شاخه دوم: تسهیل هیجانی تفکر که توانایی اولویت دادن و به کار گرفتن تفکر شخصی بر پایه احساسات در ارتباط با اشیاء، وقایع و سایر افراد، توانایی ایجاد یا تقلید هیجانات واضح و فعال جهت تسهیل قضاوت، تشخیص و حافظه مربوط به احساسات، توانایی سرمایه گذاری نوسانات خلقی برای ایجاد دیدگاه های چندگانه و توانایی استفاده از حالات هیجانی برای تسهیل مسأله گشایی و خلاقیت (برای مثال احساس شادی زمینه استدلال استقرایی و خلاقیت را تسهیل می­بخشد) را در بر ‌می‌گیرد. این شاخه مربوط به استفاده از هیجان برای تقویت پردازش های شناختی است.

هیجانات تشکیلات پیچیده ای از جنبه‌های فیزیولوژیکی، تجربی-هیجانی و هشیاری حیات ذهنی هستند. هیجان دو سیستم شناختی را تعیین می­ کند:احساسات شناخته شده؛زمانی که شخص تصور می­ کند «من ناراحت هستم» و شناختهای متناوب (متغیر)؛ زمانی که شخص در حالت ناراحتی فکر می­ کند «من خوب نیستم» تسهیل هیجانی تفکر،بر چگونگی ورود داده ­های هیجانی به سیستم شناختی و تغییر شناخت جهت مساعدت تفکر ،تمرکز یافته است. هیجانات می ­توانند فرمان هایی را بر سیستم شناختی تحمیل کنند؛ نظیر اینکه سیستم

1. 1. World Health Organization ↑

1. 1. Bernard ↑

1. 1. Mayer & Salovey ↑

1. 1. Anderson ↑

1. 1. Golman ↑

1. 1. Cherniss, Smith &Watson ↑

1. 1. Thorendike ↑

1. 1. Wechsler ↑

1. 1. Bar-on ↑

1. 1. Gardner ↑

1. 1. Salovey, Bedall, Detweiller & Mayer ↑

1. 1. Follesdal ↑

1. 1. Hagtvet ↑

1. 1. Piqueras ↑

1. 1. Ellis ↑

1. 1. World Health organization ↑

1. 1. Graham ↑

1. 1. Theodor ↑

1. 1. Well- being ↑

1. 1. Hershenson & Power ↑

1. 1. Smith ↑

1. 1. Coping ↑

1. 1. World Heallh organization.1 ↑

1. 1. Nervous ↑

1. 1. Psychosis ↑

1. 1. American Psychiatry Association ↑

1. 1. Smith & Rutter ↑

1. 1. Kutcher ↑

1. 1. Corsini ↑

1. 1. Yung ↑

1. 1. Horney ↑

1. 1. individualation ↑

1. 1. Sulivan ↑

1. 1. Rogers ↑

1. 1. Ellis ↑

1. 1. William Gallas ↑

1. 1. Skinner ↑

1. 1. -Maslow ↑

1. 1. – Hjell & Ziegler ↑

1. 1. Fromme ↑

1. 1. Mory ↑

1. 1. Id ↑

1. 1. -creativity ↑

1. 1. -Erikson ↑

1. 1. -feedback ↑

1. 1. .Feldman ↑

1. 1. . Mayer & solomon ↑

1. 1. .Flayn ↑

1. 1. . transitory ↑

1. 1. . valenced ↑

1. 1. . self ↑

1. 1. . Bernstein ↑

1. 1. . Clarke-Stewart ↑

1. 1. . Roy ↑

1. 1. . Wickens ↑

1. 1. . feeling ↑

1. 1. . Cherniss ↑

1. 1. . David Wechsler ↑

1. 1. . non-intellectual ↑

1. 1. . Gardner ↑

1. 1. . multiple intelligence ↑

1. 1. . intrapersonal ↑

1. 1. . interpersonal ↑

1. 1. . Hayashi ↑

1. 1. . Alan ↑

1. 1. . Amar ↑

1. 1. . Self-awareness ↑

1. 1. . Social-awareness ↑

1. 1. . Managing emotions ↑

1. 1. . Motivating oneself ↑

1. 1. . Empathy ↑

1. 1. . Handling relationships ↑

1. 1. Amar ↑

1. 1. .Rumination ↑

1. 1. .Zeitgeist ↑

1. 1. .Mental Ability ↑

1. 1. .Eglitraianism ↑

1. 1. .Elitism ↑

1. 1. .Humanistic ↑

1. 1. .Self-Determination ↑

1. 1. .Herrnstein & Murray ↑

1. 1. .Bell-Curve ↑

1. 1. .Structure ↑

1. 1. .Function ↑

1. 1. .Process ↑

1. 1. .Attachment & Safety ↑

1. 1. . Significant Others ↑

1. 1. .Mistreated ↑

1. 1. .Satisfaction ↑

1. 1. .Day-Dreaminglosatigue ↑

1. 1. .Excitement ↑

1. 1. .Creatively ↑

1. 1. .Aggression ↑

1. 1. Mayer, Salovey, Caruso. ↑

1. 1. Thompson& Fine ↑

1. 1. Mcadams& Pals ↑

1. 1. .Mental Capacity ↑

1. 1. .Server Orientation ↑

1. 1. .Initiative ↑

1. 1. .Sociable ↑

1. 1. .Persuasion ↑

1. 1. .Cohesiveness ↑

1. 1. .Approach ↑

1. 1. .Ability Approach ↑

1. 1. .Assimilation ↑

1. 1. Devonport ↑

1. 1. .Lane ↑

1. 1. .Metamood ↑

1. 1. .Facial Expression ↑

1. 1. .Cultural Artifacts ↑

1. 1. .Goodrum ↑

ح- مراسم و شعائر:

