یافته های پژوهش زیاری ، ده چشمه ، پوراحمد و قالیباف در مقاله ای باعنوان اولویت بخشی به ایمن سازی بافت فرسوده کلان شهر کرج نشان می دهد که ابعاد اجتماعی مؤثّر در ایمنی بافت ها ی فرسوده ی شهر کرج با ضریب بالای ۵۵/۰ % بیشترین اثربخشی را در ناامنی زندگی در بافت های فرسوده این شهر داشته است و در این میان پهنه ی حصارک و کرج کهن با بیشترین اثرپذیری از ابعاد اجتماعی و کالبدی ناامنی، در اولویت ایمن سازی قرار گرفته اند و پهنه ی فردیس به عنوان جامعه ی ایمن شهر کرج انتخاب شد.( زیاری ، ده چشمه ، پوراحمد و قالیباف ، ۱۳۸۹ )
یافته های تحقیق باقریان با عنوان بازشناسی قابلیت های نوسازی در بافت های فرسوده بخش میانی بر پایه ویژگی های اجتماع و فضا که به روش توصیفی – تحلیلی و با بهره گرفتن از شیوه پیمایش میدانی ( مشاهده و پرسشنامه ) انجام شده است، نشان می دهد که ضعف همبستگی بین اجتماع و فضا در مراحل تکوین و بهره برداری با گذشت زمان موجبات تضعیف و فرسودگی ساختار اجتماعی –کالبدی رافراهم میآورد . ( باقریان، ۱۳۸۶ )
تیموری ، رحمانی و عراقی در تحقیقی با عنوان بافت فرسوده ملایر و راه های سازماندهی آن نشان می دهند که فرسودگی فضاهای کالبدی و آلوددگی های زیست محیطی در مرکز شهر ( خرابه ها و چشم اندازهای ناگوار منازل و محلات ، فقر ، بیسوادی ، و پایین بودن سطح فرهنگ شهری ، ناشی از مکان گزینی مهاجران روستایی و قشرهای کم درآمد شهری ) منجر به حرکت گروه های توانمند از محلات به سایر بخش های حاشیه شهر و جایگزین شدن گروه های اجتماعی غیر بومی و ناهماهنگ گردیده و در نتیجه فرایند رکود و تنزل دو چندان می شود . ( تیموری ، رحمانی و عراقی ،۱۳۸۹ )
رفیعیان ، فروزنده و داداش پور در تحقیقی در باب محله محوری در بافت های فرسوده شهری به این نتیجه رسیده اند که با تقویت شبکه های اجتماعی ( در قالب گروه ها و اجتماعات محلی ) و ایجاد زمینه ها و بسترهای لازم برای برقراری ارتباط میان ساکنین محله در روند تهیه طرح های توسعه محله ای و در جریان هرگونه مداخله در بافت می توان به بهبود و ارتقای سطح عملکرد محله ای ، تعاملات و روابط مناسب اجتماعی میان ساکنین محله نائل آمد .

همچنین نوریان و آریانا در تحقیقی تحت عنوان حمایت از قانون مشارکت عمومی در بازآفرینی شهری معتقدند : نتایج حاصل از این کار نشا ن می دهند قوانین و مقررات شهری ایران که به تقویت مشارکت عمومی منجر می شوند، در زمینه های اجتماعی و مدیریتی از کاستیهای زیادی برخوردار هستند و نیز در زمینه های اقتصادی و کالبدی که تا حدی با قوانین و مقررات حاصل از تجارب جهانی مطابقت دارند، دچار تغییر و تحریف شده یا نادیده گرفته می شوند. ( نوریان ، آریانا ۱۳۹۰ )
در تمام این تحقیقات که در خارج و شهرهای مختلف کشورانجام شده اند هر کدام از زوایای خاصی به مبحث احیاء بافت های فرسوده شهری پرداخته اند . مطالعه ما از این نظر حائز اهمیت است که تأثیر ساختار( نقش مسئولین ) و جامعه ( مشارکت مردم ) را در احیاء بافت های فرسوده محله برزه دماخ شهر کرمانشاه نشان می دهد .
