فصل چهارم:

نتایج دنیوی مرامنامه اخلاقی

در فصل گذشته مرامنامه اخلاقی را براساس آنچه در کتاب اخلاق حسنه ملامحسن فیض کاشانی مطرح شده است، معرفی و بررسی مختصری کردیم. حال در این فصل مفاسد و تأثیرات رذائل اخلاقی و منافع و نتایج فضائل اخلاقی در زندگی دنیوی و مادی انسان با کمک آیات و روایت معرفی می شوند.

۴-۱. مفاسد دروغ

گرچه آیات و روایاتی که ذکر شد به اندازه کافی پرده از روی این مطلب برداشت ولی اهمیت موضوع تحلیل های بیشتری می طلبد. برخی از این روایات در ادامه آمده است:

1. 1. دروغگو مروتش از همه ی مردم کمتر است چنان که امام صادق علیه السلام از قول پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند:« وَ أَقَلُّ النَّاسِ مُرُوَّهً: مَنْ کَانَ کَاذِباً »^[۳۱۷] «در بین مردم کسی که کم ترین جوان مردی را دارد شخصی است که دروغگو است.»

مروّت از ویژگی هایی است که انسان ها در روابطشان با هم دیگر به آن نیاز دارند تا بتوانند در روابط اجتماعی در همین دنیا نیز موفق باشند. ولی مشاهده می شود طبق این حدیث شریف انسان دروغگو از این صفت نیکوی اخلاقی و نتایج آن بی بهره است.

1. 1. دروغ دریچه ای به سوی نفاق است. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: « الْکَذِبُ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ النِّفَاق‏ »^[۳۱۸] «همانا دروغ دری از درهای نفاق است.»

دلیل این امر این است که انسان دروغگو خود را در چهره ی راستگو قرار می دهد در حالیکه باطنش غیر از آن است این دوگانگی ظاهر و باطن نوعی نفاق است و دروغ یکی از کارهای منافقان است.

1. 1. دروغ فراموشی می آورد. از امام صادق علیه السلام است که: « إِنَّ مِمَّا أَعَانَ اللَّهُ عَلَى الْکَذَّابِینَ النِّسْیَان‏ »^[۳۱۹]

«راستی از آنچه خداوند به دروغگویان کمک کرده است فراموشی است.»
شهید آیت الله دستغیب ذیل این حدیث چنین فرموده اند : «از مجازات دروغگو آن است که خداوند فراموشی را بر او مسلط می گرداند. یعنی دروغی می گوید و آن را فراموش می کند بعد خبری می دهد که منافی دروغ اول است و خود را نزد مردم رسوا می کند.»^[۳۲۰] و لذا از سعادت و خوشوقتی دنیا محروم می شود.

1. 1. دروغگو از فیوضات معنوی مانند نماز شب محروم است و در نتیجه از برکاتی که این عبادت بزرگ دارد محروم می ماند که وسعت رزق از آن جمله است. روایت شریفی از امام صادق علیه السلام به این مضمون اشاره می کند.« إِنَّ الرَّجُلَ لَیَکْذِبُ الْکَذِبَهَ فَیُحْرَمُ بِهَا صَلَاهَ اللَّیْلِ فَإِذَا حُرِمَ صَلَاهَ اللَّیْلِ حُرِمَ بِهَا الرِّزْق‏ »^[۳۲۱]« همانا انسان دروغ می گوید لذا از نماز شب محروم می شود و هتگامی که از نماز شب محروم شد از رزق محروم می گردد.»

1. 1. دروغگو قابل رفاقت و برادری نیست. امام علی علیه السلام فرمودند:« یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ الْمُسْلِمِ أَنْ یَجْتَنِبَ مُوَاخَاهَ الْکَذَّابِ فَإِنَّهُ یَکْذِبُ حَتَّى یَجِی‏ءَ بِالصِّدْقِ فَلَا یُصَدَّق‏ »^[۳۲۲]

«برای مؤمن شایسته است که از برادری و رفاقت کذاب کناره گیرد زیرا که او دروغ گوید تا آنجا که راستش هم باور نشود .»

