى که در زمینه سویا صورت گرفته است نشان مى­دهد که تحت شرایط خشکى نیترات به مقدار زیاد در ریشه­ها تجمع مى­یابد و مى­تواند منبع با ارزشى براى سنتز اسید­هاى آمینه تحت شرایط شورى در نظر گرفته شود Hissao, 1973)). گزارش شده است که آنزیم نیترات ردوکتاز حساس به تغییرات وضعیت رطوبت برگ بوده و با کاهش شدید پتانسل آبى فعالیت آن در این بخش از گیاه مهار مى­شود .(Tejo and Diaz, 1987)همچنین گزارش شده است که در طى خشکى فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز در اندام هوایى بیش از ریشه کاهش مى­یابد که این امر به کاهش جریان نیترات از ریشه به اندام هوایى نسبت داده شده است .(Heuer et al., ۱۹۷۹) گزارش کرده ­اند که در گیاه سویا در زمان کم آبى، نیترات به مقدار زیاد تجمع مى­یابد که مى­تواند به عنوان منبع نیتروژن براى سنتز اسید­هاى­ آمینه آزاد مورد استفاده قرار گیرد(Silva, 2004) .
۱-۲-۶ ﺗﺄثیر تنش خشکی بر القای اسمولیت­های سازگار
در چرخه­ زندگی، گیاهان تحت تأثیر انواع گوناگونی از تنش­های محیطی قرار می­گیرند که برای زنده ماندن مجبور به یکسری تغییرات در فعالیت­های زیست شیمیایی و آنزیمی می­شوند. پاسخ گیاهان به کمبود آب بسیار پیچیده است و می ­تواند شامل اثرات مخرب و یا تغییرات سازشی باشد. پاسخ اولیه به کمبود آب در زنده ماندن گیاه در شرایط دشوار لازم و ضروری است .(Chaves, 2002) تنظیم اسمزی به عنوان یکی از مکانیسم­های اصلی گیاه برای بردباری در برابر تنش خشکی در نظر گرفته شده است. زمانی که یاخته در تنش اسمزی پایین قرار می­گیرد، اسمولیت­ها یا متابولیت­های سازگار در آن انباشته می­شوند .(Serraj and Sinclair, 2002) نوع متابولیت­های سازگار در گونه­ ها و ارقام گوناگون گیاهی ناهمانند است، این متابولیت­های سازگار شامل آمینواسیدهای گوناگون (پرولین) ، قندها (ساکاروز و فروکتان) ، پلی اول­ها (مانیتول و پنیتول)، آمین­های چهارتایی (گلایسین و بتائین) و اسیدهای آلی (مالات و سیترات) می­باشند. این ترکیبات کوچک و دارای حلالیت بالا در pH فیزیولوژیکی خنثی هستند و در غلظت­های بالا در یاخته هیچ گونه اثر سمی و زیانباری ندارند.(Sharp and (Verslues, 1999 انباشتگی اسمولیت­ها در یاخته­های گیاهی سبب کاهش پتانسیل اسمزی یاخته گردیده و از این رو سبب ادامه و حفظ جذب آب و فشار تورگر می­شوند که برای ادامه برخی از فرآیندهای فیزیولوژیک همچون باز بودن روزنه­ها و ادامه رشد لازم می­باشد (Serraj and Sinclair, 2002). از جمله مکانیسم­هایی که گیاهان در مقابله با تنش بکار می­گیرند سنتز پروتئین­هاست. میزان پروتئین محلول یکی از شاخصه­های مهم وضعیت فیزیولوژی در گیاهان می­باشد. تغییرات هیدراسیون پروتئین یکی از نتایج میزان یون بالا در تنش اسمزی در سلول­های گیاهی محسوب می­ شود (Parvaiz and Satyavati, 2008). برخى از پژوهش­گران رکود سنتز پروتئین را به کاهش تعداد پلى­زوم­هاى سلولى نسبت داده­اند Creelman et al., ۱۹۹۰)). علت افزایش پروتئین ممکن است به این دلیل باشد که تنش باعث تحریک افزایش پروتئین­های موجود گردیده و یا پروتئین­های جدیدی سنتز شده باشند (.(Abolhasani Zeraatkar et al., ۲۰۱۰ تجمع پرولین در یاخته­های گیاهی که تحت تنش خشکی و شوری هستند، یک پدیده طبیعی می­باشد .(Peng and Verma,1996) پرولین در تمام اندام­های گیاه در طی تنش وجود دارد، با این وجود میزان انباشتگی آن در برگها­ سریع­تر و بیشتر از سایر نقاط می­باشد .( Abolhasani Zeraatkar et al., ۲۰۱۰) انباشتگی پرولین همراه با پسابیدگی، یکی از مهم­ترین عکس­العمل­های گیاهان نسبت به کمبود آب یا افزایش فشار اسمزی می­باشد (Abolhasani Zeraatkar et al., ۲۰۱۰). پرولین علاوه بر اینکه به عنوان اسمولیت عمل می­ کند، می ­تواند نقش­های دیگری از جمله محافظت از آنزیم­ها در برابر تغییر ماهیت (Peng and Verma, 1996) حفظ حلالیت پروتئین­ها، تثبیت فسفولیپیدهای غشایی (Walton and Podivinsky, (1998، تنظیم­کننده اسیدیته سیتوپلاسمی (Peng and Verma, 1996) منبع نیتروژن و کربن در یاخته (Walton and (Podivinsky, 1998 ، تنظیم پتانسیل ردوکس یاخته توسط متابولیسم پرولین (Verslues and Sharp, 1999) و موارد دیگر بر عهده داشته باشد. تحت شرایط تنش شدید افزایش چشمگیر غلظت پرولین به همراه کاهش معنى­دار پروتئین در برگهاى سویا را مى­توان هم به تخریب پروتئین و هم کاهش سنتز آن نسبت داد (Hissao, 1973).
( (Sayed, 1992در بررسی­های خود بر روی فلفل بیان داشت که میزان پرولین گیاه در شرایط تنش خشکی به­خصوص در ریشه­ها افزایش می­یابد. بالا رفتن میزان پرولین و کربوهیدرات در بخش­های مختلف گیاهان به نوعی بیانگر فعال­شدن سیستم تنظیم اسمزی در طی مواجه­شدن با تنش می­باشد.
تنش خشکی بر متابولیسم قندها در گیاهان تأثیر می­ گذارد. قندها به صورت­های گوناگون در بردباری به خشکی در گیاهان شرکت می­ کنند. قندها می­توانند به عنوان متابولیت­های سازگار یا اسمولیت­ها سبب تنظیم اسمزی شوند. همچنین سبب پایداری غشا و پروتئین­های در حال خشک­ شدن می­­­گردند، بدین صورت که تثبیت غشاء از طریق جایگزین شدن آب موجود در غشای لیپید­ی دو لایه صورت می­گیرد و به این ترتیب از متراکم شدن فسفولیپیدها جلوگیری کرده و همچنین از پیوندهای نابجا بین پروتئین­های غشایی جلوگیری می­ کنند. پایدارسازی پروتئین­ها نیز از طریق تشکیل پیوندهای هیدروژنی بین گروه ­های کربوکسیل قند و زنجیره­های قطبی پروتئین صورت می­گیرد .(Ingram and Bartles, 1996)تجمع بیش از حد قند در بسیاری از گونه­ های گیاهی در معرض شوری، خشکی و UV-B گزارش شده است (Ranjbarfordoei et al., ۲۰۰۹ ؛Musil et al., ۲۰۰۲). چنین افزایشی به آسیب میتوکندریایی را می توان به کاهش مصرف انرژی تنفسی نسبت داد که برای انباشتگی نشاسته مطلوب می­باشد. طبق نظر کارشناسان انباشتگی سلولی نشاسته، می ­تواند طی چندین مکانیسم همانند:
قطع فیزیکی عملکرد کلروپلاست
بازدارندگی فیدبکی فتوسنتز در اثر کاهش فعالیت روبیسکو
محدودیت فسفات غیرآلی
بازدارنده فتوسنتز باشد و این ممکن است تولید بیومس را کم کند (He et al., ۱۹۹۴). تحقیقات متعددى در زمینه نقش کربوهیدرات­هاى محلول و افزایش آنها تحت شرایط تنش­هاى گوناگون صورت پذیرفته است که همگى بر نقش ترکیبات مذکور در تنظیم اسمزى سلول دلالت دارند .(Wu and Garg, 2003)
۱-۳ کلیاتی در زمینه مسیر درک علامت (Singal transduction) در گیاهان
۱-۳-۱ اثر تنش­های محیطی در فرایند­های مولکولی در گیاهان
