مآخذ: سازمان هواشناسی استان البرز ،ایستگاه کرج کشاورزی
شکل(۳-۵) پهنه بندی متوسط دما در مقیاس سالانه
مآخذ: سازمان هواشناسی استان البرز،۱۳۹۰
۳-۸-۱.بررسی وضعیت بارش
طبق بررسی‌ها انجام گرفته در بین ماه های سال بیشترین بارش در اسفند ماه با متوسط ۷/۴۷ میلیمتر و کمترین بارش در شهریور ماه با متوسط ۶/. میلیمتر می باشد. کل بارش سالانه در حدود ۷۱/۲۸۲ میلیمتر میباشد و مقدار متوسط ماهانه بارش در این منطقه حدود ۵۵/۲۳ میلیمتر است شایان ذکر است که از مجموع بارش سالانه ، ۵۱/۱۳۵ میلیمتر (حدود ۹۳/۴۷ درصد) در فصول سرد سال و به صورت بارش برف و باران روی می دهد لذا با توجه به مقدار بارندگی در منطقه مذکور ، سقف‌های شیروانی یکی از ویژگیهای معماری منطقه میتواند باشد که در طراحی تاسیسات گردشگری و توسعهآتی منطقه می بایست مد نظر قرار گیرد(سازمان هواشناسی استان البرز،۱۳۹۰) .
شکل (۳-۶) میانگین ماهیانه بارش بر حسب میلی متر
مآخذ: سازمان هوا شناسی استان البرز ، ایستگاه کشاورزی کرج
شکل(۳-۷) پهنه بندی متوسط سالیانه بارش
مآخذ: سازمان هواشناسی استان البرز،۱۳۹۰
۳-۸-۲.رطوبت نسبی
رطوبت نسبی حداکثر و حداقل در کلیه ماه های سال بالای ۴۵ درصد می‌باشد. متوسط سالانه رطوبت نسبی حداکثر حدود ۲۵/۶۹ درصد می‌باشد. این مقدار بین حداکثر ۸۲ درصد در آذر و دی ماه و حداقل ۵۸ درصد در خرداد ماه در نوسان است و متوسط سالانه رطوبت نسبی حداقل حدود ۰۸/۳۲ درصد می‌باشد. این مقدار بین حداکثر ۵۲ درصد در دی ماه و حداقل ۰۰/۱۹در ماه های خرداد ، مرداد و شهریور در نوسان است. و لیکن جهت حفاظت بنا در مقابل رطوبت بالا رونده که معمولاً به دلیل ضعف های اجرایی ایجاد می‌شود، توصیه میشود ساختمانها در زمان طراحی و اجرا روی سکوهایی به ارتفاع تقریبی ۸۰ سانتیمتر اجرا شوند(سازمان هواشناسی استان البرز،۱۳۹۰) .
مرجع :سازمان هواشناسی استان البرز : ایستگاه کشاورزی کرج
مرجع :سازمان هواشناسی استان البرز : ایستگاه کشاورزی کرج
شکل (۳-۸) میانگین ماهیانه حداقل رطوبت نسبی بر حسب در صد
مرجع :سازمان هواشناسی استان البرز، ایستگاه کشاورزی کرج
شکل(۳-۹) میانگین ماهیانه حداکثر رطوبت نسبی بر حسب در صد
مرجع :سازمان هواشناسی استان البرز ، ایستگاه کرج کشاورزی
۳-۸-۳.یخبندان
با بررسی عنصر یخبندان در دوره آماری نتایج ذیل حاصل گردید. میانگین سالانه تعداد متوسط روزهای یخبندان در طی سالهای گذشته ۶۵ روز می‌باشد. در این شهرستان به جز ماه های اردیبهشت ،خرداد ، تیر و مرداد ، شهریور ، مهر برای ۶ ماه از سال احتمال وقوع یخبندان وجود دارد که در این بین ماه دی با میانگین حدود ۲۲ روز یخبندان بیشترین مقدار روزهای یخبندان را در بین ماه های سال دارا است. به طوریکه حدود ۳۳/۸۴ درصداز یخبندان‌های سالانه به این ماه اختصاص دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بالاترین تعداد روزهای یخبندان مشاهده شده به ترتیب در ماه های دی ، بهمن ، وآذر به میزان ۲۲ ، ۱۶ و ۱۵ روز می باشد وسپس اسفند با ۸ روز ، آبان با ۳ روز و فروردین با ۱ روز در رتبه بعدی قرار می‌گیرد. بنابراین احتمال وقوع پدیده یخبندان در این شهرستان بالا است (سازمان هواشناسی استان البرز،۱۳۹۰) .
شکل (۳-۱۰) میانگین تعداد روزهای یخبندان
مآخذ: سازمان هواشناسی استان البرز ، ایستگاه کرج کشاورزی
شکل(۳-۱۱)پهنه بندی متوسط تعداد روزهای یخبندان سالانه
مآخذ: اداره کل هواشناسی استان البرز،۱۳۹۰
۳-۸-۴.بررسی وضعیت باد
بر اساس بررسی‌های انجام گرفته جهت باد غالب در منطقه مورد مطالعه با جهت جنوب غرب – شمال شرق میباشد. در شهرستان کرج باد غربی باد غالب در بیشتر ماه های سال می‌باشد جهات مذکور با نزدیک شدن به دوره گرم سال جنوبی و شمالی می‌شود در این شهرستان بادهای غربی در مرتبه اول قرار دارد. حداقل وزش باد نیز مربوط به جهات شرقی می‌باشد. در این شهرستان بیشترین درصد هوای آرام به مرداد ماه اختصاص دارد. بنابراین کشیدگی ابنیه در راستای شرقی به غربی سبب مقاومت بنا در برابر باد غالب و استفاده بهینه از نور مناسب خواهد بود. جهت ۵+ درجه تا ۴۵+ درجه جهت بهینه استقرار ساختمان در رابطه با کلیه عوامل اقلیمی در شهرستان کرج می‌باشد(سازمان هواشناسی استان البرز،۱۳۹۰).
شکل(۳-۱۲) میانگین ماهیانه سرعت باد بر حسب متر بر ثانیه
مرجع:سازمان هواشناسی استان البرز، ایستگاه کشاورزی کرج
۳-۸-۵.تابش
بر طبق بررسی‌های انجام گرفته حداکثر زاویه تابش در تیرماه با رقم ′۲/۷۵ اتفاق می‌افتد. در این روز خورشید ′۱۲/۱۴ در افق دیده می‌شود . ماه تیر با ۳۴۴ ساعت حداکثر میانگین ماهانه را دارا می‌باشد. و حداقل آن نیز از آن آذر با ۱۵۲ ساعت می‌باشد. ماه های خرداد ، تیر و مرداد با حداکثر ساعت آفتابی ممکن طولانی‌ترین روزها و آذر ، دی و بهمن نیز با حداکثر ممکن کوتاهترین روزها را دارا هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در این منطقه ۴ ماه از سال در پیش از نیمی از ساعات روز هوا ابری می‌باشد. ماه آذر کمترین مقدار آفتاب را در طول سال دارد. ماه تیر نیز بیشترین آفتاب را به خود اختصاص داده است(سازمان هواشناسی استان البرز،۱۳۹۰).
شکل(۳-۱۳) میانگین تعداد ساعات آفتابی منطقه(ساعت)
ماخذ : سازمان هواشناسی استان البرز، ایستگاه کرج کشاورزی
۳-۹.شناسنامه اقلیمی
اقلیم در محدوده مطالعاتی در یک ارزیابی کلی در گروه سرد و کوهستانی قرار میگیرد درتقسم بندی دومارتن شهرستان کرج در گروه اقلیم نیمه خشک قرار میگیرد . براساس روش آمبرژه طبقه بندی اقلیم منطقه در قالب سرد و کوهستانی طبقه بندی می شوند.(مطالعه توسعه اقتصادی و اجتماعی استان البرز،۴۲:۱۳۹۰) .
۳-۱۰.پوشش گیاهی
پوشش گیاهی هر ناحیه به چهار عامل بستگی دارد که عبارتند از :
۱- ناهمواریها ۲- اقلیم ۳- خاک ۴- منابع آب
در اثر تنوع این عوامل در نقاط مختلف استان البرز، پوشش گیاهی آن نیز بسیار متنوع است بطور کلی هرچه از جنوب به شمال پیش برویم وضعیت پوششگیاهی در این ناحیه بهتر و متراکمتر میشود پوششگیاهی استان البرز به دو شکل پوشش گیاهی طبیعی و پوشش گیاهی مصنوعی قابل بررسی است.
تصویر شماره ۱۱ : پوشش گیاهی روستای جی
الف- پوشش گیاهی طبیعی استان البرز: در پشت کوه مشرف به پل قدیمی کرج کوه دشته (کلاک) قرار دارد و در پشت آن نیز کوههای پهنه سار، سربند، چال زنگول و داغ کمر قرار دارند. در این کوهها درختان بادام کوهی – پسته کوهی – سرو کوهی – داغداغان – بوته های زرشک و سماق و نسترن میروید همچنین در این کوهها ، انواع گون ، گیاه والک، گیاه کما، گیاه گلچک لاله وحش ، سنبل ، زنبق و به ویژه گل زیبای ارغوان کوهی که از تیره چلیپاتیان است وجود دارد در کوهها و دامنه های البرز در شمال کرج و منطقه طالقان ریواس ، سبزیهای کوهی مانند شورک و والک ، قارچ خوراکی و زرشک میروید. گاهی نیز درختانی با میوه های جنگلی از جمله درختان سیب که میوه های بسیار ترش دارند در گوشه و کنار دیده میشوند. در استان البرز درختان کهنسالی با عمر بیش از ۲ هزار سال وجود دارد که نشانگر آبادانی آن در روزگاران گذشته است قطع درختان برای مصرف سوخت و مصارف دیگر از یک سو و چرای بی رویه دامها از سوی دیگر باعث از بین رفتن پوشش گیاهی طبیعی کرج و عریان شدن خاک و در نتیجه افزایش فرسایش آن گردیده است. لذا انجام یک طرح جنگل کاری در حوالی استان ضروری بنظر میرسد. از جمله گیاهان و درختانی که در کوههای اطراف کرج یافت میشوند و برای جنگلکاری مناسب هستند عبارتند از: ۱- گیاه شیرخشت۲- گیاه سیاه تلو ۳- درخت گز ۴- سماق ۵- گیاه تاغ ۶- سیب وحشی طالقان ۷- هندوانه ابوجهل ۸- گیاه تمشک ۹- درخت گردو ۱۰- ارغوان وحشی می باشد که هرچه از دامنه های البرز فاصله گرفته و به سوی جنوب پیش برویم پوشش گیاهی فقیرتر میشود چرا که میزان نزولات جوی کاهش یافته و جنس خاک نیز به تدریج از نوع خاکهای بیابانی میگردد این شهرستان کرج به دلیل وجود اختلاف ارتفاع زیاد دارای ۵۱۰گونهگیاهی اعم از ۳۰ گونه دارویی ، ۲۹ تیپ مرتعی و جوامع مختلف درخت و درخچه‌ای مانند ارس، راش،بلوط، بنه و زالزالک را در خود جای داده است که به واقع زیستگاه مناسبی برای حیات وحش به شمار می‌آید.و همچنین عمده ترین گیاهان منطقه جی شامل : آویشن ، گون ، بابونه ، بومادران وگل گاوزبان می باشد (منابع طبیعی استان البرز،۱۳۸۷) .
۳-۱۱. جغرافیای تاریخی منطقه
۳-۱۱-۱.پیشینه تاریخی
شهرستان کرج بر روی آبرفتهای کوهپایه های جنوبی البرز مرکزی (غرب تهران )واقع گردیده است در منابع تاریخی ، سرگذشت و علت نام گذاری این محل گوناگون است . اما آنچه که بیشتر بدان اشاره کرده در فرهنگ نفیسی به اختصار و جامع وجود دارد . در این فرهنگ کرج به معنی چاک و شکاف آمده است همچنین اشاره گردیده که نام رودخانه ای که از کوهستان شمال غربی (ری) جاری میشود ، بلوک شهریار و ساوجبلاغ را مشروب میسازد و نام دهی در کنار این رود است که پادشاه قاجار در آنجا بناها و قصور عالیه بنا کرده است (فرجی ،۱۰۲:۱۳۶۶) .
۳-۱۱-۲.چگونگی توسعه شهرستان کرج
در سالهای اخیر با اجرای قانون منع احداث کارخانه ها و صنایع در شعاع ۱۵۰ کیلومتری شهرتهران عملا بخش قابل ملاحظه ای از فعالیت بخش مزبور به سوی اطراف تهران به خصوص غرب آن در محور کرج –قزوین انتقال یافته است و این امر فرصتهای شغلی فراوانی را در کرج ایجاد نموده که نتیجه طبیعی حاصل از این تصمیمات افزایش تقاضای مسکن در این نقاط بود .بخش قابل توجهی از این تقاضاها متوجه شهر کرج گردید . احداث شهرک های مسکونی در اطراف شهر کرج و نیز گسترش بلند مرتبه سازی و رشد توام افقی و عمودی شهر کرج ناشی از افزایش این تقاضا ها میباشد .احداث مترو (قطار بین شهری تهران-کرج)و بهره برداری از آن در سال ۱۳۷۸ باعث افزایش روند مهاجرت ها به شهر کرج به خصوص انتقال سرریز جمعیت تهران بر کرج گردید .
دو عامل در توسعه شهر کرج موثرتر بوده اند :
مجاورت با تهران و استعداد جغرافیایی این منطقه در پذیرش نقش کمک و یاری به تهران در زمینه های مختلف مثل مسکن و……………
واقع شدن در ابتدای جاده چالوس و همچنین در کنار مسیر تهران برای مناطق شمال غرب که مهم ترین بزرگراه ترانزیتی کشور به حساب می آید (فرجی ،۵۵۷:۱۳۶۶) .