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

لذا انسانی که دروغ می گوید از دوست محروم می شود و تنها می ماند و از این نعمت الهی یعنی دوستان مؤمن و با خدا بهره ای نمی برد و احساس شکست در زندگی دنیایی به وی دست می دهد.

1. 1. «بها» از دروغگو گرفته می شود. امام صادق علیه السلام از حضرت عیسی علیه السلام فرمودند:« مَنْ کَثُرَ کَذِبُهُ ذَهَبَ بَهَاؤُه‏ »^[۳۲۳] «هرکس که بسیار دروغ گوید آبرو و خرمی او می رود .»

تلاش ما در زندگی برای کسب ارزش و بهاست و کسی که احساس کند در زندگی دنیایی نیز بها و ارزش ندارد احساس موفقیت در زندگی نمی کند.

1. 1. دروغ گفتن گاه سبب می شود که برکات الهی از انسان قطع شود چنانچه امام رضا علیه السلام فرمودند:« إِذَا کَذَبَ الْوُلَاهُ حُبِسَ الْمَطَر »^[۳۲۴] «هنگامیکه زمامداران دروغ بگویند باران قطع می شود.»

متأسفانه مشاهده می کنیم که در اثر تعلیمات فرهنگ غرب و تأثیر پذیری از سکولاریسم اکثراً علل و عوامل پدیده ها را در حد علت های مادی آن می بینیم اما این کلام گهربار از امام رضا علیه السلام ما را متوجه این حقیقت می کند که عوامل معنوی و گناهان و صفات بد اخلاقی (وبطور خاص دروغ ) نیز در زندگی مادی و دنیایی ما مؤثر است.

1. 1. دروغ از روزی انسان می کاهد و سبب فقر و تنگدستی می شود. حضرت علی علیه السلام فرمودند: « اعْتِیَادُ الْکَذِبِ یُورِثُ الْفَقْر »^[۳۲۵] «عادت کردن به دروغ سبب فقر و تنگدستی می شود.»

همانطور که در توضیح حدیث گذشته نیز اشاره شد این سخن گرانبهای امام علی علیه السلام نیز بیان می کند که عوامل معنوی و از جمله گناه دروغ در عدم موفقیت دنیوی مؤثر است. انسانی که اخلاق اسلامی را زیر پا گذاشته و به دورغگویی عادت کرده است علاوه بر عذاب ها و محرومیت های اخروی، در همین زندگی دنیوی نیز شکست ها و محرومیت ها را در پی دارد.

1. 1. دروغگو اعتماد مردم را ازدست می دهد چنانچه در یکی از کلمات حضرت علی علیه السلام هست که فرمودند:« مَنْ عُرِفَ بِالْکَذِبِ قَلَّتِ الثِّقَهُ بِه‏ »^[۳۲۶] « کسی که به دروغگویی شناخته شود اعتماد مردم به او کم می شود .»

انسان برای اینکه بخواهد در دنیا به نحو مطلوب زندگی کند ناچار است که با هم نوعان خود رابطه برقرار کند و در این روابط اجتماعی موفق باشد لذا وی بسیار نیاز دارد به این که اعتماد انسان ها را به خود جلب کند چرا که این روابط اگر بخواهد بصورت نیکو و پسندیده شکل بگیرد بر پایه ی همین اعتماد است. اما این حدیث شریف بیان می کند، انسانی که به دروغ شناخته شود اعتماد مردم به خود را از دست می دهد و در نتیجه در روابط اجتماعی خود شکست خواهد خورد.

1. 1. خواری و ذلت در دنیا و آخرت از مفاسد کذب است. امام علی علیه السلام این ثمره را بیان فرمودند: « ثَمَرَهُ الْکَذِبِ الْمَهَانَهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْعَذَابُ فِی الْآخِرَه »^[۳۲۷] «نتیجه ی دروغ گفتن خواری در دنیا و عذاب در آخرت است .»