۲-۶-۱ پیشینه تاریخی طرح های مطالعاتی وکاربردی در بافت فرسوده شهرکرمانشاه
سابقه دخالت در بافت قدیم شهر کرمانشاه به اوایل دوره پهلوی برمی گردد. طرحهای این دوره موجب دخالت های شتاب زده ای شد که هدف آن نوگرایی در عرصه شهرسازی بود. این روند، یعنی خیابان کشی های اوایل قرن، با تحمیل ساختار جدید به شهر در تقابل با ساختار یافت کهن قرار گرفتند. در این دوره خیابانهای مدرس و بعد از آن جوانشیر و شریعتی و سپس مطهری و معلم ایجاد شدند. طرحهای تهیه شده در این دوران تقلیدی بود از شکل شهرهای صنعتی در اروپا که در شهرهای ایران پیاده شد. این طرحها بی آنکه از مضامین شهر صنعتی پیروی کند به تقلید شکلی مصادیق آن می پردازد، بی آنکه شرایط گذار به «نوگرایی» (مدرنیسم) را طی کرده باشد و یا اینکه عناصر و عوامل مؤثر در آن را در خود داشته باشد و یا حتی آنها را وارد کرده و درونی نموده باشد. بی آنکه مبانی نظریه ای این تحول را درک کرده باشد، مظاهر و شکلهای مطروحه آن را نه تولید بلکه تقلید می کند. بنابراین پیامد این طرحها و مداخلات نوسازی چند خیابان بود که این نوسازی ها باعث شد که ساختار ارگانیک بافت قدیم کرمانشاه از هم بگسلد و تخریب شود. این نوسازی ها عملاً موجب رکود و عدم دگرگونی در عرصه های وسیع محلات قدیمی شهر کرمانشاه شد. به نحوی که تبعات این موج عظیم تاکنون باقی مانده و بعنوان مسئله ای لاینحل بر تارک شهر تاریخی می درخشد. بعد از این دوران و تا سال ۱۳۴۶, دخالت منسجم و برنامه ریزی شده ای در بافت های تاریخی شهر صورت نگرفت و در این سال در تحقیقی که توسط دانشگاه دورهام انجام شد ضمن بررسی جامع مسایل شهر، به این نتیجه رسیدند که بافت متقدم شهر در آستانه سقوط است و برای جلوگیری از فروپاشی آن یافتن راه حلهایی منطقی ضرورت دارد اما دیدگاه و خواست مسئولان وقت توجه به این موضوع نبوده است. جاذبه های نوسازی و سلطه سوداگری زمین، و بی تدبیری و بی کفایتی مدیران و فقدان دیدگاه های علمی، مانع حرکت برنامه های احیاء بافت مرکزی کرمانشاه در گذشته بوده است.
۲-۶-۲ طرحهای شهری در دو دهه اخیر (۱۳۸۵ ـ ۱۳۶۰)
پیامدهای ناشی از رخدادهای دوران تجدد از یک سو و رشد لجام گسیخته شهرهای کشور از سوی دیگر, موجب نابسامانی کالبدی در بافتهای شهری گردید و عملاً به پدیده ناهنجاری در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی مبدل شد. در دو دهه اخیر مجموعه برنامه, طرح و اقدامات اجرایی که برای مواجه با این پدیده در سطح کشور وضع و مورد عمل قرار گرفته اند، در ۶ محور اصلی قابل بیان می باشد. که این روند شیوه های جدید مداخله در بافت های کهن شهری را ترسیم می کند و هر یک از این محورها متأثر از شیوه نگرش و زمینه های اتفاقات خاص در دوره زمانی خود بوده اند. این زمینه ها عبارتند از: روانبخشی ـ بهسازی شهری ، محورهای فرهنگی، تاریخی ، نوسازی و بازسازی (تجمیع) ، بافت مسئله دار شهری و عمران و بهسازی شهری. علاوه بر مداخلات موضوعی و موضعی فوق الذکر، طرحهای جامع و تفصیلی در این دوران با نگرش به بافت های تاریخی شهرها، جهت گیری تازه ای در روش های خود اتخاذ نموده اند. با توجه به آنچه گفته شد طی سالهای ۶۰ تا ۸۵ طرحهای تهیه شده برای بافت تاریخی کرمانشاه عبارت بودند از: طرح جامع شهر, طرح تجدیدنظر جامع شهر (فصل علل پیدایش و چگونگی توسعه شهر)، طرح تفصیلی بافت مرکزی شهر کرمانشاه, طرح تعریض و ساماندهی خیابان مدرس، طرح ساماندهی بازار کرمانشاه، طرح بافت مسئله دار شهر کرمانشاه، طرح ساماندهی محله فیض آباد و آخرین طرحی که تا این تاریخ در دست اقدام قرار گرفته است طرح ساماندهی بافت قدیم کرمانشاه می باشد. در این قسمت از مطالعات به بررسی و تحلیل کلی این طرحها پرداخته می شود.
