مطلب جز به چاه نخشب باز(۲۰۴۶)
*خیره شدن ماه؛ تشخیص:
خیره گشتی مه کان ماه به می بردی لب
روز گشتی شب کان زلف به رخ کردی باز(۳۹۷۶)
*خواهندگی ماه؛ تشخیص:
ماه خواهد که بماند به کلاه سیهت
زین قبل گه گه یر چرخ سیه گردد ماه(۷۱۴۴)
*ازماه تا ماهی؛ کنایه از سراسر عالم از اوج آسمان تا قعر زمین:
چنان کز تو به نزدیک من است‌ای خسرو آگاهی
ز تو تا خسروان چندان بود کز ماه تا ماهی(۸۳۸۷) بگذرانید سپه را ز تبه کرده رهی
بن او تا بن ماهی، سر او تا سر ماه(۶۹۷۹)
*ماه در چاه بودن؛ کنایه از پست و عمیق بودن:
گهی سپه به فرازی برون برد که به چشم
چو زو نگاه کنی مه نماید اندر چاه(۶۹۳۸)
ونیز نک ابیات : ۷۱۷۱ و ۶۹۳۷
*سر چیزی تا سر ماه بودن؛ کنایه از نهایت اوج و بلندی داشتن:
بگذرانید سپه را ز تبه کرده رهی
بن او تا بن ماهی، سراو تا سر ماه(۶۹۷۹(
*قدر از قمرگذراندن؛ کنایه از علّو مقام یافتن، بزرگی و سروری(عفیفی، ۱۳۷۲: قدر از قمر گذراندن):
برکشیدی مرا به چرخ برین
قدر من بر گذاشتی ز قمر(۲۶۳۵)
*ماه بار؛ صفت هنری و کنایه از روی زیبا:
سرو داری ماه بار و ماه داری لاله پوش
لاله داری باده رنگ و باده داری لعل فام(۴۶۸۵)
*ماه دیدار؛ هفت هنری آن که دیداری شبیه ماه دارد وکنایه از معشوق:
غم نادیدن آن ماه دیدار
مرا در خوابگه ریزد همی خار(۳۲۲۵)
*ماهرو؛ صفت هنری آن که چهره‌ای شبیه ماه دارد و کنایه ازمعشوق:
به لابه گفتمش‌ای ماهروی غالیه موی
که ماه روشنی از روی تو ستاند وام(۴۷۶۹)
ونیز نک ابیات: ۲۵۰۳، ۱۰۴۹، ۶۱۹۰، ۷۶، ۸۶۱۱، ۸۲۵۰، ۴۰۱۳، ۳۴۳، ۲۱۱۵، ۲۱۱۱، ۱۸۱۸، ۱۹۱۳ و ۴۸۷۳
*ماه عذار؛ صفت هنری و کنایه از زیبارو آن که عذاری شبیه ماه دارد:
آمد آن مشکبوی مشکین مو
آمد آن خوبروی ماه عذار(۲۳۸۴)
*ماه منظر؛ صفت هنری و کنایه از معشوق:
عاشقم آری و لیکن نام من عاشق مکن
مر مرا‌ای ماه منظر مادح میرست نام(۴۶۹۲)
*ماه اندر میغ نشود تیره؛ تمثیل برای بیت زیر:

هر بزرگی که به فضل و هنر گشت بزرگ
نشود خرد به بد گفتن بهمان و فلان
ور چه از چشم نهان گردد ماه اندر میغ
نشود تیره و افروخته باشد به میان(۶٫٫ .. ۶۱۰۴)
*ماه از میان شب تیره خوب تابد؛ تمثیل برای مصراع اول:
شبی به گرد مه اندر کشید وآگه نیست
که از میان شب تیره خوب تابد ماه(۷۱۶۰)
*مه چون گرفت بیشتر بدو کنند نگاه؛ تمثیل برای مصراع اول بیت دوم:
زمانه رغم مرا‌ای به رخ ستیزه‌ی ماه
خطی کشید بر آن عارض سپید، سیاه
کنون نگه کنم سوی مه که مه بگرفت
چومه گرفت بدو بیشتر کنند نگاه(۴٫٫ .. ۷۱۶۰)
*ماه گیرد ز خورشید نور چنانکه میوه ز مه رنگ وگونه‌ی الوان؛ تشبیه تمثیلی برای بیت اول :
نهاد خوب و ره مردمی ازو گیرند
ستودگان و بزرگان تازی و دهقان