بازار مستغلات ماهیّتاً پر نوسان است و این موضوع با تکیه بر مبانی نظری و داده های بازار مسکن قابل استنباط است. گرین (۲۰۰۲) بیان می کند توسعه بازار مسکن منجر به ادوار تجاری می­ شود و توسعه تجاری از نوسان بخش مسکن تبعیت می کند. بحران های متعدد در بازارهای مالی کشورهای مختلف از جمله بحران پس انداز و وام در امریکا، بحران دهه ۱۹۸۰ در آرژانتین، مشکلات بلند مدت اقتصاد ژاپن که گاهی از آن به نام افسانه زمین یاد می­ شود و بحران­های آسیایی در تایلند، مالزی و کشوهای دیگر از آن جمله است. تردیدی نیست ریشه بحران­های ذکر شده حباب قیمت املاک بوده است که به واقع ریشه در نقل و انتقالات شدید سرمایه به داخل کشور و به ویژه بازار املاک و مستغلات بدون توجه به ظرفیت­های اقتصادی و حاکمیت قوانین و مقررات منطقی و مستدل و نظام انگیزشی قوی داشته است. در مطالعات کیم^[۷] (۲۰۰۰) و مرا و رنوآد^[۸] (۲۰۰۰) تصریح شده که در بحران مالی آسیا بازار دارایی­ های غیر منقول نقش مهمی داشته است. انگیزه­ های تشدید بحران از طرف بخش حقیقی اقتصاد نیز تشدید می­گردید، از جمله می­توان به ساخت و ساز بیش از حد معمول و مورد نیاز اشاره کرد. مطالعات نشان می­دهد نوسان قیمت دارایی­ ها در میان کشورهایOECD تا اندازه قابل توجهی متأثر از تغییرات در بازار مالی و سیاست­های مرتبط بوده است. مطالعات ذکر شده در زمینه ارتباط بازار دارایی­ های غیرمنقول و ادوار تجاری به همراه ارزیابی تلاش سیاست­گذاران در جهت کنترل بحران­ها و وضع قوانین و مقررات شرایط مناسبی برای بررسی فراهم می ­آورد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۲- بیان مسأله

در سال­های ابتدایی هزاره جدید در اکثر کشورهای صنعتی، همچنین در کشورهای در حال توسعه تغییر و تحولات قابل ملاحظه­ای روی داده به طوری که رشد قابل ملاحظه نقدینگی یکی از نشانه­ های آن است. در افق زمانی مشابه، بسیاری از کشورها افزایش­های متوالی در قیمت مسکن را تجربه کرده ­اند. به عنوان مثال رشد قیمت اسمی مسکن در سال­های ابتدایی دهه ۲۰۰۰ در آمریکا (۷٪)، انگلستان (۱۳٪)، ایرلند (۱۲٫۵٪)، کانادا (۷٪)، اسپانیا (۱۴٫۴٪)، هلند (۸٫۷٪) فرانسه (۱۰٪)، استرالیا (۱۲٪)^[۹] و همچنین دیگر کشورهای OECD افزایش شدیدی در قیمت مسکن داشته اند. قیمت مسکن نقش قوی و موثر در متغیرهای اقتصاد کلان بازی می­ کند. آیا قیمت­های مسکن به تقویت فرایند انتقالی پولی از مازاد نقدینگی به متغیرهای کلان کمک می­ کند؟ و به طور خاص­، آیا نقدینگی جهانی به قیمت­های مسکن سرازیر می­ شود؟ (بلک، ارس و ستزر، ۲۰۰۸)^[۱۰] حال سوالی که مطرح می­ شود این است که آیا رشد نقدینگی می ­تواند عامل افزایش قیمت مسکن باشد؟
بحران اقتصادی که هم اکنون کشورهای صنعتی را به شدت تحت تأثیر قرار داده و دامنه آن به اکثر کشورهای در حال توسعه رسیده با سرایت به مؤسسات بزرگ مالی، تبدیل به بحرانی فراگیر در بازارهای مالی شده و کاهش شدید قیمت سهام و سقوط بازارهای بورس را به همراه داشته است. ورشکستگی برخی بانک­ها و نهادهای مالی که نتیجه طبیعی این فرایند است موجب اضطراب و نگرانی در بازارهای مالی و کاهش شدید اعتبارات، رکود اقتصادی و افزایش بیکاری شده است. در چنین وضعی، خانوارها نسبت به آینده اقتصادی نگران­تر می­شوند و سطح مصرف خود را به سرعت کاهش می­ دهند که این امر، تقلیل سطح فروش و کاهش سود بنگاه­های اقتصادی را به دنبال داشته و زمینه را برای کاهش سرمایه گذاری و افزایش بیکاری فراهم می ­آورد و در یک کلمه بحران اقتصادی را تشدید می­ کند. علت اصلی بحران اخیر را باید در سه حوزه جستجو کرد؛ رونق کاذب بازار مسکن آمریکا، نوآوری­های مالی در اعطای وام­های رهنی پرخطر و فقدان نظارت کافی بر عملکرد بازارهای بورس و مؤسسات بزرگ مالی و سفته­بازان در بازار جهانی سرمایه (درخشان، ۱۳۸۷).
نقدینگی مهمترین متغیر پولی در اقتصاد کلان است که از طریق تعاملات حاکم بر تولید ناخالص ملی و سرعت گردش پول و نوسانات سطح عمومی قیمت­ها در معادله­ای موسوم به تئوری مقداری پول تعیین می­ شود. آنچه مسلم است هرچه بازارهای پولی یک کشور گسترده­تر و عمیق­تر باشند، نهادهای تأثیرگذار بر نقدینگی نیز بیشتر خواهد بود. در حال حاضر نهادهای اثرگذار بر نقدینگی، بانک مرکزی، بانک­های دولتی و غیردولتی و مؤسسات اعتباری غیر بانکی (مردم و دولت) می­باشند. اگرچه نقدینگی در فضای اقتصادی مبتنی بر تولید، فی نفسه عامل مثبت تلقی می­ شود اما در شرایطی که افزایش آن هیچ تناسبی با تولید ملی نداشته باشد، به تعبیر سنتی زمینه ساز ایجاد پول بدون پشتوانه یا پول سوزان است که به طور خودکار ارزش چنین پولی کاهش خواهد یافت. نقدینگی شامل دو جزء پول و شبه پول است. رشد بی رویه نقدینگی باعث رشد سریع تقاضا برای کالاها و خدمات شده و چون در کوتاه مدت عرضه کالا و خدمات محدود است این امر منجر به ایجاد تورم در اقتصاد می­ شود. کنترل حجم نقدینگی هدف نهایی کشورها برای رسیدن به اهداف کلان اقتصادی مثل ایجاد رشد تولید ناخالص داخلی، کنترل تورم، ایجاد موازنه در پرداخت­های خارجی، حفظ ارزش داخلی پول و ایجاد اشتغال است. در واقع کنترل نقدینگی به عنوان وسیله­ای برای رسیدن به اهداف کلیدی اقتصاد کلان است. بدین منظور حجم نقدینگی به گونه ­ای تعیین می­ شود که با حمایت از رشد تولیدات داخلی در حد ظرفیت­های تولیدی از بروز تورم جلوگیری نماید.
نقدینگی با انگیزه­ های متفاوتی وارد بازار مسکن می­ شود. بخشی از نقدینگی به انگیزه کسب و عایدی سرمایه و استفاده از تغییرات احتمالی قیمت مسکن و سایر دارائی­های جایگزین و بخش دیگری از آن تحت تأثیر تقاضای خانوارها برای تامین تقاضای سرپناه وارد بازار می­شوند. در مقابل تقاضای نقدینگی مربوط به وجه سوداگری مسکن تحت تاثیر چند عامل قرار می­گیرد:
ـ تغییر در ترکیب دارائی خانوارها در اثر ریسک و بازدهی
ـ انتظارات قیمتی در بازار دارائی
نوسان و نقل و انتقال شدید حجم نقدینگی در بخش مسکن یکی از معضلات این بخش است. در ابتدا منابع عظیم مالی، بنا به دلایل مختلفی که به طور عمده ناشی از رشد نقدینگی در سطح کلان است، به سوی بخش مسکن و به صورت تقاضای سوداگرانه سوق می­یابند. در شرایط فقدان الگوها و کانال­های متشکل، ورود نقدینگی به تدریج حالت هجمه­ای به خود می­گیرد. از آنجایی که فعالیت­های سوداگرانه تابع قانون بازده نزولی سود نیستند، سود در بخش مسکن همچنان بالا می­ماند، تا زمانی که اضافه عرضه در بخش به یکباره انتظارات را نسبت به سودآوری این بخش تغییر داده، منابع مالی را از بخش مسکن خارج کرده و بخش مسکن و به تبع آن اقتصاد کشور را با رکود مواجه می­سازد. به این ترتیب فعالیت­های سوداگرانه در بخش مسکن موجب افزایش قیمت آن و افزایش قیمت، موجب تغییر انتظارات و پیآمد آن افزایش بیشتر قیمت می­ شود. این روند به همین صورت ادامه پیدا می­ کند، تا ناگهان بر اثر ازدیاد عرضه و فقدان تقاضای غیر سوداگرانه انتظارات معکوس شود و بخش مسکن وارد رکود شود. به دلیل اینکه بخش مسکن دارای بیشترین ارتباط پیشین با بخش­های اقتصادی است، با رکود بخش مسکن مجموعه اقتصاد به سمت رکود گسترده پیش خواهد رفت. مسئله مهم­تر آن­که ورود و خروج نقدینگی با حداقل شفافیت همراه است و همین عامل می ­تواند فرایند تصحیح انتظارات در بازار را مختل سازد. اختلال در انتظارات موجب می­ شود که فرایند تصحیح خودکار انتظارات مدت زیادتری به طول می­انجامد و همین امر شدت نوسانات را افزایش می­دهد. با کانالیزه شدن جریان نقدینگی به سمت بازار مسکن، نهادهای سیاست­گذار به سادگی می­توانند از این بازار به عنوان ابزار کنترلی نوسانات استفاده کنند ( یزدانی، ۱۳۸۲).
بدین ترتیب مطالعه حاضر نقش نقدینگی به عنوان یکی از مهم­ترین عوامل موثر بر قیمت مسکن را در کشورهای OECD و ایران مورد بررسی قرار می­دهد و ارتباط نقدینگی و قیمت مسکن را در کشورهای ذکر شده تجزیه و تحلیل می­ کند.

۱-۳- ضرورت انجام تحقیق

یکی از عوامل اصلی رشد جهشی قیمت مسکن، تقاضای سرمایه­ای مسکن است که خود ریشه در مشکلات ساختاری اقتصاد کلان از جمله رشد شتابان نقدینگی و عدم ظرفیت­پذیری سایر بخش­های اقتصادی برای جذب این نقدینگی دارد. در ادبیات اقتصادی نیز همواره از ویژگی بخش مسکن به عنوان ضربه گیر اقتصاد یاد شده است. در واقع می­توان ادعا کرد که بخش مسکن به نوعی هزینه سایر بخش­های اقتصادی را به ویژه به دلیل عدم وجود ظرفیت­های مناسب جذب کامل می ­پردازد.
تحت این شرایط و تا زمانی­که جذب نقدینگی موجود در سایر بخش­های اقتصادی همچون بازار سرمایه، بانک­ها و صنعت گسترش یابد، مسأله­ای که فراروی سیاست­گذاران بخش مسکن قرار می­گیرد این است که چگونه می­توان این هزینه را به حداقل رساند و یا در کنار آن تدابیری اتخاذ شود تا فرصت­هایی در جهت افزایش ظرفیت­های تولید و سرمایه ­گذاری و به عبارت دیگر افزایش عرضه مسکن ایجاد کرد که خود می ­تواند آثار ضد تورمی داشته باشد و یا به عبارت دیگر جهت کنترل قیمت مسکن چه سیاست­هایی مناسب است؟
۱-۴- فرضیه ­های تحقیق

• • رشد نقدینگی بر افزایش قیمت مسکن در کشورهای مورد مطالعه اثر مثبت دارد.