مراسم و شعائر از اصول تربیت اسلامی است. بعضی از اعمال را می شود در گوشه ای و کنج خانه ای انجام داد، اما ابزار آن و اظهار آن در جمع و جماعت تاثیر دیگری دارد. اسلام دین جمع و جماعت است، دست خدا با جماعت است. رسیدن به اهداف عالیه اسلام به تنهایی میسر نمی شود. انقلاب اسلامی ایران بدون از خودگذشتگی و رشادت آحاد مردم مطمئناً به پیروزی نمی رسید و برگزاری مراسمات مذهبی و اجتماعات و برپایی شعائر اسلامی مبارزات مردم را به هدف اجابت رساند.

امام خمینی درباره وحدت کلمه و یکی بودن و دوری از تفرقه می فرماید:

آن مطلبی که همیشه مد نظر بوده و درباره آن پافشاری شده فقط وحدت کلمه و اجتناب از تفرقه است که همه می‌دانیم که وحدت ملت چه اثرهای معجزه آسایی داشته و دارد و در مقابل، تفرقه و تنازع چه نکبتهایی بر سر مسلمین در طول تاریخشان آورده است. و ملت عظیم الشأن ایران که هر دو طرف را مشاهده کرده‌اند و از تفرقه رنج برده اند، و بحمداله شهد وحدت را چشیده اند و اعجاز آن را از اول نهضت تا انقلاب و تاکنون لمس نموده اند، لازم است مراقبت کنند و نگذارند دستهای پلید شیطانی و عمال سر سپرده استکبار جهانی در صفوف مقدس آنان وارد شده و به تفرقه افکنی قیام کنند. و هر وقت از اشخاص یا گروه هایی یک چنین خیانتهایی مشاهده کردند بدون وقفه و در اسرع اوقات درصدد جلوگیری برآیند، و به مسئولین کشور اطلاع دهند و آنان را معرفی نمایند. و این امر برای همه ملت اهمیت دارد، و برای دو قشر از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ یکی قشر محصلین خصوصاًً دانشگاهیان، که لازم است با هوشیاری و تعهد به اسلام و خدمت به کشور مراقب اوضاع و احوال طبقات محصلین و دانشگاهیان باشند که خدای ناخواسته یک وقت این مراکز بزرگ تعلیم و تربیت به سوی مسائلی که قبلاً بدان بودند کشیده نشوند. (امام خمینی(ره)، ۱۳۸۷: ۲۰۹)

بزرگداشت ایام الله یکی از راه های تعظیم شعائر دینی است که بی شک در تربیت اسلامی هر فرد مسلمانی تاثیر دارد. از این طریق می توان خود را به اقیانوس بی کران لطف الهی پیوند داد و روح و جسم خود را بدور از هر گونه هوا و خودپرستی به رود خروشان جماعت سپرد و مراسم و مناسک اسلامی را انجام داد نور ایمان و تربیت اسلامی قلبهای مؤمنان را به هم پیوند می زند و یکباره، مانند ریسمانی محکم به لطف الهی گره می‌زنند و این یکی بودن ها و توجه به نقطه ی خاص داشتن یعنی ذات لایزال الهی باعث می شود که محکم و استوار در راه رسیدن به هدف که همان قرب الهی است گام بردارند. تجربه انقلاب شکوهمند اسلامی کشورمان نمونه بارز و قابل اشاره ای است که همه ساله به یاد آن مبارزات و جانفشانیها و جشن پیروزی انقلاب ملت مسلمان ایران در روز ۲۲ بهمن به خیابان‌ها مانند سیل خروشان سرازیر می‌شوند و نمونه ای از جلوه و شکوه وحدت را به نمایش می‌گذارند. و انسان در آن روز دیگر متعلق به خودش نیست. عزمها و اراده ها یکی می شود و جلوه قدرت الهی به نمایش در می‌آید.

در دیگر مراسمات و تعظیم شعائر الهی می توان به کنگره عظیم حج و نماز جمعه نیز اشاره کرد. در این باره مقام معظم رهبری می فرماید:

