در رودخانه های مناطق معتدله فراوانی توده زنده به طور معمول در فصل بهار رخ می دهد و یک اوج ثانویه دیگر در فصل پاییز مشاهده می شود. در رودخانه Tennessee میزان تولید روزانه، کلروفیل در فصل بهار به اوج خود می رسد و پس از آن با ظهور برگ ها میزان غلظت کلروفیل کاهش پیدا می کند و به علت وجود سایه در فصل تابستان به کمترین مقدار خود می رسد و سپس دوباره در فصل پاییز افزایش پیدا می کند. در این رودخانه تغییرات فصلی در درجه اول به میزان در دسترس بودن نور بستگی دارد (Hill and Dimick 2001) . در رودخانه Hubbard Brook Experimental forest New Hampshier علت اینکه در فصل بهار میزان توده زنده نسبت به تابستان و پاییز بیشتر است این است که میزان نور و N آب در فصل بهار قبل از درآمدن برگ بالا است .(Bernhardt and Likens 2004)فاکتوریل چرا مواد مغذی و تابش نشان می دهد که چگونه عوامل محدودکننده پری فیتون به صورت فصلی تغییر پیدا می کنند (Rosemond et al 2000) . پریفیتون در فصل تابستان نسبت به بهار کاهش پیدا می کند وقتی که میزان تابش نور کاهش می یابد. هم چنین میزان موادغذایی یک عامل محدودکننده است زمانی که نور به میزان بیشتری در دسترس است.
در رودخانه های گرمسیری شناسایی تغییرات فصلی میزان آب مهم است. در رودخانهDaly که در شمال استرالیا قرار دارد تغییرات سالانه در توده زنده جلبک های زنده عمدتاً به وسیله تغییرات فصلی در جریان آب کنترل می شود ( Townsend and padoran2005) . در طول فصل خشک سرعت جریان آب بر رشد و کولونیزاسیون spirogyra مناسب است که این گیاه در اواسط ماه می در این رودخانه ها ظاهر می شود و میزان توده زنده آن در ماه های ژوئیه و اوت افزایش می یابد و در ابتدای فصل مرطوب در اواخر اکتبر یا اوایل نوامبر در رودخانه ناپدید می شوند. اختشاشات مکرری در طول فصل مرطوب در هنگامیکه جریان آب بالاست رخ می دهد و مانع رشد spirogyra می شود.که عمدتاً به دلیل فرسایش و دفع مواد است .
توزیع فضایی جلبک های کف زی در حوضه آبگیر رودخانه منعکس کننده الگوهای فضایی موجود در متغییرهای محیطی است. در رودخانه های گرمسیری فاقد داشتن یک مدل مصنوعی از کنترل توده زنده پری فیتون و ترکیبات آن با در نظر گرفتن اختشاشات ناشی از سیل و محدودیت های غذایی در کنترل های اولیه همراه با چرا از مهم ترین فاکتورهای پایداری سیستم ها هستند .( Biggs et al1998) در شرایط طوفانی پایدار و عرضه موادغذایی کم این مدل پری فیتونی توده زنده متوسط بیش بینی می کند که حاوی جلبک های سبز ، سیانوباکتریها و جلبک های قرمز به صورت غالب که سلول های بیشتر به صورت فرم های رشته ای و راست هستند و اندازه آنها کوچک و نسبتاً متوسط است. در محیط هایی که موادغذایی به اندازه کافی در دسترس است و جریان آب کند است رشته های جلبکی تشکیل دهنده توده زنده دارای اندازه متوسط و نسبتاً بزرگ هستند. در محیط هایی که شرایط طوفانی متوسط است و تأمین مواغذایی متغییر می باشد دیاتومه ها، زیستگاههای ناپایدار و خاکی را اشغال می کنند. در مکانهای با جریان پایدار در درجه اول چرا کننده ها مهم ترین عامل کنترل کننده توده زنده پری فیتون هستند. زیرا چرا کننده های بزرگ و موثر مثل حشرات دام گستر caddis files و حلزونها زیستگاههای با جریان کند را ترجیح می دهند. در جایی که فرکانس جاری شدن سیل بالاست حشرات غالب می شوند اما به نظر می رسد که کمتر قادر به کنترل کردن پری فیتون باشند.