گیاهان در پایدار نگه داشتن محیط زمین نقش مهمی ایفا می­نمایند. آنها در طول دوره بلند مدت تکامل و گسترش­شان، مکانیسم­های پیشرفته­ای را برای پاسخ­دهی به تغییرات محیطی اختیار نموده ­اند. این مکانیسم­ها در بسیاری از جنبه­ های آناتومی، فیزیولوژی، بیوشیمیایی، ژنتیک، رشد ­و نمو، تکامل و زیست مولکولی دخیل بوده (Shao et al., ۲۰۰۷a) که نهایتاً طبیعت­شان به بیان ژن در سطح مولکولی برمی­گردد (Shao et al., ۲۰۰۷b). در محیطی با تغییرات مداوم، شرایط بسیار سخت تنش­زا همانند سرما، خشکی، شوری و UV-B (280-320nm) وجود داشته که رشد گیاهی و محصول­دهی را بشدت تحت­ﺗﺄثیر قرار می­ دهند. پاسخ­های مولکولی به یک چنین تنش­های محیطی طی چند سال گذشته به میزان زیادی مورد مطالعه و بررسی قرارگرفته و ثابت شده است ­که یک شبکه پیچیده درمسیر علامت­رسانی وجود دارد که علائم تنش محیطی را درک، پیامبر ثانویه را تولید و انتقال علامت را کنترل می­نماید۲۰۰۳) Shinozaki et al.,). هورمون­های­ گیاهی در این شبکه انتقال، مکان مرکزی را اشغال نموده و غالباً در ارتباط دادن بین سایر علائم فعالیت می­ کنند تا بطور هماهنگ، فرایندهای سلولی را که اساس رشد و نمو گیاهان عالی و همچنین بیان ویژگی­های منحصربه­فردشان است، تنظیم نمایند (Casati and Walbot, 2004). سلول­های گیاهان عالی دارای گیرنده­ها، کانالها، Gپروتئین­ها و کینازها در غشاهای ویژه خود هستند. برخی از کمپلکس­های پروتئینی علامت­رسان غالب­تر­اند نظیر سیگنالوزوم ^[۲۳]COP6 که نسبتاً پایدار بوده و شاید همواره در حال سنتز باشند. سایر کمپلکس­های پروتئینی احتمالاً افمرال^[۲۴]بوده و در نتیجه علامت­دهی تشکیل می­شوند (Shao et al., ۲۰۰۷b). در گیاهان اشکال القاء­کننده تنش زیستی و غیر­زیستی، برخی از مسیرهای علامت­رسانی و پاسخ­گویی مشترک با یکدیگر دارند ( Chinnusamy et al., 2004؛Shao et al., ۲۰۰۵) بنابراین از طریق تاثیر متقابل می توانند اثرات خود را تعدیل نمایند (Shao et al., ۲۰۰۵).
ژن­های القا شده توسط تنش محیطی به­ طور­کلی از لحاظ تولیدات پروتئینی­شان به دو نوع تقسیم می­شوند:
۱-ژن­هایی که محصولات کد کننده­شان سلول­های گیاهی را مقاوم به تنش محیطی می­ کنند، نظیر پروتئین LEA.، پروتئین­های ضد یخ، پروتئین­های تنظیم­کننده اسمز، آنزیم­ های سنتز کننده بتائین، پرولین و سایر تنظیم کنندگان اسمزی.
۲- ژن­هایی که محصولات کد­کننده آنها درتنظیم بیان ژن و انتقال علامت ((Signal transduction نقش مهمی بازی می­ کنند، نظیر عناصر رونویسی برای احساس و انتقال پروتئین­کینازهای MAP،CDP، Bzip،MYB و غیره (Shao et al., 2007b). پیشرفت­های اخیر در ­زمینه ­زیست شناسی ­مولکولی (مخصوصاً DNA microarray)، ژنومیکس، پروتئومیکس و متابولویکس، دیدگاه­ هایی به سمت سیستم شبکه­ ای تنظیم ژن در گیاهان بدست داده است که اساساً متشکل از ژن­های قابل القا، عناصر تنظیمی و کنترلی بیان­شان (cis-element و trans-element)، مسیرهای بیوشیمیایی و عوامل گوناگون علامتی­اند Wang et al., 2003)؛ .(Zhu et al., ۲۰۰۳هدف از استراتژی مهندسی ژنتیک گیاهی که به تازگی بنیان نهاده شده است نیز بر پایه عناصر رونویسی بوده که ویژگی مقاومت را در گیاهان بهبود می­بخشد (Puhakainen et al., ۲۰۰۴).
شکل-۱-۶ – عملکرد ژن­های القایی در تحمل و پاسخ به تنش. محصولات ژن به دو گروه طبقه بندی می­شوند. گروه اول شامل پروتئین­هایی است که احتمالا در تحمل به تنش عمل می­ کنند (پروتئین های عملکردی)، و گروه دوم شامل فاکتورهای پروتئینی درگیر در تنظیم بیشتر Signal transduction و بیان­ژن که احتمالا در پاسخ به تنش عمل می­ کنند (پروتئین­های تنظیمی) ( Shinozaki and .(Yamaguchi-Shinozaki, ۲۰۰۷
تنش­های غیر­زیستی اغلب در قالب خشکی، سرما، یخ زدگی، گرما ، شوری ، کمبود مواد غذایی و تنش مکانیکی رخ می دهند. تنش­های محیطی هرگز به­تنهایی عمل نمی­کنند با این وجود، مطالعات آزمایشگاهی اغلب به پاسخ گیاهان به فاکتورهای تنشی مجزا محدود می­شوند (Shao et al., ۲۰۰۷a). با وجود پژوهش‌های انجام گرفته در تشخیص برخی از ژن‌های مرتبط با تنش و مسیرهای سیگنال‌دهی‌ آن، دانش ما از سازگاری گیاه به تنش‌های غیرزنده همچون خشکی، شوری، دمای غیربهینه و خاک دچار کمبود مواد غذایی، محدود است. بنابراین مهندسی مقاومت به خشکی در گیاهان از اهمیت اقتصادی فوق العاده­ای برخوردار است. برای توسعه استراتژی­ های جدید بدین منظور یکی از مهم­ترین اهداف تحقیقات درک مکانیزم­ های مولکولی سهیم در مقاومت به خشکی گیاهان می­باشد. خشکی پاسخ‌های گوناگون و زیادی را در گیاهان برمی­انگیزد که این پاسخ­ها شامل تغییرات در تظاهر ژن، تجمع متابولیت‌هایی مانند هورمون‌های گیاهی، اسید آبسزیک یا ترکیبات فعال اسمزی و سنتز هورمون­های خاص می­باشد. که از جمله این­ها می­توان پروتئین­های بسیار­آب­دوست، پروتئین­هایی که رادیکال­های اکسیژن را جذب می­ کنند، پروتئین­های چپرون و غیره را نام برد Ramachandra et al., 2004)). اعتقاد بر این است که آنتی­اکسیدان­ها، پروتئین­های تنظیم­شونده با کلسیم و پروتئین­کینازها پس از دریافت تنش، در ترارسانی آبشاری جهت فعال­سازی مسیرهای دفاعی و سازش دخیل می­باشند. با پیشرفت تکنولوژی میکروسکوپی DNA که اجازه آنالیز زیادی را از تظاهر RNA پیغام­بر می­دهد چند صد ژن القاشده توسط تنش و استرس به عنوان ژن­های مسئول مقاومت به خشکی برای مهندسی ژنتیک مشخص شده ­است. از میان ژن­های مشخص شده چندین مورد به عنوان ژن­های تنظیم کننده معرفی شده ­اند.
با وجود اینکه رویکرد­های مرسوم در اصلاح و فیزیولوژی گیاهان اهمیت بسیار زیادی دارد، مهندسی ژنتیک ژن­های تنظیم­کننده اصلی که مقاومت به خشکی و ژن­های مرتبط با مقاومت به خشکی را مدیریت می­نمایند یکی از مهم­ترین استراتژی­ها برای دانشمندان در به حداقل رسانیدن تاثیرات منفی همراه با خشکی به شمار می­رود Vinocur et al., 2005) ).
۱-۳-۲ مسیرهای ژن­های کنترل­ کننده تنش­های غیر­زنده
هورمون ^[۲۵]ABA که تحت شرایط کم­آبی تولید می­ شود نقش مهمی در تحمل به خشکی گیاهان دارد. بر همین اساس مسیر­های اصلی پاسخ به خشکی در گیاهان به ۲ مسیر وابسته به ABA و مستقل از ABA تقسیم شده ­اند. بررسی بیان ژن­های القا­ پذیر به وسیله تنش در گیاه آرابیدوپسیس نشان داده که حداقل ۴ سیستم تنطیمی مستقل برای پاسخ به تنش وجود دارد که عبارتند از : ۱- تنظیم­کنندهDREB 2- تنظیم­کننده NAC و ZF-HD 3- تنظیم­کننده AREB-ABF 4-تنظیم­کننده MYC و MYB. تنظیم­کنندهDREB ، NAC و ZF-HDمستقل از آبسزیک اسید هستند که به تیمار اسید آبسزیک و سرما پاسخ نمی­دهند. تنظیم­کننده­ های MYC و MYB و AREB-ABF وابسته به اسید آبسزیک هستند. با کنترل بیان سیستم تنظیم­کننده­ها، امید می­رود که تحمل گیاهان به تنش­های محیطی را بهبود داد (Nakashima et al., ۲۰۰۵).
شکل-۱-۷- شبکه ­های تنظیمی بیان ژن­های القا پذیر به وسیله تنش­های محیطی .(Nakashima et al., ۲۰۰۵)
۱-۴ ژن­های مورد مطالعه
۱-۴-۱ پروتئین‌کینازها
پروتئین­کیناز آنزیمی است که با افزودن گروه فسفات (فسفوریلاسیون) به پروتئین‌ها در آن‌ها تغییر ایجاد می‌کند. معمولاً فسفوریلاسیون با تغییر فعالیت آنزیمی، موقعیت سلول و یا همکاری با دیگر پروتئین‌ها باعث تغییر در عملکرد پروتئین هدف (سوبسترا) می‌گردد. ژنوم انسان حدوداً دارای ۵۰۰ ژن پروتئین­کیناز است. پروتئین­کینازها همچنین در باکتری‌ها و گیاهان نیز یافت شده‌اند (Manning and Whyte, 2002). فعالیت شیمیایی یک کیناز به‌صورت انتقال یک گروه فسفات از ATP با ایجاد پیوند کووالانت با یکی از سه اسیدآمینه‌ای (سرین^[۲۶]، ترئونین^[۲۷] و تیروزین^[۲۸]) که یک گروه هیدروکسیل آزاد دارند، انجام می‌گیرد (Dhanasekaran and Premkumar, 1998).
