ضریب قیمت به سود، یکی از ابزارهای قدیمی و پر استفاده برای ارزش‌گذاری سهام شرکت‌ها است. محاسبه این ضریب هر چند ساده به نظر می‌رسد، اما تحلیل آن دشوار است. سرمایه‌گذاران بازار سرمایه معمولاً از رابطه قیمت به سود(عایدی) به عنوان ابزار نمایش ارزش یک شرکت یاد می‌کنند. این ضریب رایج‌ترین نسبتی است که در بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاران، تحلیل‌گران، مدیران پرتفوی، مشاوران وسایر افراد اهمیت دارد علت محبوبیت این نسبت توان نمایش رابطه ارزش بازار و سود هر سهم با یک عدد ریاضی است. هدف این نسبت بیان رابطه قیمتی است که یک سرمایه‌گذار برای سهم می‌پردازد و چشم‌انداز آینده شرکت وسود پیش‌بینی شده آن است. نسبت قیمت به درآمد در تعیین دوره برگشت اصل سرمایه‌گذاری از محل سودهای آتی یک سهم به ما کمک می‌کند (روشن , سید علیقلی; حسینی, سید حسن; نوایی زند, کامبیز; دریکنده, علی, ۱۳۹۱)

غالباً ضریب قیمت به سود در تاریخ­هایی محاسبه می­ شود که شرکت­ها اطلاعات مربوط به سود هر سهم (معمولاً شش و نه ماهه) را افشا می‌کنند. به لحاظ نظری، ضریب قیمت به سود یک سهم به ما می­گوید که سرمایه گذاران حاضرند به ازای هر ریال سود یک شرکت، چند ریال پرداخت نمایند. به همین جهت به آن ضریب سهام نیز می­گویند (یحیی زاده فر, محمود; حجابی, روح اله, ۱۳۸۹).

ضریب قیمت به سود دنباله‌دار؛ ضریب قیمت به سودی که بر مبنای آخرین سود اعلام شده ی هر سهم محاسبه می‌شود بعضاً ضریب قیمت به سود دنباله‌دار نیز می‌گویند. (بورس م. آ., ۱۳۹۱)

ضریب قیمت به سود پیشتاز ؛گاهی از سود هر سهم^[۲۳] برآوردی برای محاسبه ضریب قیمت به سود استفاده می‌شود، این سود اعلام شده برای هر سهم معمولاً معرف سود برآوردی سال آینده است. در این صورت به ضریب قیمت به سود محاسبه شده ضریب قیمت به سود برآوردی یا پیشتاز گفته می‌شود. (بورس م. آ., ۱۳۹۱)

محاسبه ضریب قیمت به سود گاهی روش سومی هم دارد که مبتنی بر میانگین دو فصل گذشته و برآورد دو فصل باقیمانده‌ی سال است. تفاوت عمده‌ای بین این سه نوع وجود ندارد. شرکت‌های زیان ده با ضریب قیمت به سود چه می‌کند؟ مشکل بزرگ محاسبه­ ضریب قیمت به سود مربوط به شرکت­هایی است که سودآور نیستند و از این رو این شرکت ها سود به ازای هر سهم منفی دارند. در خصوص چگونگی رفتار با این پدیده دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی قائل به وجود ضریب قیمت به سود منفی هستند، گروهی در این حالت این ضرب را صفر می­دانند و بسیاری دیگر هم معتقدند که با وجود زیان، دیگر ضریب قیمت به سود معنی ندارد. (عبادزاده, کمال, ۱۳۷۸)

۲-۹) کاربرد ضریب قیمت به سود

قیمت سهام بازتاب انتظارات سرمایه‌گذاران از ارزش و رشد آینده­ی شرکت است. اما توجه کنید که اندازه­ سود به ازای هر سهم معمولاً مبتنی بر سودهای گذشته است. اگر شرکتی انتظار رشد دارد ‌بنابرین‏ انتظار داریم که سودش نیز رشد نماید. در نتیجه تفسیری بهتر از ضریب قیمت به سود آن است که خوش‌بینی بازار از آینده­ی رشد یک شرکت را بازتاب می­دهد واگر ضریب قیمت به سود شرکتی بالاتر از میانگین بازار یا صنعت باشد بدین معنی است که بازار در ماه ها یا سال­های آینده انتظارات بزرگی از سهم این شرکت دارد. شرکتی با ضریب قیمت به سود بالا باید سودهای فزاینده ایجاد کند، در غیر این صورت قیمت سهمش سقوط خواهد کرد. (Shamsuddin , AF; Hillier , JF;, 2014)