مراسم یک اصل و شعائر نیز یکی از اصول در روش تربیت اسلامی است. شعائر حج و اقامه نماز جمعه مراسمی است که در منزل هم ممکن است انجام گیرد. ولی اسلام تأکید دارد که این مراسم با آن کیفیت خاص انجام پذیرد و خود این مسئله فلسفه ای دارد. تفکر و قوه عقلانی انسان از استدلال بهره می‌گیرد ولی استدلال همه چیز نیست و جوانب دیگری هم در وجود انسان است که آن را با استدلال نمی توان قانع کرد. مجموعه روح و دستگاه تشکیل دهنده شخصیت معنوی انسان غیر فکر و نیروی استدلال، وسایل اشباع کننده و تغذیه کننده دیگری را برای ارضای جوانب عاطفی، احساسی و احساس هماهنگی در مردم وجود دارد. و لذاست که همراه بودن فعالان و تلاشگران یکی از رازهای این مراسم است. همان قدرت و قوتی که استدلال برای متفکرین خشک دارد که جز تفکرهیچ چیز نمی فهمند و جز استدلال هیچ چیز آن ها را قانع نمی کند همان قوت و قدرت با اضعاف اندازه و شدت خود برای مراسم نسبت به همه حتی متفکرین وجود دارد … . ائمه علیه السلام در هر مناسبتی از انواع مراسم استفاده می‌کردند و ما هم برکات آن را تا بحال مشاهده کرده ایم … . تجلیل از مراسم دهه فجر جزئی از مبارزات بزرگ ماست. شعائر الله یعنی، آن جریانهایی که می‌تواند احساسات پاک، صمیمانه و صادقانه ملتها را مورد بهترین استفاده در جهت منافع آن ها قرار دهد. لذاست که مراسم حج معادل تمام سیاست خارجی ما اهمیت دارد چون یک صحنه عظیم انباشتگی احساسات پاک و صادقانه ‌ملت‌هاست. (بانکی پورفرد، ۱۳۸۰: ۱۱۷)

۷-۲- اهداف اخلاقی:

اخلاق جمع خُلق و در لغت به معنای خوی هاست و در اصطلاح عبارت است از حالات نفسانی راسخ در نفس که با پیدایش آن حالات، اعمال اخلاقی بدون زحمت و نیاز به تأنی و تأمل سرمی زند. (سازمان عقیدتی سیاسی ناجا، ۱۳۹۰: ۱۰)

الف- تخلق به اخلاق الله:

بخشی از اهداف تعلیم و تربیت اسلامی اهداف اخلاقی است و هدف اصلی آن تخلق به اخلاق الله است. مهمترین بحث این است که انسان برای رسیدن به اخلاقی الهی باید خدا را بشناسد و مادامی که نتواند خود را بشناسد نمی تواند خدا را بشناسد. پس مقدمه خداشناسی خود شناسی است. همانطوریکه پیامبر اکرم(ص) می فرماید:

«مَن عَرَفَ نفسهُ فقد عَرَفَ رَبَّه». کسی که خود را بشناسد خدای خویش را نیز می شناسد. و امیرالمومنین علی(ع) نیز در این باره می فرماید: «معرفه النفس انفعُ المعارف». سودمندترین شناخت‌ها شناخت خود است. (الهامی نیا، ۱۳۸۹: ۱۵)

حقیقت نفس انسان دارای دو بعد است. یکی بدن و دیگری روح که هر چه می گذرد بدن انسان رو به نقسان می رود و روح به عنوان یک حقیقت بعد از زوال بدن باقی می ماند. و ملاک برتری انسان نسبت به حیوان همان روح الهی اوست که باعث شده فرشتگان نیز بر او به فرمان سجده کنند. نفس دارای حالات مختلفی است و چنانچه در قران کریم نیز به نفس اماره اشاره شده است: و ما اُبَرِّئُ نفسی اِنَ النفس لَاَمارهٌ بالسوءِ اِلا ما رَحِم رَبی. (یوسف، ۵۳) من نفس خود را تبرئه نمی کنم ‌بدرستی‌که نفس فراوان انسان را به کارهای زشت می‌خواند مگر آنچه را پروردگارم رحم کند.

در جرم شناسی اثبات گرایی چون جرم بر اثر جبرهای اجتماعی ارتکاب یافته فلذا این مکتب عملاً جرم را از یاد برده و صرفاً به مجرم پرداخته است. (محسنی، ۱۳۷۱: ۲۳۲)

در جرم شناسی برچسب زنی جرم به وسیله آنانی که قدرت برچسب زنی دارند تعریف می‌شود. و هر آنچه که به عنوان جرم به حساب می‌آید در واقعیت امر به وسیله عملکرد و فعالیت‌های نظام عدالت کیفری و مأمورین آن تصمیم گیری می‌شود این بدان معنی است که تعریف نوع خاصی از رفتار به عنوان رفتار مجرمانه یا فرد خاصی به عنوان مجرم بستگی ‌به این دارد که عمل برچسب زنی توسط چه کسی صورت گرفته است. (وایت و هیتز، ۲۱۱)

در جرم شناسی مارکسیستی جرم بازتاب و پیامد تقسیم بندی های طبقاتی در درون جامعه بوده و کانون تحلیل آن بر دو پدیدۀ قدرت و نابربری متمرکز است. (وایت و هیتز،۲۱۱)

تفاوت عمده مکاتب حقوق کیفری و مکاتب جرم شناسی علاوه بر نحوه مطالعه جرم ،در مبانی آن ها‌ است مبنای تئوریک جرم شناسی اصولاً تجربه و روش تحقیق در آن استقرایی است . اما مبنای مکاتب حقوق کیفری تئوریک و روش تحقیق آن توصیفی است. (عالی پور، ۱۳۸۱: ۷۰)

۱-۱-۴- تعریف طفل

در دوره ی طفولیت تا سن ۹ سالگی با رشد جسمی و روانی شخصیت طفل تکوین یافته و بین ۹ تا ۱۲ سالگی دوره ی تکامل عقلانی و منطبق شدن با وضع محیط و دوره ای ثبات آغاز می شود. در زمان گذشته اغلب والدین تصور می‌کردند که طفل در سنین طفولیت فقط نیازمند توجه و مراقبت جسمانی است و اگر کودکی از نظر تغذیه، پوشاک، بهداشت، مسکن و امکانات تحصیلی در مضیقه نباشد می بایست در رشد و بلوغ جسمانی و همچنین رشد استعدادهای تحصیلی از همه جلوتر باشد.