۱-۵- اهداف اساسی از انجام تحقیق

• • بررسی نظریه­ های پیرامون ارتباط نقدینگی و قیمت مسکن و تحلیل شواهد تجربی

• • بررسی و تحلیل روند نقدینگی، قیمت مسکن و متغیرهای مرتبط

• • بررسی و تحلیل مقایسه­ ای ارتباط رشد نقدینگی و نوسانات قیمت مسکن بر مبنای شاخص­ های مرکزی و پراکندگی

• • تخمین تابع قیمت مسکن و برآورد ضرایب و کشش­ها

• • ارئه توصیه­ها و پیشنهادات

۱-۶- روش انجام پژوهش
این مطالعه یک تحقیق تحلیلی – توصیفی است و به دنبال بررسی اثر نقدینگی بر نوسان قیمت در بازار مسکن می‌باشد. روش انجام تحقیق حاضر به­ صورت کتابخانه­ای و جستجوی اینترنتی می­باشد. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش، روش کمی و در قالب مدل­های اقتصاد سنجی داده ­های پانلی^[۱۱] بوده و طی دوره ( ۲۰۰۹-۱۹۸۰ ) برای ایران و گروهی از کشورهای توسعه یافته (OECD) می­باشد که نوسانات قیمت مسکن در دهه اخیر در آن­ها بیشتر از بقیه کشورها به چشم می­خورد. همچنین در این مطالعه برای انجام محاسبات و تحلیل­های تجربی و تخمین مدل­های اقتصادسنجی از نرم افزارهای کامپیوتری از جمله Eviews استفاده خواهد شد. به منظور جمع­آوری آمار و اطلاعات مورد نیاز در این مطالعه از منابع داده ­های داخلی و خارجی از جمله بانک مرکزی، مرکز آمار، OECD.Stat Extracts ، UNDATA^[12]، ^[۱۳] WDI استفاده خواهد شد.
۱-۷- تعریف واژه‌ها و اصطلاحات
شاخص قیمت مسکن (HPI)^[14]: معیاری برای برای اندازه‌گیری تغییرات قیمت است زیرا به خوبی قیمت فروش یک واحد مسکونی را بیان می‌کند. این بدان معنی است که این شاخص برای فروش ترکیبی از واحدهای مسکونی کنترل می‌شود. تغییرات در HPI بوسیله فروش واحدهای مسکونی مشابه به قیمتی بالاتر یا پایین‌تر تعیین می‌شود نه اینکه بوسیله قیمت واحدهای مسکونی خیلی گران یا ارزان در بازار تغییر کند. اگر قیمت گران‌ترین واحد مسکونی به سرعت افزایش یابد بر خلاف واحد مسکونی که در میان این شاخص قرار دارد، شاخص HPI از این تغییر چشم‌پوشی خواهد کرد و در واقع این افزایش و کاهش در قیمت را اظهار نخواهد کرد.
در طی دوره مورد بررسی قیمت مسکن در اکثر کشورهای منتخب دارای رشد صعودی همراه با نوسان و مدل پلکانی بوده است که در برخی از سال­ها با رشد شدید قیمت بسیار بالاتر از تورم عمومی و در برخی سال­های دیگر باثبات و کاهش نسبی قیمت همراه بوده است. به­علاوه، افزایش قیمت در بازار مسکن نیز همانند بازار سایر کالاها به منزله­ی علامتی برای تولید کننده برای تولید بیشتر و کسب سود است. البته این افزایش قیمت زمانی تأثیر عملی خود را بر جای می­ گذارد که بالاتر از نرخ تورم و افزایش سطح عمومی قیمت­ها باشد.
نقدینگی: مهمترین متغیر پولی در اقتصاد کلان است که از طریق تعاملات حاکم بر تولید ناخالص ملی، سرعت گردش پول و نوسانات سطح عمومی قیمت­ها در معادله­ای موسوم به تئوری مقداری پول تعیین می­ شود. آنچه مسلم است هر چه بازارهای پولی یک کشور گسترده­تر و عمیق­تر باشند نهادهای تاثیرگذار بر نقدینگی نیز بیشتر خواهد بود.
اجزای تشکیل دهنده نقدینگی (m₂) پول و شبه پول است. پول شامل؛ اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و سپرده­های دیداری بخش غیردولتی نزد بانک­ها و موسسات اعتباری غیر بانکی می­باشد. شبه پول شامل سپرده­های غیر دیداری مدت­دار بخش غیردولتی نزد بانک­ها و موسسات اعتباری غیربانکی می­باشد. شبه پول و سپرده­های مدت دار که حاصل رشد گسترده پول مبتنی بر شوک­های نقدینگی (مازاد پول یا اعتبار که سازگار با ثبات قیمت در بلندمدت نباشد را شوک نقدینگی می­گویند)، یکی از عوامل تحریک کننده قیمت مسکن است که به نوسان قیمت مسکن و بی­ثباتی مالی منجر می­ شود. در این زمینه به جریان انداختن حجم پول متناسب با نیاز واقعی جامعه و برقراری حجم نقدینگی به مقدار و بصورت مطلوب از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. مهمترین تئوری از رابطه مثبت بین نقدینگی و قیمت های دارایی و حباب­های قیمت مسکن و دارایی، تئوری پول گرایان می­باشد.^[۱۵]
بحران مالی: واژه بحران مالی به وضعیتی اطلاق می­ شود که درصد قابل توجهی از ارزش برخی دارایی­ ها به صورت غیر منتظره از دست برود. سوابق تاریخی نشان می­دهد که بسیاری از بحران­های مالی ناشی از بحران در شبکه بانکی بوده که نهایتاً به رکود اقتصادی و بحران بیکاری منجر شده است. فروپاشی حباب­های مالی، بحران­های ناشی از نرخ ارز و ناتوانی در پرداخت بدهی­های سنگین خارجی نیز مصادیقی از بحران­های مالی محسوب می­ شود.
Panel data: در داده‌های پانل (تابلویی)،‌ واحد مقطعی یکسان (برای مثال یک خانواده یا یک بنگاه یا یک ایالت) طی زمان بررسی و سنجش می‌شوند. به طور خلاصه، این داده‌ها دارای ابعاد فضایی (مکانی) و زمانی‌اند (گجراتی، ۱۳۸۵، ۱۱۴۱).
نام‌های دیگری برای داده‌های تابلویی وجود دارد، از قبیل داده‌های ترکیبی (ترکیبی از مشاهدات سری زمانی و مقطعی)، ترکیبی از داده‌های مقطعی و سری زمانی، داده‌های میکروپانل، داده‌های طولی (مطالعه زمانی یک متغیر یا گروهی از موضوعات)، تحلیل تاریخ حادثه (برای مثال، مطالعه‌ی حرکت سوژه‌ها طی زمان در حالات و یا شرایط متوالی).
فصل دوم
مبانی نظری
و
پیشینه تحقیق
۲-۱- مقدمه
نوسانات قیمت مسکن در برخی از کشورها، از جمله ایران، طی دو دهه­ اخیر یکی از چالش­های اساسی بازار مسکن و اقتصاد کشور بوده است، به طوری که در یک دوره افزایش قابل ملاحظه در قیمت مسکن به وجود آمده و در دوره­ دیگر کاهش و یا ثبات نسبتاً زیاد و فراگیر بر قیمت مسکن حاکم می­ شود که به تبع آن تحولات قابل ملاحظه­ای در بخش مسکن و در نهایت در کل اقتصاد پدیدار می­ شود. افزایش شدید قیمت مسکن و بروز شوک­های ادواری قیمت مسکن در کشورهای مختلف، و به ویژه در ایران، پدیده­ای بسیار گسترده و پیچیده و فراتر از موضوعی صرفاً محدود و درون بخشی است. اثرات اقتصادی و تبعات اجتماعی افزایش شدید قیمت مسکن و یا نوسان شدید آن دارای ابعاد بسیار گسترده­ای است که به صورت ویژه­ای توجه سیاست­گذاران اقتصادی را به خود معطوف می­سازد (قلی­زاده، ۱۳۸۹).
قیمت مسکن نقش قوی و موثر در متغیرهای اقتصاد کلان بازی می­ کند. آیا قیمت­های مسکن به احیاء فرایند انتقالی پولی از مازاد نقدینگی به متغیرهای کلان کمک می­ کند؟ و به طور خاص­تر، آیا نقدینگی جهانی به قیمت­های مسکن سرازیر می­ شود؟ (بلک، ارس و ستزر، ۲۰۰۸)^[۱۶]حال سوالی که مطرح می­ شود ایست که آیا رشد نقدینگی می ­تواند عامل افزایش قیمت مسکن باشد؟
در این فصل ابتدا به بررسی مکانیزم تعیین قیمت و فرایند آن در بخش مسکن توضیح داده می­ شود. سپس مهم‌ترین عوامل مؤثر بر قیمت مسکن و اهمیت نقدینگی در بخش مسکن تشریح خواهد شد. در ادامه، تغییرات نقدینگی و انگیزه­ های ورود آن به بخش مسکن بر اساس مبانی‌نظری مورد بررسی قرار می­گیرد و در پایان اهم مطالعات تجربی داخلی و خارجی در این زمینه معرفی می­ شود.
۲-۲- مکانیزم تعیین قیمت در بازار مسکن
بر طبق مکانیزم تعیین قیمت در بازار، قیمت مسکن از برابری عرضه و تقاضای موثر مسکن تعیین می­گردد. بدین معنا که هر گونه تغییر مکان در تقاضای موثر مسکن یا عرضه بر اثر عوامل غیر قیمتی به تغییر قیمت مسکن منجر می­ شود. برای روشن شدن مطلب، قیمت­ گذاری مسکن در دوره کوتاه­مدت و بلندمدت مورد بررسی قرار می­گیرد.
۲-۲-۱-قیمت مسکن در کوتاه­مدت: همانطور که نمودار (۲-۱) نشان می­دهد در کوتاه­مدت عرضه مسکن ثابت و یا بدون کشش بوده، بدین مفهوم که عرضه آن به صورت خط عمودی است، زیرا فرصت کافی و ظرفیّت مناسب برای تغییرات بنیادی در برنامه تولید مسکن وجود ندارد به گونه ­ای که بتواند تغییرات قابل توجه در ذخیره مسکن ایجاد نماید. عرضه مسکن نوساز سهم بسیار اندکی از کل ذخیره مسکن را به خود اختصاص داده (معمولاً در اغلب کشورها کمتر از ۵%) و تغییر در عرضه مسکن نوساز در واکنش به تغییر در قیمت مسکن بسیار اندک و قابل چشم پوشی خواهد بود. در اینجا تغییرات تقاضای موثر عامل تعیین کننده قیمت می­باشد. ازطرف دیگر تقاضای موثر خود به دو جزء تجزیه می­ شود، یکی تقاضای عادی مسکن (D_n) که ناشی از نیاز به سرپناه بوده و دیگری تقاضای سفته­بازی مسکن ( D_s).
۱) عوامل تعیین کننده تقاضای بورس­بازی مسکن: افراد مسکن را به­عنوان یکی از سرمایه ­گذاری­های سودآور (دارایی واقعی) همانند طلا، ارز، اوراق قرضه، سهام شرکت­ها و نقدینگی در سبد دارایی^[۱۷]خود وارد می­ کنند، که با بازدهی و درجه ریسک همراه است. اما تفاوت عمده­ای بین دارایی­ های فیزیکی و مالی وجود دارد. ارزش دارایی­ های فیزیکی همانند مسکن به موازات تغییر سطح عمومی قیمت­ها دچار تغییر و تحول می­گردد در حالیکه ارزش اسمی برخی از دارایی­ های مالی نظیر سپرده بانکی یا اوراق مشارکت در ایران تغییر نمی­یابد.
اغلب بحث می­ شود که در کشورهای در حال توسعه تامین مالی کسری بودجه دولت از طریق مالیات تورمی بصورت استقراض از بانک مرکزی (انتشار پول) صورت می­گیرد که در این صورت دارندگان نقدینگی پول به میزان منابع حقیقی که دولت کسب می­ کند، قدرت خرید واقعی نقدینگی خود را از دست داده و این روند تورمی اگر با انتظارات مردم هم­جهت باشد، سطح عمومی قیمت­ها به افزایش خود ادامه می­دهد و آن­ها رفتار اقتصادی خود را بر اساس اوضاع جدید اقتصادی تطبیق می­ دهند. بدین مفهوم که بالا رفتن تورم انتظاری افراد را وادار به تقلیل میزان نقدینگی خود و افزایش سرعت گردش پول می­ کند و بعلاوه بالا رفتن سطح عمومی قیمت­ها نرخ بهره واقعی را تا حدود زیادی تنزل می­دهد که خود باعث تغییرات در ترکیب سبد دارایی­ های افراد می­ شود و آنها سعی خواهند کرد از نگهداری دارایی­ های مالی اجتناب کرده و حتی­الامکان دارایی­ های واقعی را نگهداری کنند که قیمت آن­ها به موازات افزایش سطح قیمت­ها بالا می­رود. بدین جهت، مسکن در دوران تورم و یا عدم جذابیت بازارهای مالی، آماج فعالیت­های سفته­بازی قرار می­گیرد و جنبه­ های روانی تورم، افراد را وادار می­ کند دارایی­ های کاغذی خود را با مسکن معاوضه کنند و بدین طریق قدرت خرید واقعی خود را حفظ نمایند. در نتیجه رابطه مثبت بین انگیزه­ های بورس­بازی مسکن و افزایش نقدینگی جامعه ناشی از کسری بودجه دولت وجود دارد.
۲) تقاضای معمولی مسکن D_N در کوتاه­مدت تابعی از سطح درآمد و پس­انداز سرانه و میزان تسهیلات اعتباری می­باشد. از آنجا که در کوتاه­مدت تغییرات در سطح درآمد سرانه کند و بطئی است، بنابراین تغییرات شدید قیمت مسکن تنها ناشی از تغییرات در تقاضای بورس­بازی یا دیگر عوامل می­باشد.
۲-۲-۲- قیمت مسکن در بلندمدت: منحنی عرضه مسکن در بلندمدت نسبتاً باکشش بوده، بدین معنا که با توجه به قیمت بازار مسکن انگیزه سودآوری باعث تغییر و تحول در ساخت و ساز مسکن در بلندمدت (بیش از یکسال) می­ شود. تغییرات در هزینه تولید مسکن از قبیل مصالح ساختمانی، دستمزدها و قیمت زمین، موجب جابجایی منحنی عرضه گردیده و تابع تقاضا در بلندمدت صرفاً تحت تاثیر عوامل ساختاری از قبیل رشد جمعیت و درآمد سرانه واقعی قرار می­گیرد. بدین ترتیب تغییر مکان منحنی­های عرضه و تقاضا در بلندمدت تحت تاثیر عوامل فوق، نوساناتی را در بازار مسکن ایجاد می­ کند.
نمودار (۲-۲) تعیین قیمت مسکن در بلندمدت را نشان می­دهد. وقتی عرضه دارای کشش بیشتری باشد، در صورت ثابت بودن سایر عوامل انتظار بر آن است که قیمت مسکن به سمت پایین کاهش یابد و افزایش بعدی در تعداد و یا مساحت واحدهای مسکونی فروش رفته به وجود آید. در این صورت قیمت مسکن در اثر شوک تقاضا در بلندمدت افزایش کمتری خواهد یافت و میزان افزایش در میان­مدت و به ویژه کوتاه­مدت بسیار بیشتر است. زیرا در بلندمدت کشش قیمتی عرضه بسیار بیشتر است و با افزایش قیمت مسکن تولید نیز افزایش یافته و افزایش تولید بخشی از فشارهای شوک تقاضا را کاهش داده و قیمت تعادلی مسکن در سطح پایین­تری قرار می­گیرد.