فصل اول:
کلیات تحقیق

۱-۱ مقدمه:

آموزش و توسعه منابع انسانی نه تنها در جهت ایجاد دانش و مهارت ویژه کارکنان نقش بسزایی دارد، بلکه باعث می شود که افراد در ارتقای سطح بهره وری و بهبود آن درسازمان سهیم، و قادر شوند تا خود را با فشار های متغیر محیطی وفق دهند. از این رو بهبود بهره‌وری منابع انسانی سازمان، بستگی زیادی به کیفیت و شایستگی منابع انسانی آن سازمان دارد. برخی از سازمانها تشخیص داده اند که منابع انسانی دارایی شماره یک آنان هستند و این در محیطهای آموزشی مانند دانشگاه بیشتر نمود واقعی پیدا می کند.بنابراین، برای اطمینان از افزایش دانش، مهارتها و شایستگی که استمرار داشته و قابل استفاده باشند،کارکنان بایستی به اندازه کافی آمــوزش ببینند. از طرف دیگر اهداف سازمان ایجاب می کند، مهارتها و قابلیت‌هایی که برای انجام وظایف محوله و ایفای نقش ها لازم است به تناسب نیاز و ضرورت باید تقویت گردد. لذا هر قدر نظام آموزشی بهتر و بیشتر بتواند توانایی های بالقوه کارکنان را به فعل درآورد نه تنها انسان در خود اعتبار و ارزش والاتری می بیند، بلکه جامعه نیز بر او ارج بیشتری می نهد و این خود از هر جهت تقویت کننده روح و روان انسان است. هر سازمانی به افراد آموزش دیده و با تجربه نیاز دارد تا ماموریت خود را به انجام برساند. اگر توانایی های کارکنان موجود پاسخگوی این نیاز باشد آموزش ضرورت چندانی ندارد. اما اگر چنین نباشد، لازم است سطح مهارت، توانایی و انطباق پذیری آنان افزایش یابد.(دولان^[۱]،۱۳۸۰).حیاتی ترین مسئله در هر سازمانی عملکرد شغلی آن است و یکی ازمتغیر هایی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته مورد توجه زیادی قرار گرفته است. روان شناسان عملکرد شغلی را محصول رفتارهای انسانی می دانند و معتقدند انگیزه ها و نیازها، در عملکرد افراد و در نهایت رشد و توسعه ی اقتصادی تاثیر دارند. همچنین باورند که عملکرد شغلی یک سازه ی ترکیبی است که برپایه ی آن کارکنان موفق از کارکنان ناموفق از طریق مجموعه ای از ملاک های مشخص قابل شناسایی هستند. آموزش کارکنان معنای وسیع و گسترده ای دارد وتنها معنی کارآموزی، کارورزی و یا تمرین عملی در یک زمینه بخصوص را در بر

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نمی گیرد، بلکه دامنه آن به قدری وسیع می شود که از فراگیری یک حرفه و فن ساده شروع می شود و به احاطه ی کامل بر علوم و فنون بسیار پیچیده، ورزیدگی در امور سرپرستی و مدیریتی در سازمان های دولتی و صنعتی و بازرگانی و همچنین به چگونگی رفتار و برخوردهای مناسب در مقابل مسائل انسانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محیط پایان می یابد. بنابراین ضروری است آموزش هایی ارائه شود که ضمن تغییر نگرش و بینش فرد در بعد مثبت آن و انطباق فرد با سازمان، توانسته باشد در کارایی و انجام موفق وظایف محوله نیزمفید واقع شود( قاسمی،۹۲).

۱-۲ بیان مسئله:

مسئله آموزشهای ضمن خدمت و میزان تاثیرگذاری آن بر عملکرد شغلی کارکنان دولت، یکی از موضوعاتی است که جزء دغدغه های اصلی مدیران دستگاه های دولتی می باشد، چراکه به نظرمیرسد نحوه ارائه اینگونه آموزشها و سرفصلهای آموزشی که بدین منظور استفاده می شود به طور یقین تاثیرگذاری مستقیم بر نگرش کارکنان به کار و چگونگی ارائه خدمات و انجام مطلوب وظایف محوله به ایشان خواهد داشت، لیکن به منظور پاسخ به این سئوال که میزان ضریب نفوذ و تاثیر گذاری دوره های آموزش ضمن خدمت بر مولفه هایی که بر بهبود عملکرد شغلی تاثیر می گذارند تا چه اندازه می باشد؟ محقق را برآن داشت که پژوهش جاری را در حوزه عملکردی کارکنان دانشگاه کاشان آغاز نماید، تا شاید نتایج حاصل از این پژوهش بتواند کمکی هرچند اندک در راستای تصمیم گیری ها و برنامه ریزیهای آتی مرتبط با موضوع تحقیق به علاقمندان به مباحث مدیریت، خصوصا مدیران دانشگاه کاشان بنماید.تحقیق حاضر با استناد به امتیازات حاصل از فرمهای تائید شده ارزیابی عملکرد کارکنان دانشگاه در سال ۹۲ در سه سطح کارمندان(رسمی- پیمانی- قراردای) و مجموع ساعات انواع دوره های آموزشی(عمومی، تخصصی، مدیریتی، فرهنگی-اجتماعی) طی شده در سال ۹۲، انجام گرفته است، متغییر مستقل در این تحقیق آموزش ضمن خدمت^[۲] و متغییر وابسته عملکرد شغلی کارکنان شامل ۴ محور : (ابتکار و خلاقیت، عملکرد اختصاصی فرد، رضایت ارباب رجوع، توانمندی فرد) می باشد.