۱-۱۳- ارزیابی کیفیت آب تالابها ها با بهره گرفتن از فیتوپلانکتون ها:
سکونت و استقرار انسان در اطراف منابع آب شیرین سبب ایجاد و توسعه شهرهای بزرگ ، مراکز صنعتی و زمین های کشاورزی شده است . در کنار استفاده از تالابها و دریاچه ها به عنوان منبع تأمین کننده آب آشامیدنی، ذخایر آبیاری ، استفاده کنندگان خانگی و صنعتی و کشاورزی مقادیر زیادی ترکیبات زائد ایجاد می کنند و توده های آبی طریقه ای مؤثر و ارزان برای حذف بسیاری از این مواد می باشند (موسوی، ۱۳۷۶). بطور کلی منشأ آلاینده ها در جریان های آبی به دلیل:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پساب خروجی کارخانه های صنعتی
فاضلاب های خانگی
زه آب مزارع کشاورزی می باشد.
حدود ۱۵۰۰ ترکیب به عنوان مواد آلوده کننده در اکوسیستم های آب شیرین معرفی شده اند. برای ارزیابی کیفیت آب های شیرین تالابها و دریاچه ها روش های شیمیایی وجود دارد، اگر چه اندازه گیری متغییرهای شیمیایی و فیزیکی نسبت به بررسی بیولوژیکی راحت تر است (Hellawell 1986)، لیکن روش های شیمیایی و فیزیکی با آنالیز آب های نمونه برداری شده سرو کار دارند و لذا تنها وقتی می تواند مواد آلاینده در آب مشخص شود که آن مواد در زمان نمونه برداری در آب حضور داشته باشند. اندازه گیری مداوم که با نصب دستگاه های پر هزینه در محل انجام می شوند، در کنار مزیت ثبت پیوسته تغییرات، دارای اشکالاتی می باشند. مثلاً این دستگاه ها ممکن است در یک دوره زمانی کیلومترها منحنی و ستون ارقام ایجاد کنند که بررسی و نتیجه گیری از آن ها مشکل است، به همین دلیل در سالهای اخیر برای تعیین دقیق اثرات فعالیتهای انسانی بر روی اکوسیستم ها (از جمله آب ها) مدیریت و کنترل محیطی آنها، تغییراتی در روند استفاده از اندازه گیری شیمیایی به سمت افزایش استفاده از اندازه گیری شرایط اکولوژیکی یعنی استفاده از شاخصهای بیولوژیک به عمل آمده است (Arhondistis et al, 2004., Dere et al, 2002., Mccormick & Carins, 1994) . در محیط های آب شیرین از ماهی ها، بی مهرگان بزرگ، پروتوزوا، گیاهان آبزی، جلبک ها، مخمرها، قارچها و باکتریها به عنوان شاخص بیولوژیک استفاده شده است. جلبک ها و بویژه فیتوپلانکتون ها جزء مهم در برنامه های مدیریت بیولوژیکی هستند. Symoens در سال ۱۹۵۶به نقل از Cocquyt اهمیت شکوفایی جلبک های سبز- آبی در دریاچه های شمال تانزانیا را مورد بررسی قرار داد. جمعیت های جلبکی نیز از لحاظ گونه های شاخص (شاخص pH، شاخص بردباری به آلودگی و…) در تحقیقات زیستی و برنامه های کنترل مد نظر بوده اند (Mccormick & Carins, 1994) . بررسی اختصاصات مربوط به اجتماعات فیتوپلانکتون ها در کشورهای توسعه یافته از برنامه های منظم پایش کیفیت آب در زیستگاه های آبی است و حتی در کشورهای همسایه نیز چنین مطالعاتی انجام می گردد (Naz, 2005., Baykal et al, 2004 ) . همچنین مشابه این مطالعات در مورد تعیین بیوماس فیتوپلانکتون ها بر روی ۱۷ تالاب از کشورهای سوئیس، آلمان و سوئد در طی یک دوره ده ساله انجام شده است (Weyhenmeyer et al, 2002., Altuner & Gurbuz, 1994) .
۱-۱۴- اهداف تحقیق
همچنان که ذکر شد دریاچه زریبار به لحاظ اکولوژیکی و اقتصادی دارای اهمیت ویژه ای بوده و کوچکترین تغییر در شرایط اکولوژیکی آن می تواند صدمات جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد. چنانچه بازدیدهای میدانی از دریاچه تغییرات نامطلوب شرایط آن را در طی مدت زمان کوتاه (چند ساله) نشان می دهد. بنابراین بررسی پریفیتون های تالاب به عنوان شاخص برای تعیین کیفیت آب این دریاچه حائز اهمیت می باشد. این تالاب به عنوان تأمین کننده آب زراعی و آشامیدنی اهمیت دارد و لازم است راهکارهایی برای ارزیابی کیفیت آب و مدیریت صحیح برای استفاده بهینه از این اکوسیستم آبی ارائه داده شود. به طور کلی هدف هایی که در این تحقیق حائز اهمیت است به شرح زیر می باشد.