وضعیت فسفوریلاسیون پروتئین‌ها می‌تواند اثرات زیادی روی فعالیت آن‌ها و برهمکنش با دیگر پروتئین‌ها داشته باشد. نزدیک به ۱ تا ۳% از ژن‌های یوکاریوت‌ها، رمزکننده پروتئین‌کینازها هستند که نشان می‌دهد، آن‌ها در خیلی از جنبه‌های تنظیم سلولی و متابولیسم درگیر هستند. در گیاهان، فسفوریله شدن پروتئین، در پاسخ به سیگنال‌های مختلف شامل نور، هجوم پاتوژن‌ها، هورمون‌ها، تنش و فقدان مواد غذایی ضروری است ((Stone and Walker, 1995.
شکل-۱-۸- فسفوریلاسیون پروتئین (Dhanasekaran and Premkumar, 1998).
هانکس و هانتر در سال ۱۹۹۵ پروتئین‌کینازها را به پنج گروه اصلی طبقه‌بندی کردند (Hanks and Hunter, 1995):
۱) گروه AGC شامل خانواده وابسته به نوکلئوتید حلقوی (PKG^[29] و ^[۳۰]PKA)، خانواده ^[۳۱]PKC و خانواده S₆ کیناز ریبوزومی. این گروه شامل کینازهای وابسته به نوکلئوتید حلقوی و کینازهای وابسته به فسفولیپید کلسیم است.
۲) گروه ^[۳۲]CaMK. این گروه از پروتئین­کینازها شامل خانواده پروتئین­کینازهای وابسته به کلسیم/کالمودولین هستند و با SNF1/AMP فعال می‌شوند.
۳) گروه CMGC شامل خانواده ^[۳۳]CDK، MAPK^[34]، ^[۳۵] GSK3و ^[۳۶]CKII. تمام این چهار خانواده در گیاهان شناخته شده‌اند. برخلاف گروه ­های AGC و CaMK، تنظیم شدن فعالیت پروتئین­های این گروه با پیامبر ثانویه نمی ­باشد و به صورت فسفریلاسیون آبشاری در فرودست (down stream) تنظیم می­شوند.
۴) گروه PTK^[37]. یک خانواده مهم از تنظیم‌کننده آنزیم‌ها در یوکاریوت‌های عالی هستند. این خانواده از پروتئین­کینازها مخصوص فسفریله کردن تیروزین هستند.
۵) دیگر گروه‌ها. اغلب پروتئین­کینازهای کلون شده در گیاهان که در چهار گروه قبلی جا نمی‌گیرند، دراین دسته طبقه‌بندی
می‌شوند. پروتئین­کینازهای شایع در یوکاریوت‌ها، ^[۳۸]RLKs و ^[۳۹]Tsl در این گروه جای می‌گیرند.
۱-۴-۲ خانواده ژنیMAPK
گیاهان اغلب در طول رشد و نمو خود تحت تاثیر تنش­های مختلفی قرار گرفته و ژن­های دفاعی آن­ها در فرایند پاسخ به تنش درگیر هستند. فسفریلاسیون/دفسفریلاسیون پروتئین یک مکانیسم تنظیم­کنندگی در کنترل فعالیت این ژن­های دفاعی است. آبشار پروتئین­کیناز فعال شده با میتوژن (MAPK) یکی از مهم­ترین مسیرهای فسفریلاسیون بوده که در پائین دست سنسورها/رسپتورها عمل می­ کند و پاسخ­های سلولی را نسبت به محرک­های داخلی و خارجی تنظیم می­ کند (Wang et al., ۲۰۰۷). آبشار پروتئین­کیناز فعال شده با میتوژن (MAPK) یکی از مسیرهای مهم در سلول­های یوکاریوتی بوده به­ طوری­که در پاسخ به محرک­های خارج سلولی فعال می­ شود (Xiong et al., ۲۰۰۶). خانواده MAPK در پاسخ به انواع زیادی از محرک­های خارج سلولی از جمله: پاتوژن­ها، خشکی، شوری، سرما، ازن (O₃)، گونه­ های فعال اکسیژن، محرک­های هورمونی می ­تواند فعال شود (Jonak et al., ۲۰۰۲). MAPK می ­تواند انواعی از سوبستراها از جمله فاکتورهای نسخه برداری، سایر پروتئین­کینازها و پروتئین­های مرتبط با اسکلت سلولی را فسفریله کند (۲۰۰۵ Nakagami et al.,).
MAPKها سرین­ها و ترئونین­های اختصاصی سوبسترای پروتئین هدف را فسفریله کرده و فعالیت­های سلولی اعم از بیان ژن، میتوز، جنبش، متابولیسم و مرگ برنامه­ ریزی شده را تنظیم می­ کنند. کاتالیز فسفریلاسیون در پروتئین­های سوبسترا توسط MAPK به عنوان یک سوئیچ برای خاموش یا روشن کردن فعالیت پروتئین سوبسترا عمل می­ کند. سوبسترا شامل سایر پروتئین­کینازها، فسفولیپازها، فاکتورهای رونویسی و پروتئین های اسکلت سلولی می­باشد. پروتئین­فسفاتازها فسفات هایی را که توسط MAPK به سوبسترای پروتئینی منتقل شده است حذف می­ کنند. یک آبشار MAPK معمولی شامل سه مرحله است:
یک MAP کیناز کیناز کیناز (MAPKKK) یک MAP کیناز کیناز (MAPKK) اختصاصی را از طریق فسفریلاسیون در دو باقیمانده سرین/ ترئونین در یک موتیف حفاظت شده S/T-X3-5-S/T فعال می­ کند، MAPK فعال شده به نوبه­ی خود می ­تواند یک MAPK را در باقیمانده­های ترئونین و تیروزین در توالی ثابت TXY فسفریله کند. گیاهان نسبت به سایر یوکاریوت­ها مجهز به تعداد بیشتری از ژن­های کد­کننده­ MAPKاها می­باشند. به طور مثال، مخمر دارای ۶ ژن کد کننده­ پروتئین­های MAPK، پستانداران دارای ۱۳ تا، گیاه آرابیدوپسیس دارای ۲۳ و برنج دارای ۱۵ تا هستند. تا امروز بیش از ۶۰ MAPK در گیاهان شناخته و جدا شده است و آنالیز توالی­های ژنومی آرابیدوپسیس وجود بیش از ۲۰ ژن MAPK را مشخص کرده که نشان می­دهد آبشار MAPK در گیاهان ممکن است کاملا پیچیده باشد.
شکل-۱-۹- درخت فیلوژنتیکی ­­MAPK­ های آرابیدوپسیس با سایر گونه های گیاهی (Jonak et al., ۲۰۰۲).
بر اساس آنالیز فیلوژنتیکی توالی آمینواسید و فسفریلاسیون موتیف، MAPKهای گیاهی حداقل به چهار گروه (D, C, B, (A تقسیم می­شوند. در بین آنها، گروه ­های A و B تقریبا” در سیگنالینگ تنش­های زیستی و غیر­زیستی مثل سرما، خشکی، زخم، حمله ­پاتوژن و هورمون­ها درگیر هستند. اطلاعات محدودی در مورد MAPK های گروه C در دسترس بوده و به نظر می­رسد که بعضی از آن­ها در تنطیم چرخه­ی سلولی و برخی در پاسخ به تنش­های محیطی دخیل هستند. همه MAPK­های گروه D بجای موتیف TEY دارای موتیف TDY بوده که در زیرگروه­های A و B و C حفاظت شده است. علاوه بر این، آنها دارای یک دمین الحاقی C- ترمینال طولانی می­باشند. گزارش شده است که دو عضو این گروه، OsBWMK1 و MsTDY1، می­توانند توسط حمله پاتوژن و زخم مکانیکی فعال شوند. حقایق فوق نشان می­ دهند که MAPK­ها نقش حیاتی را در رشد ­و­ نمو گیاه بازی می­ کنند. به منظور به دست آوردن اطلاعات بیشتر درباره الگوهای ساختاری و تنظیم اختصاصی ­­­ MAPKها، جداسازی و توصیف ژن­های بیشتر MAPK از گونه­ های مختلف ضروری می­باشد. خصوصیات مولکولی و بیوشیمیایی ژن­های MAPK در گیاهان بطور وسیعی مورد مطالعه قرار گرفته است، اما بسیاری از این مطالعات در گونه­ های مدل گیاهی مانند آرابیدوپسیس، تنباکو و برنج انجام شده است. در گیاهان، MAPKها نه تنها به وسیله­ فسفریلاسیون پس از ترجمه­ای بلکه توسط کنترل نسخه برداری نیز فعال می­شوند، در حالی­که در مخمر و پستانداران فقط به وسیله­ مسیر اول فعال می­شوند. مطالعات بیشتر در سال­های اخیر نشان داده است که فعالیت نسخه برداری ژن­های MAPK گیاهی رایج­تر می­باشد. به طور مثال، ATMPK3 در آرابیدوپسیس و MMK4 در یونجه، هر دو تجمع mRNA را تحت تنش­های خشکی و سرما نشان می­ دهند .(Wang et al., ۲۰۰۷) بسیاری از اطلاعات بدست آمده در مورد وظایف احتمالی MAPKها در سلول­های جانوری و گیاهی از مطالعه روی این آنزیم­ها بدست آمده است. MAPKها برای ورود مجدد به چرخه­ی سلولی از هر دو فاز G1 و G2 مورد نیاز هستند. MAPKهای تحریک شده توسط فاکتورهای رشد با تاثیر بر روی بیان سیکلین اختصاصی-G1 اثرات خود را اعمال می­ کنند. مسیر MAPK در دو نقطه در طول تقسیم سلولی میوز در قورباغه زنوپوس مورد استفاده قرار می­گیرد:

