تجدید ارائه صورت‏های مالی در سال‏های اخیر به طور فزاینده‏ای افزایش‌یافته و توجه صاحب‌نظران این رشته را به خود جلب ‌کرده‌است. تحقیقات مشابهی که در ایران انجام‌شده نیز اشاره ‌به این دارد که، حدود ۸۱ درصد از شرکت‏های ایرانی نیز به دلیل اصلاح اشتباهات حسابداری،صورت‏های مالی خود را تجدید ارائه می‏ کنند (برزده، ۱۳۹۲). در ادبیات تحقیق همواره از تجدید ارائه به عنوان یکی از بارزترین نشانه های پایین بودن کیفیت گزارشگری مالی و به عبارت دیگر، نشانه‏ای از تقلب محرز در گزارشگری مالی یاد شده‏است (هرلی۳، ۲۰۱۲).

هدف اصلی این تحقیق بررسی وضعیت تقسیم سود در شرکت‏هایی است که در گزارشگری مالی خود مرتکب تقلب شده‏اند.‌هدف این تحقیق، تبیین مجدد رابطه بین سیاست تقسیم سود و تجدید ارائه صورت‏های مالی، به عنوان معیار گزارشگری مالی متقلبانه است. به صورت خاص، در این تحقیق بر شرایطی تمرکز می‏ شود که می‏توان انگیزه‏ی مدیریت در به‌کارگیری اقلام تعهدی را در دو گروه متقلبانه و غیر متقلبانه، طبقه‏ بندی نمود.

۱-۴ پرسش‌های تحقیق

۱٫ چه رابطه‏ای بین گزارشگری مالی متقلبانه و سیاست تقسیم سود شرکت‏ها وجود دارد؟

۲٫ چه رابطه‏ای بین گزارشگری مالی متقلبانه و سطح سود تقسیمی شرکت‏ها وجود دارد؟

۱-۵ فرضیه‌های تحقیق

به منظور یافتن پاسخی برای سؤال‌های فوق فرضیه‌های تحقیق به شرح زیر تدوین شده است:

فرضیه اول: با طبقه‏ بندی تجدید ارائه صورت سود و زیان در دو گروه متقلبانه و غیر متقلبانه، می‏توان رابطه معناداری بین سود تقسیمی و تجدید ارائه (به عنوان معیاری از گزارشگری متقلبانه) مشاهده کرد.

فرضیه دوم: با طبقه‏ بندی تجدید ارائه صورت سود و زیان در دو گروه متقلبانه و غیر متقلبانه، می‏توان رابطه معناداری بین سطح سود تقسیمی و تجدید ارائه (به عنوان معیاری از گزارشگری متقلبانه) مشاهده کرد.

۱-۶ قلمرو تحقیق (موضوعی- مکانی- زمانی)

قلمرو تحقیق بررسی تأثیر وضعیت تقسیم سود شرکت‌ها بر معیارهای کیفیت سود در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۰ است.

۱-۷ جامعه آماری

الزامات قانونی موجود در شرکت‌هایپذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران باعث ارائه عمومی اطلاعات حسابرسی شده، توسط آن ها به طور منظم و با کیفیت قابل‌قبول می‌شود. به همین دلیل جامعه آماری شرکت‌هایپذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است.

۱-۸ نمونه و نحوه جمع‌ آوری اطلاعات

روش نمونه‌گیری، روش حذفی سیستماتیک بوده است. کلیه شرکت‌های عضو جامعه آماری که دارای شرایط زیر هستند جزء نمونه آماری لحاظ می‌شوند:

۱) محاسبه متغیرهای تحقیق حداقل برای سه سال متوالی و پنج دوره در طول بازه تحقیق امکان‌پذیر باشد.

۲) دوره مالی شرکت‌های نمونه مورد نظر منتهی به ۲۹ اسفند ماه هر سال باشد.

۳) شرکت‌های مورد نمونه سال مالی خود را طی دوره تحقیق تغییر نداده باشند.

۴) شرکت‌های سرمایه‌گذاری، واسطه‌گری، هلدینگ، بانک‌ها، نهادهای پولی و بیمه از نمونه مستثنی می‌گردد.

۵) وقفه معاملاتی بیش از ۶ ماه نداشته باشد.

نمونه مورد آزمون از ۵۴۵ شرکت موجود در جامعه آماری اولیه، شامل۲۴۷ شرکت است.

اطلاعات مربوط به مبانی نظری تحقیق از طریق روش کتابخانه‏ای و با مطالعه کتب و مقالات داخلی و خارجی موجود در زمینه پژوهش گردآوری شده و داده های مورد نیاز شرکت‌ها نیز از طریق نرم‌افزار ره آورد نوین،صورت‌های مالی شرکت‌ها و سایت رسمی سازمان بورس جمع‌ آوری گردید.