۲-۶-۳ طرح جامع شهر کرمانشاه
نخستین تأملات و دیدگاه های جدید پیرامون بهسازی و احیاء و روان بخشی بافت مرکزی کرمانشاه, در طرح جامع شهر طی سالهای ۱۳۶۱ ـ ۱۳۶۳ بروز پیدا کرد. در این طرح تأمین دسترسی و سازماندهی مراکز محله ای برای تمامی بافت مرکزی و حاشیه ای پیش بینی , و شبکه های دسترسی آنها نیز ترسیم شد. هر چند که تعمیم این دیدگاه می توانست راه گشای تحقق احیای بافت مرکزی شود. ولی همزمانی این مطالعات با وقوع جنگ و جریانهای واگذاری زمین شهری، باعث عدم توجه به بهسازی بافت های قدیمی شد .
۲-۶-۴ دوره بعد از تهیه طرح جامع
در این مرحله، عوامل توجه به مسایل بافت مرکزی کرمانشاه را می توان به این قرار بیان کرد:
ناکام ماندن جریان شتابان واگذاری زمین و عدم امکان ادامه این روند در تأمین مسکن عمومی .
ضرورت تأمین مسکن عمومی و یافتن راه های جدیدی برای حل این معضل .
توجه به قابلیت و ظرفیت بافت قدیمی برای تأمین مسکن عمومی .
تشدید ناهنجاریهای اجتماعی در بافت های قدیمی و فشار این جریانات بر مسئولین .
به طور کلی، کاهش بحران شهرسازی باقیمانده از دوران رشد شتابان جمعیت و توسعه شهری در دهه ۱۳۵۵ ـ ۱۳۶۵ و آگاهی یافتن مسئولین بر اهمیت و ضرورت استفاده از تجارب و دیدگاه های متخصصان در برخورد با مسائل شهرسازی .
بنا به آنچه گفته شد موضوع تغییر و تحولات اقتصادی, اجتماعی و سیاسی و همچنین تغییر نگرش و دیدگاه مسئولان وقت موجب شد که در مراحل بعد موضوع بافت های فرسوده در دستور کار قرار گیرد. در این خصوص دیدگاه های زیر حاکم گردید.
ــ تعیین تکلیف یکجا و به تعبیری نوسازی و تغییر گسترده در شبکه و ساختار بافت و بهره برداری تجاری از معابر اصلی با هدف نوسازی و بهسازی منسجم بافت قدیم .
ــ تهیه طرح های نوسازی و بهسازی با هدف استفاده از قابلیت ها و امکانات بافت برای تأمین مسکن عمومی
ــ تهیه طرحهای موضعی برای بهره برداری های صرفاًُ اقتصادی و تجاری از بافت حاصل دیدگاه های فوق الاشاره و تضارب آرا, انفکاک طرحها بود به طوریکه پنج طرح زیر در این دوران تهیه شد.
۱ ـ ساماندهی خیابان مدرس .
۲ ـ طرح تفصیلی بافت قدیم به مساحت ۲۸۵ هکتار .
۳ ـ طرح بهسازی و نوسازی محله فیض آباد .
۴ ـ طرح بافت مسئله دار کرمانشاه به مساحت ۱۵ هکتار .
