اما سؤالی که مطرح می‌شود این است که چنان چه بعد از ابلاغ وقت رسیدگی به وکیل وی از سمت خود استعفا دهد دادگاه چه تکلیفی خواهد داشت؟

بدیهی است چنانچه بعد از اخطار جلسه دادرسی وکیل از سمت خود استعفا دهد دادگاه باید بر اساس ماده ۳۹ مراتب استعفا را به موکل ابلاغ نماید اما آنچه مهم است پاسخ ‌به این سؤال است که آیا به‌رغم ابلاغ وقت رسیدگی به وکیل درزمانی که وی دارای سمت بوده ابلاغ مجدد به موکل جهت حضور در جلسه دادرسی ضرورت دارد یا ابلاغ قبلی به موکل معتبر بوده نیازی به ابلاغ جدید به شخص موکل نیست؟

در پاسخ باید گفت، به‌رغم عدم‌تغییر زمان جلسه دادگاه و تجدید آن، ازآنجایی‌که وکیل قبل از شروع جلسه دادرسی استعفا داده و لازم است که موکل فرصت کافی برای آمادگی دفاع داشته باشد، ابلاغ مجدد وقت رسیدگی به موکل لازم است. ‌بنابرین‏ بدون ابلاغ وقت رسیدگی به موکل، مقدمات رسیدگی فراهم نبوده، جلسه رسیدگی باید تجدید شود^[۷۰].

چنانچه برای تجدید ابلاغ خطاب به موکل در فرض موردبررسی، فرصت کافی وجود داشته باشد، مشکلی پیش نخواهد آمد. لیکن چنانچه پیش از شروع جلسه دادرسی و درزمانی که فرصت کافی برای ابلاغ وقت رسیدگی به موکل و اطلاع وی وجود نداشته باشد، چه باید کرد؟

به نظر می‌رسد با توجه به‌تصریح ماده ۴۳ تجدید جلسه مجاز نخواهد بود. در نتیجه دادگاه ضمن ابلاغ مراتب به موکل و صرف‌نظر از این‌که ابلاغ در چه تاریخی صورت پذیرد، جلسه رسیدگی را برگزار خواهد نمود. بدیهی است در صورت ورود زیان به موکل، وکیلی که در انجام تکلیف قانونی خود کوتاه کرده، مسئولیت خواهد داشت.

۲-۱-۲-۱-۳-۲: اثر اعلام استعفا به موکل

همان طور که پیش‌تر بیان شد، چنانچه وکیل به‌رغم اطلاع‌رسانی به موکلش، دادگاه را در جریان استعفایش قرار ندهد و به دلیل عدم اطلاع دادگاه، اخطارها و ابلاغ‌ها همچنان به وی ارسال شود، او مسئولیت مدنی در قبال موکل خود نخواهد داشت. همچنین موکل نمی‌تواند نسبت به اقدامات دادگاه در خصوص ابلاغ اوراق و دستورات قضایی به وکیل مذبور معترض باشد. به دیگر سخن موکل خود مسئول زیان‌های احتمالی و مخاطراتی است که حقوقش را مورد تهدید قرار داده است. در واقع موکلی که از استعفای وکیلش مطلع شده، خود نیز مکلف است مراتب را به مرجع قضایی اعلام نماید^[۷۱].

به همین ترتیب، به نظر می‌رسد اگر پیش از جلسه دادرسی و پس از ابلاغ وقت رسیدگی، وکیل از سمت خود استعفا دهد و موکل خود را در جریان قرار دهد، خود را در برابر زیان‌های احتمالی که به موکل وارد خواهد آمد، مصون می‌دارد. زیرا موکل با علم ‌به این‌که وکیل مذبور فاقد سمت گردیده، باید شخصاً یا با معرفی وکیل جدید دادرسی را ادامه دهد و از حقوق خود دفاع نماید. در واقع عدم پیگیری توسط موکل اقدام علیه خود محسوب است.