بررسی تأثیر انسان و فعالیت های انسانی از طریق ایجاد آلودگی بر جوامع پریفیتونی
شناسایی انواع پریفیتون ها در ایستگاههای مختلف
شناسایی تاکسون های غالب در هر ایستگاه
فصل دوم
مواد و روش ها
۲-۱- مشخصات، موقعیت جغرافیایی و وضعیت اقلیمی منطقه :
تالاب آب شیرین زریبار در فاصله ۳ کیلومتری غرب شهر مریوان در استان کردستان واقع شده است، و از مکان های دیدنی و گردشگری این استان است. یکی از دریاچه های کم عمق آب شیرین موجود در ایران است که از اهمیت فرهنگی اقتصادی و اکولوژیکی بالایی برخوردار است. دریاچه زریبار با مساحتی بالای ۲۰۰۰ هکتار در چند کیلومتری شهر مریوان و در مختصات جغرافیایی” ۳۱ ׳۳۰ ۳۵^۰ تا ״ ۶׳ ۳۷ ۳۵^۰ عرض شمالی و طول شرقی ” ۵۲ ‘ ۳ ۰ ^۰ ۴۶ تاً ۴۷’ ۱۰ ^۰ ۴۶ واقع شده است.(شکل ۲-۱)
تالاب زریبار یکی از منحصر به فرد ترین دریاچه های آب شیرین به شمار می رود و کلیه شرایط جامع یک تالاب بین المللی را داراست وحتی مواردی از رفتار و عملکرد برخی از موجودات مشاهده می گردد، که تا کنون مطالعه و یا اعلام نشده است و نیاز بررسی بیشتر را می طلبد.
طول دریاچه حدود ۵ کیلومتر و عرض آن حد ود ۶/۱ کیلومتر می باشد. وسعت دریاچه به دلیل تغییرات حجم آبی در فصول مختلف سال تغییر می کند و حد اکثر عمق آن ۵/۵ است . حجم تقریبی آب دریاچه حدود ۳۰ میلیون متر مکعب آب برآورد شده است. متوسط بارندگی ۷۸۶ میلی متر در سال است. رطوبت نسبی برابر ۴/۵۸ درصد و متوسط تبخیر سالانه معادل ۱۹۰۰ میلی متر گزارش شده است. در بیشتر زمستانها سطح دریاچه کاملاً یخ می بندد.
این دریاچه به دلیل فرسایش شدید تشکیلات زمین شناسی منطقه و ایجاد گسل و رسوب گذاری در حدود ۵۵۰۰ تا ۱۳۰۰۰ سال پیش بوجود آمده است (آساراب ۱۳۸۵). ارتفاع آن از سطح دریای آزاد ۱۲۷۸ متر می باشد. به طور کلی سه منبع اصلی تأمین کننده آب برای آن درنظر گرفته شده است که شامل چشمه های کف جوش، رودخانه قزلچه سو(در چند سال اخیر به منظور تأمین آب دریاجه با حفر کانال بخشی از آب آن به دریاچه منتقل می گردد ) و رواناب های فصلی است. اطراف دریاچه به استثنای قسمت کمی از شرق آن پوشیده از گیاهان آبزی با ریشه های متراکم است.