نمودار ۲-۲: واحدهای تولید شده مسکن در بلندمدت نمودار ۲-۱: واحدهای تولید شده مسکن در کوتاه­مدت

۲-۹ تعریف سیاست
اقدام یا فعالیتی است که بدان وسیله برای حل مسأله تضاد و عدم اطمینان اعمال قدرت می شود . اقتصاددانان همواره با کل زنده، با جمعیت، ملت، دولت، دولتها و … آغاز می کنند و همیشه به کشف معدودی از مناسبات عام، مجرد و تعیین کننده نظیر تقسیم کار، پول، ارزش و غیره می رسند و همین که این مقولات کم و بیش پرورده و منتزع شد، شروع می کنند به ساختن دستگاه های اقتصادی که از مفاهیم بسیط نظیر کار، تقسیم کار، نیاز و ارزش مبادله ای شروع و به دولت، و مبادله بین ملتها و بازار جهانی ختم می شود.( مارکس ۱۳۶۳، ۲۶)

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سیاست یک برنامه عملی است، به بیان دیگر نحوه اجرای هدف را بیان می کند و حوزه رفتار مسئولان اجرایی سازمان را تعیین می کند و در عین حال وسیله ای مؤثر برای کنترل عملیات است.(کرمی۱۳۸۰، ۱۶۴)
سیاست یعنی کاربرد قدرت به منظور اعمال نفوذ بر فرایند تصمیم گیری برای رسیدن به نتیجه.(ال دفت^[۲۲] ۱۳۷۷، ۷۹۳)
سیاست ها به سه دسته کلی تقسیم می شوند :