در این مورد نظریه شماره ۷ /۱۲۴۶ ۳ مورخ ۱/۳/۱۳۸۷ اداره کل حقوقی قوه قضاییه به همین مورداشاره دارد.
سؤال: در مواردی که وکیل در پرونده از وکالت استعفا کرده و موکل از آن اطلاع ندارد تکلیف چیست؟ آیا امکان توقف دادرسی وجود دارد؟

نظریه اداره کل حقوقی قوه قضائیه

با تصویب و لازم‌الاجرا شدن قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی (در سال ۱۳۷۹) محاکم باید طبق مقررات این قانون عمل نمایند و طبق ماده ۵۲۹ این قانون سایر قوانین و مقررات ازجمله قانون اصلاح پاره‌ای از قوانین دادگستری مصوب ۱۳۵۶ در قسمت‌هایی که با قانون مؤخرالتصویب مغایرت دارد ملغی و منسوخ است طبق ماده ۳۷ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی اگر موکل وکیل مانع از جریان دادرسی نخواهد بود. ‌بنابرین‏، با عزل وکیل دادرسی با حضور موکل یا توسط وکیل جدید ادامه می‌یابد، استعفای وکیل ممکن است به موکل اعلام شود یا به دادگاه، اگر استعفای وکیل به دادگاه اعلام شود با توجه به مقررات ماده ۳۹ قانون مذکور، چون ممکن است موکل از استعفا خود بی‌اطلاع باشد برای حفظ حقوق وی دادگاه به موکل اخطار می‌کند که شخصاً یا توسط وکیل جدید دادرسی را تعقیب نماید و دادرسی تا مراجعه موکل یا معرفی وکیل جدید حداکثر به مدت یک ماه متوقف می‌گردد اما اگر استعفای وکیل به دادگاه اعلام نشود بلکه به موکل اعلام شود، دادگاه وظیفه‌ای در صدور اخطاریه موضوع ماده ۳۹ قانون مذکور و توقف دادرسی ندارد.

۲-۱-۲-۲: استعفای وکیل در جلسه دادرسی

یکی دیگر از اموری که بررسی مسائل مربوط به آن شایسته و بایسته می‌کند، استعفای وکیل در جریان جلسه دادرسی است.

وقتی اصحاب دعوی دفاع از حقوق خود را به وکیل دادگستری محول می‌نمایند، توقع دارند که وکیل مذبور با بهره گرفتن از امکانات قانونی و اشرافی که نسبت به مقررات دارد به نحو احسن از حقوق ایشان دفاع نماید. به همین دلیل با خیالی آسوده صرفاً نظاره‌گر و منظر نتیجه دعوی خواهند ماند و احتمالاً در جلسه دادرسی شرکت نمی‌کنند.

حال سؤال این است که چنانچه به‌رغم اعتماد مشروعی که برای موکل پیش‌آمده و احتمالاً در جلسه دادگاه حاضر نشده یا اگر حاضرشده، آمادگی لازم برای دفاع ندارد، وکیل وی در جلسه دادرسی از سمت خود استعفا دهد، چه باید کرد و استعفای مذبور متضمن چه آثاری خواهد بود. آیا دادگاه به استعفای مذبور ترتیب اثر می‌دهد؟ در صورت پذیرش استعفا، تأثیر آن بر جریان دادرسی چه خواهد بود؟

برای پاسخ به سؤالات مذبور باید توجه داشت که از سویی، ممکن است صدور رأی مستلزم تحقیقاتی باشد. در این صورت در مواردی ممکن است دادرسی توقیف گردد. البته استعفای وکیل موجب تجدید جلسه نخواهد شد. در مواردی نیز ممکن است نیاز به توقیف دادرس نبوده، دادگاه حسب مورد با اخذ توضیح یا بدون آن، اقدام به تصمیم‌گیری می‌کند.