همان­طور که قبلا نیز ذکر شد برای آزمودن مدل این تحقیق از تحلیل داده‌ها بوسیله مدل معادلات ساختاری با نرم­افزار Smart PLS استفاده شده است. مدل­یابی معادلات ساختاری، مدلی آماری برای بررسی روابط خطی بین متغیرهای مکنون (مشاهده نشده) و متغیرهای آشکار (مشاهده شده) است. به عبارت دیگر مدل­یابی معادلات ساختاری تکنیک آماری قدرتمندی است که مدل اندازه گیری (تحلیل عاملی تأییدی) و مدل ساختاری (رگرسیون یا تحلیل مسیر) را با یک آزمون آماری همزمان ترکیب می کند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تحلیل مسیر که در بهترین صورت از طریق ویژگی عمده آن یعنی نمودار مسیر، پیوندهای احتمالی بین متغیرها را نشان می‌دهد، شامل سه مرحله اصلی است. اولین مرحله شکل‌گیری فرضیه‌های پژوهش است، مرحله دوم انتخاب یا تدوین اندازه‌هایی برای متغیرها (سازه‌های نظری) است و مرحله سوم در تحلیل مسیر بر مبنای رگرسیون چندگانه است که مربوط به محاسبه‌ی آماره‌هایی است که قوت رابطه بین هر زوج متغیر را نشان می‌دهد که در اینجا برای هر جفت متغیر در تحلیل مسیر، یک ضریب مسیر (ضرایب استانداردشده رگرسیون که عددی بین ۱ و ۱- است) به دست می‌آید. هرچه قدر این مقدار بیشتر باشد، رابطه بین دو متغیر قوی‌تر است و یکی از مزایای تحلیل مسیر این است که پژوهشگر را قادر می‌سازد که اثر کل یک متغیر را بر متغیر دیگر اندازه گرفته و مقدار آن‌ها را به‌وسیله‌ی ضرایب مسیر باهم مقایسه می‌کند.
۴-۴-۱ غربالگری ابتدایی داده‌ها و بیان آمارهای توصیفی
در این بخش از تحقیق نیاز است که محقق قبل از شروع تحلیل نهایی موارد زیر را بررسی کند تا نتایج به ‌دست‌ آمده از تجزیه و تحلیل داده‌ها معتبر و مورد اطمینان باشند.
– صحت اطلاعات ورودی به نرم‌افزار از نظر دقت در ثبت داده‌ها
– بررسی داده‌ها از نظر وجود داده‌های گمشده
– بررسی نرمالیتی
– ارزشیابی متغیرها برای وجود هم خطی بین متغیرها
۴-۴-۱-۱ صحت اطلاعات ورودی به نرم‌افزار از نظر دقت در ثبت داده‌ها
نخست داده‌ها از نظر صحت اطلاعات و نبود خطای واضح در هنگام ورود، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. از آنجا که اطلاعات ورودی به صورت طیف لیکرت وارد گردیده‌اند، وجود اعدادی خارج از این بازه می‌تواند ناشی از خطا بوده و نهایتاً بر روی تحلیل نهایی اثر سوء داشته باشد. لازم به یادآوری است که در این تحلیل مشاهده‌ای خارج از مقادیر مورد انتظار مشاهده نشد.
۴-۴-۱-۲ بررسی داده‌ها از نظر وجود داده‌های گمشده
داده‌های گمشده مواردی هستند که به دلیل نبود اطلاعات در بعضی از متغیرها، تحلیل آن‌ها مستلزم اتخاذ تدابیری است. با توجه به اینکه حجم نمونه بکار رفته در تحلیل ۸۰ مورد می‌باشد و به علت عدم وجود داده‌های گمشده نیازی به استفاده از روش‌های آماری مواجه با داده‌های گمشده نبود.
۴-۴-۱-۳ بررسی نرمال بودن
همان‌گونه که در سطور قبل ذکر شد، چون روش تجزیه و تحلیل داده‌ها در این مطالعه استفاده از معادلات ساختاری بر پایه حداقل مربعات جزئی است، هیچ نیازی به فرض نرمال بودن متغیرها نیست. زیرا در نرم افزار پی ال اس برخلاف نرم افزارهای آماری دیگر، فرض می‌شود که توزیع داده‌ها ناشناخته هستند و برخلاف سایر نرم افزارها که نرمال بودن فرض ابتدایی و اساسی داده‌ها است، در اینجا نیازی به فرض نرمال بودن داده‌ها نیست.
۴-۴-۱-۴ ارزشیابی متغیرها برای وجود همخطی بین متغیرها
همخطی بین چند متغیر زمانی روی می‌دهد که همبستگی بسیار زیادی (بیشتر از ۰٫۹) بین چند متغیر وجود داشته باشد که سبب به وجود آمدن اطلاعات زائد می‌شود. این تکرار اطلاعات، توان پیشگویی هر متغیر مستقل مجزا را کاهش می‌دهد (فیلد^[۹۳]، ۲۰۰۹، پالانت^[۹۴]، ۲۰۰۷). جدول شماره
۴-۷ نتایج ضرایب همبستگی بین متغیرهای تحقیق را نشان می­دهد.
جدول ۴-۷: ضرایب همبستگی