۵ ـ طرح ساماندهی بازار کرمانشاه تا مرحلْ تهیه طرح مقدماتی مرمت و بازسازی آن .
از آنجا که هر یک از این طرحها راه حل های متفاوتی برای مداخله در بافت ارائه کردند, تحلیل مختصر هر یک از آنها ضروری بنظر می رسد.
۲-۶-۵ طرح بهسازی بافت مسئله دار کرمانشاه (طراحی بخشی از محله آبشوران)
هدف این طرح آن است که در بخشی از محله آبشوران با ارائه الگویی برای مرمت بافت و واحدهای مسکونی, زمینه اقدامات خود انگیخته مردم و عملیات احیاء توسط آنان در سایر نقاط بافت فراهم آید.
این طرح در سال ۷۷ توسط مهندسان مشاور عرصه تهیه شده است. محدوده طرح بخش مرکزی و فرسوده شهر را شامل می گردد. تعدادی از واحدهای مسکونی موجود و اراضی خالی داخل بافت, در این طرح برای تأمین خدمات مورد نیاز بافت در نظر گرفته شده اند. عملکرد عمومی خدمات یاد شده «فرهنگی ـ تفریحی» تعریف شده است. حوزه انتخاب شده در قلب بافت قدیم شهر قرار دارد و از غرب به خیابان مدرس, و از شرق به آبشوران و تکیه معاون محدود می شود. راهبردهای پیشنهادی طرح از این قرارند:
بازسازی و مرمت بخش های فرسوده و احیای نماها و بدنه ها, فرش کف و آب روها و جایگزین کردن ساختمانهای هماهنگ با بافت به جای ساختمانهای ناهمگون .
شناخت الگوهای موجود مسکن در بافت و پیشنهاد الگوهای تکمیلی و جایگزین .
انتخاب ابعاد متناسب مساحت واحد مسکونی و ساختمان مسکونی و تجمیع قطعات مسکونی کوچک .
اصلاح نماهای مجاور خیابان ها و معابر اصلی برای رسیدن به کلیات هماهنگ .
اصلاح مسیر آبشوران و بهره برداری از قابلیت های ارتباطی و تفریحی و شهری آن .
بهرحال در طرح بهسازی بافت مسئله دار کرمانشاه (طراحی بخشی از محله آبشوران) سیاست های زیر در طراحی مد نظر قرار گرفته است:
توجه به عامل انسان در طراحی بافت .
رعایت الگوهای موجود و استفاده از آنها برای بهینه سازی بدنه ها و همچنین طرح معماری .
احیای حیات اجتماعی بافت از طریق :
ــ مهیا سازی فضای محورها .
ــ ایجاد کاربری های فرا محله ای در بدنه های محورها به منظور نفوذ زندگی از طریق بازار به درون .
فصل سوم
روش شناسی پژوهش
۳-۳ روش پژوهش
در این پژوهش به تناسب نیاز موضوع از روش اسنادی و مطالعه ی میدانی استفاده شده است. ابزار
گردآوری داده ها از طریق پرسشنامه می باشد.
۳-۳ -۱ تحقیقات توصیفی
اغلب در انجام تحقیقات علوم اجتماعی، از روش تحقیقتوصیفی استفاده می شود، اهداف محقق در این نوع پژوهش توصیف عینی، واقعی و منظم خصوصیات یک موقعیت یا یک موضوع است. به عبارت دیگر پژوهشگر در این گونه تحقیقات سعی می‌کند تا آنچه هست را بدون هیچگونه دخالت یا استنتاج ذهنی گزارش دهد و نتایج عینی را از موقعیت بگیرد(دانشور، ۱۳۷۸: ۶۴) .
تحقیق توصیفی، آنچه را که هست توصیف و تفسیر می‌کند و به شرایط یا روابط موجود، عقاید متداول، فرآیندهای جاری، آثار مشهود یا روندهای در حال گسترش توجه دارد. توجه آن در درجه ی اول به زمان حال است، هر چند غالباً رویدادها و آثار گذشته را نیز که به شرایط موجود مربوط می شوند مورد بررسی قرار می‌دهد(جان بست، ۱۳۷۱: ۱۲۵).