۲-۱-۲-۲-۱: توقیف دادرسی به مدت حداکثر یک ماه

همان طور که بیان شد، دادگاه به‌محض اطلاع از استعفای وکیل، مکلف است مراتب استعفا را به اطلاع موکل برساند و دادرسی را تا مراجعه موکل و یا معرفی وکیل جدید حداکثر به مدت یک ماه متوقف نماید. ‌بنابرین‏ با توجه به ماد ۳۹۰ می‌توان گفت در صورت استعفای وکیل در جلسه دادرسی و اطلاع دادگاه، مرجع قضایی باید این امر را به اطلاع موکل برساند و دادرس را به مدت حداکثر یک ماه متوقف نماید. سؤالی که در این قسمت به مناسبت مطرح می‌شود این است که توقیف دادرس در ماده ۳۹ به چه معنی است؟

با بررسی آثار وبلن نیز به تعریف صریحی از این اصطلاح نمی­ توان دست یافت. وبلن درجایی، سبک زندگی را الگوی رفتار جمعی می‌داند. این رفتارها از جنس رسوم و عادات اجتماعی و روش های فکری­اند (وبلن، ۱۸۹۹ ). در جای دیگر، سبک زندگی فرد را تجلی رفتاریِ مکانیسم روحی، عادات فکری و معرفت او قلمداد می‌کند(وبلن،۱۹۱۹ :۱۰۵)وبر هم تعریف دقیقی برای سبک زندگی ارائه نمی کند. با بهره گرفتن از بیانات او در این خصوص، برداشت های مختلفی در قالب تعریف ارائه شده است.

۲-۴-۲ماکس وبر

تعریف وبر از سبک زندگی چنین است: شیوه ­های رفتار، لباس پوشیدن، سخن گفتن،؛ اندیشیدن و نگرش­هایی که مشخص کننده گروه‌های منزلتی متفاوت است )… سوبل، ۱۹۸۱ به نقل از فاضلی،:۱۳۸۲ ۲۸ (

از زاویه‌ای دیگر، گسترش سبک زندگی فردی به جای شیوه زندگی بر مبنای طبقه را می‌توان با قدرت پیدا کردن خویشتن فرد مدرن هم توضیح داد . به بیان گیدنز، بازاندیشی یکی از مؤلفه­ های دنیای مدرن است. بدین معنا که دنیای مدرن یافته ­های حاصل از نظام‌های انتزاعی را مرتباً در سازماندهی مجدد خود به کار می­برد . بازاندیشی عصر مدرن پویایی و تحرک بی­سابقه­ای به آن داده، به نحوی که در هیچ یک از فرهنگ‌های ماقبل مدرن وجود نداشته است. یکی از پیامدهای بازاندیشی در خویشتن، پیدایش سبک زندگی است. در فرهنگ‌های پیشامدرن هم شاهد وجود انتخاب‌هایی برای افراد هستیم؛ اما گزینه­ های گوناگون به هم شباهت دارند و دامنه و تعداد آن‌ ها چنان محدود است که سبب می‌شود تنها سبک مشخصی برای زندگی در هر فرهنگی تعریف شده باشد و همه افراد متعلق به فرهنگ‌های یکسان به سبک تقریباً مشابهی زندگی کنند. در اینجا نکته مهم، تطابق همه افراد با ارزش‌های همسان منبعث از فرهنگ واحد است و نه امکان انتخاب­هایی که گاهی پیدا می­شوند) گیدنز، ۱۳۷۸(