1. 1. سیاستهای اساسی

1. 1. سیاستهای کلی

1. 1. سیاستهای واحدی

سیاستهای اساسی مبنای سیاستهای کلی بوده و سیاستهای کلی نیز مبنای سیاستهای واحدی می باشند. سیاستهای اساسی توسط مدیر عالی سازمان و سیاستهای کلی و واحدی توسط مدیران بخش های استراتژیک اتخاذ می شوند. اگر سیاستهای سازمانی تدوین نشوند، مدیران بطور سلیقه ای عمل کرده و سازمان با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد. سیاستها انتخاب مدیران را محدود می کنند و به عنوان راهنمای عمل مورد استفاده قرار می گیرند.(کرمی۱۳۸۰، ۱۶۴)
۲-۹-۱ سیاست سازمانی
سیاست سازمانی عبارت است از راهنما و حدودی که تصمیمات آتی در محدوده آن اتخاذ می شود. (کرمی۱۳۸۰، ۱۷۴)
سیاست سازمانی شامل فعالیتهایی می شود که در جهت کسب، تقویت یا مورد استفاده قرار دادن قدرت یا سایر منابع مورد استفاده قرار می گیرد. وقتی سازمان با پدیده عدم اطمینان و اختلاف نظر اعضاء روبرو شود، می تواند بوسیله سیاست سازمانی به هدف یا نتیجه مورد نظر برسد.(ال دفت ۱۳۷۷، ۷۹۳)
۲-۹-۲ سیاستهای تشویقی برای افزایش فروش
شرکتها در تعیین هدفهای مبتنی بر اجرای سیاستهای تشویقی فروش به شیوه های مختلف عمل می کنند. امکان دارد شرکت فروشنده از سیاستهای تشویقی مبتنی بر افزایش مصرف استفاده کند تا در کوتاه مدت فروش را بالا ببرد و بتواند برای دوره بلندمدت بر سهم بازار بیفزاید، امکان دارد شرکت فروشنده برای تأمین چنین هدفی مصرف کنندگان را تشویق و ترغیب به خرید و آزمودن یک محصول جدید نماید، بکوشد مصرف کنندگان را از محصولات شرکتهای رقیب فراری دهد، آنها را تشویق به خرید و انباشتن محصولی کند(که از نظر مراحل زندگی) به حالت اشباع رسیده است، یا اینکه به مشتریان وفادار پاداش و جایزه بدهد و کماکان آنها را حفظ نماید. شرکتهایی که هدف خود را اجرای سیاستهای تشویقی تجاری تعیین کرده است، درصدد انجام فعالیتهای زیر برمی آید :
از خرده فروشها و واسطه ها می خواهد اقلامی جدید از کالا خریداری کنند و بر میزان موجودیهای خود بیفزایند. آنها را وا می دارد که درباره محصول جدید تبلیغ کنند و در قفسه های فروشگاه ها فضای بیشتری را به آنها اختصاص دهند و نیز از آنها می خواهد این محصولات را پیشاپیش بخرند. شرکتی که درصدد تأمین هدفهای مبتنی بر تقویت نیروی فروش می گذارد، از نیروی فروش می خواهد برای محصول کنونی یا جدید حمایتهای بیشتری بنماید یا اینکه از فروشندگان می خواهد با مشتریان جدید قراردادهایی ببندند. اغلب افزایش فروش(اجرای سیاستهای تشویقی فروش) همراه با تبلیغ یا فروش شخصی انجام می شود. در اجرای سیاستهای تشویقی مصرف، شرکت باید درباره محصول تبلیغ نماید و آگهی های بازرگانی را به گونه ای تهیه کند که از کشش و جذابیت بیشتری برخوردار باشد. در اجرای سیاستهای تشویقی تجاری و مبتنی بر نیروی فروش باید به گونه ای عمل شود که خرده فروشی ها و نیروهای فروش از فرآیندهای فروش شخصی شرکت حمایت نمایند. بطور کلی، سیاستهای تشویقی فروش باید حول محور تقویت رابطه با مصرف کننده بچرخد. شرکت به جای تلاش در راه افزایش فروش در کوتاه مدت با عرضه محصولی با نام و نشان تجاری جدید و جذب مصرف کنندگان به کالای مذبور، باید بکوشد پایگاه محصول را در بازار تقویت کند، با مصرف کنندگان رابطه بلندمدت ایجاد نماید و آن را تقویت کند. بازاریاب ها مواظب هستند که در تعیین قیمت، عجله نکنند و قیمت را از این دیدگاه تعیین می کنند که بتوانند در سایه افزایش فروش رابطه ای محکم با مصرف کننده بوجود آورند.(کاتلر و آرمسترانگ ۱۳۸۴، ۷۳۰)
۲-۱۰ تعریف مشتری
مشتری کسی است که خواستهای خود را برای ما به ارمغان می آورد و وظیفه ما است که این خواستها را سودمندانه پاسخ دهیم. سودمند برای مشتری و برای ما.(کاتلر وآرمسترانگ ۱۳۷۹، ۴۸)
مشتری کسی است که خواستهای خود را به سازمان یا شرکت عرضه می نماید.(کاتلر ۱۳۸۳، ۵۶)
مشتری کسی است که ارزش را به حداکثر می رساند. (کاتلر ۱۳۸۳، ۶۹)
۲-۱۱ شناسایی مشتری
برای پاره ای از سازمانها استفاده کننده نهایی از کالا و خدمات، خواه افراد باشند یا دیگر سازمانهای صنعتی و بازرگانی، مشتری به حساب می آیند.(رضایی نژاد ۱۳۷۷، ۲۰)
۲-۱۲ تعریف رضایت مشتری
محققان رضایت مصرف کننده را به طرقی مختلف تعریف می کنند. بعضی از تعاریفی که از رضایت مشتری فراهم می شوند، با هم سازگارند و در بعضی از موارد، تعاریف با یکدیگر هم پوشانی داشته اما در بعضی موارد خاص، ناسازگار و ناهماهنگ می باشند. اما وقتی در کل بررسی می کنیم، در همه تعاریف سه قسمت کلی مشخص می گردد که عبارتند از :
رضایت خریدار یک پاسخ است.(پاسخی احساسی یا پاسخی شناختی)
پاسخ ها در ارتباط با عوامل خاصی می باشد.(انتظارات، محصولات، تجربه خرید و غیره)
پاسخ ها در زمان های خاصی رخ می دهد.(بعد از خرید، بعد از انتخاب و یا براساس تجربیات اندوخته شده)
این سه گروه کلی، ماهیت تمام تعریف های موجود را دربرمی گیرد. بنابراین رضایت احساس مثبتی است که در هر فرد پس از استفاده از کالا یا دریافت خدمات ایجاد می شود. اگر کالا یا خدمت دریافت شده از جانب مشتری، هم سطح انتظارات ارزیابی شود، در او احساس رضایت ایجاد می شود. در صورتیکه سطح خدمت یا کالا بالاتر از سطح انتظارات مشتری باشد، موجب ذوق زدگی مشتری و چنانچه سطح خدمت و کالا پایین تر از سطح انتظارات مشتری باشد، منجر به نارضایتی اش خواهد شد.(مسعودی ۱۳۸۲، ۳۵)
معیاری از چگونگی عملکرد کلی سازمان در رابطه با مجموعه انتظارات مشتری می باشد. اگر بخواهیم اعمال اندازه گیری رضایت مشتری دارای حداکثر ارزش و اعتبار باشد، باید واقعیات زیر را شناسایی کنیم: اولویتهای مشتری، عملکرد خود شما، عملکرد شما نسبت به اولویتهای مشتری هایتان، عملکرد شما نسبت به عملکرد رقبایتان، اولویتهایی برای بهبود.(هیل^[۲۳] ۱۳۸۴، ۳۴)
۲-۱۲-۱ فرایند جلب رضایت مشتری
نمودار( ۲-۳ ) فرایند جلب رضایت مشتری(مسعودی ۱۳۸۲، ۳۶)
۲-۱۲-۲ خدمات
عبارت است از تأمین نیازهای انسان از طریق تسهیل روش های ویژه با توجه به نگهداری سیستم های زنده و یا غیرزنده و یا توجه به نیازهای اشرافی انسان. چهار ویژگی اصلی خدمات به شرح زیر است:
ناملموس بودن: خدمات ناملموس اند یعنی نمی توان آنها را لمس کرد و احساس نمود.
نامشابه بودن و ناپیوستگی: کیفیت خدمات اغلب متفاوت و ناپیوسته است. خدمات وابسته به افرادی است که آن را ارائه می دهند. به همین دلیل کیفیت آنها متغیر است. چون افراد قابلیت های گوناگون و حتی عملکردی متفاوت دارند.
تفکیک ناپذیری: سومین اختلاف بین خدمات و محصولات که با عامل دوم نیز ارتباط دارد، تفکیک ناپذیری خدمات است. در اغلب موارد مصرف کنندگان نه می توانند و نه می خواهند خدمت را از ارائه دهنده آن و وضعیت و شرایط دریافت خدمات جدا سازند.
غیرقابل ذخیره بودن: ذخیره خدمات با محصولات متفاوت است. ذخیره موجودی حتی در مورد محصولات نیز دشوار است زیرا بعضی از آنها ضایع می شوند و برای حمل و نقل آنها نیز باید هزینه هایی متحمل شد. در مورد خدمات هزینه ذخیره و نگهداری یک خدمت برابر است با هزینه کسی که خدمت ارائه می دهد بعلاوه هر نوع وسیله مورد نیاز او برای ارائه خدمت.(روان بد ۱۳۷۷، ۱۱)
خدمات همراه کالا از عناصر خط مشی کالا است. کالایی که شرکت به بازار عرضه می کند معمولاً با مقداری خدمات همراه است. خدمات ممکن است جزء بزرگ یا کوچکی از کالا را تشکیل دهند. در حقیقت یک کالا می تواند از یک کالای محض تا خدمات محض متغیر باشد. خدمات همراه کالا، توسط شرکت هایی که هر روز بر تعدادشان اضافه می شود، به عنوان یک ابزار اصلی برای دستیابی به مزیت رقابتی مورد استفاده قرار می گیرند.(کاتلر و آرمسترانگ ۱۳۷۹، ۳۶۵)
خدمت خوب به مشتری، موجد موفقیت حرفه ای است. معمولاً هزینه اعتبار نزد مشتریان فعلی شرکت، کمتر از جلب مشتریان جدید یا متقاعد کردن مشتریان از دست رفته است. شرکت هایی که همراه کالا خدمات خوبی را به مشتریان خود عرضه می کنند، معمولاً از رقبایی که در همین زمینه برخوردی ضعیف می گیرند، پیشی می گیرند. شرکت هایی که دارای خدمات بهتری هستند، هم قیمت فروش بالاتری دارند، هم از رشد سریعی برخوردارند و هم سود بیشتری به چنگ می آورند. بنابراین باید در باره خط مشی های خدماتی خود با دقت تمام بیندیشند. (کاتلر و آرمسترانگ ۱۳۷۹، ۳۶۵)
۲-۱۳ میزان تولید
موضوعی که پیش روی ماست، تولید مادی است. تولید فقط به وسیله ابزار تولید، کار متراکم شده درگذشته و سرمایه ممکن است.(مارکس ۱۳۶۳، ۹)
تولید^[۲۴] در لغت به معنای ایجاد کردن، ساختن، آفرینش، درست کردن، صناعت و به وجود آوردن است. لکن از نظر اقتصادی به معنای ایجاد تغییرات در منابع خام و اولیه موجود و تبدیل آن به صورت محصولات(اعم از کالاها و خدمات) به منظور رفع احتیاج است، یا هر نوع دخل و تصرف و تغییر شکل است که بشر در محیط پیرامون خود برای ارضای نیازهایش اعمال می کند. این تغییرات و عملیات در مواد اولیه و محیط اطراف باعث ایجاد ارزش اضافی یا افزوده^[۲۵] در کالاها و خدمات می شود.(کاظمی ۱۳۸۰، ۲)
۲-۱۴ عوامل تولید از نظر اقتصاددانان
اقتصاددانان معمولا عوامل تولید را به چهار دسته: منابع طبیعی(زمین)، سرمایه، کار و مدیریت تقسیم می کنند. این عوامل در قالب M5 نیز مطرح می شود، یعنی:
نیروی کار^[۲۶] یا افراد
ماشین آلات^[۲۷]، تجهیزات، ابزار، ادوات و وسایل
مواد^[۲۸]
روشها^[۲۹] و شیوه های کار و فن آوری
مدیریت^[۳۰]
اصولاً تولید بدون عوامل تولید امکان پذیر نیست. مجموعه ای از این عوامل باید در یک جا گردآوری و هماهنگ شود تا تولید صورت گیرد. (کاظمی ۱۳۸۰، ۳)
در یک سازمان صنعتی، مسئولان امر باید بدانند که در سال آینده و سالهای بعد، به هر یک از عوامل تولید در چه سطحی نیاز دارند و میزان نیاز را پس از تعیین به واحدهای تدارکات، کارگزینی، آموزش و سایر واحدهای مربوط در سازمان صنعتی اطلاع دهند تا نسبت به تهیه و تأمین آنها اقدام شود.(کاظمی ۱۳۸۰، ۲۰۷)

پایین

، ،

پایین‌تر از هدف

صفر

صفر

، ،

جدول ۳-۲ نحوه محاسبه سرعت در شرایط بالاتر از و پایین‌تر از اهرم هدف در سطوح مختلف نااطمینانی
۳-۴-۴- مدل چهارم
بررسی سرعت تعدیلات ساختار سرمایه برای کنترل انحراف از اهرم هدف هم گام با وجود نااطمینانی اقتصاد کلان و خاص شرکتی در وضعیت‌های مختلف مالی:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مدل چهارم همانند مدل سوم می‌باشد با یک تفاوت اساسی و آن در نظر گرفتن وضعیت مالی شرکت می‌باشد.
۳-۴-۴-۱- مرحله اول
برای درک بهتر اثرات نااطمینانی در مرحله اول مدل تعدیلات ساختار سرمایه را بدون متغیرهای نااطمینانی به‌قرار زیر تشکیل می‌دهیم. هدف درک این موضوع است که آیا متغیرهای ارائه‌شده در مدل بدون وجود نااطمینانی در چه جهتی و با چه شدتی روند تعدیل انحرافات اهرمی را در پیش می گیرند. مدل حالت اول به قرار زیر است:
(۳-۳۱)
: یک متغیر ساختگی است که اگر شرکت مازاد مالی داشته باشد یک وگرنه صفر می‌باشد.
: یک متغیر ساختگی است که اگر شرکت کسری مالی داشته باشد یک وگرنه صفر می‌باشد.
۳-۴-۴-۲- مرحله دوم
این مرحله به مدل مرحله اول اثرات نااطمینانی را اضافه میکنیم و مدل مرحله دوم به قرار زیر است:
(۳-۳۲)
در این مدل ما وضعیت مالی شرکت را اضافه می‌کنیم و اثر متقابل وضعیت مالی و انحراف اهرم شرکتی را در زمان وجود نااطمینانی اقتصاد کلان و خاص شرکت بررسی می‌کنیم.
۳-۴-۴-۳- مرحله سوم
برای درک بهتر اثرات نااطمینانی همانند مدل سوم مرحله سوم، سطح نااطمینانی اقتصاد کلان و خاص شرکت را به چهار قسمت (بالا، متوسط، پایین و صفر) تفکیک کردیم. مدل تکمیلی برای مدل چهرم پژوهش به قرار زیر است:
(۳-۳۴)
برای محاسبه سرعت از جمع جبری ضرایب در حالت‌های متفاوت با جمع جبری ضرایب ارائه شده در جدول ۳-۳ و ۳-۴ که به روش آزمون والد می‌باشد، می‌شود. جدول ۳-۳ مربوط به شرکت‌های می‌شود که کسری مالی دارند و جدول ۳-۴ برای شرکت‌های که کسری مالی را تجربه می‌کنند.