۱-۱-۵-تعریف نوجوان

دشوارترین دوران حیات انسان از نظر تربیتی دوره ی نوجوانی است.

این دوره که حدود سنی ۱۲ تا ۱۸ سال را در بر می‌گیرد منطبق بر دوره ی راهنمائی و دبیرستان است. بیشترین مشکلات تربیتی در این دوره پیش می‌آید و غالباً در همین دوره است که فرزندان یا از دست می‌روند یا در مسیر سعادت گام می نهند. (سادات ، ۱۳۷۵ : ۳۱) این دوره مرحله ی انتقال از دوران کودکی است از سوی دیگر توانایی لازم برای حل بسیاری از مسائل زندگی را ندارد و همین نوسان فکری و روانی در او در ماندگی،تزلزل و گاه پریشانی و ابهام ایجاد می‌کند و آرامش روحی را از او می‌گیرد. تحولات دوران بلوغ که همراه با جهش عاطفی و رشد سریع در جسم نوجوان است، حدود سه سال به طول می‌ انجامد که در پسران حدود سنی ۱۳ تا ۱۶ سال را در بر می‌گیرد و در دختران یکی دو سال کمتر است.^[۷]

۱-۲- پیشینه مددکاری اجتماعی

۱-۲-۱- در جهان

مفاهیم مددکاری، همان مفاهیم سی سال قبل نیست و برخلاف آن که مددکاری از ابتدا به صورت فعالیت نیکوکارانه و بشردوستانه و به صورت داوطلبانه انجام می­شده، امروز مددکاری اجتماعی به صورت یک رشته مستقل دانشگاهی در دنیا شناخته شده است. رشته مددکاری در آمریکا در سال ۱۹۰۳ میلادی در دانشگاه نیویورک شکل گرفت و اولین دوره دکتری مددکاری در آمریکا، در سال ۱۹۱۵ میلادی شروع شد و توسعه یافت؛ به طوری که اکنون ۵۲ دانشگاه در آمریکا در دوره دکترا مددکاری اجتماعی دانشجو می پذیرد؛. شایان توجه است مددکاران اجتماعی در تمام نهادها و مؤسسات دولتی و غیردولتی نقش ارزنده ای را ایفا می‌کنند؛ زیرا در عرصه های پژوهش، مدیریت، برنامه‌ریزی و حل مشکلات فردی، گروهی و اجتماعی فعال هستند. در خصوص تاریخچه مددکاری اجتماعی حرفه ای که به صورت قانونی و علمی شروع شده باشد بیشتر اندیشمندان و صاحب‌نظران، انگلستان را نخستین کشوری می شناسند که اقدامات اولیه را برای سرو سامان دادن یا شکل دادن به خدمات اجتماعی انجام داده است. از دلایل آن هم می توان به نقش کلیسا در حمایت از ‌گروه‌های نیازمند و فقیر اشاره کرد. این حمایتها تا اواخر قرن پانزدهم ادامه پیدا کرده بود تا اینکه شیوع بیماری طاعون موجب از بین رفتن ۲۵ درصد از مردم ان کشور و افزایش شمار بیکاران و ولگردان و گدایان و نیز مهاجرت روستاییان به شهرها شد. بدین سبب دولت انگلیس قانون معروف به « قانون فقرای الیزابت» را تصویب کرد. برخی از منابع سال تصویب این قانون را ۱۵۹۸ و برخی دیگر ۱۶۰۱ می دانند.

بر اساس این قانون افراد نیازمند حمایت در سه گروه قرار می گرفتند:

۱-بیکاران سالم یعنی آنهایی که قابل استخدام بودند ولی به علت بیکاری از راه تکدی گری زندگی می‌کردند؛

۲-معلولان، کهنسالان، بیماران و کسانی که توانایی کارکردن نداشتند یعنی در واقع متکدیانی که قابل استخدام نبودند؛

۳-افراد بی سرپرست زیر ۱۸ سال : همچنین بر اساس این قانون وظایفی در قبال افراد دسته های مذکور به دولت واگذار شد که عبارت بود از : تلاش به منظور یافتن کار برای گروه اول و تأمین مخارج زندگی آن ها در زمان بیکاری، ایجاد مؤسسات مخصوص (نوانخانه) برای نگهداری گروه دوم و دسته بندی گروه سوم و سپردن اطفال به کلیسا و به کار گماردن نوجوانان در مزارع یا مشاغل دیگر. (خاکساری ، ۱۳۸۲: ۳۴)