۱-۳ سئوالات تحقیق

۱-۳-۱ سئوال اصلی تحقیق:

۱- آیا آموزشهای ضمن خدمت بر بهبود عملکرد شغلی کارکنان دانشگاه کاشان تـأثیر دارد؟

۱-۳-۲ سئوالهای فرعی تحقیق:

۱- آیا انواع آموزشهای ضمن خدمت بر عملکرد اختصاصی کارکنان دانشگاه کاشان تـأثیر دارد؟
۲- آیا انواع آموزشهای ضمن خدمت بر ابتکار و خلاقیت کارکنان دانشگاه کاشان تـأثیر دارد؟
۳- آیا انواع آموزشهای ضمن خدمت بر توانمندی کارکنان دانشگاه کاشان تـأثیر دارد؟
۴- آیا انواع آموزشهای ضمن خدمت بر رضایت ارباب رجوع در دانشگاه کاشان تـأثیر دارد؟

۱-۴ هدف تحقیق:

هدف از انجام این تحقیق بررسی میزان تاثیر دوره های آموزش ضمن خدمت بر بهبود عملکرد شغلی کارکنان دانشگاه کاشان می باشد، البته برای انجام این تحقیق از فرم های ارزیابی عملکرد کارکنان بهره گرفته شد. تا با ارزیابی نتایج استخراج شده از آن، و مجموع ساعات دوره های آموزشی طی شده در سال ۹۲ بتوان به رابطه موجود بین دوره های آموزش ضمن خدمت در ۴ سطح-عمومی- تخصصی- فرهنگی و اجتماعی و مدیریتی) با عملکرد شغلی کارکنان که در ۴ محور (عملکرد اختصاصی- ابتکارو خلاقیت- توانمندی شغلی و رضایت ارباب رجوع ) ارائه گردیده است پی برد. مطمئنا نتایج حاصل از این تحقیق کمک موثری در سیاستگذاری و تهیه تقویم و برنامه سالیانه آموزشی مختص کارکنان خواهد داشت، بطوریکه بیشترین تاثیر در جهت افزایش کارائی و اثربخشی شغلی داشته باشد.

۱-۵ اهمیت و ضرورت تحقیق:

در دنیای معاصر بیش از هر زمان دیگر، بقاء و دوام سازمانها در گرو تعادل بین روش های اجرای کار در سازمان ها با تغییر و تحولات و نوآوری های فراسازمانی است. این آموزش ها زمانی موثر و مقرون به صرفه خواهد بود که براساس برنامه ریزی و طراحی دقیق و از طریق نیازسنجی آموزشی و باتوجه به امکانات صورت گرفته باشد. از آنجا که هزینه های آموزش و برنامه های بالنده سازمان ها گزاف است و ارقام در خور توجهی از بودجه سازمان را در برمیگیرد، هزینه های مصرف شده به تنهایی دلایل موجهی بر لزوم ارزیابی اثربخشی آموزش است، ضمن اینکه منابع محدود هر سازمان ایجاب می کند، یک بررسی دقیق از روند اجرایی و کیفیت آموزش های ارائه شده به عمل آید، تا با توجه به این محدودیت از دوباره کاری ها و اتلاف نیروی انسانی و سایر منابع جلوگیری به عمل آید.(عزیزی،۱۳۹۲).سازمانهای اجتماعی امروزه به سبب توسعه و گسترش فعالیت های اقتصادی و خدماتی ناگزیر از تدارک حفظ و اداره نیروی انسانی پرتوان در مقیاس بزرگ و متنوع هستند. امروزه منابع انسانی نقش مهمی دررشد و توسعه اهداف سازمانی دارند. با نگرش به گذشته در می یابیم که منابع انسانی به عنوان ضرورت در کار سازمانها مطرح است. در حال حاضر نیز علیرغم پیشرفت های تکنولوژیک و ورود فناوری های متنوع در سازمانها، هنوز منابع انسانی مهمترین بازوی رشد و ترقی سازمان محسوب می شوند. در عصر حاضر بررسی و شناخت عوامل موثر برعملکرد شغلی کارکنان یکی از برنامه های مهم مدیریت در این بخش محسوب می شود.سازمانهایی که با دید مثبت به آموزش می نگرند به این نکته توجه دارند که در دنیایی از کمبود مهارت ها قرار دارند، این سازمانها به این نکته توجه دارند که سودهای محسوس و نامحسوس آموزش هزینه های آن را توجیه و عملکرد شغلی کارکنان را بالا میبرد.(قاسمی،۹۲)نکته قابل توجه اینکه با عنایت به سیاست های اجرایی برنامه اول توسعه دانشگاه کاشان طی سالهای (۱۳۹۴-۱۳۹۱) که برنامه های راهبردی و عملیاتی دانشگاه در تمامی بخشها در راستای تحقق سندچشم انداز دانشگاه بر این اساس تدوین شده است، ذیل ماده ۶۳، تحت عنوان توانمندسازی منابع انسانی، تاکید گردیده است که معاونت طرح و توسعه موظف است به صورت دوره ای با ارزیابی دوره های آموزشی، تاثیرات برگزاری دوره های آموزشی برعملکرد دانشگاه را بررسی و گزارش نماید، لذا به حسب اهمیت موضوع مورد پژوهش،انگیزه محقق برای تحقیق در این خصوص مضاعف گردید.

۱-۶ فرضیه های تحقیق:

۱- آموزشهای ضمن خدمت بر بهبود عملکرد شغلی کارکنان دانشگاه کاشان تـأثیر دارد.
۲- انواع آموزشهای ضمن خدمت بر عملکرد اختصاصی کارکنان دانشگاه کاشان تـأثیر معنا داری دارد.
۳- انواع آموزشهای ضمن خدمت بر ابتکار و خلاقیت کارکنان دانشگاه کاشان تـأثیر معنا داری دارد.
۴- انواع آموزشهای ضمن خدمت بر توانمندی کارکنان دانشگاه کاشان تـأثیر معنا داری دارد.
۵- انواع آموزشهای ضمن خدمت بر رضایت ارباب رجوع دانشگاه کاشان تـأثیر معنا داری دارد.

۱-۷ چهارچوب نظری و متغییرهای تحقیق:

طبق دستورالعمل اجرای ارزشیابی کارکنان دولت که در بخشی از آن به کاربردهای نتایج ارزشیابی در تصمیمات اداری کارکنان دولت اشاره شده است، در خصوص استفاده از نتایج ارزشیابی در آموزش کارکنان دولت ، دوره های آموزشی را به ۴ عنوان کلی طبقه بندی نموده است:

الف- دوره های بهبود مدیریت
ب- دوره های آموزشی شغلی (اختصاصی)
ج – دوره های توانائیهای عمومی
د – دوره های فرهنگی و اجتماعی
ضمنا طی بخشنامه ابلاغی سال ۱۳۹۰ کارکنان دولت محورها و شاخص های ارزیابی عملکرد کارکنان دولت تحت عنوان کلی الف: شاخص های اختصاصی(عملکرد اختصاصی) ب: شاخص های عمومی(ابتکار و خلاقیت-آموزش(توانمندسازی)- رضایت ارباب رجوع) تعریف شده است. با مدنظر قراردادن مجموع
بخشنامه ها و دستورالعملهای ابلاغی از سوی دولت، محقق نسبت درخصوص بررسی تاثیر آموزشهای ضمن خدمت بر عملکرد شغلی کارکنان پزوهش جاری را آغاز نمود.
براساس اطلاعات و مفاهیم مطروحه فوق، برای تحقیق جاری مدل پیشنهادی زیر طراحی و اجرا شده است،
تا بدینوسیله نحوه ارتباط و تاثیر انواع دوره های آموزش ضمن خدمت بر متغییرهای مربوط به عملکرد شغلی کارکنان دانشگاه کاشان ارزیابی شود.

شکل شماره (۱-۱)
(مدل پیشنهادی تحقیق)
متغییرهای تحقیق:
در این تحقیق متغییرعملکرد شغلی کارکنان به عنوان متغییر وابسته کل معرفی شده است که زیر متغییرهای وابسته ان عبارت از (عملکرد اختصاصی-ابتکار و خلاقیت-توانمندی شغلی-رضایت ارباب رجوع) می باشند.
همچنین متغییر آموزش ضمن خدمت به عنوان متغییر مستقل کل در نظر گرفته شده است و که زیر متغییرهای مستق آن شامل: آموزش عمومی،آموزش تخصصی،آموزش فرهنگی- اجتماعی،آموزش مدیریتی در نظر گرفته شده است.

۱-۸ قلمرو تحقیق:

۱-۸-۱ قلمرو مکانی:
شامل کلیه کارمندان(رسمی، پیمانی و قراردادی) دانشگاه کاشان می باشد که فرم های ارزیابی عملکرد ایشان به همراه مستندات لازم به مدیریت منابع انسانی تحویل داده شده، میباشد.
۱-۸-۲ قلمرو زمانی تحقیق:
این تحقیق براساس نتایج فرم های ارزیابی عملکرد کارکنان دانشگاه کاشان در پایان سال ۱۳۹۲، استخراج گردیده است.