۱
۲
۳
۴
۵
۶
۷

۱٫استفاده از شبکه

۱

۲٫ کارآفرینی

۴۸۳/۰

۱

۳-۲-۱- در اجرای تحقیق ، مراحل زیر پیگری شده است :
۱- تدوین چار چوب مفهومی با بهره گرفتن از اطلاعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک موجود و مشاهده سایت های اینترنتی مرتبط .
۲- تدوین فرضیه هایی با بهره گرفتن از مبانی نظری ، پیشینه تجربی تحقیق .
۳- بررسی و تحلیل و استخراج مطالب مربوط به فرایندهای آموزش و پرورش
۴-مدل سازی فرایند های جاری و مورد استفاده در مدل سازی با بهره گرفتن از نرم افزارهای شبیه سازی
۵- مصاحبه با تعدادی از مدیران و کارشناسان ارشد در خصوص ترکیب و شمای کلی پرسشنامه و نحوه طراحی آن ، سؤالات مصاحبه در قالب کلی فرضیه ها و سؤالات تحقیق بوده است .
۶- طراحی ابزار پرسشنامه با همکاری و راهنمایی اساتید محترم راهنما و سایر صاحب نظران و جمع آوری اطلاعات بر اساس چار چوب نظری و فرضیه های تحقیق .
۷- نتایج بدست آمده و یافته های تحقیق با بهره گرفتن از دانش موجود و با راهنمایی استاد محترم راهنما و اساتید مبتنی بر نتایج تحقیق ارائه گردیده است .
۸- پیشنهاد هایی مبتنی بر نتایج تحقیق ارائه گردیده است .
۳-۳- جامعه آماری و حجم نمونه مورد تحقیق
قلمرو موضوعی تحقیق: بررسی تاثیر مدل سازی هدف گرای فرایندهای سازمانی با رویکرد تقسیم و غلبه در آموزش و پرورش
قلمرو مکانی تحقیق : اداره آموزش و پرورش در سال ۱۳۹۳
قلمرو زمانی: قلمرو زمانی تحقیق در سال ۱۳۹۳ می باشد
۳-۴- بر آورد حجم نمونه
جامعه آماری این پژوهش را همه مدیران، و خبرگان و تصمیم گیرندگان آموزش وپرورش در سطح مناطق استان مرکزی در سال تحصیلی۹۴-۹۳ تشکیل می دهند. مصاحبه و نظر سنجی از دست اندرکاران نشان می دهد که حجم جامعه محدود است و ۱۵ مدیر اداره در ۱۵منطقه استان وجود دارند که صلاحیت اظهارنظر درباره عملکرد این حساب و سوالات این پژوهش را دارند
۳-۵- معرفی ابزار های جمع آوری اطلاعات
ابزار جمع آوری اطلاعات در تحقیق حاضر عبارتند از : مصاحبه و پرسسشنامه
۳-۵-۱-مصاحبه
مصاحبه با تعدادی از مدیران و کارشناسان ارشد در خصوص ترکیب و شمای کلی پرسشنامه و نحوه طراحی آن . سؤالات مصاحبه در قالب کلی فرضیه ها و سؤالات تحقیق قرار داشته و منجر به طراحی پرسشنامه تحقیق شده است .
۳-۵-۲- پرسشنامه
۳-۵-۲-۱- معرفی پرسشنامه
پرسشنامه تحقیق حاضر حاصل مصاحبه با تعدادی از مدیران و کارشناسان ارشد در خصوص ترکیب و شمای کلی پرسشنامه و نحوه طراحی آن و در قالب کلی فرضیه ها و سؤالات تحقیق قرار داشته و با بهره گرفتن از طیف لیکرت در « پرسشنامه ارزیابی نگرش » و به منظور ارزیابی نگرش مجموعه مدیران تهیه شده است .
برای اطمینان از جمعآوری پرسش نامه ها به تعداد مزبور ۱۵ پرسش نامه بین خبرگان توزیع شد و ۱۵ پرسش‌نامه کاملا پاسخ داده شده دریافت شد. از این رو سوالات پژوهش براساس پاسخ‌های ۱۵ خبره و صاحب نظر مورد آزمون قرار گرفت.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۵-۲-۲- چگونگی طراحی نهایی پرسشنامه
از بین مدل های مشهور لیکرت، اوزگود، بوگاردوس، تریستون و گاتنم، از طیف لیکرت که کارآمدترین طیف ارزیابی نگرش در میان طیف های موجود است، استفاده شده است.
هدف این طیف اندازه گیری گرایش به یک موضوع بر اساس ارزش های جامعه می باشد و کاربرد این طیف نیز در جهت بررسی گرایش ها نسبت به مسئله سیاسی اجتماعی و اقتصادی می باشد که در سطح ترتیبی نیز مورد سنجش قرار دارد گویه ها در این طیف حداقل ۱۵ تا ۳۰گویه و بیشتر تدوین می شود. در تدوین گویه ها باید سعی شود از گویه های بی تفاوت ،بی ربط و ابهام آور جلو گیری شود تعداد گویه هائی که گرایش مخالف و موافق دارند باید تقریبا ًبه یک اندازه باشدو نیز طیفی که به پاسخگو داده می شود معمولاً از ۵ قسمت تشکیل شده است (بسیارزیاد- زیاد – متوسط – کم– بسیارکم ) که براساس هدف و روش تحقیق می توان کلمات گویه ها را عوض نمود.
در تدوین گویه ها باید دقت شود تا گویه های بی تفاوت و بی ربط و ابهام آور حذف گردند گویه مستقیما ًپس از تحقیقات مقدماتی پخش می شوند. پس بهتر است بعد از تدوین پرسشنامه مقدماتی حداقل با ۳۰ نمونه گرفته شود تا بعد از بررسی کمی (روایی) و کیفی (اعتبار) آن گویه های ابهام انگیز حذف گردد.
در این روش نیز تعدادی گویه که نشان دهنده نحوه نگرش نسبت به رویدادی خاص هستند آماده می شود. این گویه ها با ترتیب اتفاقی در اختیار پاسخگو گذاشته می شود. در اینجا پاسخگو در خواست می شود که میزان موافقت یا مخالفت خود را با هر گویه بر مبنای یک طیف بیان کنند. این طیف که معمولاً از پنج قسمت تشکیل شده است :
پاسخگویان گویه ها را بر مینای این طیف بررسی می نماید اما این طیف با اعداد مشخص نشده است تا بر روی پاسخگویان تأثیر نگذارند. لذا پس از بازگشت پرسشنامه ها از طرف پاسخگویان، طیف با اعداد شماره گذاری می شود. طرز شماره گذاری به طور دلخواه است یعنی در یک طیف پنج قسمتی می توان به کاملاً موافق نمره۱ و کاملاً مخالف عدد ۵ یا به جای عدد یک از صفر استفاده کرد. مجموع نمرات که پاسخگویان بدست می آورند بیانگر گرایش آنهاست. به همین دلیل این طیف را طیف مجموع نمرات نیز می نامند.
در مقیاس لیکرت حداقل تعداد پاسخگویان مورد نیاز بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ نفر تخمین زده شده است. در این طیف فواصل بین درجات،یک اندازه پذیرفته شده است. مثلاً فاصله بین کاملاً موافق تا موافق به همان اندازه فاصله بین بی تفاوت تا موافق فرض شده است در صورتی که عموماً این واقعیت ندارد مثلاً اگر شخص(A) به یک گویه پاسخ بی تفاوت،شخصB موافق و شخصC کاملاً موافق پاسخ دهد. تفاوت گرایش C,B به همان اندازه تفاوت گرایشB,A نیست.
به طور کلی طیف لیکرت نسبت به طیف های قبلی دارای مزایای زیادی است چون نه به تعداد زیادی گویه نیاز دارد نه به قضاوت داوران و در عین حال نتایج حاصله از دقت و اعتبار بیشتری بر خوردار است. لذا این طیف برای بسیاری از تحقیقات میدانی وسیع، در علوم اجتماعی و خصوصاً جامعه شناسی کاربرد دارد و می توان به وسیله آن انواع مسائل (گرایش های سیاسی، مذهبی، نژادی، شغلی و…..) را سنجید.
۳-۶-روایی (Validity ) و پایانی ( Reliability )
در هر تحقیق علمی به روش تجربی ، وسیله اندازه گیری باید روا و پایا باشد .
۳-۶-۱- روایی / اعتبار
روایی از واژه «روا » به معنای جایز و درست گرفته شده و روایی به معنای صحیح و درست بودن است . مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه گیری به تواند خصیصه و ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد . اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه گیری های ناکافی و نا مناسب می تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش و نا روا سازد . روایی را به شکل های مختلف طبقه بندی کرده اند که به تعدادی از آنها اشاره می شود :
طبقه بندی نوع اول : الف – اعتبار تجربی ب- اعتبار مفهومی
طبقه بندی نوع دوم : روایی محتوایی ، روایی نمادی ( ظاهری ) ، روایی مربوط به ملاک ، روایی موافق ، روایی متضمن پیش بینی ، روایی سازه ، روایی همگراف روایی متمایز کننده .
در تحقیق حاضر ، از روش اعتبار یا روایی مفهومی استفاده شده است . زیرا هنگامی که اعتبار تجربی امکان پذیر نباشد یا مشکل بتوان از طریق تجربی یا عملی برای یک اندازه یا بافته اعتبار کسب کرد اعتبار مفهومی استفاده شده است و در واقع از طریق گواه و معیار ها محقق در پی آن بر می آید که نشان دهد که روا است مفهومی را اندازه گرفت
محقق با رجوع به نظر متخصصان و اساتید از روایی ابزار اندازه گیری خود ، در سنجش متغیر های تحقیق اطمینان حاصل نموده .
۳-۷- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات

1. 1. بررسی و دسته بندی مطالب

1. 1. مدلسازی: مدل سازی با بهره گرفتن از ابزار rational rose و با هدف بهبود در درک صحیح از فرآیندها انجام خواهد گرفت.

۳٫ در مرحله مطابقت و صحت سنجی برای بررسی پژوهش از آزمون t تک نمونه‌ای استفاده شده است. میانگین پاسخ سوالات پرسش‌نامه براساس میانگین پاسخ به هر گزینه( )
در نظر گرفته شده است. بنابراین با بهره گرفتن از نرم افزار spss پاسخ‌های خبرگان با میانگین ۳ مقایسه شده و آماره t به روش مقابل حساب شده است

روابط آمریکا با اروپا در قالب اتحاد ماورای اطلس^[۱۶۵] قابل توجیه است. گرچه موضوع جنگ در عراق و نحوه دخالت غرب در آن باعث تلخ شدن روابط مابین قدرت‌های اروپایی همچون آلمان و فرانسه با آمریکا گردید، اما نباید از نظر دور داشت که منافع کلی غرب، این کشورها را وادار می‌سازد تا در اهداف استراتژیک با یکدیگر به تفاهم برسند.
در جوامع مختلف، تقاضاها، خواست‌ها و توقعات نامحدودی وجود دارد، اما امکانات جهت پاسخگویی به این مسائل معمولاً محدود و معدود می‌باشد. در اروپای متحد نیز این اتفاق افتاده است. مسئله عدالت اجتماعی و مساوات اکنون به یکی از مباحث عمده بدل گشته است. به صورت کلی کشورهای شمال اروپا از ثروت و تولید بیشتری نسبت به کشورهای حاشیه مدیترانه برخوردارند و این موضوع باعث تقسیم اعضای جامع اروپا به ندارها و داراها گردیده است. شکاف‌های قشری شامل اختلاف‌های نژادی، زبانی، مذهبی، شکاف‌های فرهنگی شامل پیر ـ جوان، شهری ـ روستایی، مدرن ـ سنتی، اقتداری و لیبرال، اختلافات طبقاتی ـ موقعیتی سبب تقسیم مردم به گروه‌های متفاوت شده است، که به طور خلاصه می‌توان آنان را به شکاف‌های مذهبی، قومی، طبقاتی و منطقه‌ای تقسیم نمود. روند سکولاریزاسیون که از دهه هفتاد میلادی به بعد شدت بیشتری به خود گرفته است، در تعارض با ارزش‌های مذهبی عمل نموده است. توجه مجدد به مذهب، در میان کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها و رشد عجیب اسلام در جوامع اروپایی، متضمن تناقض در این زمینه است.^[۱۶۶]
شکاف‌های قومی در کشورهای بلژیک، سوئیس، اسپانیا، انگلیس و فرانسه تاکنون بحران‌های متعددی را آفریده است.^[۱۶۷] شکاف‌های طبقاتی نیز در اروپا که نمونه یک جامعه صنعتی است به شدت هویداست، تمرکز ثروت در دست ۲۰ درصد بالای جامعه بوده که به نام سرمایه‌گذاران خوانده شده و بقیه در کارخانجات و شرکت‌های آنان فعالیت می‌کنند. شکاف‌های منطقه‌ای نیز در اروپا بحث معروف اروپای واحد با دو سرعت متفاوت برانگیخته است. زیرا میزان عدم تجانس اقتصادی در کشورهای عضو و کشورهایی که از اروپای مرکزی و شرقی مایل به ورود در اتحادیه هستند به خوبی مشهود است.
نکته دیگر در مورد اروپای متحد بحث هویت است و طرح این سئوال که هویت ملی کشورهایی که عضو اتحادیه می‌شوند در آینده به چه صورت است؟ آیا هویت‌های ملی در چارچوب اتحادیه از بین خواهند رفت و جایگزین آن یک هویت اروپایی خواهد شد؟ به نظر می‌رسد که بنابر برداشت متفکرین اروپا، هویت اروپایی به هیچ وجه به دنبال جایگزین شدن با هویت‌های ملی و یا محلی مردمان متفاوت در اروپا نیست و بلکه به عنوان تکمیل کننده آن مطرح است و زدودن هویت ملی هر کشور امکان‌پذیر نیست.
طبق مواد ۱۲ تا ۳۰ از فصل سوم قانون واحد اروپایی^[۱۶۸] مصوب ۱۹۸۶ که همکاری سیاسی اروپایی^[۱۶۹] را قانونی و در جامعه اقتصادی اروپایی ادغام کرد، همکاری سیاسی اروپایی باید بعد از پنج سال بازنگری می‌شد. پس از تشکیل کنفرانس بین‌الدولی^[۱۷۰] در مورد وحدت سیاسی در ۱۹۹۰ بازنگری همکاری سیاسی اروپایی طبق برنامه در دستور کار قرار گرفت. مذاکرات بین‌الدولی در طول سال ۱۹۹۱ انجام گرفت و در نهایت به امضای پیمان ماستریخت در مورد وحدت سیاسی اروپا در اواخر همان سال انجامید. این پیمان اصول و قواعدی را برای سیاست خارجی و امنیتی مشترک اروپا ایجاد نمود و نهادهای همکاری همچون سیاست خارجی و امنیتی مشترک^[۱۷۱] شکل گرفت.^[۱۷۲]