هدف از وضع این قانون آن بود که نوعی احساس مسئولیت در قبال فقرا ایجاد شود و ‌به‌تدریج‌ بسط و گسترش یابد. این قانون مشکلاتی را پدید آورد از جمله اینکه اطفال استثمار شدند و برخی از آنان تحت فشار افراد ناباب و بزهکار قرار گرفته‌اند در ان اوضاع دشوار از مردم مالیات‌های بسیار گرفته شد و شمار متکدیان نه تنها کم نشد که افزایش هم یافت. بعد از قوانین فقر دو قانون دیگر نیز تصویب شد قوانین فقرا انگلستان دولت را مسئول فقرا می شناخت از مشقات قانون اسکان ۱۶۶۲و قانون اردوی کار ۱۶۹۶ بود. (یزدانی، ۱۳۶۴)

سایر کشور های نیز به تبعیت از انگلستان و با بهره گرفتن از تجارب ان کشور اقداماتی انجام داده‌اند. در امریکا نظام کاتج ((cottage یا کلبه به منظور جلوگیری از اثار زیانبار و مخرب زندگی اردوگاهی برای اطفال ایجاد شد. از سال ۱۸۷۱ نیز خدماتی به افراد کر و لال عرضه کردند و در اواخر قرن نوزدهم برای اطفال، معلولان و نابینایان برنامه های مدد کاری و حمایتی پیش‌بینی شد.

آلمان نیز اولین کشوری بود که قانون تامین اجتماعی را در سال ۱۸۷۸ اجرا کرد و تا سال ۱۹۲۰تقریبا سراسر اروپا این قانون را پذیرفت. فرانسه هم اقداماتی در این زمینه انجام داده بود و از سال ۱۶۷۵ تا سال ۱۷۲۵ کمک به افراد دچار مشکل در این کشور مرسوم شد و پادشاه و افراد با نفوذ و راهبه ها به یاری ناتوانان و دردمندان پرداختند.

جست و جوی تجربیات تازه

آرنت(۱۹۹۴؛ به نقل از حاج خدادادی، ۱۳۹۳) هیجان خواهی را نه تنها استعدادی برای انجام خطرات بلکه به عنوان کیفیت فزون-طلبی وتازگی در تجربه ی حسی در نظر می گرفت، که ممکن است در حوزه های گوناگون از زندگی شخصی بیان شود.

در دهه ی اخیر علاقه مندی پژوهشی به سمت اندازه گیری رفتارهای تازه طلبانه در بسیاری از حوزه ها نظیر علوم اجتماعی، روانشناسی و علوم سلامت افزایش یافته است(بوردن، زاسک، بروکز و دایت، ۲۰۰۵؛ ماوسون و همکاران، ۱۹۹۶؛ روزنبلوم، ۲۰۰۳؛ به نقل از حاج خدادادی، ۱۳۹۳). سازه‌های هیجان خواهی و تازه طلبی با یکدیگر همبستگی بالایی دارند و این واژه ها بعضا به صورت مترادف استفاده می‌شوند(هلمس، دونی، ارفکن، هندرمون و اسچاستر، ۲۰۰۱؛ زاکرمن، ۱۹۸۸؛ به نقل از ولکل^[۴۰]، ۲۰۱۰). فرد هیجان خواه به طور مداوم، تجربیات تازه ای مانند غذاهای تند، تغییر دادن کانال های تلویزیون، گووش کردن به موسیقی همراه با مقداری مشروبف و غیره را جستجو می‌کند. یکی از جلوه های جستجو کردن تجزبیات تازه، آمیزش جنسی^[۴۱] است. افراد هیجان خواه در مقایسه با افراد هیجان گریز، از فراوانی بیشتر و تنوع فعالیت جنسی(تعداد شریکان جنسی) خبر می‌دهند( زاکرمن و همکاران، ۱۹۷۲؛ زاکرمن، نوشاپ و فینر، ۱۹۷۶، ۱۹۷۶؛ به نقل از ریو، ۲۰۱۳؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۹۳). افراد هیجان خواه در مقایسه با افراد هیجان گریز، از رابطه کمتر و درآمیختگی عاطفی کمتر به عنوان پیش شرط مشارکت در روابط جنسی خبر می‌دهند(هندریک، ۱۹۸۷؛ زاکرمن و همکاران، ۱۹۷۶؛ به نقل از ریو،۲۰۱۳؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۹۳).

مبنای زیستی هیجان خواهی

رویدادهای زیست- شیمیایی مغز تعیین می‌کنند چگونه افراد به تحریک محیطی واکنش نشان می‌دهند. به همین خاطر پژوهشگران درباره ارتباط صفت هیجان خواهی با رویدادهای زیست-شیمیایی در مغز تحقیق کرده‌اند. مطمئن ترین یافته ها این است که افراد هیجان خواه از سطح پایین مونوآمین اکسیداز(MAO)، برخوردارند(اسکولر و همکاران، ۱۹۷۸؛ به نقل از ریو، ۲۰۱۳؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۹۳). MAO آنزیم سیستم لمبیک است که در تجزیه کردن انتقال دهنده های عصبی مغز، مانند دوپامین^[۴۲] و سروتونین^[۴۳] دخالت ارد. دوپامین در تجربیات پاداش مشارکت دارد و ‌بنابرین‏ به رفتارهای گرایشی کمک می‌کند(استلار و استلار، ۱۹۸۵؛ به نقل از ریو، ۲۰۱۳؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۹۳). سروتونین در بازداری زیستی یا سیستم توقف فیزیولوژیکی مغز مشارکت دارد و از این رو جلوی رفتارهای گرایشی را می‌گیرد(ینکسپ، ۱۹۸۲؛ به نقل از ریو، ۲۰۱۳؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۹۳).