اهرم شرکت

نااطمینانی خاص شرکت

نااطمینانی اقتصاد کلان

جمع جبری ضرایب

بالاتر از هدف

بالا

بلا

بالاتر از هدف

بالا

متوسط

بالاتر از هدف

بالا

پایین

بالاتر از هدف

وی پس از اینکه شرایط را برای فرار خود، خانواده و نزدیکانش مناسب دید، با پوشیدن لباس بازرگانان از قلعه خارج و راه ارمنستان را در پیش گرفت، اما فرار او بینتیجه ماند؛ چرا که افشین به محض اطلاع از فرار بابک، به فرمانروایان نواحی اطراف دستور داد در صورت رؤیت و یا شنیدن خبری از بابک، وی را در جریان قرار دهند. فرمانروای ارمنستان که از حضور بابک در آنجا آگاه شده بود، پس از برقراری مناسباتی دوستانه با بابک، او را به کاخ خود دعوت و سپس او را به افشین تسلیم نمود. بدینگونه افشین پس از سه سال مبارزه خستگیناپذیر با بابک؛ یعنی از ۲۲۱ تا ۲۲۳ ه.ق. سرانجام موفق شد جنبش او را درهم شکند. افشین بابک و برادرش عبدالله را دستگیر و به دستگاه خلافت تحویل داد. پس از بریدن دستها و پاهای بابک، او را به دار کشیدند.^[۵۹۱]

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شایان ذکر است هنگامی که بابک تحت محاصره سپاهیان افشین قرار گرفت و امیدی برای رهایی خود نمیدید، تئوفیل،^[۵۹۲] پادشاه روم، را تحریک به حمله نمود، تا شاید حمله او راه گریزی برای نجات از بحرانی که به آن دچار شده بود، فراهم سازد، اما حمله تئوفیل به موقع و زمانیکه بابک به آن نیاز داشت، صورت نگرفت. در ۲۲۳ ه.ق. منطقه زِبَطْرَه^[۵۹۳] مورد تاخت و تاز سپاهیان روم و اقوام مجاورشان قرار گرفت. به دستور تئوفیل که در رأس این سپاه قرار داشت، لشکریانش- که بخشی از خرمدینان نیز در بین آنان بودند- مردم را قربانی خشم و کینه خود ساختند. به کوچک، بزرگ، مرد و زن رحم نکرده و عده زیادی را از دم تیغ گذراندند و عدهای را نیز به اسارت گرفتند. ابعاد مصیبتبار این حمله تا حدّی بود که وحشت زیادی تمام مردم را دربرگرفت. مردان با آهن داغ کور شدند و گوش و بینی آنان بریده شد. واقعه به قدری وحشتناک بود که عدهای به عراق پناهنده شدند. سپاهیان تئوفیل پس از زِبَطْرَه به سرزمین مَلَطیَه^[۵۹۴] هجوم بردند و معتصم به محض اطلاع از وقوع این حادثه، شتابزده با سپاهی بزرگ به سوی روم حرکت نمود.^[۵۹۵]
به رغم شکست خرّمدینان و نابودی رهبر آنان بابک، خرّمدینان همچنان باقی ماندند و پس از پشت سر گذاشتن دوران کوتاهی از خاموشی، مجدداً شورش کردند. بر اساس اطلاعاتی که نظامالملک در اختیار ما قرار میدهد، در روزگار خلافت واثق (۲۲۷-۲۳۲) منطقه اصفهان دستخوش آشوب خرّمدینان شد. آنان به ویرانی شهرها و روستاهای اطراف اصفهان و قتلعام مردم آنجا پرداختند و کاروانها را غارت نمودند. خرّمدینان تا ۳۰۰ ه.ق. به فتنه خود ادامه دادند، اما سرانجام سرکوب و عده زیادی از آنان کشته شدند.^[۵۹۶]
منابع به حضور خرّمدینان در ۳۲۱، ۳۳۲ و ۳۶۰ه.ق.^[۵۹۷] اشاره کردهاند.^[۵۹۸] بغدادی (متوفی ۴۲۹) نیز در دوران زندگی خود، به حضور خرّمدینان در روستاهای گرگان اشاره کرده و آورده است که آنان اعتقادی به دین اسلام ندارند.^[۵۹۹] منابع آوردهاند که در زمان ملکشاه سلجوقی (۴۶۵-۴۸۵) شخصی به نام «محمود» که ظاهراً علوی بوده، با ترکیب اصول سفیدجامگان و خرّمدینان مردم را به سوی خود فرا میخوانده است.^[۶۰۰]
علاوه بر این، بر اساس روایات منابع، خرمدینان تا زمان روی کار آمدن اسماعیلیه نیز در ایران وجود داشتهاند و حسن صباح^[۶۰۱] در دوران اقتدار خود (۴۸۳-۵۱۸) برای افزودن به شمار هوادارانش، بازمانده خرّمدینان آذربایجان را به خود جذب نمود.^[۶۰۲] همچنین گفته شده خرمدینان در سال ۵۳۷ ه.ق. برای پنهان کردن اعتقادات خود به مذهب اسماعیلیه روی آوردند و خود را پارسیان نامیدند.^[۶۰۳] به گفته برخی منابع خرّمدینان در آغاز قرن ۶ و۷ در نواحی کِش، نَخْشَبْ، روستاهای اطراف بخارا و اصفهان^[۶۰۴] و رودبار قزوین^[۶۰۵] حضور داشتهاند. برخی از منابع متأخر نیز از حضور خرّمدینان، در نواحی جنوبی فارس یاد کردهاند.^[۶۰۶]

۱-۴- هدف خرمدینان

منابع جنبش خرمدینان را جنبشی ملی میدانند و آوردهاند که هدف خرمدینان از شورشهای مکرر، مخالفت با اعراب بوده است. آنها اذعان دارند که خرّمدینان فرقهای دینی و سیاسی و نماینده احساسات ملّی ایرانیان بودهاند و در شورش خود قصد ملّی داشتهاند.^[۶۰۷] برخی دیگر از مورّخان نیز گفتهاند که بابک درصدد براندازی دستگاه خلافت و بازگرداندن شکوه و عظمت سابق ایران بوده است.^[۶۰۸]

۲- بررسی عقیدتی خرمدینان

ما در این قسمت برای شناخت بهتر عقاید خرمدینان ابتدا جایگاه آنان را در بین منابع بررسی کرده و به طور کلی به عقاید ایشان اشاره مینمائیم و سپس به بیان ارتباط یا عدم ارتباط آن با دین اسلام خواهیم پرداخت.
برخی منابع خرمدینان را فرقهای از کیسانیه میدانند.^[۶۰۹] شهرستانی در جایی خرّمدینان را همان غلات شیعه میداند که در شهرهای گوناگون القاب متفاوتی به خود گرفتهاند و در جایی دیگر فرقه منصوریّه^[۶۱۰] را شاخهای از خرّمیه میداند.^[۶۱۱] در سیاستنامه نیز یکجا خرّمدینان و باطنیان یکی شمرده شده و در جایی دیگر فرقهای از اسماعیلیان ذکر شده است.^[۶۱۲] منابع دیگری نیز خرمدینان را با باطنیه یکی دانستهاند.^[۶۱۳] برخی دیگر از منابع آوردهاند که خرمیه از عقاید عبداللهبنمعاویه نشات گرفته است.^[۶۱۴]
از بررسی منابع، روشن میشود که اعتقادات و مراسم زیادی به خرمدینان نسبت داده شده است. اگر عقاید ایشان را مورد کنکاش قرار دهیم، درمییابیم که خرمدینان در عقاید خود از فرق مختلفی تأثیر پذیرفته اند. عقاید منتسب به ایشان در برخی از موارد با عقاید غلات شیعه و اسماعیلیان هماهنگی دارد.^[۶۱۵] در کنار سایر اعتقاداتی که در بین خرمدینان وجود دارد،^[۶۱۶] اعتقاداتی به چشم میخورد که بیشباهت به اندیشه های ایران پیش از اسلام نیست و ریشه آنها را باید در ایران باستان جست. شایان ذکر است که اگر چه خرمدینان در توجیه برخی عقاید خود، به آیات قرآن استناد کردهاند،^[۶۱۷] اما بسیاری از اندیشههایی که ساختار عقیدتی آنان را تشکیل میدهد، در تضاد با اسلام قرار دارند. آنان بسیاری از اعمالی را که در دین اسلام حرام بود، جایز میدانستند و به همینخاطر نمیتوان آنان را مسلمان دانست. به عنوان مثال، آنان ادعای الوهیت بابک را پذیرفتند،^[۶۱۸] به شرابخواری، لذّتجویی و شهوترانی روی آوردند،^[۶۱۹] اهمیت و ارزشی برای حلال و حرام و امر و نهی قائل نبودند^[۶۲۰] و عبادات و واجبات دینیِ اسلام چون نماز، روزه و حج را بیهوده و لغو میدانستند.^[۶۲۱] در کنار این موارد، بسیاری از عقاید آنان اقتباسی از عقاید ادیان ایران باستان بوده است و این مسئله اسلامی بودن آن را زیر سؤال میبرد. به نظر میرسد به همین دلایل، برخی منابع خرمدینان را فرقهای خارج از اسلام میدانند که در صورت عدم توبه، قتل آنان و غارت اموالشان جایز است.^[۶۲۲]
با وجود اینکه روشن مینماید خرمدینان مخالف با اسلام بودند، برخی منابع، از وجود مساجدی در روستاهای محل زندگی خرمدینان خبر میدهند و میگویند خرمدینان در این مساجد به خواندن نماز و تلاوت قرآن میپرداختند.^[۶۲۳] شاید این روایت، به مسلمانانی اشاره دارد که نه از نظر اعتقادی، بلکه صرفاً به دلیل نارضایتی از وضعیت موجود در جامعه، به خرمدینان پیوستهاند و ضمن شرکت در شورشهای شکل گرفته از سوی آنان، مراسم مذهبی خود را نیز به جا میآوردند. البته ممکن است که وجود این مساجد در بین خرمدینان، صرفاً ابزاری برای تظاهر به اسلام بوده باشد.