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سیاست خارجی مشترک اروپا در مورد خاورمیانه بر چند اصل کلی استوار است: منافع اقتصادی، منابع امنیتی و جلوگیری از یکجانبه‌گرایی واشنگتن در منطقه.
در این میان، ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی خاص خود، بازار بالقوه داخلی و همچنین رفتار سیاسی جمهوری اسلامی ایران از موقعیت ویژه‌ای در محقق شدن اهداف سیاسی خارجی اروپا برخوردار است. بر اساس آمار موجود ۲۰ درصد از صادرات غیر نفتی ایران به اروپا صادر می‌شود. واردات ایران از اروپا در ۲۰۰۳ حدود ۱۰ میلیارد دلار بوده که پس از عربستان سعودی و اسرائیل بزرگترین شریک تجاری اروپا در خاورمیانه است.
از طرف دیگر ایران چگونه به اهداف و فرایند اتحاد اروپا نگاه می‌کند؟ به لحاظ آرمانی و منطقی، جمهوری اسلامی ایران از هر گونه اقدامات همگرایانه و تقارب‌آمیز در نقاط مختلف جهان استقبال نموده و خود به دنبال چنین تحرکاتی در ارتباط با همسایگان خود و در منطقه و در سطح کشورهای اسلامی می‌باشد. فرایند اتحاد اروپا نیز برای ایران که با مشکلات همکاری‌های منطقه‌ای به عنوان پیش نیاز هر گونه سیاست‌های همگرایانه در منطقه مانند اکو آشناست جالب و آموزنده می‌باشد.
روابط جمهوری اسلامی ایران با اروپا در پس از پیروزی انقلاب با نشیب و فراز روبرو بوده و به دلیل وجود برخی از اختلافات در اکثر موارد با تنش همراه بوده است. در پس از پایان جنگ تحمیلی دو دوره مشخص برای این روابط می‌توان در نظر گرفت: نخست دوران «گفتگوی انتقادی» است که از سال ۱۹۹۲ آغاز شده و تا ۱۹۹۷ ادامه پیدا می کند. در این دوره اروپا بر خلاف خواست دولت آمریکا در برنامه‌ریزی در مورد انزوای ایران شرکت نکرده و در ۱۹۹۶ که تحریک اقتصادی ایران در واشنگتن در دستور کار قرار گرفت، اروپا با ارتقای روابط خود با ایران، آن را کاملاً نادیده گرفت.^[۱۷۳] در این دوران اتحادیه اروپایی تلاش می‌کرد که تا ضمن گفتگو با ایران، این کشور را ترغیب نماید تا رفتار خود را راجع‌به مرگ سلمان رشدی، وضعیت حقوق بشر، تروریسم، صلح خاورمیانه، مسئله خریدهای تسلیحاتی و سلاح‌های کشتار جمعی تغییر دهد.
در این دوران البته اروپا با سیاست‌های آمریکا در مورد ایران یعنی مهار دوجانبه، تحریم‌های متعدد و ممنوعیت صدور فن‌آوری همراهی نمی‌نمود. مرحله دوم که از ۱۳۷۷ آغاز گشته است بدان می‌توان دوران «مشارکت اقتصادی» نام نهاد که از مشخصات این دوره، مشارکت شرکت‌های اروپایی در طرح‌های توسعه صنعت نفت و گاز و سایر طرح‌هاست. این تغییر به دلایل عمده‌ای صورت گرفته است که علاوه‌بر تحولات داخلی ایران از رقابت اروپا با آمریکا در جریان شکل‌گیری نظم نوین جهانی، مسئله تأمین نفت و گاز اروپا از جانب ایران نیز دخالت دارد. جالب است که سه کشور تأمین کننده اصلی نفت اروپا، ایران، لیبی و عربستان می‌باشند که آمریکا دو کشور را تحریم نموده بود.
نکته دیگر امکان سرمایه‌گذاری در صنایع نفت و گاز ایران است که برای اروپا این بازار بسیار جذاب است. بر اساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۱۰ ، صنایع نفت ایران به ۸۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارند.
تنش‌زدایی در روابط ایران و اروپا به انتخاب سید محمد خاتمی به عنوان رئیس جمهور اسلامی ایران در خرداد ۱۳۷۶ باز می‌گردد. از آن پس رؤسای کشورهای اروپایی و ایران رفت و آمدهایی به پایتخت‌های یکدیگر داشته‌اند. روابط گرم اقتصادی سیاسی ایران و اروپا به خوبی پیش می‌رفت تا موضوع پروتکل الحاقی به معاهده عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای پیش آمد. از آن زمان اروپا به صورت مداوم بر ایران فشار وارد می‌آورد تا علاوه‌بر پذیرش پروتکل، هر گونه اقدام برای نزدیک شدن به تکنولوژی هسته‌ای ساخت سلاح اتمی را کنار بگذارد.
با توجه به توافق ایران با سه کشور بزرگ اروپایی یعنی انگلستان، فرانسه و آلمان در تهران در اکتبر ۲۰۰۳ به نظر می‌رسد که فشارهای بعدی این کشورها به نوعی روابط ایران و اروپا را تحت‌تأثیر قرار دهد.
در ارتباط با اتحاد اروپا این نکته مناسب است که در نظر گرفته شود که ابتکارات جدید با نهادهای اروپای متحد می‌باید مکمل روابط جمهوری اسلامی ایران با هر یک از کشورهای اروپایی باشد. در حالی که این خطر وجود دارد که روابط با اتحادیه، جایگزین روابط ایران با هر یک از کشورهای اروپایی گردد. هر کدام از کشورهای اروپایی به دلایل متفاوت و در برخی از اوقات مشابه مایلند که با ایران روابط حسنه داشته باشند. برخی از نزدیکی های کهن و تاریخی مابین ایران و بعضاً کشورهایی مانند آلمان، اتریش و ایتالیا این ارتباطات را توجیه می نماید و برخی از عناصر تاریخی مانع از روابط همه جانبه ایران با انگلستان، فرانسه و بلژیک می گردد. بنابراین گره زدن روابط ایران با هر کدام از اعضای اتحادیه به روابط با مرکز اتحادیه آنچنان دوراندیشانه نیست. به عنوان مثال، آلمان موتور محرکه اتحادیه اروپایی است. این کشور اکنون بار تورم، عدم بازدهی و ضعف اقتصادی کشورهای دیگر اروپایی را به دوش می‌کشد. روابط آلمان و ایران اگر بخواهد در گرو روابط ایران و اتحادیه اروپا کاملاً قرار گیرد به نفع ایران نیست.
مقررات و دستور العمل‌های اتحادیه اروپا دارای استاندارد جدید و منحصر به فردی است. این موضوع هم در بخش های مربوط به تولیدات صنعتی و کشاورزی و خدمات مطرح است و هم در نحوه نگاه به ارزش های انسانی، اجتماعی و حقوقی، در مورد تولیدات و مصنوعات، تعامل با اتحادیه اروپا ما را ناگزیر می سازد تا در جریان تولید کالاهای غیر نفتی مواردی از قبیل استانداردهای محیط زیست، مصرف کمتر انرژی، بهره‌وری، اثردهی و بازدهی^[۱۷۴] را مدنظر قرار دهیم. اما این نکته نیز باید مدنظر قرار گیرد که اتحادیه اروپا اینگونه معیارها را برای مسائل ارزشی و اجتماعی تعمیم داده است. مسائلی از قبیل تساهل، مدارا، حقوق بشر، دخالت انسان دوستانه، سیستم قضاوت، مجازات اعدام و… نکاتی است که اتحادیه اروپا و نهادهای آن مانند کمیسیون اروپا، شورای اروپا و علی الخصوص پارلمان اروپا بدانها سخت توجه نشان داده و اکثر کشورها از رهگذر روابط خود با اتحاد اروپا به نوعی مورد انتقاد و یا غضب این نهادها قرار گرفته اند. بنابراین روابط با اتحادیه اروپا دارای بار سنگین مواجهه با دخالت های مراکز اروپایی در بخش های مختلف داخلی نیز هست.
یکی از انگیزه‌های مطرح در سیاست خارج ایران در روابط با اروپا، از طرف سیاستمداران ایرانی، وجود و نقش‌آفرینی یک قطب قوی نظیر اروپای واحد در برابر سلطه‌طلبی و هژمونی آمریکا مطرح می‌شود که این امر به صورت اساسی از ابتدا مورد توجه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. اما از طرف دیگر انتظار بیش از اندازه داشتن از اروپا در زمینه چالش با آمریکا واقع‌بینانه نیست. واقعیت آن است که اگر اروپا در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم توانست به فکر ایجاد نهادهای همگرا از قبیل اتحادیه فولاد و ذغال سنگ، بازار مشترک اروپا و اتحاد اروپا باشد، ایجاد فضای مناسب امنیتی برای اروپا از قبل تحمل بار نظامی و امنیتی حفاظت از اروپا توسط آمریکا در این پروسه مؤثر بوده است وگرنه در محیطی که هر کشور نگرانی‌های امنیتی قاره اروپا و همچنین نگرانی‌های خاص خود را داشت، چگونه چنین ایده‌ای می‌توانست این قدر به واقعیت نزدیک گردد؟
به همین جهت، اروپا تا سرحد تقابل با آمریکا پیش نخواهد رفت و بلکه در مقاطعی، رفتار اروپا نشان دهنده نیابت این کشور از جانب آمریکاست. به عنوان مثال دخالت اروپا در قضیه چچن، امنیت قفقاز، دخالت در دره فراعانه و کمک به صلح خاورمیانه به نیابت و یا معاونت به آمریکاست.
یک نوع دیالوگ و همکاری‌های امنیتی ایران و اروپا به صورت کلی می‌تواند برای هر دو طرف جالب باشد.^[۱۷۵] هر دو کشور در مورد مناطقی از جهان که در همسایگی آنهاست، نگرانی‌های مشترک دارند. یکی از این مناطق مجموعه کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز است. قفقاز به خصوص به اروپا بسیار نزدیک است. پروژه‌هایی مانند مشارکت برای صلح^[۱۷۶] در چارچوب جذب کشورهای به جا مانده از شوروی سابق برای اروپا گرچه مفید بوده‌اند اما به نظر می‌رسد بدون مشارکت ایران رسیدن به یک فضای امن در آسیای مرکزی و قفقاز به لحاظ عملی شدنی نباشد. سازمان همکاری و امنیت اروپا با ۵۵ عضو همچون آمریکا، کانادا، کشورهای اروپایی، روسیه، کشورهای قفقاز و آسیای مرکزی، یکی از نهادهای حفظ امنیت برای غرب در سطح جهانی است.
همکاری‌های ایران و سازمان همکاری و امنیت اروپا می‌تواند برای هر دو طرف همراه با منافع باشد. این سازمان مایل به برقراری امنیت در آسیای مرکزی، قفقاز، آسیای جنوب غربی و آسیای جنوبی است. اکثر این کشورها مسلمان هستند و ایران می‌تواند در این زمینه فعال باشد.
همکاری‌های انرژی: عضویت هر کدام از کشورهای اروپای شرقی و مرکزی به اتحاد اروپا به معنای نیاز بیشتر به انرژی است. گرچه اروپا در میان دریایی از گاز احاطه شده است، اما اقتصاد انرژی نشان می‌دهد که استفاده از گاز بدون برنامه‌ریزی دراز مدت امکان‌پذیر نیست. ایران به عنوان دومین دارنده گاز در سطح جهان می‌تواند یکی از تأمین کنندگان انرژی برای اروپا باشد. در گذشته و زمانی که اروپا نیاز به انرژی بیشتر پیدا کرد، به دلایل کاملاً سیاسی، اتحاد شوروی و دو خط بزرگ گاز سوویت برای تأمین انرژی اروپا به خطوط لوله پیشنهادی ایران ارجحیت داده شد. در پس از فروپاشی شوروی این بار عدم مزیت استفاده از انرژی ایران به تحریم‌های آمریکا علیه این کشور باز می‌گردد. به هر رو ایران و اروپا در زمینه انرژی می‌توانند همکاری‌های بیشتری داشته باشند.

