قلـب آتش دیـد و در دم شد سیاه

قلـب را در قلبکی بـودست راه

(مثنوی۴/۳۸۴۹)

«مصراع دوم اشارت به مَثَل:«أَلْقَلْبُ ألَی الْقَلْبِ رَوْزَنَهٌ، أَلْقُلُوبُ تَتَشَاهَدُ ألْقُلُوبُ تُجارِی الْقُلُوبَ. وَلِلْقَلْبِ عَلَی الْقَلْبِ دَلِیلٌ حِینَ یَلْقَاهُ»،دل به دل راه دارد، دل ها گواه یک دیگرند، دل ها هم دیگر را همراهی میکنند. ملاقات دل ها با هم بی دلیل نیست». (فروزان فر،۱۳۹۰: ۲۱)

فَیَــومَــئذٍلایَسئلُ الرَّحمـــن

وِات عَـنْ ذَنــَب اِنــسِ والاَجــــان

۱) ترجمه بیت: خداوند بخشنده در آن روز قیامت از هیچ انس و جنى از گناهش پرسیده نشود.
۲) نکات بلاغی: الرّحمن با الاجان: کلمه قافیه است، تلمیح به آیه(۳۹) سوره الرحمن است: (فَیَوْمَئِذٍ لَّا یُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ إِنسٌ وَلَا جَانٌّ).
۳) شرح مفاهیم عرفانی: «رحمن: بخشنده ومهربان، دراصطلاح عرفانی یعنی به اعتبارجمعیت اسمائیه که درحضرت الهیه است و وجود از آن فائض گردد، اسم حق ـ تعالی ـ است». (سجادی، ۱۳۸۹: ۴۱۴) مولوی گوید:

مصطفایی کوکه جسمش جان بود

تـاکـه رحمـن علـم القرآن بود

(مثنوی ۳/۶۰۰)

«اشاره به سوره رحمان آیات اول ودوم دارد: (الرَّحْمَنُ، عَلَّمَ الْقُرْآنَ)، ملاپریشان به آیه (۳۹)سوره الرحمن اشاره دارد: ( فَیَوْمَئِذٍ لَّا یُسْأَلُ عَن ذَنبِهِ إِنسٌ وَلَا جَانٌّ)، که خداوند رحمان در روز قیامت ازگناه هیچ انس وجنی سؤال نمی کند. مولوی بیان می دارد که پیامبر همانند بشرنیست و این از موارد استثنائات است، جسم پیامبر هم روح بوده است وخداوند سوره الرحمن را که نازل نموده برای آموزش وتعلیم به پیامبر نبوده است. زیرا این آموزش برای زندگی مادی است نه برای پیامبر».(استعلامی،شرح دفتر:۳/۲۵۳:۱۳۷۸)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پَــس مَعْنَــایِ آیِــه چِیْشَن وَقِیَــاس

کـاظمَین الغَیــظ عافیــنَ عَــن الناس

۱) ترجمه بیت: بنابرقیاس معنی آیه چیست؟ خورندگان خشم و در گذرندگان ازگناهان مردم و خداوند نیکوکاران را دوست می دارد.
۲) نکات بلاغی: قیاس با ناس: کلمه قافیه وجناس است، چِیشَن: چه هست به چه معنی است، اقتباس ازسوره آل عمران آیه(۱۳۴) که میفرماید: (الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ). در این مثنوی ملاپریشان ابتدا ازخود بحث می کند، که فردی گناه کار است و از اعمال و رفتار خود احساس شرم دارد، و از ولایت حضرت علی علیه السلام درخواست امان می کند. و بیان می کندکه ایمان یک امر فطری و درونی است، که خداوند در وجود بشر قرارداده است و من هم از همان فطرت غیبی که خداوند به من عطاکرده است، استفاده نمودم و به اسلام ایمان آورده ام. یا علی در این دنیا نمونه ای ازیک انسان کامل وعارف بعد ازحضرت محمّد(ص) در وجود غیرتویی سراغ ندارم، وتو واسطه قرارگیر و در این سرای و آن سرای نجاتم بده. تا مورد هجوم دشمن درونی که درکنارمن وهمیشه با من است قرارنگیرم، وازجاده حقیقت خارج نشوم. همان طوری که اگرعضوی ازبدن ناراحت شود بقیه اعضاء ناراحت و باید کار او را تعهد نمایند تو هم واسطه گناهان ما قرار بگیر، و از خداوند بخواه تا مورد عفوو بخششم قراردهد. مولوی گوید:

گفت: ازین خشم خدا چه بود امان؟