۳- انعکاس باورهای ایران باستان در عقاید و افکار خرمدینان

در لابهلای عقاید خرمدینان، عقاید مهری، زردشتی، مانوی و مزدکی خودنمایی میکند و عقایدشان شباهت زیادی به عقاید این ادیان دارد. میزان این شباهتها تا حدی است که میتوان عقاید خرمدینان را التقاطی از عقاید کهن ایران پیش از اسلام دانست. برخی از اعمال بابک و مراسم موجود در بین خرمدینان، نشان دهنده تأثیرپذیری آنان از دین مهری است.^[۶۲۴] از بین این اعمال بابک، میتوان به ترویج جنگ و خونریزی در بین خرمدینان اشاره کرد و از میان این مراسم، میتوان از رسم کشتن گاو در هنگام انتصاب بابک به رهبری خرمدینان یاد نمود. وجود این مراسم در بین خرمدینان از همانندیهای بین عقاید این جنبش و دین مهری خبر میدهد.
علاوه بر این، اگر چه منابع زردشتی، نظر مثبتی راجع به خرمدینان ندارند،^[۶۲۵] اما در بین عقاید خرمدینان عقایدی از دین زردشتی منعکس است. برخی از مورّخان، وجود ارتباط خرّمدینان با دین زردشتی را تأیید کردهاند؛ به عنوان مثال، اسفراینی و مقدسی آنها را از فرق زردشتی میدانند و فرای معتقد است که اعتقادات خرّمدینان نیمی اسلامی و نیمی زردشتی است. ایران شناسانی چون اشپولر^[۶۲۶] و دوشن گیمن^[۶۲۷] نیز با فرای هم نظرند و برخی از اعتقادات خرمدینان را زردشتی میدانند.^[۶۲۸] از جمله این عقاید زردشتی که وارد دین خرمدینان شده است، میتوان به طهارت و پاکی، ازدواج با محارم، اعتقاد به گرزمان، جایز نبودن تعدد زوجات، تحریم طلاق، ظهور منجی و ثنویت اشاره کرد.
در کنار این موارد، منابع آوردهاند رهبر شورش سرخجامگان که در ۱۸۰ ه.ق. در گرگان روی داد، یک مانوی بوده است.^[۶۲۹] اشپولر نیز بر این نظر است که شورش بابک از جانب مانویان صورت گرفته است.^[۶۳۰] شایان ذکر است که در بین عقاید خرمدینان، عقایدی وجود دارد که میتوان آنها را با عقاید مانویان مقایسه کرد. عقایدی چون آزار نرساندن به حیوانات و گیاهان، تناسخ ارواح و سرنوشت روان پس از مرگ، از شباهت بین عقاید این دو دین خبر میدهند.
اثبات این موضوع که خرمدینان ادامه مزدکیان پیش از اسلام بودهاند، وجود اندیشه های مزدکی در بین ایشان را اثبات میکند. با بررسی دقیق عقاید خرمدینان، میتوان همانندیهایی میان برخی از اندیشه های خرمدینان و اندیشه های موجود در دین مزدکی پیدا نمود. از جمله موارد شباهت بین اندیشه های این دو، میتوان به اشتراک در مال و ناموس؛ آزار نرساندن به مردم؛ محبت و مهماننوازی؛ لذتجویی و اعتقاد به وجود همیشگی پیامبران اشاره کرد. در ادامه به بررسی هر کدام از این اندیشه ها در بین خرمدینان و ادیان مربوطه میپردازیم تا از شباهت موجود بین عقاید ایشان آگاه شویم.

۳-۱- گاوکشی

در دین مهر آغاز آفرینش و هستی با کشتن گاو شروع شد. بابک هم آغاز رهبری و زندگی زناشویی خود را با کشتن گاو شروع کرد. علاوه بر این، عناصر مشترکی بین جشن «میتراکانا»^[۶۳۱] در روم و جشن ازدواج بابک و آغاز رهبری او وجود دارد. از بین این موارد اشتراک میتوان به کشتن گاو و خوردن از گوشت آن، پهن کردن پوست گاو روی زمین- در خرمدینان- و روی میز- در دین مهر- و خوردن نان و شراب^[۶۳۲] اشاره نمود.
همانطور که پیش از این ذکر شد، زن جاویدان پس از مرگ شوهرش، نه تنها بابک را به رهبری خرّمدینان منتصب نمود، بلکه در مراسمی با او ازدواج کرد. بر اساس آنچه در منابع آمده است، خرّمدینان در طی این مراسم به دستور بابک، گاوی را کشته، پوستش را روی زمین پهن کرده و بر روی آن پوست شراب گذاشتند. آنان سپس تکه نانهای خود را در شراب خیس کرده و تناول کردند. از دیگر کارهایی که خرمدینان در این مراسم انجام دادند، آن بود که با بابک بیعت نموده، دستان او را بوسیدند و از گوشت حیوان قربانی شده، تناول کردند.^[۶۳۳]
شبیه همین موارد در دین مهری نیز وجود داشت. در سراسر آسیای صغیر جشنی موسوم به میتراکانا یا «مهرگان»^[۶۳۴] برگزار میشد و در طی آن جشن، قربانیهای مجللی صورت میگرفت.^[۶۳۵] مهرپرستان در اثنای این جشنها، که هر ساله در شانزده مهر برگزار میشد، گاوی را ذبح کرده و پس از عزاداری، از گوشت گاو و خون او تناول میکردند. از نظر آنان خوردن گوشت و خون گاو نه تنها به آنان نیروی جسمانی میداد، بلکه روان آنان را نیز تصفیه میکرد.^[۶۳۶] آنان همچنین در هنگام قربانی برای خدایان خود، شراب موسوم به هئومه مینوشیدند.^[۶۳۷]
علاوه بر این، برخی تصاویر به جا مانده از دین میترائی در روم، میترا و مریدان او را نشان میدهند که روی پوست گاو خوابیدهاند؛ به این معنی که میخواهند نیروی سحرآمیز گاو مقدس را به خود جذب کنند. روی میز کنار آنان نیز تصاویر نان، میوه و ماهی خودنمایی میکند.^[۶۳۸] برخی سنگنگارهها نیز میترا را نشان میدهند که همراه با خدای خورشید، با شاخهایی در دست برای غذا خوردن نشستهاند و میز جلو آنها با پوست گاو نر پوشیده شده و روی آن، یک سهپایه با چهار قرص نان وجود دارد.^[۶۳۹]
وجود شراب در مجلس خرمدینان و هئومه در مجلس مهریان، تناول گوشت و نان در خرمدینان و تناول گوشت در بین مهریان و وجود چهار قرص نان در تصاویر به جا مانده از آنان، از همانندیهای بین این دو خبر میدهند.

۳-۲- جنگجویی

از زمانی که بابک رهبری خرّمدینان را به دست گرفت، شرایط حاکم بر خرّمدینان به کلی فرق کرد. همانطور که پیش از این بیان شد، بابک خونریزی، جنگجویی و خشونت را در میان خرّمدینان رواج داد. اگر چه پیش از ظهور بابک نیز خرّمدینان چندین بار شورش کرده بودند و به اعمال نظامی دست زده بودند، اما این شورشها و جنگها از زمان بابک گسترش بیشتری یافت. مسعودی (متوفی ۳۴۴ ه.ق.) در تأیید این موضوع خاطرنشان کرده است که خرمدینان پیش از ظهور بابک قدرتی نداشتند و بابک آنان را به شمشیر و خنجر مسلّح کرد.^[۶۴۰] ابنندیم (۲۹۸-۳۸۵ ه.ق.) نیز آورده است که از زمان رهبری بابک، جنگ، قتل و غارت در میان خرّمدینان رواج یافت. وی در ادامه آورده است که در حالی که جنگ، قتل، غارت، تصرّف اموال، کشتن و مثله نمودن دیگران در بین خرّمدینان شایع نبود، بابک چنین کارهایی را مجاز دانست.^[۶۴۱]
جنگجویی و مبارزه بر ضد شرور از ویژگیهای بارز آیین مهرپرستی است. آیین مهر در حکم یک خدمت نظامی است و از نظر این دین، زندگی در این جهان خاکی، نبردی است که در راه خدای مهر انجام میشود ^[۶۴۲].این مبارزه با اصل ثنویت که در این آیین وجود دارد، در ارتباط است. بر اساس اصول آیین مهر، بالاتر از همه چیز زروان یا زمان بیکرانه قرار دارد و پس از او به ترتیب آسمان، زمین، اقیانوس و خدایان دیگر قرار دارند. در این آیین، اهورهمزدا عنصر خیر و اهریمن عنصر شر تلقی میشود و اهورهمزدا وظیفه دارد با اهریمن و مخلوقات اهریمنی بجنگد و آنها را با صاعقه خود از میان بردارد. مهر نیز در حمایت از اهورمزدا، همواره با عناصر شر میجنگد و از نیکیهای خلقت و آنچه مربوط به اهورهمزداست، حمایت میکند. بیش از این گفته شد که مهر خدای جنگ است؛ اوست که جنگ را برمیانگیزد و به جنگاوران در صحنه نبرد یاری میرساند. مهر که لقب جنگاور دارد به پیروان خود تلقین میکند که مبارزان سوگندخوردهای در راه خدمت به حقیقت باشند.^[۶۴۳]
علاوه بر این، یکی از مراحل تشرف به دین مهری سرباز نام دارد. رهرو در این مقام برای ستیز و مبارزه با بدی آماده میشد و با روحیات جنگی تربیت میشد.^[۶۴۴] پس از اینکه رهرو این مرحله را پشت سر گذاشت، بر پیشانیاش مهری زده میشد و وی از آن پس، عضوی از سپاه میترا شناخته میشد که باید پاک، وفادار، شجاع، صادق و پایبند به عهد باشد، با دروغ مبارزه کند و در مقابل حملات شر مانند وسوسهها، ناپاکیها، و بیعدالتیها بایستد. همانطور که میبینیم در دین مهری به رهروان آموزش داده میشد که جنگجو باشند و در راه نیکیها بجنگند. این مسئله که بابک نیز بلافاصله پس از به دست گرفتن رهبری خرمدینان، به جنگ و خونریزی روی آورد، ما را به یاد رهروان دین مهری میاندازد.