۱-۹ تعریف نظری و عملی مفاهیم:

آموزش ضمن خدمت:
تعریف مفهومی: آموزش ضمن خدمت عبارت است از بهبود نظامدار و پیوسته استخدام‌ شدگان از نظر دانش، مهارت‌ها و رفتارهایی که به رفاه آنان و سازمان محل خدمتشان کمک می‌کند.

برای تهیه ۱۰۰ میلی لیتر بافر CTAB مقادیر موادی که در جدول ۳-۴ آورده شده است را تهیه کرده و با آب مقطر حجم آن به ۱۰۰ میلی لیتر رسانده شد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

جدول ۳-۴- مقادیر و نوع مواد مورد نیاز برای تهیه ۱۰۰ میلی لیتر بافر CTAB

مقدار(گرم)
مواد مورد نیاز

۰.۱۲

Tris-HCl

۰.۸۱

NaCl

۰.۰۷

EDTA

۰.۴

CTAB

۳-۴-۲- تهیه کلروفرم- ایزوآمیل الکل
جهت تهیه کلروفرم- ایزوآمیل الکل این دو ماده با نسبت ۱:۲۴ با یکدیگر مخلوط شدند.
۳-۵- استخراج RNA از بافت
استخراج RNA با بهره گرفتن از کیت دنازیست انجام شد. قبل از شروع آزمایش، آب تیمار شده با DEPC و همچنین تمام وسایل مورد نیاز برای استخراج RNA دو مرتبه و بیشتر اتوکلاو گردید. مراحل استخراج طبق دستورالعمل مخصوص کیت دنازیست به شرح ذیل انجام شد:
۱- بافت گیاه داخل هاون چینی سترون ریخته و به آن ازت مایع اضافه گردید و کاملا پودر شد.
۲- مقدار ۱۰۰ میلی گرم بافت کوبیده شده برداشت شد.
۳- ۱ میلی لیتر بافر شماره یک G1 به ویال اضافه و ورتکس نموده تا کاملا یکنواخت شود.
۳- نمونه ۵ دقیقه در دمای محیط قرار داده شد.
۴- سانتریفوژ×g 12000 به مدت ۱۰ دقیقه با دمای ۴ درجه سانتیگراد انجام گردید.
۵- با بهره گرفتن از میکروپیپت محلول رویی را به آرامی جدا نموده، ۲۰۰ میکرولیتر کلروفرم به آن اضافه کرده و ۳۰ ثانیه وارونه نموده تا شیری رنگ شود. سپس ۳ دقیقه در دمای محیط نگهداری شد.
۶- سانتریفوژ×g 12000 به مدت ۱۵ دقیقه با دمای ۴ درجه سانتیگراد انجام گردید.
۷- از محلول رویی مقدار ۴۵۰-۴۰۰ میکرولیتر با بهره گرفتن از میکروپیپت به آرامی برداشته شد.
۸- هم حجم آن بافر شماره دو G2 و نصف حجم آن ایزوپروپانول سرد اضافه گردید و پس از چند مرتبه وارونه کردن، به مدت ۱۰ دقیقه در دمای اتاق نگهداری شد.
۱۰- پس از ۱۰ دقیقه سانتریفوژ با نیروی×g 10000 و دمای ۴ درجه سانتیگراد، فاز رونشین حذف و رسوب حاصله با یک میلی لیتر اتانول ۷۰ درصد و یک مرحله سانتریفوژ) ۵ دقیقه در×g 10000 و دمای ۴ درجه سانتیگراد) شستشو داده شد.
۱۳- پس از حذف اتانول، رسوب با ۱۵-۱۰ دقیقه هوادهی خشک و سپس در ۴۰ میکرولیتر آب تیمار شده با DEPC حل و بلافاصله در فریزر با دمای ۸۰- درجه سانتیگراد قرار داده شد.
۳-۵-۱-تهیه آب تیمار شده با DEPC
مقدار ۱ در هزار ماده DEPC به آب دو مرتبه تقطیر در زیر هود اضافه گردید. به مدت یک ساعت و هر ۱۵ دقیقه یکبار محلول هم زده شد و سپس دو مرتبه اتوکلاو گردید.
۳-۵-۲- تعیین کمیت و کیفیتRNA
با بهره گرفتن از دستگاه نانودراپ، غلظت RNA استخراج شده بر حسب و میزان خلوص آن با بهره گرفتن از نسبت جذب نور محاسبه و در نهایت برای اطمینان از کیفیت RNA استخراج شده روی ژل آگارز % ۱ الکتروفورز شد.
۳-۵-۳- تیمار DNase
تیمار DNase با بهره گرفتن از کیت فرمنتاز و دستور العمل مربوطه برای حذف آلودگی ژنومی از آموده RNA استخراج شده انجام شد. مواد مورد نیاز طبق جدول ۳-۵ بر روی یخ با هم مخلوط شده و حجم واکنش با آب تیمار شده با DEPC به ۲۰ میکرولیتر رسانده شد و به مدت ۳۰ دقیقه در دمای C° ۳۷ داخل دستگاه ترموسایکلر قرار داده شد (جدول ۳-۵).
جدول ۳-۵- نوع و مقدار مواد مورد نیاز برای تیمار DNase

مقدار مورد نیاز
نوع ماده

از اوایل دهه ۸۰
فراهم آوردن زمینه های تعامل مشترک میان دولت و بخش خصوصی
برنامه چهارم توسعه
شکست دولت
بعد از جنگ تحمیلی تا شروع دهه ۸۰
اعمال سیاست های تعدیل و آزادسازی اقتصادی
برنامه های اول، دوم و سوم توسعه بعد از انقلاب
دولت به عنوان پیشران نخست
از ابتدای قرن حاضر تا اول دهه۷۰شمسی
دولت انحصارگر بزرگ در عرصه اقتصاد ایران
تمامی برنامه های توسعه قبل از انقلاب
نمودار ۲: شکل‌گیری برنامه های توسعه در رده‌های زمانی مداخله دولت(به نقل از (حسینی & شفیعی, ۱۳۹۲))
چارچوب سیاست گذاری در بخش مسکن
برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی(۱۳۷۲-۱۳۶۸)
این برنامه در شرایطی آغاز شد که بخش مسکن با رکود مواجه بود (مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن, ۱۳۹۲) و سهم زمین در قیمت مسکن بسیار بالا بود. در این دوره تغییر رویکرد از سیاست‌ واگذاری زمین ارزان‌قیمت از افراد به تعاونی ها صورت گرفت (ماهنامه فرهنگی تحلیلی راه). اهداف کمی این برنامه، تولید ۲۲۸۵ هزار واحد مسکونی و ایجاد ۲۰۴ میلیون مترمربع زیربنای مسکونی بوده و اهداف کیفی آن تغییر ترکیب شیوه ­های ساخت در جهت ایجاد ساختمان­های بادوام و افزایش نسبت این ساختمان­ها در کل ساختمان­ها و ارتقای نسبت سرانه­ی موجود مسکن در کشور و هدایت تولید مسکن با زیربنای کمتر و کیفیت بهتر و متناسب با سرانه­ی ملی (قانون برنامه اول توسعه اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران, ۱۳۶۹, ص. ۱۱-۶). خط­مشی­های این برنامه عبارت بودند از: ۱- تشویق بخش خصوصی- تعاونی و سازمان­های مالی به تولید انبوه واحد مسکونی؛ ۲- اولویت دادن به مناطق جنگ­زده؛ ۳- اعطای تسهیلات ویژه برای سازندگان مسکن استیجاری؛ ۴- تدوین و اجرای ضوابط و استانداردهای لازم برای به حداقل رساندن هزینه­ احداث ساختمان ضمن توجه به حفظ سطح کیفی (قانون برنامه اول توسعه اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران, ۱۳۶۹, ص. ۵۰ و ۳۵). شاخص‌های مهم در برنامه اول توسعه عبارتند از:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• • تغییرات جمعیت و خانوار و نرخ رشد آن­ها؛

• • متوسط سطح زیربنای واحدهای مسکونی تکمیل شده؛

• • شیوه ساخت و نوع مصالح واحدهای مسکونی و تعداد واحدهای مسکونی در ساختمان؛

• • تعداد واحدهای مسکونی و مساحت زیربنای مسکونی تولید شده؛

• • سهم سرمایه ­گذاری در مسکن به تفکیک بخش­های دولتی و خصوصی؛

• • مقدار و سهم زمین­های اختصاص یافته به مسکن بر حسب دولتی و خصوصی؛

• • نیروی انسانی شاغل در بخش ساختمان و شاخص دستمزد کارگران ساختمانی(عزیزی م. , ۱۳۸۳; خدابخش, ۱۳۷۹)؛

به‌طورکلی در این دوره مجموعه‌ای از سیاست‌های مرتبط با تقویت وجه تقاضا اتخاذ شد. اما این سیاست‌ها عملا به‌‌دلیل تقابل با سیاست‌های تعدیل و تثبیت اقتصادی، نتوانست رکود موجود در بخش مسکن را از بین ببرد. در نتیجه اعتبارات عمرانی و بانکی کمتری به بخش مسکن تخصیص یافت و از سوی دیگر، افزایش سود بانکی، افزایش سریع قیمت مصالح ساختمانی و تورم شدید باعث کاهش توان مالی خانوارها شد و آثار مخربی را بر بخش مسکن به جای گذارد (مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن, ۱۳۹۲).
برنامه دوم توسعه اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی(۱۳۷۸-۱۳۷۴)
این برنامه در شرایطی شکل گرفت که سرمایه‌گذاری در بخش مسکن بسیار پایین بوده و قیمت تمام شده مسکن از قیمت فروش آن بیشتر بوده است (ماهنامه فرهنگی تحلیلی راه). این برنامه در بخش مسکن با اهداف خاص خود مانند نوسازی بافت­های فرسوده و تجمیع قطعات در مناطق شهری کشور و کمک به اقشار آسیب­پذیر و آسیب­دیدگان از سوانح طبیعی و … تدوین شد (عزیزی, ۱۳۸۳) و شعار اصلی آن”پاک” یعنی پس­انداز، انبوه­سازی و کوچک­سازی است، عملا انبوه­سازی محور تنظیم سیاست­های برنامه دوم قرار گرفت.
در این برنامه، بخش غیر دولتی مسکن متشکل از سه زیر بخش زیر است:

1. 1. مسکن آزاد: فاقد استانداردهای الگوی مصرف مسکن است و دولت از آن هیچ حمایتی به عمل نمی­آورد. قیمت آن بر اساس قانون عرضه و تقاضا و تعادل بازار تعیین می­گردد. در واقع اینگونه مساکن توسط بخش خصوصی و بیشتر برای گروه ­های درآمدی بالا و متوسط جامعه ساخته می­ شود.