مبحث دهم: تحریم‌ها، موضوع هسته‌ای ایران: مواضع قدرت‌های اروپایی در قابل آنها

گفتار اول: مواضع سه قدرت بزرگ اروپایی در قبال تحریم‌ها

در خصوص اعمال تحریم‌ها با هدف جلوگیری از استمرار برنامه هسته‌ای ایران، دولت‌های عضو اتحادیه اروپا دارای موضع یکسانی هستند و تنها اختلاف آنها در خصوص شدت و زمان اجرای تحریم‌هاست. مواضع انگلستان مشابهت زیادی به مواضع فرانسه در زمان ریاست جمهوری سارکوزی دارد و بارها با تشدید فشار علیه ایران از طریق اعمال تحریم‌ها حمایت کرده است. این کشور در نوامبر ۲۰۱۰ تحریم‌های یک‌جانبه‌ای را علیه بانک مرکزی ایران اعمال کرد. حمله به سفارت انگلستان به خروج سریع پرسنل دیپلماتیک بریتانیا از تهران و اخراج دیپلمات‌های ایران از لندن منجر شد.
ویلیام هیگ وزیر خارجه انگلستان اعلام کرده که ایران با پیامدهای جدی مواجه خواهد شد و اگر چنانچه همچنان در صدد کسب تسلیحات اتمی باشد، مسئول مستقیم شکل‌گیری جنگ سرد جدید خواهد بود. در واقع، انگلستان تحریم‌ها را به عنوان آخرین راهکار در جلوگیری از بروز یک درگیری نظامی و اتمی شدن ایران می‌داند. آلمان نیز با اعمال تحریم‌ها موافق است و مواضع آن بیش از گذشته تندتر شده است.
با پیروزی فرانسیس اولاند در انتخابات ریاست جمهوری فرانسه، سیاست خارجی آتلانتیک‌گرای فرانسه تغییر کرده و دیگر همانند دوره ریاست جمهوری سارکوزی حالت نظامی و مداخله‌جویانه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نخواهد داشت. مشاوران ارشد اولاند در حوزه پرونده اتمی ایران و همچنین لورنت فابیوس وزیر خارجه جدید این کشور در مقایسه با اسلاف خود تا حدودی از دید و نگرش بازتری برخوردار هستند. به نظر نمی‌رسد که فرانسه مخالفتی با تأکید اعضای ۱+۵ در خصوص سیاست مسیر دوگانه داشته باشد، چرا که اعضای شاخص و ارشد حزب سوسیالیست با تحریم‌های وضع شده موافق هستند. در زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری فرانسه، ژان لوئیس بیانکو یکی از مشاوران اولاند در حوزه سیاست خارجی با مداخله نظامی به عنوان یکی از گزینه‌های پرونده ایران مخالفت کرد. البته مقام‌های فرانسوی بر این باورند که دسترسی ایران به توانمندی هسته‌ای موجب افزایش نفوذ ایران در منطقه و کسب جایگاه هژمونیک منطقه‌ای خواهد شد و این امر می‌تواند برای امنیت بین‌المللی خطرآفرین باشد. از این رو، فرانسه در سایر کشورهای اروپایی خواستار مهار نفوذ ایران است.
در میان تمام دولت‌های غربی، آلمان، معتدل‌ترین رویکرد را در قبال در پیش گرفته است. ایران و آلمان از دیرباز دارای روابط دوستانه با یکدیگر بوده‌اند. با این حال، با توجه به بی نتیجه بودن مذاکرات میان ایران و گروه ۵+۱ در سال‌های گذشته مقام‌های آلمانی نیز دیگر صبر خود را از دست داده و از راهبرد سایر شرکای خود در تحریم‌ اقتصادی و بانکی و به ویژه واردات نفت از ایران حمایت می‌کنند. دولت آلمان که خواستار تقویت مواضع بلوک اروپایی است، از سوی فرانسه و بریتانیا تشویق به پرورت در پیش گرفتن اقدام‌ها و تدابیر تنبیهی بر ضد ایران شده است.

گفتار دوم: دیدگاه شهروندان اروپایی در قبال موضوع هسته‌ای ایران

همزمان با افزایش تحریم‌های ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه ایران، حمایت شهروندان اروپایی از افزایش تحریم‌ها نیز افزایش پیدا کرده، هر چند افکار عمومی در سطح اروپا با حمله نظامی به ایران مخالف است، البته شهروندان اروپایی مخالف دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای می‌باشند. به عنوان مثال اکثر شهروندان سه کشور مهم اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) به شدت با دستیابی ایران به تسلیحات اتمی مخالف هستند. از هر ۱۰ شهروند این سه کشور نه نفر از آنها مخالف هسته‌ای شدن ایران هستند. از هر ۱۰ شهروند آلمانی و انگلیسی ۸ نفر از آنها از اعمال تحریم‌ها حمایت می‌کنند. از سوی دیگر، تنها نیمی از پاسخ‌دهندگان از اقدام نظامی علیه ایران حمایت می‌کنند.
در صورتی که ۶۳ درصد شهروندان آمریکایی با حمله به ایران موافق هستند.

مخالف هسته‌ای شدن ایران
حمایت از تشدید تحریم‌های اقتصادی
موافق با حمله نظامی
انگلستان

۹۴

۸۰

۶۳

فرانسه

۹۱

۷۹

۵۱

تعهد واقعیت و صداقت در ارزیابی نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدات سازمان و رقبا(روژان^۱ و گاواسمه^۲، ۲۰۰۹).
برای این منظور نقاط قوت و ضعف و فرصت ها و تهدیدات در چهار حالت کلی استراتژی قوت- فرصت^۳(SO)، استراتژی ضعف- فرصت^۴(WO)، استراتژی قوت- تهدید^۵(ST) و استراتژی ضعف- تهدید^۶(WT) پیوند داده می شوند و گزینه های استراتژی از بین آنها انتخاب می شود(داوری و شانه ساز زاده، ۱۳۸۰، ص۱۰۳).