اما دنیای مدرن سبک­های بسیار متنوع و متفاوتی را پیش روی هر فرد می­ گذارد و او ناگزیر می‌شود تا از میان آن‌ ها برای هر عمل خود به گزینش بپردازد. حتی اگر کسی بخواهد مطابق با فرهنگ سنتی زندگی کند، ناخواسته دست به گزینشی خاص می­زند. ‌بنابرین‏، در عصر مدرن،هر فرد به ناچار دارای نوعی سبک زندگی است که سبک ویژه خود او به شمار می­رود. بدیهی­ است، این گزینش­ها تأثیر عمیقی بر هویت فرد خواهد داشت و هویت او را ویژه و منحصر به فرد خواهد کرد. ‌بنابرین‏، سبک زندگی هر فرد سهم بسزایی در ساختن روایت زندگی او خواهد داشت. اما نکتهمورد نظر این است که هر فرد برای انتخاب سبک زندگی خود کاملاً آزاد نیست و اسیر قید و بندهایی خواهد بود . همیشه انتخاب سبک زندگی صرفاً توسط فرد صورت نمی­گیرد، بلکه گاهی این گروه ­های اجتماعی یا فشارهای اقتصادی­اند که فرد را ناچار به گزینش ‌می‌کنند. در انتخاب سبک زندگی هر فرد، دو عامل نقش درخور دارد: شانس‌ها و فرصت‌ها . این دو عامل هم خود تحت تأثیر عوامل اجتماعی دیگری هستند. حاصل انتخاب سبک زندگی توسط هر فرد چه به صورت اختیاری و چه به صورت اجباری آن است که فرد به یکی از اقشار و گروه ­های اجتماعی یعنی جمع کسانی که دارای سبک­های زندگی مشابه او هستند، تعلق می‌یابد. ‌بنابرین‏، انتخاب سبک‌های زندگی مقدمه­ای بر گروه­ بندی­های اجتماعی متفاوت است )گیدنز،۱۳۷۸)

ماکس وبر در نقد یا تکمله­ا ی بر مارکسیسم، با نقد تلقی رابطه یک سویه میان جایگاه طبقاتی و تفکرات و شیوه های­زندگی، چشم انداز گسترده ­ای را در مطالعات سبک زندگی گشود. وبر در مطالعات تاریخی گسترده خود روشن ساخت که نمی­ توان کنش های اجتماعی(جامعه­ا ی) را صرفاً با اتکاء به مفاهیم اقتصادی درک کرد؛ چرا که حتی در ارزیابی منافع اقتصادی نیز اندیشه‌های ناشی از خرده فرهنگ ها و سبک های زندگی مؤثرند(بندیکس، ۹۸:۱۳۸۲).

وبر بی آنکه بخواهد اهمیت شرایط اقتصادی را انکار کند، تحلیل پیچیده­تری از جامعه و قشربندی­ها و شکاف های آن عرضه کرد. درتحلیل های وی عوامل فرهنگی نه صرفاً چون متغیرهای وابسته بلکه همچون متغیرهای مستقل مطرح شدند. وبر مطرح ساخت که تعاریف اقتصادی نمی­تواند به تنهایی شرایط شکل گیری ‌گروه‌های اجتماعی را توضیح دهد از همین رو جهت توضیح چگونگی تأثیر نفوذ ایده ها برشکل گیری گروه ها مفهوم موقعیت منزلتی را مطرح ساخت(همان:۹۹). موقعیت منزلتی به هر جزء از سرنوشت انسان ها که از طریق ارزیابی مثبت یا منفی از حیثیت اجتماعی تعیین می‌شوداشاره دارد)وبر، ۱۳۸۲ :۲۱۴)

برآورد اجتماعی از آبرو )یا شرف( و حیثیت کنشگر یا کنشگران، جایگاه اجتماعی ایشان را در جامعه مشخص می‌کند و این جایگاه بر تقدیر فرد یا گروه اجتماعی مؤثر است . همچنان که واژه طبقه بر گروهی از افراد اطلاق می‌شود که در وضعیت طبقاتی یکسان قرار دارند، گروه منزلتی نیز شامل افرادی است که آبرو و حیثیت یکسانی در نظام منزلتی دارند، اما یک طبقه به خودی خود تشکیل یک جماعت را نمی دهد، حال آن که ‌گروه‌های منزلتی، بر خلاف طبقات، نوعی جماعت هستند (همان: ۲۱۴ و ۲۱۲ و ۲۰۸ ) از این رو اعضای یک گروه منزلتی با همدیگر همبستگی دارند.ویژگی دیگر گروه منزلتی آن است که میان خود و دیگر ‌گروه‌های منزلتی فاصله اجتماعی ایجاد می‌کنند و قیوداتی بر مراودات اجتماعی، یعنی مراوداتی که تابع مقاصد اقتصادی نباشد،قائل می‌شود (بندیکس، ۱۳۸۲ :۹۹) و از اعضاء انتظار دارند در برخورد با آنهایی که منزلت های پایین­تری دارند از نظر اجتماعی فاصله بگیرند . نکته قابل توجه در ارزیابی حیثیت و اعتبار گروه منزلتی آن است که مبتنی بر تعریفی است که دیگران از گروه دارند(کوزر، :۱۳۷۷۳۱۴ ) هر گروه منزلتی از اعضا خود انتظار دارد تا به شیوها ی خاص رفتار کند. از نظر محتوا هر گروه منزلتی با سبک زندگی خاص خود مشخص می‌سازد و از اعضای هر گروه منزلتی انتظار می رود تا سبک زندگی خاصی را دنبال کنند (گرب،۱۳۷۳: ۷۸) .از این رو، اگر طبقات برحسب رابطه شان با تولید و تحصیل کالا قشربندی می‌شوند، قشربندی ‌گروه‌های منزلتی بر اساس شیوه های مصرف ‌کالا و سبک زندگی است. نقش تعیین کننده سبک زندگی چنان است که هر گونه سبک بخشیدن به زندگی یا از درون ‌گروه‌های منزلتی آغاز می‌شود و یا به وسیله آن‌ ها تداوم می­یابد. همچنین سبک زندگی، سبکی فردی نیست بلکه نوعی اقدام جمعی است که مورد توافق قرارگرفته است( وبر، ۲۲۱:۱۳۸۳-۲۱۵)

