سال‌های سال فرهنگ بخش عمده ای از جهان باختری به کار به عنوان یک کوشش دلپسند و کمال آفرین تأکید نهاده است. این نگرش در بخش‌هایی از قاره آسیا مانند ژاپن نیرومند است. نتیجه آن پدید آمدن یک اخلاق کار برای بسیاری از مردمان است. اخلاق کار بدین معنی است که مردم کار را یک دلبستگی کانونی و یک هدف دلخواه زندگی بدانند. آنان کار را دوست دارند و از آن خشنودی برمی گیرند. ریشه‌های اخلاق کار در غرب، هم در ارزش‌های دینی و هم در ارزش‌های دنیایی نهفته است. هواداران کالون در دوره اصلاح طلبی پروتستان و پس از آن پاکدینان در ایالات متحده آمریکا سخت از اخلاق کار پشتیبانی کردند. به دلیل خواستگاههای دینی اخلاق کار را اخلاق پروتستان می‌نامند، هر چند که مردمان از ‌کیش‌های گوناگون به آن پایبند باشند. دیدگاه دینی درباره اخلاق کار می پندارد که کار یک عمل خدمتگزاری به پروردگار و مردمان است، زیرا کار جامعه بهتری که به تحقق برنامه پروردگار یاری می‌دهد، پدید می آورد. استعداد انسانی از سوی آفریدگار به مردمان داده شده تا آن را به کار بندند، ‌بنابرین‏ کار و کوشش سخت و پرهیز از بیهودگی از تعهدات و وظیفه اخلاقی به شمار می‌آیند. کارکنانی که دارای اخلاق کار هستند، به طور معمول احساس تعهد اخلاقی درباره آن می‌کنند و نه آنکه آن را یک گزینش عقلایی و سوداگرانه به حساب آورند( کیت دیوس و جان نیو استرم، ترجمه طوسی،۱۳۷۳).

ماکس وبر[۱۶]( ترجمه انصاری،۱۳۷۱) مفهوم اخلاق کار پروتستان را بدین صورت تبیین می‌کند از نظر یک کالوینیست، حرفه وضعیتی نیست که فرد در آن به دنیا می‌آید، بلکه فعالیتی حساب شده و مناسب است که برای خود برمی گزیند و با احساس مسئولیت شرعی آن را دنبال می‌کند. فعالیت اقتصادی که زمانی خطری برای روح تلقی می شده پس از تعمید در آبهای شفادهنده، ولی یخ زده الهیات کالوینیستی، قداستی تازه می‌یابد، کار فقط یک وسیله اقتصادی و امرار معاش نیست، بلکه هدفی معنوی است. آزمندی هر چند خطری برای روح است، ولی از بطالت و بیکاری سهمگین تر نیست. از آنجا که تهیدستی اخلاق را زایل می‌کند، فرد موظف است، حرفه پر درآمدی برای خود برگزیند. میان تقوا و ثروتجویی نه تنها تضادی وجود ندارد، بلکه آن دو متحد یکدیگرند. زیرا فضایلی از قبیل پشتکار، امساک، هوشیاری و دوراندیشی که فرد برمی گزیند و تحصیل آن را واجب می‌داند، قابل اعتمادترین جواز برای ورود به مرحله رفاه اقتصادی است.

۲-۲-۲- ارزش‌ها و کار

سیستم ارزش‌های کاری یعنی دسته ای از نگرش‌ها و عقایدی که هر فردی به وسیله آن کارش و محیطی را که در آن مشغول کار است، ارزیابی می‌کند( پینینگ،۱۹۷۰؛ به نقل از الیزور و کاسلاوسکی،۲۰۰۱). به منظور تجزیه و تحلیل ارزش‌های کاری به صورت سیستماتیک، دو حوزه اساسی از ارزش‌های کاری مورد شناسایی قرار گرفته اند( الیزور،۱۹۸۴؛ به نقل از الیزور و کاسلاوسکی، ۲۰۰۱):

۱ – کیفیت نتایج[۱۷]( شناختی، عاطفی و ابزاری ): برخی از نتایج متنوع کاری مانند حقوق مزایا و ساعات کاری و غیره ماهیت ابزاری و مادی دارند. برخی از نتایج کاری ماهیت عاطفی دارند مانند ارتباط داشتن در محیط کار با افراد دیگر، احترام و شناخت و غیره. طبقه دیگری از نتایج شامل آیتم هایی مانند موفقیت، استقلال، مسئولیت پذیری و دلبستگی شغلی می شود. این آیتم ها به ‌عنوان شناختی طبقه بندی شده اند.

۲– تنظیم متغیرهای موقعیتی ‌بر اساس عملکرد[۱۸]( اهمیت داشتن پاداش ‌بر اساس عملکرد و تنظیم پاداش برای افراد ).