۳-۳- طهارت و پاکی

از جملۀ آنچه به خرمدینان نسبت داده شده، اندیشه ایشان در باب پاکی و ناپاکی است.^[۶۴۵] از جزئیات این اندیشه در بین خرمدینان چیزی بیان نشده است و ما هیچ نشانهای نداریم که ثابت کند خرّمدینان در این اندیشه متأثر از کدام دین ایرانی بودهاند، اما چون مقید بودن به آداب طهارت، در بین زردشتیان بیش از پیروان سایر ادیان مطرح بوده است، به طوری که قسمت بیشتر وندیداد یا متون دیگر زردشتی به همین موضوع اختصاص یافته است، به نظر میرسد خرّمدینان در این مورد، تحت تأثیر اندیشه های زردشتی قرار داشتهاند. برای درک بیشتر این موضوع، به بررسی عقیده طهارت و پاکی در بین زردشتیان میپردازیم.
از مطالب موجود در اوستا و متون پهلوی چنین برمیآید که نزد زردشتیان قوانین طهارت و پاکی جایگاه بسیار والایی را به خود اختصاص داده است. گستره قوانین مربوط به طهارت و پاکی در این دین، از زمان کودکی تا لحظهای ایست که فرد جان خود را از دست میدهد. در دین زردشتی این قوانین شامل موضوعات گوناگون میشود؛ از پاک بودن لباس گرفته (دینکرد پنجم، ۱۲: ۷) تا شستن کودک هنگامی که به اندامهای بدن خود واقف شد (شایست ناشایست، ۲: ۱۰۵). بر اساس این قوانین، هر زردشتی موظف است، دستان خود را هر روز پس از بیدار شدن از خواب، پیش از غذا خوردن، هنگام نیایش کردن و هنگام به دست گرفتن «برسم»^[۶۴۶] بشوید (دینکرد پنجم، ۱۲: ۷).
هیرنسا پلیدیهایی است که از تن آدمی جدا میشود؛ مانند ناخن، مو، چرک، خون و چیزهای دیگر. از آنجا که هیرنسا نیز باعث آلودگی و ناپاکی میشود، زردشتیان موظفند قوانین خاصی را در رابطه با آنها رعایت کنند. از این رو، آنان هنگام شانه زدن به مو، کوتاه کردن مو و گرفتن ناخن، باید مراقب باشند تا چیزهای پاک را با آنها آلوده نکنند (سد در، در ۴۱؛ وندیداد، فرگرد ۱۷: ۴).
اگر بر اثر کشیدن دندان، قدری خون وارد حلق و معده زردشتیان شود، ناپاک میشوند. این موضوع شامل حال موبدان زردشتی نیز میشود. زن دشتان^[۶۴۷] نیز در دوران عادت ماهیانه خود^[۶۴۸] ناپاک شمرده میشود و به همین دلیل، در برخی از خانواده های زردشتی، بانوان موظفند در طی این دوران، دور از دیگران و در تنهایی به سر برند و با دیگران ارتباطی نداشته باشند.^[۶۴۹] در متون زردشتی به دلیل آلوده بودن چنین زنی، آمده است که از زن دشتان باید دوری کرد (صد در نثر، در ۴۱) و به اندازه سه گام از او فاصله گرفت (همان، در ۱۱؛ وندیداد، ۱۶: ۱۷).
زن در این زمان، موظف است از نگاه کردن به آتش، نزدیک شدن به آن و لمس آن خودداری کند؛ همچنین باید از نگاه کردن به آب و خورشید و رفتن به زیر باران خودداری ورزد و با پای برهنه روی زمین راه نرود. وی همچنین نباید با دست برهنه چیزی بخورد (صد در نثر، در ۶۸). لباس چنین زنی نیز به شدت ناپاک است و در صورتی امکان دوباره پوشیدن چنین لباسی وجود دارد که سه بار با «گومیز»^[۶۵۰] شسته شود و به مدت سه ماه در مقابل نور خورشید قرار گیرد (شایست ناشایت، ۲: ۹۶-۹۸).
جسد نیز ناپاک به شمار میرود. هر چه انسان در دوران حیات خود، خوبتر باشد، جسدش ناپاکتر است؛ زیرا دیوان بیشتری برای نابودی جسد به آن حمله میکنند. رسم است هنگامی که شخصی میمیرد، چندین بار سگی را بر بالای جسد او میبرند تا به جسد خیره شود؛ اعتقاد بر این است که نگاه سگ به جسد مرده، باعث متوقف شدن و دور شدن دیوان از جسد میشود.^[۶۵۱] از آنجا که به دلیل حرمت و تقدیس زمین، زردشتیان مجاز نیستند مردار و ناپاکیها را در زمین دفن کنند (صد در بندهش، در۷۵) بنابراین، باید از دفن جسد در زمین خودداری کنند؛ زیرا با این کار، زمین را ناپاک و آلوده میکنند.^[۶۵۲]
در مورد آب نیز قوانینی وجود دارد که زردشتیان موظفند آنها را رعایت کنند. آنان نباید آب را بیهوده دور بریزند و یا اینکه آب را روی دیوار ریزند. بنا بر متون پهلوی، اگر کسی هنگام شب به آب بیحرمتی کرده و آن را روی زمین بریزد، عمل بسیار نکوهیدهای مرتکب شده و با این کار موجب آبستن شدن دیوان میشود. چنین کسی اگر چارهای جز ریختن آب ندارد، میبایست پیش از انجام این کار، دعا بخواند (صد در بندهش، در ۷۸). علاوه بر این، تأکید شده که هیچگاه آب را بر زمینی که مرداری در آن افتاده، نریزند (وندیداد، ۶: ۱-۷). به آنان دستور داده شده که اگر مردار انسان یا حیوانی را در آب دیدند، کفش و لباس خود را درآورند و مردار را از آب خارج کنند (وندیداد، ۶: ۲۶-۳۵).
زردشتیان باید در طول زندگیشان خود را از تمام ناپاکیها و پلیدیها حفظ نمایند. آنان در صورت ناپاک شدن موظفند در طی چندین مراسم، خود را از آلودگیها پاک کنند. در دین زردشتی، بر اساس شدت و ضعف آلودگیِ فرد، مراسمی برای پاک شدن وجود دارد. سادهترین مراسمی که زردشتیان برای طهارت انجام میدهند، این است که شخص پاکی ظرفی از آب بر بدن شخص ناپاک بریزد. موبدان این عمل را با خواندن اوستا، خوراندن «نیرنگ»^[۶۵۳] همراه با خاکستر آتش مقدس و گومیز به شخص ناپاک انجام میدهند.
یکی دیگر از مراسمی که زردشتیان برای پاکی و طهارت انجام میدهند، «سیشور»^[۶۵۴] نام دارد. این مراسم در سه مرحله و با هدف پاک نمودن شخص از ناپاکیها و آلودگیهای بزرگ صورت میگیرد. «بَرشْنوم»^[۶۵۵] نیز از دیگر مراسمی است که برای طهارت انجام میشود. بر زردشتیان است که برای پاک شدن از پلیدیهای بزرگ مراسم برشنوم را انجام دهند (روایت امید اشوهیشتان، ص ۷۵؛ صد در نثر، در ۳۶).
از دیگر مراسمی که برای طهارت افراد به کار میرود، «پادیاب»^[۶۵۶] و «ناهم»^[۶۵۷] است. در مرحله پادیاب، فرد ناپاک ابتدا اهورهمزدا را میطلبد و اشم وهو میخواند و سپس صورت، دستها و پاهای خود را میشوید و کستی خود را باز و بسته میکند. مرحله ناهم نیز مانند پادیاب آغاز میشود، با این تفاوت که در این مرحله حضور موبد الزامی است. در طی این مراسم، فرد برگ اناری را میجود و سپس گومیز مینوشد و پس از توبه کردن،^[۶۵۸] به حمام میرود.^[۶۵۹]

۳-۴- ازدواج با محارم

مورّخان زیادی در منابع خود، به وجود رسم ازدواج با محارم در بین خرمدینان اشاره کردهاند.^[۶۶۰] علاوه بر این، همانطور که پیش از این ذکر شد، خرمدینان در سال ۵۳۷ ه.ق. به اسماعیلیه پیوستند و خود را پارسیان نامیدند. آنان در این زمان به بیان بخشی از عقاید خود پرداختند و یکی عقایدی که مطرح کردند، رسم ازدواج با محارم بود. آنان بر این باور بودند که دختران بر پدر و برادر خود حلال هستند و ازدواج با بیگانگان موجب دوزخی شدن میشود.^[۶۶۱]
منع ازدواج با بیگانگان در دین زردشتی نیز وجود دارد. به زردشتیان توصیه شده که از بین خویشاوندان خود زن بگیرند تا زندگیشان تداوم یابد؛ از نظر آنان، کسانی که دختر خود را به ازدواج پسر بیگانهای درآورند و برای پسر خود زن بیگانهای انتخاب نمایند، زیانکارترین آفریدگان اهورهمزدا هستند؛ چرا که با انجام چنین کاری در واقع نسل خود را تباه کردهاند.^[۶۶۲] علاوه بر این، از نگاه زردشتیان، برونهمسری کار درستی نیست؛ چرا که ممکن است به یک سنت تبدیل شود و موجب گرایش یک زردشتی به دین دیگری شود.^[۶۶۳] در مورد مزایا و ثواب انجام ازدواج با محارم به طور مفصل در فصل سیاهجامگان سخن گفتهایم.

۳-۵- اعتقاد به گرزْمان^[۶۶۴]

منابع آوردهاند که خرمدینان به بهشتی به نام گرزمان اعتقاد داشتند و بر این باور بودند که این بهشت در آسمان وجود دارد.^[۶۶۵] اعتقاد آنان به گرزمان، بیانگر تأثیرپذیری آنان از دین زردشتی است؛ چرا که این اعتقاد در دین زردشتی نیز وجود دارد. بنا به متون پهلوی، زردشت به هواداران خود وعده میدهد که به دلیل کردار نیک خود به گرزمان خواهند رفت؛ جایی که از ابتدا جایگاه اهورهمزدا، امشاسپندان و دیگر مینویان بوده است (یسنا ۵۱: ۱۵؛ اردیبهشتیشت)؛ (وندیداد، ۱۹: ۳۲). در توصیف این بهشت آمده است که گرزمان خوشبو، فراخ و پر از آسایش و نیکی است (دینکرد پنجم، ۳:۸) و روان مردگان در آنجا به آرامش دست مییابند (یسنا ۱۶: ۷). در گرزمان از پیری، مرگ، غم و ترس خبری نیست و پرهیزگاران در آنجا همواره شاد و خرم هستند. علاوه بر این، همواره بادهای خوشبو به سمت آنان میوزد و هیچگاه از بودن در آنجا سیر نمیشوند (مینوی خرد، ۶: ۸-۱۷). در ادامه برای درک بهتر گرزمان در دین زردشتی، آن را بر اساس اوستا و متون پهلوی مورد بررسی قرار میدهیم.
بر اساس متون پهلوی، سرنوشت انسان در آخرت، بر حسب اعمالی که در این دنیا انجام داده، مشخص میشود. پس از مرگ یک زردشتی، روانش در روز چهارمِ پس از مرگ، برای داوری به سوی «پل چینود»^[۶۶۶] رهسپار میشود و در آنجا سرنوشت نهایی وی رقم میخورد. بر این اساس، اگر روان متوفی، نیکوکار شناخته شود، میتواند در نهایت خوشی و راحتی از پل عبور کند و وارد بهشت شود. در غیر این صورت، از میان پل تیز و باریک به اعماق جهنم فرو میافتد و متناسب با گناهانش در دوزخ میماند (روایت امید اشوهیشتان، ص ۲۲۹). چنین فردی در اولین گام، به جایگاه اندیشه بد، در دومین گام به جایگاه گفتار بد، در سومین گام به جایگاه کردار بد و در چهارمین گام به تیرگی بیپایان یا دوزخ روانه خواهد شد (هادخت نسک، فرگرد ۳). روان در دوزخ خود را در فضایی تاریک، تنگ، بدبو و پر از بدی مییابد. تاریکی مطلق در آنجا حکمفرماست. بخشی از دوزخ به حدی بدبوست که از شدت تعفن آن دوزخیان به خود میلرزند و به زمین میافتند، بخش دیگر آن از شدت سردی به برف و یخبندان شبیه است و بخشی دیگر از شدت داغی به سوزانترین آتش مانند شده است. در بخشهای دیگر دوزخ، حیوانات موذی درست مانند سگان، بدن گناهکاران را پاره پاره میکنند. روان در آنجا مورد تمسخر و استهزاء اهریمن و دیوان قرار میگیرد و به دلیل گناهانی که از وی سر زده است، متحمل عذابهای گوناگون خواهد شد (دینکرد پنجم، ۸: ۱-۷؛ مینوی خرد، ۶ :۲۰-۳۱).
کسی که گناه و ثوابش برابر باشد، به «همستگان»^[۶۶۷] یا برزخ که بین زمین و ستارهپایه قرار دارد و در آنجا غیر از سرما و گرما، چیز دیگری وجود ندارد، رانده میشود (مینوی خرد، ۶: ۱۸-۱۹) و کسی که اعمال نیکش بیشتر از اعمال بدش باشد، به بهشت خواهد رفت (همان، ۱: ۱۳-۱۵). بر اساس متون پهلوی، روان پرهیزگاران پس از مرگ، طبقات آسمان را پشت سر میگذارند تا وارد بهشت گرزمان شوند. در دین زردشتی، بهشت چهار طبقه دارد و این طبقات به ترتیب ستارهپایه، ماهپایه، خورشیدپایه و گرزمان نام دارند. اندیشه نیک در ستارهپایه، گفتار نیک در ماهپایه، کردار نیک در خورشیدپایه و روشنی بیپایان در گرزمان قرار دارد (همان، ۶: ۸-۱۷). روان پرهیزگار در اولین گام به اندیشه نیک،^[۶۶۸] در دومین گام به گفتار نیک،^[۶۶۹] در سومین گام به کردار نیک^[۶۷۰] و در چهارمین گام به روشنی بیپایان و پر از خوشی قدم میگذارد (هادخت نسک، ۲: ۳۳-۳۴). در آنجا ایزدان و امشاسپندان به دیدار او خواهند آمد، بهترین غذاها برای او آورده میشود و او تا ابد در خوشی کامل در جوار ایزدان، امشاسپندان و مؤمنان در گرزمان به سر خواهد برد و اوقات خوشی را در آنجا سپری خواهد کرد (مینوی خرد، ۱: ۱۴۵-۱۵۷).