مدهای گوناگون نیز از درون سبک های مختلف زندگی ناشی شده و به وسیله آن ها نیز پذیرفته یا رد می‌شوند. هر سبک زندگی آدابی خاص دارد که این آداب شامل مد نیز می شود.آداب زمانی مد نامیده می‌شوند که تازه بودن رفتار مربوطه مبنای جهت گیری کنش باشد.(وبر،۳۴:۱۳۷۴)

بعد عینی کیفیت زندگی

فاکتورهای عینی کیفیت زندگی شامل گستره وسیعی است از فعالیت ها، وقایع زندگی، خصوصیات افراد، گروه هایی از افراد کنترل شده توسط موسسان دولتی و اجتماعی که به تفاوت های فردی زندگی وابسته نمی باشند. در میان این حیطه ها متغیر های دموگرافیکی مانند درآمد، میزان تحصیلات و میزان بیکاری می‌تواند در جوامع مقایسه گردد و پایه ای برای توسعه سیاست اجتماعی ارائه نماید. این دیدگاه در ارتباط با مفهوم کیفیت زندگی بیان می‌کند که از طریق نتایج کارشناسان و یا اطلاعات جمع‌ آوری شده در تحقیقات وسیع جمعیتی نیاز های استاندارد برای کلیه افراد وجود دارد (پرینس^[۵۰] و پرینس، ۲۰۰۱).

این نکته باید یادآوری شوداگر چه شرایط عینی افراد بر تجارب زندگی تاثیر گذار است ولی الزامامنعکس کننده این تجارب نخواهد بود. یکی از مشکلات عمده استفاده از معیارهای عینی این واقعیت است که می‌تواند توافق کمی بر روی آنچه که یک کیفیت زندگی پایین یا بالا را نشان می‌دهد وجود داشته باشد (حسام زاده، ۱۳۸۳ بیاتیانی).

بعد ذهنی

اصطلاح کیفیت زندگی به نظریه eudemonia ارسطو به معنی شادی و رفاه بر می‌گردد. این نظریه در کار محققین اجتماعی قرن حاضر که تلاششان در جهت فهم ابعاد کیفیت زندگی با توجه به تجربه ذهنی افراد بود منعکس گردید. نتیجه کلی بین محققین در رابطه با بعد ذهنی کیفیت زندگی معیار های پاسخ ‌به این سوال است که «زندگی خوب کدام است؟» محققین دریافتند حس کلی فرد از کیفیت زندگی با ترکیب پاسخ های عاطفی متعلق به دو حیطه مهم زندگی یعنی نقش ها و ارزش ها درک می شود. آن ها این طور فرض کردند که نقش ها به طور مثال نقش والد توسط ارزش های فردی همانند باور فرد نسبت به موفقیت و تمامیت شخصی و برعکس ارزیابی می شود. در مرحله بعد، پاسخ های عاطفی و متفاوت ‌به این دو حیطه مهم زندگی در شکل دادن تصور شخص از کیفیت زندگی کلی نقش خواهد داشت. اجزاء شناختی و عاطفی باعث ایجاد تجربه ذهنی از کیفیت زندگی می شود. جزء شناختی همان تصور شخصی از درجه رضایت است و جزء عاطفی که اغلب به صورت شادی سنجیده می شود. دارای دو بخش است: عاطفه مثبت و منفی که همان بعد هیجانی و عاطفی از تجربه شناختی است (پرینس و پرینس، ۲۰۰۱).