زاکرمن(۲۰۰۶، به نقل از شلدون^[۴۴]، ۲۰۱۲) ‌به این نتیجه رسید که افراد زیاد هیجان خواه سطوح بالایی از دوپامین دارند، این بدین معنی است که زیست-شیمی بدن آن ها گرایش را به بازداری ترجیح می‌دهد. همچنین آن ها سطوح پایینی از سروتونین دارند که آن منجر می شود که زیست-شیمی آن ها در بازداری از خطرات وتجربیات جدید موفق باشد.

ویژگی های افراد هیجان خواه

زاکرمن و همکاران او دریافتند که هیجان خواهی در نتیجه سن تفاوت دارد. افرادی که جوانتر هستند بیشتر از افراد مسن به مخاطره جویی، ریسک و تجربیات تازه گرایش دارند. نمرات آزمون آزمودنیهای نوجوان تا ۶۰ ساله نشان دادند که هیجان خواهی بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی به تدریج رو به کاهش می رود. در چهار عنصر هیجان خواهی تفاوت های جنسیت معنی داری یافت شده است. مردان در ماجراجویی و مخاطره جویی ، بازداری زدایی، و حساسیت نسبت به یکنواختی نمرات بالاتری گرفتند. زنان در تجربه جویی نمرات بالاتری کسب کردند. نتایج مشابهی از آزمودنی ها در ایالت متحده، انگلستان، اسکاتلند، ژاپن و تایلند به دست آمده اند. پژوهشگران تفاوت های نژادی و فرهنگی معنی داری را نیز به دست آورده اند. آسیایی ها در هیجان خواهی نمرات پایین تری از افراد فرهنگ های غرب گرفتند(شولتز و شولتز، ۲۰۰۷؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۹۱).

بررسی گروه هایی در ایالت متحده معلوم کرد که افراد زیاد هیجان خواه به احتمال بیشتری سیگار می کشند، الکل می نوشند، سریع رانندگی می‌کنند، ، تصادفات اتومبیل و محکومیت به خاطر رانندگی بی پروا یا در حالت مستی بیشتری دارند، و به فعالیت های جنسی مکرر می پردازند. از بین دانشجویان مرد، نمرات هیجان خواهی زیاد با رفتارهای جنسی مخاطره جویانه ای که مردان می دانند آن ها را در معرض بیماری ایدز قرار می‌دهند همبستگی مثبت دارند(زاکرمن، ۱۹۹۴). همبستگی بین نمرات هیجان خواهی و رفتار جنسی مخاطره آمیز در بین مردان هم جنس گرا به قدر نیرومند بوده که پژوهشگران نتیجه گرفتند مردان زیاد هیجان خواه گروه پر مخاطره ای برای ایدز تشکیل می‌دهند(فیشر و میسوویچ، ۱۹۹۰؛ به نقل از شولتز و شولتز، ۲۰۰۷؛ ترجمه سید محمدی،۱۳۹۱).

هیجان خواهی و رفتارهای پرخطر

هیجان خواهی می‌تواند با بسیاری از مشکلات رفتاری مانند رفتار پرخطر جنسی، الکل و سوء مصرف مواد، و انتخاب مشاغل پر خطر در ارتباط باشد(شلدون، ۲۰۱۲). افراد زیاد هیجان خواه داوطلبانه به سرگرمی هایی که مخاطرات بدنی دارند، مانند: موتورسواری، چتر بازی و سقوط آزاد، مسافت های ماجراجویانه، مهاجرت، سیگار کشیدن، اسکی کردن در شیب های تند و قمار بازی می پردازند. در مقابل افراد کم هیجان خواه به منابع تحریک مخاطره جویانه، واکنش نفرت نشان می‌دهند. قمار بازی نمونه ای از انگیزش افراد هیجان خواه برای مخاطره جویی است، طور که هیجان، نه پول، اغلب قمار بازی های این افراد را با انگیزه می‌کند(آندرسون و براون، ۱۹۸۴؛ به نقل از ریو، ۲۰۱۳؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۹۳).

مخاطره جویی افراد هیجان خواه خود را در چندین زمینه زندگی، از جمله در رفتار مجرمانه(دزدی از فروشگاه ها، فروختن مواد مخدر)، خلفات جزئی(خلاف های رانندگی)، مسائل مالی (قمار بازی، کاسبی های مخاطره آمیز) و ورزش ها(چتر بازی و سقوط آزاد) آشکار می‌سازد. برای مثال، رانندگی با سرعت زیاد، مخاطرات جسمانی، اجتماعی، قانونی، و مالی را در بر دارد. افراد هیجان خواه در مقایسه با افراد کم هیجان خواه از رانندگی با سرعت زیاد(خیلی بالاتر از سرعت مجازتعیین شده) تحت شرایط عادی خبر می‌دهند و رانندگی سپر به سپر را مخاطره آمیز یا ناراحت کننده نمی دانند(هینو، وایلد، ۱۹۹۲؛ به نقل از زاکرمن، ۱۹۹۴).