۳-۶- نفی تعدد زوجات

از دیگر اعتقادات خرمدینان جایز نداستن تعدد زوجات بود. آنان بر این باور بودند که داشتن دو زن در آن واحد مجاز نیست و کسانی که چندین زن داشته باشند، راهی دوزخ خواهند شد.^[۶۷۱] اندیشه جایز نبودن تعدد زوجات در دین زردشتی نیز وجود دارد. هر چند اغلب متون پهلوی در مورد تکهمسری سکوت کردهاند،^[۶۷۲] اما از مضمون اوستا چنین بر میآید که در این دین اصل بر تکهمسری بوده است، به عنوان مثال در اوستا (یسنا ۱۱: ۱؛ هادخت نسک، فرگرد ۲: ۱۸؛ همان، فرگرد ۳) زن به صورت مفرد به کار رفته است و این مسئله به تکهمسری اشاره دارد.^[۶۷۳]
در دین زردشتی تعدد زوجات مذموم بوده و زردشتیان نمیتوانستند به راحتی زن دومی برای خود اختیار کنند. یک مرد زردشتی در صورتی مجاز بود زن دوم داشته باشد که زن سابقش درگذشته باشد و یا اینکه بیمار، مجنون و زناکار باشد. ناتوانی زن در فرزندآوری و انجام امور خانه را نیز باید به این موارد افزود.^[۶۷۴] مردی که هیچکدام از شرایط مذکور را برای ازدواج مجدد نداشت، حق انجام چنین کاری به وی داده نمیشد.
این مسئله بیانگر این است که در دین زردشتی اصل بر تکهمسری بوده و فقط در شرایط خاصی اجازه داشتن زن دوم به زردشتیان داده میشده است. البته باید اشاره داشت که با روی کار آمدن ساسانیان تغییر عمدهای در رسم و سنت زردشتیان در اینباره به وجود آمد و در این دوره تعدد زوجات در میان زردشتیان رایج شد. به طوریکه هر مردی مجاز بود بسته به میل و بنیه مالی خود، زنان متعددی اختیار کند.^[۶۷۵]

۳-۷- تحریم طلاق

منابع آوردهاند که یکی از اندیشههایی که خرمدینان در زمان پیوستن به اسماعیلیان تبلیغ میکردند، اندیشه جایز نبودن طلاق بوده است.^[۶۷۶] همانطور که پیش از این ذکر شد، آنان در هنگام تبلیغ اندیشه های خود، خود را پارسیان معرفی کرده و اندیشه های خود را زردشتی میدانستند. این مسئله بیانگر این است که آنان غالب اندیشههایشان را زردشتی میدانستند. برای اینکه از جایز بودن یا نبودن طلاق در دین زردشتی و ارتباط یا عدم ارتباط این اندیشه با این دین، آگاهی یابیم به بررسی بحث طلاق در دین زردشتی میپردازیم.
در دین زردشتی طلاق دادن جایز نیست و زن و مرد نمیتوانند پس از ازدواج، به سادگی از هم جدا شوند. هر چند در دورههایی طلاق در بین زردشتیان در شرایط عادی صورت میگرفت، ولی به تدریج با محدود شدن اختیارات زوج در مورد طلاق، این امر به کلی ممنوع و در شرایط خاصی امکان پذیر شده است.^[۶۷۷] بر اساس متون پهلوی، مرد در صورتی میتواند زن خود را طلاق دهد که زنش مرتکب زنای محصنه شود و یا گناهان دیگری چون جادوگری و عدم تمکین، از او سر زند. علاوه بر این، اگر زن دشتان قاعدگی خود را از شوهرش پنهان کند و با این کار باعث شود شوهر ناخواسته به وی نزدیک شود، به طلاق محکوم میشود^[۶۷۸] (روایت امید اشوهیشتان، ص ۴۵).

Vstar=cell(1,6)
Vminus=cell(1,6)

for j=1:6
Vstar{1,j}(1)=max([v{1,j}(3),v{2,j}(3),v{3,j}(3),v{4,j}(3),v{5,j}(3),v{6,j}(3),v{7,j}(3),v{8,j}(3),v{9,j}(3),v{10,j}(3)])
Vstar{1,j}(2)=max([v{1,j}(3),v{2,j}(3),v{3,j}(3),v{4,j}(3),v{5,j}(3),v{6,j}(3),v{7,j}(3),v{8,j}(3),v{9,j}(3),v{10,j}(3)])
Vstar{1,j}(3)=max([v{1,j}(3),v{2,j}(3),v{3,j}(3),v{4,j}(3),v{5,j}(3),v{6,j}(3),v{7,j}(3),v{8,j}(3),v{9,j}(3),v{10,j}(3)])
Vminus{1,j}(1)=max([v{1,j}(1),v{2,j}(1),v{3,j}(1),v{4,j}(1),v{5,j}(1),v{6,j}(1),v{7,j}(1),v{8,j}(1),v{9,j}(1),v{10,j}(1)])
Vminus{1,j}(2)=max([v{1,j}(1),v{2,j}(1),v{3,j}(1),v{4,j}(1),v{5,j}(1),v{6,j}(1),v{7,j}(1),v{8,j}(1),v{9,j}(1),v{10,j}(1)])
Vminus{1,j}(3)=max([v{1,j}(1),v{2,j}(1),v{3,j}(1),v{4,j}(1),v{5,j}(1),v{6,j}(1),v{7,j}(1),v{8,j}(1),v{9,j}(1),v{10,j}(1)])
end

%Mohasebe fasele az halle ideal(Sstar) va zedde ideal(Sminus)
for j=1:10
Sstarj(j)=0
Sminusj(j)=0

for k=1:6
%tashkile matrixe fasele gozineha har meyar ha
sStar(j,k)=sqrt((1/3)*(Vstar{1,k}(1)-v{j,k}(1))^(2)+(Vstar{1,k}(2)-v{j,k}(2))^(2)+(Vstar{1,k}(3)-v{j,k}(3))^(2))
sMinus(j,k)=sqrt((1/3)*(Vminus{1,k}(1)-v{j,k}(1))^(2)+(Vminus{1,k}(2)-v{j,k}(2))^(2)+(Vminus{1,k}(3)-v{j,k}(3))^(2))

%shomarande baraye jame har yek az satrha baham va fasele nahaE yek gozine
%az meyarha
Sstarj(j)=Sstarj(j)+sStar(j,k)
Sminusj(j)=Sminusj(j)+sMinus(j,k)

end
cc(j)=Sminusj(j)/(Sstarj(j)+Sminusj(j))
end

منابع

۱. خاکی, غ., روش تحقیق در مدیریت. ۱۳۸۲, انتشارات دانشگاه آزاد.
۲. Stadtler, H., Supply chain management and advanced planning––basics, overview and challenges. European journal of operational research, 2005. ۱۶۳(۳): p. 575-588.
۳. Su, Q., et al., The impact of supply chain relationship quality on cooperative strategy. Journal of Purchasing and Supply Management, 2008. ۱۴(۴): p. 263-272.
۴. م، ز.ف.ر.ص. طراحی سیستم‌های صنعتی (مکان یابی تسهیلات). ۱۳۸۷: تهران، انتشارات امیرکبیر.
۵. م، ت.ا.ا. مدیریت زنجیره تامین. ۱۳۸۸, تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
۶. Si, Y.W. et al. Strategies in supply chain management for the Trading Agent Competition. Electronic commerce research and applications, 2008. ۶(۴): p. 369-382.
۷. Schnetzler, M.J. A. Sennheiser, and P. Schönsleben, A decomposition-based approach for the development of a supply chain strategy. International Journal of Production Economics, 2007. ۱۰۵(۱): p. 21-42.
۸. دادی، م.ف.ی.ع. کانال های توزیع فرش در جهان و کیفیت حضور ایرانیان در ان. ۱۳۹۰, مجله بررسی های بازرگانی.
۹. فرزین، م. آسیب شناسی شبکه توزیع شیر در ایران. مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، ۱۳۸۶. شماره ۵۹.
۱۰. De Boer, L. E. Labro, and P. Morlacchi, A review of methods supporting supplier selection. European Journal of Purchasing & Supply Management, 2001. ۷(۲): p. 75-89.
۱۱. Vonderembse, M.A. and M. Tracey, The impact of supplier selection criteria and supplier involvement on manufacturing performance. Journal of Supply Chain Management, 1999. ۳۵(۲): p. 33-39.
۱۲. Mandal, A. and S. Deshmukh, Vendor selection using interpretive structural modelling (ISM). International Journal of Operations & Production Management, 1994. ۱۴(۶): p. 52-59.
۱۳. Vokurka, R.J. J. Choobineh, and L. Vadi, A prototype expert system for the evaluation and selection of potential suppliers. International Journal of Operations & Production Management, 1996. ۱۶(۱۲): p. 106-127.
۱۴. Narasimhan, R. An analytical approach to supplier selection. Journal of Purchasing and Materials Management, 1983. ۱۹(۴): p. 27-32.
۱۵. Ghodsypour, S.H. and C. O’brien, A decision support system for supplier selection using an integrated analytic hierarchy process and linear programming. International journal of production economics, 1998. ۵۶: p. 199-212.
۱۶. Amid, A. S. Ghodsypour, and C. O’brien, Fuzzy multiobjective linear model for supplier selection in a supply chain. International Journal of Production Economics, 2006. ۱۰۴(۲): p. 394-407.
۱۷. Chan, F.T. and N. Kumar, Global supplier development considering risk factors using fuzzy extended AHP-based approach. Omega, 2007. ۳۵(۴): p. 417-431.
۱۸. Xia, W. and Z. Wu, Supplier selection with multiple criteria in volume discount environments. Omega, 2007. ۳۵(۵): p. 494-504.
۱۹. Chen, C.T. C.T. Lin, and S.F. Huang, A fuzzy approach for supplier evaluation and selection in supply chain management. International journal of production economics, 2006. ۱۰۲(۲): p. 289-301.
۲۰. Zimmermann, H. Fuzzy Set Theory and Its Applications Second, Revised Edition. 1992: Springer.
۲۱. کازوتاناکا and د.و.ک.د.ح.ر. طارقیان، مقدمه‌ای برمنطق فازی برای کاربردهای عملی ان. دانشگاه فردوسی مشهد. ۴-۵.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲۲. Shu-Jen Chen, C.L.H. Fuzzy Multiple Attribute Decision Making (Methods and Applications)
۱۹۹۲: Springer.
۲۳. Ertuğrul, İ. and N. Karakaşoğlu, Performance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods. Expert Systems with Applications, 2009. ۳۶(۱): p. 702-715.
۲۴. Önüt, S. and S. Soner, Transshipment site selection using the AHP and TOPSIS approaches under fuzzy environment. Waste Management, 2008. ۲۸(۹): p. 1552-1559.
۲۵. Büyüközkan, G. and G. Çifçi, A combined fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS based strategic analysis of electronic service quality in healthcare industry. Expert Systems with Applications, 2012. ۳۹(۳): p. 2341-2354.