بر اساس مطالعات مهندسین مشاور آساراب در سال ۱۳۸۶ محدوده دریاچه را می توان به دو قسمت متفاوت تقسیم نمود : ۱- هسته آبی یا کاسه دریاچه که در تمام طول سال پوشیده از آب بوده و وسعت آن اندکی بیش از ۸۰۰ هکتار است که نوسانات مساحت آن جزئی می باشد (۸۳۳-۸۱۳) . این مقدار به طور تقریبی ۴۰% از کل دریاچه را به خود اختصاص داده است. ۲- حاشیه غرقابی، وسعت این محدوده ۱۲۰۰ هکتار برآورد شده است و اطراف هسته آبی و حاشیه غرقابی دریاچه را شامل می شود. بخش عمده آن از گیاه نی و برخی انواع آبدوست دیگر پوشیده شده است. در مجموع میانگین عمقی دریاچه برابر با ۶/۳ متر است. بنابراین دریاچه جزو دریاچه های کم عمق طبقه بندی می شود. دریاچه های کم عمق سیستم های پویایی هستندکه مشخصه آنها درجه بالای ناهمگنی در مکان و زمان است Papatheodorou et al’ ۲۰۰۶)) . در دریاچه زریبار نیزدرجه بالایی از ناهمگنی متغییرهای محیطی (بویژه غلظت مواد معدنی) تحت تأثیر فعالیت های انسانی دیده می شود . سه فعالیت انسانی عمده در اطراف دریاچه وجود دارد : کشاورزی، توریستی و سدخاکی. عمق کم دریاچه و فعالیت های انسانی آن را در معرض یوتریفیکاسیون قرار داده است. این دریاجه در مکانی قرار گرفته که تقریباً تمام اطراف آن تأثیر فعالیت های انسانی قرار دارد.
به طور کلی چهار عامل عمده تأثیر گذار بر کیفیت و یا کمیت آب رودخانه وجود دارد : نخست زمین های کشاورزی است که عمدتاً در ناحیه شمال دریاچه قرار گرفته و رودخانه قزلچه سو (یکی از تأمین کنندهای آب دریاچه) از این زمین ها عبور و به آب دریاچه می ریزد. از این رودخانه به طور سالیانه ۴۷/۶ متر مکعب آب وارد دریاچه می گردد (آساراب ۱۳۸۶) . بنابراین وجود این رودخانه و میزان بار موادی که به داخل دریاچه حمل می کند تأثیرات مهمی بر اکوسیستم دریاچه خواهد داشت. عامل دوم شهر مریوان در جنوب شرقی دریاچه و روستاهایی (۹ روستا) است که در اطراف دریاچه پراکنده هستند و فاضلاب آنها به طور مستقیم یا غیر مستقیم وارد دریاچه می گردد.
عامل سوم وجود سد خاکی (طول ۱۷۷۰ و ارتفاع ۴۹/۴ متر) در جنوب دریاچه است که به منظور افزایش سطح آب دریاچه احداث شده است. عامل چهارم فعالیت های توریستی است که عمدتاً در سواحل شرقی دریاچه زریبار متمرکز شده است.
۲-۲- حیات وحش :
در منطقه مطالعاتی زریبار گونه های مختلف حیات وحش بخصوص آبزیان وگونه های جانوری وابسته به آن به عنوان بارزترین شاخص های عینی برای نمایش بروز و ظهور بحران تظاهر دارند. دراین منطقه جمعاً ۳۷ گونه پستاندار متعلق به ۶ راسته و ۱۶ خانواده شناسایی شده که همگی از عناصر پاله آرکتیک به شمار می آیند.
متنوع ترین راسته پستانداران این ناحیه متعلق به راسته جوندگان می باشد که ۳۴ درصد از پستانداران را به خود اختصاص داده است. دراین میان ۷ گونه از پستانداران شناسایی شده که از نظر اکولوژیک حفاظتی، کنترل محیط و اقتصادی حائز اهمیت می باشند که بعنوان گونه شاخص معرفی گردیده است. ازپستانداران شناسایی شده ۲۴ درصد درطبقه بندی IUCN و ۸ درصد در مقررات Cites قرار گرفته اند.
درمنطقه مطالعاتی جمعاً ۱۳۴ گونه پرنده متعلق به ۱۶ راسته و ۴۳ خانواده شناسایی شده که بخش اعظم آنرا پرندگان مهاجر درتالاب زریبار تشکیل داده اند. متنوع ترین راسته پرندگان ناحیه را راسته گنجشک سانان تشکیل داده است که ۳۶ درصد ازپرندگان منطقه را به خود اختصاص داده است که ۷ گونه از پرندگان منطقه از نظر اکولوژیک، حفاظتی وکنترل محیطی واقتصادی حائز اهمیت هستند.
ماهیهای حوزه زریبار نیز از اهمیت ویژه ای در تالاب برخوردار بوده بطوریکه ۱۳ گونه را شامل می گردد که ۷ گونه آن بصورت غیربومی و از ماهیهای وارداتی می باشد دوگونه ازماهیها ازنظر بیولوژیک وحفاظتی حائز اهمیت می باشند.