یکی از معیارهایی که انسان در سعادت خود لحاظ می کند احساس عزت است وهمیشه از خواری و خوار شدن فراری است. این حدیث شریف هم که ثمره دروغ گفتن را خواری در دنیا معرفی می کند، لذا دروغ بطور مستقیم با عدم سعادت در دنیا ارتباط دارد.
علمای اخلاق نیز با توجه به روایات، مفاسد دورغ را بیان کرده اند از جمله مرحوم ملا احمد نراقی در کتاب معراج السعاده در مورد مضرات دروغ فرموده اند:«[دروغ] از جمله گناهان کبیره بلکه قبیح ترین گناهان و خبیث ترین آنهاست. صفتی است که آدمی را در دیده ها خوار و در نظرها بی وقع و بی اعتبار می سازد و سرمایه ی خجالت و انفعال، و باعث دل شکستگی و ملال، سبب واساس ریختن آبرو در نزد خلق خدا، و باعث سیاه رویی دنیا و عقبی است.»^[۳۲۸]

۴-۲. مفاسد غیبت

غیبت علاوه بر آثار سوئی که از نظر روحانی و معنوی دارد از جهت دنیایی نیز آثار مخرب زیادی در زندگی انسان دارد از جمله:

1. 1. غیبت سبب اشاعه فحشا می شود زیرا وقتی گناهان مخفی افراد از طریق غیبت آشکار می شود دیگران نیز تشویق می شوند و ابهت گناه از بین می رود. امام صادق (علیه السلام) فرمودند مَنْ قَالَ فِی مُؤْمِنٍ مَا رَأَتْهُ عَیْنَاهُ وَ سَمِعَتْهُ أُذُنَاهُ فَهُوَ مِنَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَنْ تَشِیعَ الْفاحِشَهُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذابٌ أَلِیم »^[۳۲۹] «کسی که درباره ی مؤمنی آنچه را چشمش (از بدی ها) می بیند و گوشش می شنود، بگوید او از کسانی است که خداوند متعال درباره ی آنان فرموده کسانی که دوست دارند کسانی که دوست دارند کارهای زشت در میان مؤمنان شایع شود برایشان عذاب دردناکی است.»

1. 1. غیبت، غیبت کننده را از چشم مردم می اندازد و باعث هتک شخصیت و احترام او می شود. حضرت علی(علیه السلام) فرمودند: « مَنْ نَقَلَ إِلَیْکَ نَقَلَ عَنْک‏‏ »^[۳۳۰] «هرکس به سوی تو (عیوب مردم) را نقل کند، (عیوب تو را) برای دیگران نقل خواهد کرد.»

1. 1. غیبت سبب خواری می شود چون همانطور که در دنیا با غیبت از او سبب خواری غیبت شونده شده است،در روز قیامت نیز خداوند او را به حال خود وا می گذارد و او را ذلیل می کند. پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمودند:« مَن اُغیبُ عندَهُ اَخوهُ المُسلمُ فاستطاعَ نَصرَهُ فَلَم نَصرَهُ فَلَم یَنصُرهُ خَذَلَهُ الله فی الدنیا و الآخرۀ»^[۳۳۱] «کسی که غیبت برادر مسلمانش نزد او بشود و توانایی بر یاری او داشته باشد و یاریش نکند خداوند او را در دنیا و آخرت مخذول می کند.»

1. غیبت سبب رسوایی انسان می شود. پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمودند:« یا مَعشَرَ مَن آمَنَ بِلسانِهِ و لَم یُؤمِن بقلبهِ لاتغتابوا المسلِمین ولاتتبعوا عوراتهم فَإنَّهُ من تَتَبَّعَ عَورَۀَ أخیهِ تَتَبَّعَ اللهُ عَورَتَهُ و مَن تَتَبَّعَ اللهُ عَورتَهُ یَفضَحُهُ فی جوفِ بیتِهِ »^[۳۳۲] «ای گروهی که با زبان ایمان آورده اید ولی با قلبتان ایمان نیاورده اید غیبت مسلمانان را نکنید و درصدد کشف عیوب آنها نباشید چرا که هرکس درصدد کشف عیوب برادر مسلمانش باشد خداوند عیوب او را کشف می کند و هرکس خدا عیوبش را کشف کند حتی در درون خانه اش رسوا می شود.»