ارزانی یا گرانی سهم و رابطه آن با ضریب قیمت به سود ؛این ضریب در مقایسه با قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش گذاری سهم است، به عبارت دیگر تعیین بالا یا پایین بودن ضریب قیمت به سود بدون توجه به دو عامل اصلی ؛نرخ رشد شرکت و صنعت، بسیار دشوار است. سودآوری یا نرخ رشد شرکت در گذشته چه ارتباطی با ضریب قیمت به سود و سودآوری شرکت در آینده دارد؟ آیا اندازه­ رشد گذشته­ی شرکت­ها می ­تواند معرف نرخ­های مورد انتظار رشد آتی باشد؟ هر چند پاسخ این پرسش نمی­تواند صریح باشد؛ در عمل سرمایه ­گذاران برای پیش‌بینی سود به ازای هر سهم و محاسبه­ ضریب قیمت به سود از نرخ­های رشد گذشته استفاده ‌می‌کنند. مقایسه­ ضریب قیمت به سود شرکت­ها تنها در صورتی مفید است که به یک صنعت تعلق داشته باشند، مثلاً شرکت­های صنعت خاصی را در نظر بگیرید که عمدتاًً دارای ضرایب ضریب قیمت به سود پایین هستند چون به رغم ثبات صنعت رشد پایینی دارند. از طرف دیگر شرکت­های صنعت دیگر به دلیل انتظار رشد از ضریب قیمت به سود های بالایی برخوردارند لذا در محاسبه باید صنایع را جدا جدا در نظر گرفت. (عبادزاده, کمال, ۱۳۷۸)

دام­های استفاده از ضریب قیمت به سود ؛با توجه به مطالب بالا، ضریب قیمت به سود در شرایط معینی می ­تواند ما را در تعیین بالا یا پایین بودن ارزش یک شرکت کمک کند و همچنین این ضریب تنها در شرایط معینی معتبر است. افزون براین دام­هایی نیز در تحلیل ضریب قیمت به سود وجود دارد که درباره برخی از آن ها بحث می­ شود:

۱- رویه ­های مختلف حسابداری از اولین حیله‌هاست؛ سود یک اندازه حسابداری است که در محاسبه‎اش از اقلام غیرنقدی نیز استفاده می‌شود. معیارهای اندازه ­گیری سود بر طبق استانداردهای حسابداری تعیین می­شوند. این استانداردها در گذر زمان تغییر می­ کند و در هر کشوری نیز متفاوت از دیگر کشورها است. از این رو محاسبه­ سود به ازای هر سهم بسته به چگونگی دفتر داری و حسابداری می‎تواند به گونه­ های متفاوت انجام شود. در نتیجه باید به رویه ­های حسابداری و روش محاسبه سود دقت کنیم. (اسماعیلی , شاپور;, ۱۳۸۵)

۲-اتکای صرف به ضریب قیمت به سود؛ یکی از بدترین اشتباهاتی که سرمایه ­گذاران غیرحرفه­ای مرتکب می­شوند خرید سهام صرفاً بااتکا به ضریب قیمت به سود بالا یا پایین است. ارزش­یابی سهام تنها با تکیه بر شاخص­ های ساده­ای مانند ضریب قیمت به سود ساده انگارانه و نادرست است. ضریب قیمت به سود بالا ممکن است به معنی بیش­نمایی ارزش سهم باشد و هیچ تضمینی وجود ندارد که بعداً به سرعت پایین نیاید، ضمناً حتی اگر ارزش سهمی کم­نمایی شده باشد ممکن است ماه­­ها یا حتی سال­ها طول بکشد تا بازار ارزش آن را اصلاح نماید (عزیزان, افشین, ۱۳۸۵). ضریب قیمت به سود پایین لزوماًً بدین معنی نیست که ارزش یک شرکت کم نمایی شده است، بلکه به معنای آن است که بازار معتقد است شرکت در آینده­ی نزدیک با مشکل روبرو خواهد شد. سهمی که قیمتش پایین می‌آید معمولاً دلیلی دارد،عمده ترین دلیل این است که سود شرکت کم تر از سود مورد انتظارش خواهد بود. ضریب قیمت به سود همه چیز یا به عبارتی حرف آخر را درباره ارزش سهم نمی­گوید اما برای مقایسه­ شرکت­های یک صنعت، کل بازار یا روند تاریخی ضریب قیمت به سود یک شرکت مفید است. (مهرانی, ساسان; رساییان, امیر;, ۱۳۸۸)

۲-۱۰) نسبت ضریب قیمت به سود و مزایای آن