1. 1. مسکن حمایت شده: بر اساس استانداردهای الگوی مصرف احداث و دولت برای تشویق سازندگان و حمایت بهره­برداران، از آن حمایت می­ کند. حمایت دولت شامل پرداخت یارانه بابت حق انشعاب آب، برق، گاز، عوارض زیربنا و وام­های ارزان­قیمت است.

1. 1. مسکن اجتماعی: عمدتا مترتب بر اهداف اجتماعی است و بر اساس حداقل­های قابل قبول و احیانا پایین­تر از استانداردهای الگوی مصرف مسکن تولید می­ شود (پورمحمدی م. ر., ۱۳۸۵, ص. ۱۳۴).

با توجه به این که سیاست های پولی دولت در بخش مسکن از این برنامه آغاز می شود (ماهنامه فرهنگی تحلیلی راه) برنامه با اتکاء به تامین بخش خصوصی از سود مورد انتظار سیستم بانکی و نیز تامین بخشی از سرمایه مورد نیاز ساخت مسکن گروه‌های کم‌درآمد توسط دولت به‌طور روشن و دقیقی به تعریف گروه هدف می‌پردازد و در این راستا با طبقه‌بندی طرف تقاضا اهداف کمی خود را با تقویت سیاست‌های طرف عرضه تعیین نموده است (مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن, ۱۳۹۲).
شاخص‌های مسکن در برنامه دوم توسعه:

• • تولید واحدهای مسکونی مورد نیاز به تفکیک بخش­های دولتی و غیردولتی؛

• • متوسط سطح زیربنا در مناطق شهری و روستایی؛

• • نرخ تخریب در مناطق شهری و روستایی؛

• • هزینه احداث یک مترمربع زیربنا در مناطق شهری و روستایی؛

• • سرمایه ­گذاری در بخش مسکن به تفکیک بخش­های دولتی و غیردولتی؛

• • چگونگی تامین اراضی مسکونی؛

هدف­های کیفی برنامه دوم عبارت بودند از: حفظ تراکم خانوار در واحد مسکونی تا پایان برنامه دوم، استفاده بهینه از زمین و توسعه منظم شهری از طریق آماده ­سازی اراضی و تکمیل سکونتگاه­های جدید، افزایش سهم تولید انبوه مسکن با گرایش به سوی الگوی سکونتگاه­های جمعی در شهرهای بزرگ، نوسازی بافت­های فرسوده و تجمیع قطعات در مناطق شهری کشور و کمک به اقشار آسیب­پذیر و آسیب­دیدگان از سوانح طبیعی.
گزارش­های برنامه نشان می­دهد که از لحاظ تعداد واحد و زیربنای پیش ­بینی شده، برنامه دوم به اهداف خود رسیده، اما مانند برنامه اول از لحاظ پایین آوردن متوسط زیربنا ناموفق بوده است (عزیزی م. , ۱۳۸۳).
برنامه سوم توسعه اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی(۱۳۸۳-۱۳۷۹)
برنامه سوم زمانی تهیه گردید که درآمد نفتی کشور به شدت کاهش یافته بود. پیامد این امر کاهش رشد اقتصادی کشور بوده است. البته شرایط اقتصادی کشور، در اولین سال برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بهبود یافت، به‌طوری‌که تولید ناخالص داخلی با رشدی معادل ۵٫۱ درصد از پیش‌بینی سال اول برنامه، یعنی ۴٫۵ درصد، فراتر رفت. این امر به نوبه خود می‌تواند تحقق اهداف برنامه در دستیابی به کاهش تورم و افزایش اشتغال را تسهیل نماید. تحولات مثبت در بازار جهانی نفت به همراه اجرای مقررات جدید تجارت خارجی نیز وضعیت تراز پرداخت‌های کشور را بهبود بخشید. در این رابطه، افزایش سهمیه ایران در اوپک و افزایش تولید نفت خام و فرآورده‌های نفتی به ایجاد تحرک و رونق در فعالیت‌های اقتصادی منجر گردید (عبدی, مهدیزادگان, & کردی, ۱۳۹۰, ص. ۲۰۹).
طبق سند برنامه سوم توسعه، جمعیت کشور در سال ۱۳۷۹، معادل ۶۳٫۸۶ میلیون نفر برآورد شده است که ۴۰٫۸ میلیون نفر آن را جمعیت شهری(۶۳٫۸%) و ۲۳٫۰۷ میلیون نفر را جمعیت روستایی(۳۶٫۲%) تشکیل می‌دهند (همان).
این برنامه، از نظر بخش مسکن زمانی تهیه گردید که این بخش وارد یک رکود شده بود (عبدی, مهدیزادگان, & کردی, ۱۳۹۰, ص. ۲۱۰-۲۰۹; قنبری & ظاهری, ۱۳۸۹) و برنامه‌ریزان با کمبود زمین مواجه بودند. از مشکلات دیگر در ابتدای شروع این برنامه ارائه زمین بدون خدمات به مردم، در دوره‌های قبل بود (ماهنامه فرهنگی تحلیلی راه). در این برنامه نیز مانند برنامه‌های قبلی بر حل مشکل مسکن گروه‌های کم‌درآمد و آزادسازی بازار مسکن تاکید شده است. همچنین حمایت از کوچک‌سازی و انبوه‌سازی از زمره سیاست‌های مورد تاکید در برنامه مسکن است. در این برنامه، بر نقش سیاست‌های پولی و تسهیل شرایط اعطای وام تاکید زیادی شده است. بر اساس قانون برنامه، وزارت امور اقتصادی و دارایی مکلف شده است که اقدامات لازم را در رابطه با ایجاد بازار ثانویه و امکان خرید و فروش اوراق رهن ثانویه و مشارکت بخش مسکن در بازار بورس به عمل آورد. همچنین پلکانی کردن اقساط تسهیلات بانکی تدریجی برای ساخت مرحله‌ای مسکن گروه‌های کم‌درآمد از زمره سیاست‌های پیشنهادی در برنامه سوم توسعه است. در راستای آزادسازی مالی، بانک مرکزی مکلف به تدوین مقررات لازم برای اعطای آزادی عمل بیشتر به بانک‌های تجاری جهت تعیین نرخ سود وام مسکن شده است. در کنار این مسئله، ورود موسسات مالی غیر دولتی از دیگر سیاست‌های پیشنهادی دولت در بخش مسکن است (عبدی, مهدیزادگان, & کردی, ۱۳۹۰, ص. ۲۱۰-۲۰۹; قنبری & ظاهری, ۱۳۸۹)
در سیاست‌های زیرمجموعه برنامه سوم هر دو وجه عرضه و تقاضا مورد توجه قرار گرفت (مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن, ۱۳۹۲) و این برنامه به روال برنامه اول تدوین شد و با برنامه دوم تفاوت­های زیادی داشت. نکته مثبت این برنامه، استفاده از شاخص­ های بیشتر بود و نیز چشم­انداز بلندمدت بخش و سیاست­های راهبردی و اجرایی برنامه نیز که در برنامه ­های قبلی کمرنگ­تر بود، در این برنامه به صورت روشن پیش ­بینی شده بود (عزیزی, ۱۳۸۳). هدف کمی برنامه سوم کاهش تراکم خانوار در واحد مسکونی از ۱٫۱۶ در سال ۱۳۷۸ به ۱٫۱۲ در سال پایانی برنامه(۱۳۸۳) بوده و اهداف کیفی آن، کاهش متوسط سطح زیربنای واحدهای مسکونی و کاهش استهلاک واحدهای مسکونی بودند (گزارش اقتصادی سال ۱۳۸۲ و نظارت بر عملکرد چهار ساله اول برنامه توسعه, ۱۳۸۳, ص. ۱۵۱۴).