۱-۹ روش تجزیه و تحلیل داده ها

این تحقیق مطالعه‌ای کاربردی با تأکید بر روابط همبستگی و تحلیلی است.مدل آماری به کار گرفته‌شده در این تحقیق مدل رگرسیون چند متغیره می‏ باشد. در این پژوهش به منظور بررسی رابطه بینوضعیت تقسیم سود و انگیزه های منجز به تجدید ارائه صورت‏های مالی، از روش رگرسیون لوجستیک استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل اولیه داده ها و محاسبه متغیرهای پژوهش از نرم‌افزارExcel و به منظور انجام آزمون‌های آماریمطرح ‌شده ازنرم‌افزارهایEviews و SPSSاستفاده‌شده است.

۱-۱۰ تعاریف عملیاتی پاره‌ای از واژه های استفاده شده در تحقیق

تجدید ارائه صورت‏های مالی: هر گاه شرکت متوجه شود صورت‏های مالی که پیش از این منتشر کرده‏است دارای اشتباهات با اهمیتی است ملزم به اصلاح آن ها و انتشار مجدد آن ها دارد که به آن تجدید ارائه اتلاق می‏ شود.

تجدید ارائه متقلبانه: تجدید ارائه ای است که علت بروز آن وجود رفتار و انگیزه های متقلبانه در مدیریت بوده‏است. برای مثال، مدیریت به منظور دستیابی به سودهای پیش‌بینی شده سود را دستکاری کرده و در دوره های بعد اقدام به تجدید ارائه صورت‏های مالی خود نموده‏است.

تجدید ارائه غیر متقلبانه: تجدید ارائه‏ای که انگیزه های منجر به آن ناشی از اقدامات فرصت‏طلبانه مدیریت نیست.

کیفیت سود: منظور از کیفیت سود، زمینه بالقوه رشد سود و میزان احتمال تحقق سودهای آتی است. به عبارت دیگر، ارزش یک سهم تنها به سود هر سهم سال جاری شرکت بستگی ندارد بلکه به انتظارات ما از آینده شرکت و قدرت سودآوری سال‌های آتی و ضریب اطمینان نسبت به سودهای آتی بستگی دارد(جهانخانی و ظریف‏فرد، ۱۳۷۴).کیفیت سود معیاری مهم برای سلامت مالی واحد تجاری به شمار می‌رود و مفهومی چندبعدی است و دارای جنبه‌های متفاوتی می‌باشد و معنی واحدی ندارد (بلووری و همکاران^[۱]، ۲۰۰۷) از این رو تعاریف مختلف و معیارهای اندازه‌گیری متفاوتی در رابطه با آن مطرح‌شده است؛ اما یک توافق ضمنی نشان می‌دهد که سودهای دستکاری شده کیفیت پایین‌تری دارند (اسکینر^[۲]، ۲۰۰۳).

۱-۱۱ ساختار تحقیق

فصل اول به بیان موضوع و اهداف تحقیق و ضرورت انجام آن اختصاص یافت. فرضیه‌های تحقیق و تعاریف عملیاتی برخی از واژه های بکارگرفته‌شده در تحقیق تشریح شد. همچنین توضیح مختصری از نمونه، جامعه آماری، نحوه جمع‌ آوری و تجزیه و تحلیل داده‌هاارائه گردید.

فصل دوم به ارائه مطالبی ‌در مورد ادبیات موضوع از جمله سود، کیفیت سود، تجدید ارائه صورت‏های مالی و نحوه طبقه بندی تجدید ارائه ها آن می‌پردازد. سپس تقسیم سود، نظریه های مربوطو عوامل تأثیرگذار بر آن مطرح می‌شود. همچنین تحقیقات انجام‌شده در زمینه کیفیت سود و سود تقسیمی بیان می‌شود.

فصل سوم مربوط به روش تحقیق است. مباحثی از قبیل تعیین مدل‏های تحقیق به منظور آزمون فرضیه‌ها، اندازه‌گیری متغیرهای تحقیق، جامعه و نمونه آماری، روش جمع‌ آوری اطلاعات مربوط به متغیرهای تحقیق و روش تجزیه و تحلیل داده ها در این فصل بین می‌شود.

فصل چهارم مربوط به تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری به دست آمده می‌باشد. در این فصل ابتدا به توصیف آزمون‌های آماری تحقیق پرداخته می‏ شود. سپس فرضیه‌ها با بهره گرفتن از آزمون‌های آماری مورد تحلیل قرار گرفته و نتایج فرضیه‌ها به طور کامل تشریح می‌شود.

فصل پنجم که آخرین فصل تحقیق است، به ارائه خلاصه تحقیق، نتیجه‌گیری، محدودیت‌های تحقیق و پیشنهادات مبتنی بر نتایج و تحقیقات آتی اختصاص دارد.

فصل دوم: ادبیات ‌و پیشینه تحقیق

ادبیات و پیشینه تحقیق

• • مقدمه

• • هدف گزارشگری مالی