چاروکیل محتشم پایۀعرش اعظمـــت هفت زمین وآسمان کرســی زیر پای تــو
طوق ونطاقکهکشانحلقهای از حمایلت تاج وسریر خسروان سایه یی از همای تـو
(همان: ۳۷۰)
عکس ، وارونگی
«در بدیع صنعت عکس یا «طرد» یا تبدیل آن است که جای همه یا جای بعضی از کلمات قرینه را عکس کنند و قرینه دیگری را به وجود آورند. چنین تبدیلی را در صورتی باید صنعت به شمار آورد که با تغییر جای الفاظ، معنی نیز مبدل و وارونه شود و معنی دیگر بدهد که بر شیوائی کلام افزوده شود.» (داد، ۱۳۸۰: ۳۴۷)
زان شعشعه دنیایی مستغرق اندیشه است دریا همه رؤیایی، رویا همه دریایی
(شهریار، ۱۳۸۶: ۴۳۲)
من محرم با یــارم و بیگانــه به اغیــار او محرم بیگانه و بیگانـه محــرم
(همان: ۳۰۵)
منم پیدا ز پنهانی، تویی پنهان ز پیدایی چه دریاهای طوفانی، چه طوفان های دریایی
نگویم کز پس آیینه طوطی وار دارندم که ما گویای خاموشیم و خود خاموش گویایی
(همان: ۸۴۴)
قلب مطلب
«چند واژه مصراع اول را بعینه یا با مختصری تغییر در مصراع دوم با توالی معکوس تکرار کنند، به نحوی که مضمونی نو و هنری ایجاد شود.» (شمیسا، ۱۳۷۳: ۱۱۸)
مرا هر گه بهار آید به خاطر یـاد یار آیـد به خاطر یاد یار آید مرا هـر گه بهــار آید
چو فریاد هزار آید شود در دم هزار ایگل شود در دم هزار ای گل چو فریاد هزار آید
(همان: ۲۳۹)
جوانی حسرتا با من وداع جاودانــی کرد وداع جاودانی حسرتا با من جوانــی کرد
(همان: ۱۷۲)
دوستان آزرده اید ای دشمنان پرورده ها دشمنان پرورده اید ای دوستان آزرده ها
(همان: ۹۳)
گر که هستند پس چرا کورند گر که کورند پس چرا هستند
(همان: ۱۰۸۵)
موسیقی کناری
موسیقی کناری شامل به کار بردن قافیه و ردیف در ابیات شعر است که از نظر موسیقایی و برجسته سازی ابیات شعر از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در مورد این دو واژه در کتب عروض و قافیه تعاریف متعددی صورت گرفته است ، حق شناس تعریف کاملی از این واژه آورده است.
«قافیه هماوایی ناتمامی است که از تکرار یا یا چند صوت با توالی یکسان در پایان آخرین واژه های نامکرر مصاریع یا ابیات یک شعر و گاه پیش از ردیف می آید.» (حق شناس، ۱۳۷۰: ۴۴)
قافیه در شعر شهریار نیز نقش مهمی را ایفا می کند و شاید بتوان گفت که از مهمترین برجستگی ها و مشخصه های شعری وی وجود قافیه در پایان ابیات شعر است و شاعر برای آراستن و زیبا سازی در این بخش از شعر تمام توان خود را به کار می گیرد.وی پیرو اسلوب شاعران پیشین بوده و به دلیل انسی که با شعر حافظ داشته است بیشتر اشعار خود را بر وزن و مضمون شعر حافظ و همانندی در ردیف و قافیه وی سروده است به عنوان مثال یکی از اشعاری که وی بر وزن و قافیه شعر حافظ سروده است به مطلع زیر است:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

حافظ: ای شاهد قدسی که کشـد بنـد نقابـت وی مرغ بهشتی که دهد دانه و آبت
شهریار: ای چشمخمارینکه کشد سرمهخوابت وی جام بلورین که خورد باده نابـت
(شهریار، ۱۳۸۶: ۱۰۰)
با این حال تناسب ها و آراستگی هایی که وی در سخن خود به کار می گیرد تا حدودی پوشاننده تقلید اومی باشد.
در بسیاری از اشعار، شاعر میان وزن و قافیه که مکمل موسیقی شعر است هماهنگی و تناسب خاصی ایجاد می کنددر ابیات زیر وزن فعولن فعولن فعولن فعل که وزنی حماسی و پر تحرک است درکنارکلماتی متناسب با آن مانند جهیز، گریز، تیز، رستخیز، دگرگونی وتحولات طبیعت را در فصل پاییز به خوبی نشان میدهد.
خزان است و هنگامـه برگریـــز شگفتا از این بــاد هنگامــــه خیز
ربایند افرشتگان رنـگ و بـــوی بدان جادویـی ها که آرنـــد نیـــز
عروس گل از شو گرفته طـــلاق عجوزش به سر کوفت رخت و جهیز
درختان چو پای گرـیزی نمانــد گشودند با بـاد دســــت ستیــــز
فرو ریخت جلاد بـــاد خـــزان جوانان بـاغ از دم تیــــغ تیـــــز
شهیدان نهادند پهـلو به خــاک به سودای نـوروز و آن رستخیــــز
زر و زیور از خود بریزد چمــن که دنیا پس از گـل نیرزد پشیـــز
(همان: ۲۶۴)
در ابیات زیر سوز و گدازعاشقانه شاعر و ناله ها و آوای او با نوای ساز همراه می شود. به همین دلیل شاعر برای بیان احساس خود علاوه بر استفاده از وزنی سنگین و آرام قافیه ای متناسب با وزن انتخاب کرده است. تار، سازگار، غمگسار، یادگار، قرار نشان دهنده اندوه درون شاعر است.
نالد به حال زار من امشب سه تار مـن این مایه تسلی شب های تــار من
ای دل ز دوستــان وفــادار روزگـــار جز ساز من نبود کسی سازگار مـن
در گوشه غمی که فراموش عالمی است من غمگسار سازم و او غمگسار من
آخر قرار زلف تو با ما چنیــن نبـــود ای مایه قــرار دل بی قــــرار من
جز خون دل نخواست نگارنده سپــهر بر صفحه جهان رقم یادگــــار من
(همان:۳۵۱)
وزن هر دو غزل زیرمفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن می باشد، در غزل اول که موضوع شعر، ارشاد و تنبیه و در واقع هدف آگاهی دادن به مخاطب است شاعر با آوردن قافیه هایی مانند زر، جگر، نظر، حذر تحرک بیشتری به ابیات بخشیده و سخن خود را با تأکید بیان می کند.
گر از حضیض جهالت حــذر توانــی کرد به اوج عزّ و قناعت گـذر توانـــی کرد
به صبر کوش و سر و سینه کان گوهر کن که این خزینه به خون جگر توانی کرد
به نردبان ریاضــت اگر نـــهادی پـــای سری ز چاه طبیعت به در توانــی کرد
گر انجلای ضمیـرت نظیـــر آینـــه بود در آن جمال حقیقت نظر توانــی کرد
به زیر پای تو خاکش به سر بود
زر و سیم تو کیمیا نظری خاک، زر توانــی کرد
(همان:۱۷۳)
اما در ابیات زیر که موضوعی عاطفی و سوز و گداز عاشقانه شاعر است، قافیه شعر از میان کلمات تک هجایی که تحرک چندانی ندارند، انتخاب شده، کلماتی مثل باز، گداز، دلنواز، راز، نیاز با کلمات دیگری مثل سوز، ساز و … تناسب پیدا کرده و عاطفه اندوه شاعر را نشان می دهد.