بعد از جنگ جهانی دوم به مدت تقریباً۴۰ سال ژئوپلتیک به عنوان یک مفهوم و یا روش تحلیل، به علت ارتباط آن با جنگ‎های نیمه اول قرن بیستم منسوخ گردید، هر چند ژئوپلیتیک در این دوره از دستور کار دولت ها در مفهوم قبلی خود خارج شد، اما همچنان در دانشگاهها تدریس می­شد. برای تبدیل شدن نقش فعال جغرافیا در تعریف ژئوپلیتیک به نقش انفعالی سه دلیل عمده قابل ذکر است:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اول اینکه جغرافیدانان بعد از شکست آلمان در جنگ، ژئوپلیتیک خاص آلمان را مقصر اصلی عنوان کردند و سیاست‎های آلمان نازی را متأثر از این مکتب می‎دیدند. خود را از مطالعات در مقیاس جهانی کنار کشیده، توجه خود را به دولت ها و درون مرزهای سیاسی بین المللی معطوف داشتند و واژه ژئوپلیتیک بر چسب غیر علمی‎به خود گرفت و از محافل علمی‎و دانشگاهی طرد شد.دلیل دیگری که موجب افول نقش جغرافیا در جنگ سرد شد ظهور استراتژی باز دارندگی هسته ای بود. توانایی پرتاب سلاح‎های هسته ای بوسیله هواپیما و موشک به فاصله‎های دور،باعث شد که دیگر نه فاصله و نه عوامل جغرافیایی مثل ناهمواری ها و اقلیم چندان مهم تلقی نمی‎شدند. دلیل سوم، ظهور ایدئولوژی به عنوان عامل تعیین کننده ی جهت گیری سیاست ها بود. ژئوپلیتیک جنگ سرد و ژئوپلیتیک عصر هسته ای از مشخصات دوره افول ژئوپلتیک هستند (زین العابدین، ۱۳۸۹ : 13).
۲-۱-۳- دوره احیا
بعد از پایان جنگ جهانی دوم جغرافیدانان شرمنده شدند و از آن پس تلاش نمودند جغرافیدانانی که ژئوپلیتیک را در اختیار آلمان نازی (هیتلر) گذاشته اند،کنار گذارند، و نتیجه اینکه حدود ۴۰ سال ژئوپلیتیک طرد شد. تا اینکه در دهه 1980 در جنگ ویتنام^[2] و کامبوج^[3] بر سر تصاحب منطقه ی مکنگ^[4]، گر چه هر دو کشور از بلوک شرق بودند، ایدئولوژی نتوانست جنگ را از بین ببرد. بنابراین، در گزارش این مناقشه و روابط دو کشور، مجدداً از مفهوم ژئوپلتیک استفاده شد و سپس کسینجر^[5] بصورت تفننی از واژه ی ژئوپلیتیک در مسائل جهان استفاده نمود. علاوه بر آن در جنگ ایران و عراق (1988-1980) و اشغال کویت توسط عراق (1991-1990 ) و به ویژه سقوط پرده آهنین در اروپا از سال 1989 موجب پر رنگ تر شدن این مفهوم شد و به خصوص فروپاشی شوروی (سابق) و برجسته شدن ملیت ها این مفهوم را به صورت یک مفهوم کلیدی در عرصه بین المللی قرار داد (زین العابدین،۱۳۸۹ :۲۸).
در حالیکه نامداران جغرافیای سیاسی چون ریچارد هارتشورن و استیفن جونز سخت در تلاش شکوفا ساختن جغرافیای سیاسی در جهان دوران میانه ی قرن بیستم شدند و سیاستمدارانی چون هنری کیسینجر واژه ژئوپلیتیک را دوباره به زبان روزمره سیاسی نیمه دوم قرن بیستم باز گرداند، جهانی اندیشانی چون ژان گاتمن و سوئل کوهن پیروزمندانه جهانی اندیشی جغرافیایی(ژئوپلتیک) را به بستر اصلی مباحث دانشگاهی باز گرداندند.در این زمینه ژان گاتمن^[6] با طرح تئوری «آیکنوگرافی^[7]– سیروکولاسیون^[8]» «حرکت» را در مباحث ژئوپلیتیک در معرض توجه ویژه قرار داد و عوامل روحانی یا عامل «معنوی» را در جهانی اندیشی «اصل» یا «مرکز» دانست و «ماده» یا «فیزیک» را تأثیر گیرنده قلمداد کرد (مجتهد زاده،۱۳۸۶:۹۶).
سائول بی کوهن می‎گوید: موضوعات ژئوپلیتیکی مهمتر از آن بودند که جغرافیدانان آنها را کنار بگذارند و اکنون خیلی از جغرافیدانان با یک تأخیر به او ملحق شده اند و از باز گشت و تجدید حیات ژئوپلتیک به اندازه او استقبال کرده اند.
2-2-رویکردهای جدید ژئوپلیتیک
همه نظریه‎های ژئوپلیتیکی جنبه ژئواستراتژیکی داشته و برای کسب قدرت بر فضای جغرافیایی تأکید داشتند. اما پس از پایان جنگ سرد و با مطرح شدن نظام نوین جهانی بسیاری از دیدگاه های ژئوپلیتیکی جنبه ی کمی‎پیدا کرد و حتی بعضی از این دیدگاه ها در عالم سایبر اسپیس مطرح شدند. در نظام نوین جهانی عده ای در تحلیل ژئوپلیتیکی خود، رویکرد انرژی را مد نظر قرار دادند،عده ای به مسائل زیست محیطی معتقد بودند، بعضی فرهنگ را عامل اصلی ژئوپلیتیک دانستند و بالاخره، عده ای مسائل ژئواکونومی‎را در تحلیل ژئوپلیتیکی خود مورد توجه قرار دادند. می‎توان گفت که معیار‎های قدرت که نظامی‎گری بود، به طور کلی جای خود را با معیار‎های مذکور تغییر داد. یعنی، قبل از پایان جنگ سرد، معیار اصلی قدرت نظامی‎گری بوده و تمام عوامل اقتصادی، اجتماعی به صورت ابزار مورد توجه بوده است.به علاوه مشخصه ی اصلی ژئوپلیتیک دوره جنگ سرد جهان دو قطبی، جهان سوم و کشورهای عدم تعهد بودند، اما در نظریه ی جدید ژئوپلیتیکی، جهان چهارم مطرح است (زین العابدین، ۱۷۱:۱۳۸۹).
۲-2-۱-رویکرد نظم نوین جهانی
اولین بارجورج بوش پدر^[9] رئیس جمهور اسبق آمریکا در جریان جنگ خلیج فارس در1990م نظام نوین جهانی^[10] را مطرح نمود. و در سال 1991 پس از مذاکرات خود در هلسینکی^[11] با گورباچف^[12] و مارگارت تاچر^[13]، رهبران اروپا، سازمان ملل متحد،کشورهای عربی به ویژه خلیج فارس و سایر هم پیمانان خود، نظریه نظام نوین جهانی خود را اعلام نمود (حافظ نیا،۵۳:۱۳۸۵).
این نظام دیدگاه‎های جدید آمریکا را بیان می‎کند. با فروپاشی نظام سیاسی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق و از بین رفتن رقابت قدرت ها، جهان از این پس صاحب نظام نوینی شود که بر قدرت همه جانبه آمریکا استوار است. قدرت و سلطه آمریکا بر جهان بدون تسلط بر خلیج فارس ممکن نبود. نظام نوین جهانی طرحی جدید برای سلطه بر مناطق مهم جهان توسط آمریکا بود. این نظام به رغم عنوان گول زننده آن، شکل جدیدی از استعمار نو است که جهان را به سوی مخاصمه و تلاطم سوق می‎دهد. جورج بوش پدر نظم نوین جهانی را این چنین تعریف می‎کند: «نظم نوین جهانی می‎گوید که بسیاری از کشورها با سوابق متجانس و همراه با اختلافات، می‎توانند دور هم جمع شوند تا از اصل مشترکی پشتیبانی کنند و آن اصل این است که شما با زور کشور دیگری را اشغال نکنید…» اما آمریکائیها از زمان پی ریزی چنین نظریاتی، کمترین توجهی به آنچه خود معتقدند نداشته اند و تعبیر «نوام چامسکی» نظم نوین جهانی تعبیر تازه ای از توسل به زور و انقیاد مضاعف ملت ها است.تمام ابعاد نظم نوین جهانی بر پایه منافع و توسعه طلبی آمریکا استوار است در عصر نظم نوین جهانی، ثبات و امنیت تقریباً به طور کامل برای هیچ کشوری- حتی آمریکا- وجود ندارد.
2-2-2-رویکرد ژئواکونومی
پایه و اساس ژئواکونومی‎استدلالی است که از طرف ادوارد لوتویک^[14] ارائه شده است. او خبر از آمدن نظم جدیدبین المللی در دهه نود می‎داد که در آن ابزار اقتصادی جایگزین اهداف نظامی‎می‎شوند. به عنوان وسیله اصلی که دولت ها برای تثبیت قدرت و شخصیت وجودی شان در صحنه بین المللی به آن تأکید می‎کنند و این ماهیت ژئواکونومی‎است (عزتی،۱۰۷:۱۳۸۸)
ژئواکونومی‎عبارت ازتحلیل استراتژی­ های اقتصادی بدون درنظر گرفتن سودتجاری،که ازسوی دولتها اعمال می­ شود،به منظورحفظ اقتصادملی یا بخشهای حیاتی آن وبه دست آوردن کلیدهای کنترل آن ازطریق ساختارسیاسی وخط مشیهای مربوط به آن پرداخت. (عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت و فضا را مدّ نظر دارد و هدف اصلی آن کنترل سرزمین و دستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای اقتصادی فناوری و بازرگانی است بدین ترتیب به نظر می‎رسد مفاهیم ژئواکونومی‎در رویارویی با مسائل قرن 21 از کارآیی مناسبی در مقیاس جهانی برخوردار خواهد بود (واعظی،1388 :32)