۲-۳- خصوصیات رویشگاهها و گسترشگاههای گیاهان در منطقه :
منطقه مطالعاتی فوق از فیزیوگرافی متنوعی تشکیل شده است ارتفاعات تپه ماهورها، دشتها و دریاچه و جزایر آن از جلوه های فیزیوگرافی منطقه می باشند. باالطبع تنوع اقلیمی وخاک موجود دراین چند منطقه مختلف بوده و رویشگاههای خاصی را جهت حضور گونه های گیاهی فراهم ساخته است. جنگلهای این منطقه عموماً در روی ارتفاعات تا ارتفاع ۲۲۰۰ متری از سطح دریا پراکنده شده اند و در اثر تخریب و توسعه کشاورزی ازجنگلهای مستمر بر روی دشتها اثری دیده نمی شود. آنچه درارتفاعات پست و تپه ماهورها به چشم می خورد جلوه هائی از جنگلهای تنک به همراه تاکستانهای فراوان و پراکنده می باشد. دراراضی مسطح و دشت عموماً فعالیتهای زراعی دیده می شود مگر در سواحل دریاچه زریبار که از گونه های ماندابی وآبدوست علفی پوششهائی دیده می شود سواحل به صورت لایه های شناور با ضخامت حداکثر یکمتر در بعضی از مناطق از ساحل جدا شده و به صورت جزایرکوچک و شناور در داخل دریاچه دیده می شوند سطح این جزایر کوچک از پوشش علفی فصلی یا چند ساله پوشیده شده است.
مهمترین گونه جنگلی در این منطقه درختان بلوط می باشند جنگلهای حوزه آبریز زریبار بخشی از جنگلهای بلوط زاگرس بوده که البته از ویژگیهای خاصی برخوردار می باشد این مناطق بدلیل دارا بودن ریزش های جوی مناسب (بیشتر از ۵۰۰ میلی متر ) از کیفیت بالایی برخوردار بوده و تنوع گونه های بلوط در این جنگل ها به حد اکثر می رسد.
تفاوتی که درخصوص این رویشگاه باعرض پایین جغرافیایی زاگرس دیده می شود در مرز ارتفاعی لارمرز می باشد دراستانهای لرستان، ایلام، خوزستان و فارس ارتفاع جنگلهای بلوط تا ۲۵۰۰ متر از سطح دری امتداد دارد و این درحالیست که در این منطقه بدلیل سرمای بیشتر زمستان و محدودیت رویشی ناشی از این وضع ارتفاع جنگلهای بلوط تا ۲۲۰۰ متر از سطح دریا یعنی ۳۰۰ متر پایین تر می باشد.
۲- ۴- وسایل و مواد مورد استفاده :
میکروسکوب نوری اسپکتوفتومتر دستگاه سانتریفیوژ
دوربین عکاسی دینو کوره لام نئوبار
لام و لامل متانل ترازوی دیجیتالی
بسترهای سیمانی کاشی استخری چسپ ضد آب
محلول لوگل
۲- ۵- تعیین ایستگاه های نمونه برداری :
به طور کلی تعداد ایستگاه های نمونه برداری در یک پیکره آبی با توجه به اهداف مطالعه، ماهیت پارامترهای موردسنجش ( مانند آبزیان ویا اکسیژن محلول)، عمق محیط و پستی و بلندی بستر، نوع بستر و جنس آن و در نهایت شرایط اطراف تالاب( مانند ورود رودخانه ویا پساب) تعیین میگردد. بعلاوه، در مناطق مجاور با رویش های گیاهی نیز بدلیل بالابودن میزان تولید اولیه می توان ایستگاه منظور نمود. از سوی دیگر میزان دقت مورد نیاز ومهمتر از همه زمان در دسترس جهت سنجش دقیق و صحیح پارامترهای محیطی بویژه در مورد مواد مغذی، در تعیین تعداد ایستگاهها نقش عمده ای را ایفا می نماید. در این تحقیق ما دو ایستگاه را انتخاب کرده ایم. ایستگاه اول در نزدیکی روستای ده ره تفه، جایی که آب رودخانه ده ره تفه وارد تالاب می گردد و ایستگاه دوم ما در محل سد خاکی انتخاب شده است. هدف ما بررسی تغییرات آب و جامعه پریفیتونی از محل ورودی رودخانه به درون تالاب و جریان آن به طرف سد خاکی است.
جدول ۲-۱ مختصات ایستگاههای مورد بررسی

سد خاکی (۲)

ده ره تفه (۱)

ایستگاه