رابطه نیرومندی بین هیجان خواهی و برون گرایی و ونیز ابعاد شخصیت روان پریش وجود دارد. کسانی که در مقیاس های هیجان خواهی نمرات بالایی کسب می‌کنند، اغلب تکانشی ‌و درگیر در فعالیت های جسمانی شدیدی مانند بالارفتن از کوه و یا داشتن شرکای جنسی متعدد می‌باشند(باردو و همکاران، ۱۹۹۶؛ به نقل از یوراسک، ۲۰۰۹). همچنین آن هایی که درگیر خطرات جسمانی و خطرات اجتماعی(مالی و قانونی) نیستند به حوزه های دیگری نظیر سوء مصرف مواد و مصرف الکل روی می آورند(روبرتی، ۲۰۰۴؛ به نقل از یوراسک، ۲۰۰۹).

البته باید عنوان کرد هیجان خواهی صرفا یک ویژگی منفی نیست بلکه به نظر پژوهشگر، میزانی از آن می توان نیروی محرکه بسیاری از کشف ها، اختراعات و نوآوری ها باشد. اگر این هیجان خواهی در مجرای کنترل شده و مناسب هدایت شوند، می توان سرمنشاء خلاقیت ها و جست و جوی علوم و فنون جدید شود.

‌بنابرین‏ همان گونه که در تعریف دوم آمده است، اصل آزادی قراردادها یکی از نتایج اصل حاکمیت اراده می‌باشد، بدنی معنی که »چون اراده ی شخص خود به خود محترم و دارای اثر حقوقی است، نفوذ عقد نیز نیاز به تصریح قانون گذار ندارد و اشخاص آزادند تا چنانچه می خواهند هم پیمان شوند.»^[۱۲]

اصل آزادی قراردادها در حقوق ما به وسیله ماده ۱۰ قانون مدنی اعلام شده است. به موجب این ماده «قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده اند، در صورتی که خلاف صریح قانون نباشد، نافذ است.»

‌بنابرین‏ لازم نیست که افراد تنها در قالب عقود و قراردادهایی که معین شده اند، با یکدیگر توافق و پیمان بندند و هر گونه توافقی که خلاف قانون نباشد میان افراد نافذ و معتبر است.

به موجب اصل آزادی قراردادها که منبعث از اصل حاکمیت اراده است و از مهمترین اصول حقوق خصوصی به شمار می‌آید. اراده طرفین به هنگام ایجاد رابطه حقوقی، آزادانه به گونه ای یکسان و برابر و با ملحوظ نظر داشتن منافع خود تحت هر شرایطی می‌توانند به توافق برسند و قرارداد منعقد نمایند. مگر این که قانون گذار تشریفات خاصی را برای معاملات معین کرده باشد.

این اصل به طور کلی در معاملات دولتی وجود ندارد و از لحاظ شکلی آزادی عمل سازمان های اداری و در نتیجه این معاملات را بسیار محدود ‌کرده‌است و انعقاد معاملات دولتی بدون رعایت قواعد شکلی و تشریفاتی که مهم ترین آن تشریفات مناقصه و مزایده است ممکن نیست. مگر در برخی از عقود خاص و ساده.^[۱۳]

بند دوم : اصل نسبی بودن قرارداد

یکی از اصول مهم حقوقی آن است که به موجب آن هیچ قراردادی جز نسبت به متعاقدین و قائم مقام قانونی آن معتبر نیست و به دیگران اثر ندارد و هیچ کس جز طرفین قرارداد و قائم مقام قانونی آن نباید از قراردادی که دیگران بسته اند متضرر یا منتفع شود؛ مگر ‌در مورد استثنایی و محدود.

این اصل و موارد استثنایی آن در مواد ۲۳۱ و ۱۹۶ قانونی مدنی آمده است. ماده ۲۳۱ قانون مدنی چنین آمده است:

« معاملات و عقود فقط درباره طرفین متعاملین و قائم مقام قانونی آن ها مؤثر است مگر ‌در مورد ماده ۱۹۶».

به موجب ماده ۱۹۶ قانون مدنی ممکن است در ضمن معامله ای که شخص برای خود می‌کند تعهدی هم به نفع شخص ثالثی بنماید. حال باید دید که اصل نسبی بودن قرارداد در معاملات دولتی به چه منوال است.

در تمام قواعد حقوقی معاملات دولتی، هدف حمایت و حراست از منافع عمومی مطرح می‌باشد و بدین ترتیب اصل عدم تأثیر به غیر متعاقدین در بسیاری موارد جای خود را به تأثیر قرارداد نسبت به اشخاص ثالث می‌دهد. قاعده ترجیحی در معاملات دولتی را می توان اعمال کرد. ‌بنابرین‏ به اقتضاء منافع عمومی در هر مورد که لازم باشد، دستگاه های دولتی برطرف قراردادی خود احکام ترجیحی و تکالیفی به نفع یا ضرر طرفین یا شخص ثالث ایجاد می‌کند و اگر این ضرورت احساس نشود، اعطای چنین امتیازی به دستگاه های دولتی صحیح نبوده و غیر منطقی است.