ژئواکونومی‎رابطه بین قدرت وفضا را بررسی می‎کند. فضای بالقوه ودرحال سیلان همواره حدود ومرزهایش درحال تغییروتحول است،ازاین رو آزادازمرزهای سرزمین وویژگیهای فیزیکی ژئوپلیتیک است.درنتیجه تفکر ژئواکونومی‎شامل ابزارآلات لازم وضروری است که دولت می‎تواندازطریق آنها به کلیه اهدافش برسد.(عزتی،1387: 110)
ژئواکونومی‎و ژئوپلیتیک دارای تفاوتهای اساسی با هم می‎باشند،اول اینکه ژئواکونومی‎محصول دولت ها وشرکتهای بزرگ تجاری با استراتژیهای جهانی است درحالی که این خصیصه در ژئوپلیتیک نیست. نه دولت ونه شرکتهای تجاری هیچ نقشی درژئوپلیتیک ندارندبلکه یکپارچگی اتحادیه ها،منافع گروهی وغیره برپایه نمونه‎ های تاریخی با عملکردی نامرئی دراستراتژیهای ژئوپلیتیکی پایه واساسی برای همه صحنه‎های ژئوپلیتیکی هستند.
دوم اینکه هدف اصلی ژئواکونومی‎کنترل سرزمین ودستیابی به قدرت فیزیکی نیست بلکه دست یافتن به استیلای تکنولوژی وبازرگانی است. ازلحاظ کاربردی بایدگفت که مفهوم وعلم ژئوپلیتیک می‎تواند درنشان دادن راه وروش‎هایی برای پایان دادن به نزاعها ودرگیری ها ودرمجموع اختلافات نقش اساسی داشته باشددرحالی که ژئواکونومی‎ازچنین ویژگی برخوردارنیست(عزتی،1387: 112)
2-2-3- رویکرد ژئوکالچر
ژئوکالچر یا ژئوپلیتیک فرهنگی فرایند پیچیده ای از تعاملات قدرت،فرهنگ، و محیط جغرافیایی است که طی آن فرهنگها همچون سایر پدیده‎های نظام اجتماعی همواره در حال شکل­ گیری، تکامل،آمیزش، جابجایی در جریان زمان و در بستر محیط جغرا فیایی کره زمین اند.به عبارت دیگر ژئوکالچر ترکیبی از فرایند ‎های مکانی – فضایی قدرت فرهنگی میان بازیگران متنوع و بی شماری است که در لایه‎های مختلف اجتماعی و درعرصه محیط یکپارچه سیاره زمین به نقش آفرینی پرداخته و در تعامل دائمی‎با یکدیگر بسر می­برندو بر اثر همین تعامل مداوم است که در هر زمان چشم انداز فرهنگی ویژه خلق می‎شود.از این رو ساختار ژئو کالچر جهانی بیانگر موزاییکی از نواحی فرهنگی کوچک و بزرگی است که محصول تعامل‎های مکانی – قضایی قدرت فرهنگی اند که در طول و موازات یکدیگر حرکت می‎کنند (دیلمی‎معزی،2:1387).
ژئوکالچر پدیده ای است که بر شالوده نظام اطلاع رسانی نوین و یا صنایعی استوار است که به تولید محصولات فرهنگی مبادرت می‎ورزد وظیفه این صنایع تولید انبوه محصولات فرهنگی است. نظام سلطه فرهنگی در جهان کنونی در کنار نظام سلطه اقتصادی یا سیاسی از عناصر اصلی نظام ژئوپلیتیک جهانی می‎باشند. امروزه منطق حاکم بر فرایند‎های ژئوکالچر جهانی بر اشکال پیچیده و تکامل یافته تر شیوه‎های رقابتی مبتنی است. این فرایند در عین نافذ بودن، مدام در تکامل می‎باشد
پدیده‎های فرهنگی به دلیل خصیصه‎های مکانی شان همواره میل به ثبات و پایداری در مقابل نوآوری ها دارند که می‎توان به تلاش جوامع سنتی و حفظ میراث فرهنگی و آداب و سنن و نمادهای تاریخی و … اشاره کرد. از طرفی الگوهای تمدنی به واسطه ماهیت فضائیشان در جهت سرعت بخشیدن به تغییرات فرهنگی و زدودن مرزهای قراردادی هستند(حیدری،۱۳۸1 :۱۶۸).
۲-2-4- رویکرد ژئوپلیتیک زیست محیطی
مسایل ژئوپلیتیک زیست محیطی از اواخر قرن بیستم به موضوع اصلی فعالیت­ها و نگرانی­ها بین گروه‎های انسانی و بازیگران ملی و فراملی در سطوح منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. محیط زیست بشری در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی دستخوش مخاطرات گردیده است. این مخاطرات در سه بعد: کاهش و کمبود منابع، تخریب منابع و آلودگی محیط زیست تجلی یافته است. از دید ژئوپلیتیک، کمبود منابع زیست محیطی یا محروم کردن انسانها از زیستن در مکان مورد علاقه آنها رقابت و کنش متقابل بین گروه‎های انسانی و بازیگران سیاسی در سطوح مختلف را در پی دارد.(www.civilica.com).
طی چند دهه گذشته، افزایش جمعیت، گسترش دامنه مداخلات بشر در طبیعت برای تأمین نیازهای فزاینده از منابع کمیاب طبیعی، گسترش رویکرد سودانگاری در غالب طرح‎های توسعه ای، بی پروایی نسبت به جستار پایداری محیط زیست در ساخت سازه ها و زیر ساخت ها و مانند آن،پیامدهای ناگواری همانند گرمایش کروی، ویرانی لایه ازن، پدیده ال نینو، طوفانهای سهمگین، بالا آمدن سطح آب دریاها، گسترش گازهای گلخانه ای، خشکسالی، سیل، فرو نشست زمین، کاهش آب شیرین، بیابان زایی، کاهش خاک مرغوب، آلودگی هوا، باران‎های اسیدی، جنگل زدایی و نابودیت تنوع زیستی، نشانه‎هایی از جهانی شدن پیامدهای فروسایی محیط زیست در سطح فروملی و فراملی و جهانی بودن بوده اند. تداوم وضعیت موجود،آینده زیست و تمدن فراروی بشر را مبهم و نامطمئن کرده است.نگرانی از این وضعیت به همراه شرایط نا مطلوب کنونی، در طرح رویکردهایی همانند امنیت زیست محیطی، ژئوپلیتیک انتقادی، ژئوپلیتیک زیست محیطی، توسعه پایدار بسیار اثر گذاشت. با توجه به این که مفهوم «جهان» از مقیاس‎های مطالعاتی دانش یاد شده است، مرزهای محلی و ملی را در نوردیده اند، محیط زیست سویه ای ژئوپلیتیک یافته است (کاویانی،۱۳۹۰: ۸۵).
2-2-5-رویکرد ژئوپلیتیک انتقادی
در مورد ماهیت و چیستی ژئوپلیتیک انتقادی نظریه‎های مختلفی ارائه شده است. عده ای از نظریه پردازان، ژئوپلیتیک انتقادی را در مقایسه با ژئوپلیتیک سنتی، که به دلیل سوء استفاده از شواهد جغرافیایی به نفع مقاصد امپریالیستی لکه دار گردیده، از لحاظ علمی‎مستقل و بی طرفانه می‎دانند که می‎تواند با دیدگاهی متعالی به امور جهانی نگریسته و تحقیق عینی بپردازد(مویر،220:1379). عده ای را باور بر این است که ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست­های پنهان دانش ژئوپلیتیک است (میرحیدر،42:1386)
از اوایل1970، شاهد ظهوررویکردی نوین به نام «ژئوپلیتیک انتقادی^[15]»هستیم.دانشمندان ژئوپلیتیک چون اتوتایل^[16] ومیشل فوکو را می‎توان ازپیشگامان این حرکت نوین دانست. این دانشمندان به طور همزمان، هم از ژئوپلیتیک انتقاد کردند و هم خود از اندیشمندان این عرصه بودند. این افراد، سیاست اندیشمندانه خود را بر «ضد ژئوپلیتیک» تعریف کرده و با وجود این، در چارچوب زیر بنایی مفاهیم ژئوپلیتیک کار می‎کردند (مویر،۳۷۸:۱۳۷۹).
محققین ژئوپلیتیک انتقادی تمایل دارند بجای تمرکز بر شناسایی عوامل جغرافیایی مؤثر بر شکل گیری قدرت دولتها و سیاست خارجی ایشان، از یک سو دریابند که سیاستمداران چگونه «تصاویر ذهنی» خود را از جهان ترسیم نموده اند و این بینش ها چگونه بر تفاسیر آن ها از مکان‎های مختلف تأثیر می‎گذارند؟ ژئوپلیتیک انتقادی به عنوان نظریه ای نسبتاً جدید که توانسته است خود را بر اساس مؤلفه‎های حاکم میان بازیگران روابط بین الملل، نظام مند سازد، چارچوبی مناسب برای فهم ژئوپلیتیکی جدید، به دور از عناصر سختی هم چون مرز و مکان ایجاد کرده است. بر اساس فهم برخی از موضوعات، بدون توجه به بعضی مسائلی که طبق نظریات سنتی غیرمرتبط می‎نمودند، امری ناقص خواهد بود. از منظر ژئوپلیتیک انتقادی، استراتژی قدرت همیشه نیازمندبه کارگیری فضا وهمین سبب گفتمان می­باشد. (www.javanemrooz.com)