این ماتریس یکی از ابزارهای مهمی است که مدیران بدان وسیله اطلاعات را مقایسه می کنند و می توانند با بهره گرفتن از آن چهار نوع استراتژی تدوین نمایند که در جدول۲-۴ ارائه شده اند.
برای ساختن یک ماتریس سوات باید ۸ مرحله را طی کرد :
۱ ـ فهرست فرصت های اولویت دار ماتریس ارزیابی عوامل خارجی را در نمودار ۲-۴ وارد کنید .
۲ ـ فهرست تهدیدهای اولویت دار ماتریس ارزیابی عوامل خارجی را در نمودار ۲-۴ وارد کنید .
۳ ـ فهرست قوت های اولویت دار ماتریس ارزیابی عوامل داخلی را در نمودار ۲ -۴ وارد کنید.
۴ ـ فهرست ضعف های اولویت دار ماتریس ارزیابی عوامل داخلی را در نمودار ۲ -۴ وارد کنید .
۵ ـ نقاط قوت داخلی و فرصتهای خارجی را با هم مقایسه کنید و استراتژیهای ممکن متناسب با آنها را در خانه مربوطه در گروه «استراتژی های SO » بنویسید .
۱٫Rousan 2. Qawasmeh 3. Strenghts-Opportunities

1. 1. Weakness-Opportunities 5. Strenghts-Threats 6. Weakness-Threats

۶ ـ‌ نقاط ضعف داخلی را با فرصت های موجود در خارج از سازمان مقایسه کنید و استراتژی های ممکن متناسب با آنها را در گروه « استراتژیهای WO » بنویسید
۷ ـ نقاط قوت داخلی را باتهدیدات خارجی مقایسه کنید و استراتژی های ممکن متناسب با آنها را در گروه « استراتژی های ST » بنویسید .
۸ ـ نقاط ضعف داخلی را با تهدیدات خارجی مقایسه کنید و استراتژی های ممکن متناسب با آنها را در گروه« استراتژی های WT » بنویسید(رضایی، ۱۳۸۵؛ حمیدی و دلبهاری، ۲۰۱۱).
در روش سوات، از یک ماتریس ۴ در ۴ برای تجزیه و تحلیل عوامل موجود استفاده می شود. در هر یک از خانه های ماتریس، یکی از عوامل مؤثر در سیستم قرار داده می شود که در ارتباط با یکدیگر مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. در هر یک از این موارد، نقاط قوت و ضعف، فرصت های موجود برای استفاده سازمان و عوامل تهدیدکننده محدودیت ها، در بعد داخلی و خارجی به صورت درون و برون سازمانی مورد بررسی قرار می گیرند. با توجه به عوامل به دست آمده، چهار دسته استراتژی از ماتریس استخراج می شود که در ادامه هریک تشریح گردیده است(امینی و سماواتیان، ۱۳۸۹؛ رفیعی و همکاران، ۲۰۰۸).
– استراتژی ضعف، تهدید (WT)
این ترکیب، ضعف‌های سازمان را در مقایسه با تهدیدات نشان می‌دهد. این استراتژی‌ها بیشتر از نوع تدافعی است تا ضعف‌های سازمان را به حداقل رسانیده و از تهدیدات خارجی اجتناب نماید. شرکتی که بیشترین عواملش در این خانه متمرکز باشد وضعیت جالبی نداشته و در ورطه ورشکستگی خواهد افتاد. در این صورت شرکت می تواند از استراتژی های مختلفی از قبیل: انحلال، تلاش برای بقاء، کاهش عملیات، ادغام و یا مشابه آن استفاده نماید. در هر صورت شرکت ها سعی می کنند از چنین وضعیتی پرهیز نمایند(سیروس و صبور طینت، ۱۳۸۷).
سازمانهایی که این استراتژی ها را به اجرا در می آورند، حالت تدافعی به خود می گیرند و هدف، کم کردن نقاط ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است. سازمانی که دارای نقاط ضعف داخلی می باشد و با تهدیدات بسیار زیادی در محیط خارج روبه رو می شود در موضعی مخاطره آمیز قرار خواهدگرفت.در واقع چنین سازمانی می کوشد برای حفظ بقا از فعالیت های خود بکاهد( استراتژی های کاهش یا واگذاری )، درشرکتهای دیگر ادغام شود، اعلان ورشکستگی کند یا سرانجام منحل شود(رضایی، ۱۳۸۵).
هدف این استراتژی، کاستن و به حداقل رسانیدن جنبه های آسیب پذیر و نقاط ضعف سازمان و تهدیدها و تنگناهای بیرونی است. در این حالت سازمان باید با تجدید ساختار و ارزیابی مجدد، خود را تقویت کند یا منحل گردد یا در سازمان دیگر ادغام گردد(حمیدی زاده، ۱۳۸۸).
– استراتژی ضعف، فرصت (WO)
هدف از این استراتژی ها این است که سازمان با بهره برداری از فرصت های موجود در محیط خارج بکوشد نقاط ضعف داخلی را بهبود بخشد. گاهی در خارج از سازمان فرصت های بسیار مناسبی وجود دارد، ولی سازمان به سبب داشتن ضعف داخلی نمیتواند از این فرصتها بهره برداری کند.این ترکیب استراتژیک، ضعف‌های سازمان را در تقابل با فرصت‌ها نشان می‌دهد. سعی می‌شود تا ضعف‌های سازمان با بیشترین بهره‌گیری از فرصت‌ها به حداقل برسد(سیروس و صبور طینت، ۱۳۸۷).
هدف این استراتژی کاستن و به حداقل رسانیدن نقاط ضعف و جنبه های آسیب پذیر سازمان و به حداکثر رسانیدن فرصت ها، موقعیت ها و تقاضاست.بنابراین، سازمان باید بتواند ضعف ها و موارد آسیب پذیر خود را در داخل سازمان رفع کند و مزایای محیط بیرون از قبیل فناوری جدید، امکانات بهبود و ترمیم فناوری موجود یا نیروی تخصصی با مهارت های بالا را برای حل مشکلاتش به خدمت بگیرد(حمیدی زاده، ۱۳۸۸).
این استراتژی هدفش کاهش نقاط ضعف و افزایش فرصت هاست. در این حالت شرکت ها به علت برخورداری از ضعف های اساسی امکان استفاده از فرصت های بدست آمده را ندارند. برای مثال تقاضا برای یک محصول مشخص بالاست ولی شرکت تکنولوژی لازمه را ندارد. در این صورت شرکت استراتژی های مختلفی از قبیل: خرید تکنولوژی، ایجاد واحد تحقیق و توسعه به منظور ایجاد تکنولوژی مورد نظر و بالاخره فراموش کردن فرصت بدست آمده را می تواند انتخاب کند(احمدی، ۱۳۷۷).
– استراتژی قوت، تهدید (ST)
این ترکیب استراتژی، قوت‌های سازمان را با توجه به تهدیدات به تصویر می‌کشد. سازمان باید از نقاط قوت خود برای محو کردن یا به حداقل رساندن تهدیدات استفاده کند(سیروس و صبور طینت، ۱۳۸۷).
شرکت ها در اجرای این استراتژی ها، می کوشند با بهره گرفتن از نقاط قوت خود اثرات ناشی از تهدیدات موجود در محیط خارج را کاهش دهند یا آنها را از بین ببرند. البته یک شرکت قوی به ناگزیر در محیط خارجی با تهدیداتی روبرو خواهد شد. در بسیاری از صنایع تهدیدات خارجی به صورت اقداماتی است که شرکت های رقیب بعمل می آورند و می کوشند از محصولات ثبت شده، نوآوری ها و اختراعات شرکت (‌بدون اجازه) نسخه دوم تهیه کنند (رضایی، ۱۳۸۵).
هدف این استراتژی حداکثر بهره برداری از نقاط قوت و مزیت های درونی سازمانی برای رویارویی با تهدیدها، تنگناها و موارد آسیب زننده محیطی و به حداقل رساندن آنهاست. بدین منظور سازمان باید از نقاط قوت خود در زمینه فناوری، مالی، مدیریت، عملیات و تولید، مهندسی و بازاریابی برای مواجهه با تهدیدها و تنگناهایی که از ناحیه فراورده های جدید رقیب متوجه سازمان می شود استفاده کند(حمیدی زاده، ۱۳۸۸).
– استراتژی قوت، فرصت(SO)
این ترکیب نشانگر قوت‌ها و فرصت‌های سازمان است. سازمان می‌کوشد تا نقاط قوت خود را با بهره‌گیری از فرصت‌ها به قابلیت تبدیل کند(سیروس و صبور طینت، ۱۳۸۷).
مطلوب ترین وضعیت و موقعیت برای سازمان در واقع حالتی است که بتواند از تمامی نقاط مثبت، مزیت ها و شایستگی های خود برای حداکثر ساختن موقعیت ها، تقاضاها و فرصت ها استفاده کند. هدف هر سازمانی حرکت از هر موقعیت در ماتریس سوات SWOT به این وضعیت است. اگر سازمان ها بتوانند موارد ضعف خود را شناسایی کنند و درصدد رفع آنها برآیند حتی می توانند آنها را به نقاط قوت تبدیل کنند(حمیدی زاده، ۱۳۸۸).
در قالب این استراتژی ها، سازمان با بهره گرفتن از نقاط قوت داخلی می کوشد از فرصت های خارجی بهره برداری کند. همه مدیران ترجیح می دهند سازمانشان در موقعیتی قرار گیرد که بتوانند با بهره گرفتن از نقاط قوت داخلی از رویدادها و روندهای خارجـــی بهره برداری کنند. معمولاً سازمان ها برای رسیدن به چنین موقعیتی از استراتژی هایST ، WO یا WT استفاده می کنند تا بدانجا برسند که بتوانند از استراتژی هایSO استفاده کنند(رضایی، ۱۳۸۵).
جدول(۲-۴ ) (دیوید، ۱۹۹۹)

ماتریس ارزیابی عوامل
داخلی (IFE)
ماتریس ارزیابی عوامل خارجی(EFE)

نقاط قوت- S
نقاط قوت را فهرست کنید

نقاط ضعف ـ W
نقاط ضعف را فهرست کنید