با توجه به مراتب ذکر شده، معاملات دولتی بنا به طبیعت تأمین خدمات و منافع عمومی ممکن است متضمن تعهداتی به نفع یا زیان شخص ثالث باشد، چنان که در پیمان های مربوط به کارهای عمومی یا خدمات عمومی دولت می‌تواند به پیمان کاران خود اختیار دهد که برای انجام تکالیف قراردادی خود نسبت به دولت یا شهرداری ها از حقوقی چون اجرای سلب مالکیت یا حقوق ارتفاقی خاص یا حق اشتغال معابر و ابنیه عمومی یا حق استفاده از مصالح یا حق اخذ عوارض یا امتیازات دیگری از قبیل برخوردار شود.^[۱۴]

بنابر آنچه گفته شد معاملات دولتی در این اصل نیز مانند اصل آزادی محدود شده و در موارد متعددی تخصیص خورده است، دلیل آن هم این که رعایت منافع عمومی در معاملات دولتی شرط است و این محدودیت و تخصیص از دو جهت است.

۲-۱: از نظر تعهد به نفع شخص ثالث

در حقوق عمومی و قراردادهای دولتی موارد تعهد به نفع شخص ثالث بیشتر است به طور مثال از ماده ۱۷ به بعد شرایط عمومی پیمان که حمایت از کارگران و پیمان کاران جزء و به کار گیری کارگران بومی و… را ذکر ‌کرده‌است.

۲-۲ : از نظر تعهد به ضرر شخص ثالث

این امر برخلاف حقوق خصوصی که تعهد به ضرر شخص ثالث وجود ندارد، ولی در قراردادهای دولتی به علت رعایت منافع عمومی تعهد به ضرر شخص ثالث وجود دارد، به طور مثال، حق تملک اراضی دیگران توسط پیمان کاران یا حق دریافت عوارض از اشخاص غیر توسط پیمان کاران و یا حق اشتغال معابر و… از این قبیل تعهدات است.

لذا در معاملات دولتی هم، تعهد به ضرر شخص ثالث وجود دارد و هم تعهد به نفع شخص ثالث و مانند اصل آزادی این اصل هم با حقوق خصوصی متفاوت است. ^[۱۵]

بند سوم : اصل لازم الاجرا بودن قرارداد

اصل لازم الاجرا بودن در قراردادها، یک اصل کلی است و عده ای معتقدند که این اصل در تمام نظام های قراردادی وجود دارد و دلیل آن را هم ایجاد امنیت قضایی ذکر کرده‌اند.

یعنی اگر این اصل نباشد، اساس امنیت قراردادی در جامعه مخدوش می شود.

اصل لازم الاجرا بودن قراردادها خود مشتمل بر دو اصل است که مستفاد از ماده ۲۱۹ قانون مدنی است.

• • اصل الزام آور بودن قراردادها

• اصل قدرت اجبار کننده قراردادها

ماده مذکور مقرر می‌دارد:

«عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشد. بین متعاملین و قائم مقام آن ها لازم الاتباع است. مگر این که به رضای طرفین اقاله یا به علت قانونی فسخ شود.»

اصل لزوم یکی از اصول مهم حقوق مدنی است که برای حفظ انتظام قضایی و تأمین امنیت روانی و حقوقی اشخاصی که بر اساس اصل حاکمیت اراده مبادرت به انعقاد قرارداد نموده اند، وضع گردیده است و علی الاصول به هیچ یک از طرفین، اجازه انحلال عقد را که حاصل اراده مشترک آن هاست، نمی دهد و مشعر بر این است که هر قراردادی لازم است، مگر آن که قانون یا توافق قبلی صریحاً آن را جایز شناخته باشد.

اصل قدرت اجبار کننده عقد، ناظر بر احترام به مفاد توافق طرفین است. لازمه این احترام، تغییر ناپذیری مفاد قرارداد و لازم الاتباع بودن آن است و از آن روست که قرارداد، قانون طرفین است. یکی از نمونه های بارز این اصل در ماده ی ۲۳۰ قانون مدنی قابل مشاهده است که در آن، قاضی از تعدیل وجه التزام مقرر در قرارداد نهی شده است.^[۱۶]

‌بر اساس اصل الزام آور بودن قراردادها، چنانچه عقدی واقع شود، تا زمانی که پایان نیافته است طرفین نمی توانند آن را بر هم زنند و امکان فسخ بدون دلیل قانونی وجود ندارد. اما ‌بر اساس اصل قدرت اجبار کننده قرارداد، طرفین می‌توانند در تعهدات خود تغییر ایجاد کنند به نحوی که در مفاد قرارداد تغییر حاصل نشود. در حقوق عمومی شرایط متفاوت از حقوق خصوصی است زیرا چنان چه منافع عمومی ایجاب کند، اداره می‌تواند به طور یک جانبه اقدام به فسخ قرارداد کند که اصطلاحاً به آن فسخ به علت مقتضیات اداری گویند که با تعلیق یک جانبه قرارداد و یا به واسطه عمل حاکم تداوم قرارداد ممکن نیست.^[۱۷]