رویکرد انتقادی، کوشش منتقدانه برای کشف ساختارهای جامعه معاصر است که ضمن نقد زیربنایی رویکردهای رایج در شناخت جامعه به تبیین کاستی ها ی روش شناسی آنها می‎پردازند و شیوه‎های اثبات گرایی (پوزیتیوسیتی) را در مطالعه جامعه نقد می‎کند و بر این انگاره استوار است که صرف تجربه و روش‎های تجربی کافی نیست و نباید مطالعه جامعه را همسان با مطالعه طبیعت انگاشت. هدف نظریه پردازان مکتب انتقادی، ایجاد دگرگونی‎های فرهنگی و روشنگرانه برای کاهش نابرابری‎های جهانی، برقراری عدالت بین المللی، احترام به تفاوت ها و گرایش به ارزش‎های فرهنگی جدیدی است که بر فرایند تعامل موجود در صحنه‎های اجتماعی و تمدنی حاکم شود و تعامل و عمل را در چارچوب ارزشهای موجود رهبری کند (مشیر زاده،۱۳۸۴ :۲۲۱).
هر چند ژئوپلیتیک به مطالعه روابط متقابل جغرافیا، قدرت سیاست و کنش‎های ناشی از ترکیب آنها با یکدیگر می‎پردازد (حافظ نیا،۳۶:۱۳۸۵). اما امروزه گفتمان آن تابعی از چالش‎های برخاسته از «جهانی شدن‎های اقتصادی»، «انقلاب اطلاع رسانی» و«خطرات امنیتی جامعه جهانی» است (مجتهد زاده،۱۲۸:۱۳۸۱)و بالاخره ژئوپلیتیک انتقادی در جستجوی آشکار کردن سیاست‎های پنهان دانش ژئوپلیتیک است.مباحث ژئوپلیتیک مقاومت و آنتی ژئوپلیتیک از جمله مباحث مهم در پژوهش ها و نوشته‎های مربوط به ژئو پلیتیک انتقادی می‎باشد.این رویکرد توجهش را صرفاً به رویه سلطه ژئوپلیتیک معطوف نداشته بلکه به رویه دیگر ژئوپلیتیک که مقاومت می‎باشد بیشتر توجه می‎کند. و عاشورا به عنوان عالیترین و متعالی ترین صحنه ژئوپلیتیک مقاومت از چنان ماندگاری و جاودانگی برخوردار بوده و هست که امروزه و در قرن بیست و یکم وهزاره سوم نیز توان تحریک و به غلیان در آوردن جنبش‎های مقاومت را دارد. بسیاری از نهضت ها و مقاومت ها در دنیای اسلام و حتی غیر اسلام الگوی مقاومت خود را از عاشورا الهام گرفته اند. (باباخانی،38:1392)
2-3-اندیشه ملی گرایی
ملی گرایی مفهومی‎کاملا سیاسی دارد. این مفهوم به عنوان یک اندیشه و فلسفه سیاسی تلقی می­ شود. اندیشه‎ای که در هر ملتی ریشه در هویت ملی و میهن دوستی آن ملت دارد. در حالی که مفهوم میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند، ناسیونالیسم پدیده ای فلسفی و نوین محسوب می‎شود که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شده است. در این راستا هنگامی‎که جنگ جهانی اول و جنگ‎های بزرگ قبل از آن بیشتر با انگیزه میهن دوستی شروع شده بود، جنگ جهانی دوم حاصل برخورد اندیشه‎های ناسیونالیستی بود.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
ناسیونالیسم به وابستگی مردم یک منطقه که براساس یک احساس مشترک به وجود آمده گفته می­ شود این احساس مشترک ممکن است علل تاریخی، فرهنگی، نژادی، جغرافیایی و غیره داشته باشد. ناسیونالیسم در حقیقت ملاتی است که گروه‎های مختلف را به هم پیوند داده و واحدی به نام ملت را به وجود می‎آورد. (روشن و فرهادیان،242:1385)
میهن دوستی و دلبستگی به هویت میهنی مفاهیم غریزی و کهن هستند. ناسیونالیسم یا ملی گرایی مفهومی‎کاملاً سیاسی است که از سوی اروپای بعد از انقلاب صنعتی به جهان بشری معرفی شد. از نظر واژه شناسی ناسیونالیسم از ریشه ناسی(Nasci)آمده است این واژه لاتین متولد شدن معنی می‎دهد و نظریه تکاملی ایده ناسیونالیسم را تأیید می‎کند.(حافظ نیا و همکاران،210:1389)
اگر ناسیونالیسم بر مبنای برگشت به ارزشهای جاهلی و اساطیری باشد، ارتجاعی محسوب می‎شود و اگر بر مبنای یک احساس انسانی و فرهنگ خلاق باشد، مترقیانه خواهد بود. مفهوم ناسیونالیسم در قرن نوزدهم و بیستم به طور گسترده ای از اروپا به سایر نقاط و از جمله خاورمیانه انتشار یافت. افکار ناسیونالیستی به دلایلی چند در نیمه دوم قرن نوزدهم در خاورمیانه، گسترش یافت.
اول: افتتاح مدارس جدید درمصر، لبنان وسوریه
دوم: اختراع چاپ که به دنبال خود آگاهی از امور سیاسی را افزایش داده و مشوق احیای فرهنگی- ادبی شد.
سوم: تجزیه امپراطوری‎های قدیم که به دنبال خود، خود مختاری گروه‎های ملی را به دنبال داشت.(درایسدل و بلیک،77:1386)
با شروع قرن بیستم ناسیونالیسم به یک قدرت عمده سیاسی در خاورمیانه تبدیل شد و تأثیرات آن زمانی به اوج خود رسید که ناسیونالیسم ترک، عرب، ایرانی و یهود به طور همزمان در این منطقه ظهور کردند، از عوامل اصلی که سبب بروز شکاف و اختلاف در میان شیعیان منطقه خاورمیانه شده، اندیشه‎های ناسیونالیستی پیروان این مذهب در کشورهای مختلف می‎باشد. تنوع نژادی و قومی‎شیعیان ساکن در منطقه خاورمیانه الهام بخش اندیشه‎های ناسیونالیستی در میان آنان گردیده و این امر واگرایی و فقدان وحدت مذهبی در بین آنان را به دنبال دارد. ویژگی عمومی‎ناسیونالیسم تأکید بر برتری هویت ملی بر دعاوی مبتنی بر طبقه، دین و مذهب است و بر این اساس عوامل زبانی، فرهنگی وتاریخی مشترک به همراه تأکید بر سرزمین خاص، هویت بخش گروهی از مردم می‎شود.
بدین ترتیب ایدئولوژی ناسیونالیسم با تأکید بر نژاد و زبان در جهان اسلام که مرکب از انواع زبانها و نژادها ی گوناگون است، یکی از عوامل اصلی واگرایی تلقی می‎گردد. تجارب تاریخی گویای این واقعیت است که حتی پان عربیسم از ادعای نهضت وحدت سراسری اعراب نتوانست در جوامع و کشورهای عربی ایجاد وحدت نماید و طی جنگهای اعراب اسرائیل و با شکست اعراب اعتبار خود را از دست داد. به طوری که در جریان جنگ 1991 آمریکا و متحدین با عراق برخی کشورهای عرب برای آزادی کویت به یک کشور دیگر عرب(عراق)، حمله ور شدند(صفوی،202:1387).
2-4-میهن خواهی
میهن خواهی یا وطن دوستی فلسفه سیاسی ویژه ای نیست، بلکه غریزه ای است که از حس اولیه ی تعلق داشتن به مکان و هویت ویژه ای آن و حس دفاع از منافع اولیه ی فردی در آن مکان ویژه ناشی می‎شود. گونه ی اولیه ی خودنمایی این غریزه کم و بیش در همه ی حیوانات قابل مشاهده است. بیشتر حیوانات محدوده‎های مشخصی را برای جولان دادن و منافع اختصاصی، فردی یا گروهی خود در نظر گرفته و به آن دلبستگی و تعلق می‎یابند و دخالت و تجاوز دیگران را در آن با سرسختی دفع می‎کنند. (مجتهدزاده،70:1381). مفهوم میهن از انگیزه‎های سیاسی دور است و از حد غریزه ی طبیعی خارج نمی‎شود. میهن خواهی یا میهن دوستی تا آن اندازه طبیعی و غریزی است که با تعلقات معنوی انسان درآمیخته و جنبه ی الهی به خود می‎گیرد و به گونه ی مفهوم مقدس خودنمایی می‎کند.
2-5- مفهوم ملت
جمع افرادی که از پیوندهای مادی و معنوی ویژه و مشخصی برخوردار باشند و با مکان جغرافیایی ویژه ای، «سرزمین سیاسی یکپارچه و جداگانه» همخوانی داشته باشند و حاکمیت حکومتی مستقل را واقعیت بخشند، ملت آن سرزمین یا کشور شناخته می‎شوند. بدین ترتیب ملت و ملیت پدیده‎های سیاسی هستند که در رابطه مستقیم با سرزمین واقعیت پیدا می‎کنند و این اصطلاحات در حالی که مباحث سیاسی هستند، جنبه ای کاملاً جغرافیایی به خود می‎گیرند. (مجتهدزاده،65:1381).
در زبان‎های اروپایی واژه ملت از کلمه(natio) مشتق شده و بر مردمانی دلالت دارد که از راه ولادت با یکدیگر نسبت دارند و از یک قوم و قبیله هستند. ملت به مجموعه ای از افراد ساکن در فضای جغرافیایی مشخص و محدود از حیث سیاسی اطلاق می‎شود که بر اساس عوامل و خصیصه‎هایی نظیر تبار، تاریخ، فرهنگ، دین، مذهب، سرزمین، قومیت، زبان و …نسبت به یکدیگر احساس همبستگی می‎کنند و خود را متعلق به یک ما می‎دانند.(حافظ نیا و همکاران،108:1389)