۲-۲-۳- اصول اخلاقی اسلام در بعد اخلاقی کار

ساختار کلان اخلاق اسلامی، حوزه های وسیعی را در برمی گیرد. اخلاق کار و مفاهیم مرتبط با آن نیز به عنوان یکی از حوزه ها، در محدوده اخلاق اسلامی قرار می‌گیرد. اصول اخلاقی اسلام در بعد اخلاقی کار را می توان در محوریت ارزش کار و تلاش جهت کسب روزی و درآمد، سامان داد. در اخلاق اسلامی از یکسو کار و تلاش به عنوان یک ارزش و بلکه به عنوان یک عبادت به شدت مورد ترغیب و تشویق قرار گرفته است وی از سوی دیگر با هر گونه سستی، بیکاری و تحمیل هزینه خود بر دیگران، مبارزه شده است. گزیده ای از این جهت گیریها به شرح زیر است( دیلمی،۱۳۸۰):

الف : ستایش کار و تلاش : قرآن کریم در آیات متعددی از تلاش و کوشش جهت تحصیل روزی به ((طلب فضل خداوند)) یاد کرده و همواره به آن امر می‌کند.(( و چون نماز گزارده شد، در روی زمین پراکنده گردید و فضل خدا را جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید، باشد که شما رستگار شوید)) در سخنان معصومان (ع ) آمده است :(( مومن را سه ساعت است : ساعتی که در آن با پروردگارش به راز و نیاز است، و ساعتی که در آن زندگانی خود را سامان می‌دهد، و ساعتی که در لذتهای حلال و نیکو دمساز است)). پیامبر اکرم(ص) فرمودند: (( هر که برای کسب درآمد حلال،خود را به رنج افکند، آمرزیده است)). همچنین آمده است که خداوند زندگی را در غربت برای کسب درآمد، دوست می‌دارد. ارتزاق انسان از دسترنج خویش بسیار مورد ستایش قرار گرفته است. رسول خدا (ص) فرمود :(( هر که از دسترنج خود بخورد، خداوند با نظر رحمت به او می نگرد و هرگز او را عذاب نخواهد کرد)). ارزش کار و کارگری چنان والاست که رسول خدا (ص) به دست کارگر بوسه زد و فرمود : (( این دستی است که در آتش جهنم نمی سوزد)).

ب : نکوهش سستی و بیکاری : سستی، تحمیل هزینه خود بر دیگران و سربار مردم بودن، به شدت در اخلاق اسلامی نکوهش شده است؛ تا جائیکه رسول خدا (ص) فرمودند:(( ملعون است، ملعون است کسی که هزینه خانواده خود را تأمین نکند)).

۲-۲-۴- اخلاق کار در اسلام

مبنای اخلاق کار در اسلام را کلا باید در خصیصه اخلاقی گریزناپذیر همه اعمال بشر و مسئولیتی که یک موجود انسانی در مقابل اعمال خودش، چه زن و چه مرد دارد، نه تنها نسبت به کارفرما یا کارگر بلکه همچنین در رابطه با خود کار که باید به قدری که عامل یا کارگر توانایی دارد، در نهایت کمال انجام دهد، جستجو کرد. اخلاق اسلامی کار از خصیصه اخلاقی همه آنچه که یک مسلمان باید در سفر زمینی اش ‌بر اساس راهنمایی و دستورات قانون الهی انجام دهد، تفکیک ناپذیر است. نخستین عنصر اخلاق اسلامی کار که باید آن را مورد توجه قرار داد، دستور شریعت مبنی براین امر است که انجام و اتمام هر گونه کاری که برای حمایت از خود یک فرد و خانواده اش ضروری است از نظر خداوند همانقدر ارزشمند است که انجام تکالیف و وظایف مذهبی که الزامی طبقه بندی شده اند(واجب). کار، مانند هر چیز دیگری در زندگی، باید در چارچوب برقراری تعادل و آرامش که اسلام درصدد تحقق آن در زندگی هر فرد است، نگریسته و انجام شود. در عین حال که انجام کار برای حمایت از خانواده فرد یک وظیفه تلقی شده است، تأکید مفرط و اغراق آمیز بر کار به خاطر خود کار، تا آنجائی که چنین طرز تلقی و ایستاری تعادل و آرامش را که هدف اساسی زندگی است، از بین می‌برد و تخریب می‌کند، مورد مخالفت قرار گرفته است. هیچگونه ارزش مذهبی ذاتی در رابطه با کار که صرفاً به عنوان وسیله ثروت اندوزی صورت گیرد و لذا خارج از الگوی برقرار شده توسط سنت نیوی و شریعت باشد، وجود ندارد. کل مسأله کار و اخلاق کار در حقیقت در تفکر اسلامی سنتی هرگز تنها از نقطه نظر اقتصادی با آن برخورد نشده بلکه همچنین دارای جنبه ای اخلاقی از منظر اسلامی کلی است که در آن اقتصاد منهای ملاحظات اخلاقی مبتنی بر عدالت به عنوان فعالیتی نامشروع تلقی می شود( موثقی،۱۳۷۸ ).

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...