ویژگی ذهنی بودن

با توجه به تعاریف، کیفیت زندگی به انتظارات، احساسات، اعتقادات، پندارهای فرد بستگی دارد. از این رو ارزیابی شخص از سلامت یا خوب بودنش عامل کلیدی در مطالعات کیفیت زندگی است. اگر چه ارزیابی عینی در این مطالعات از جایگاه مهمی برخوردار است. به عنوان مثال گروهی از مردم با وجود آنکه از یک یا چند بیماری مزمن رنج می‌برند خودشان را سالم نگه می دارند. در صورتی که گروهی دیگر با وجود انکه هممیشه نشان عینی از بیماری ندارند، خود را بیمار می دانند (طیبی رامین، ۱۳۹۲).

ویژگی پویا بودن

با توجه ‌به این تعریف که (کیفیت زندگی دارای ساختاری وابسته به زمان است که متاثر از تجربه شخص و درک او از زندگی است و با تغییر می‌کند) درمی یابیم که پویایی کیفیت زندگی از این روست که با تغییر زمان تغییر می‌کند و به تغییرات فرد و محیط او بستگی دارد و این مشخصه در یک مطالعهدبه خوبی قابل مشاهده است (طیبی رامین، ۱۳۹۲).

به طور کلی مطالعه کیفیت زندگی در بررسی و ارزیابی سیستم های بهداشتی نقش مهمی دارد. در واقع در بازار رقابتی امروز طرح ها و سیاست های بهداشتی موفق، آنهایی هستند که هزینه کمتر و ارائه خدمات بهتر و کاراتر دارند. همچنین استفاده از آن مطالعات که به منظور مقایسه و ارزیابی یک یا چند روش درمان یا دارو، بسیار سودمند هستند. برای مثال در مواردی که در استفاده از چند روش درمانی و یا چند دارو با مطالات رایج و بالینی پزشکی به نتایج مشابهی برسیم، نتایج مطالعات کیفیت در انتخاب روش، بسیار مؤثر است. به علاوه سنجش کیفیت زندگی در مطالعات بالینی موجب ایجاد ارتباط نزدیکتر بین بیمار و پزشک و ارائه دهندگان خدمات بهداشتی می‌گردد که همین مسئله باعث افزایش آگاهی بیماری خود، آشنایی افراد از شرایط سلامتی شان، با مزایا و معایب درمان های مختلف و پر رنگ کردن نقش بیمار در انتخاب روش درمانی می شود (ابوالقاضی، ۱۳۸۸).

نظریه های کیفیت زندگی

نظریه های مبتنی بر فرد

پارک^[۵۱] و پارک (۱۹۹۵) در تعریف کیفیت زندگی می نویسد: کیفیت زندگی مجموعه ای است از بهزیستی جسمی، روانی و اجتماعی که به وسیله شخص یا گروهی از اشخاص درک می شود؛ مانند سلامتی، ازدواج، کار، موقعیت اقتصادی، فرصت های آموزشی، خلاقیت، احساس مالکیت و همکاری با دیگران. آنان در ادامه می افزایند بین مفهوم «سطح زندگی» شامل معیار های عینی و «کیفیت زندگی» شامل ارزشیابی ذهنی هر شخص از این معیارها، مرز شخصی کشیده می شود. کیفیت زندگی را با سنجش احساسهای ذهنی مشخص از خشنودی درباره مطالب گوناگون می توان ارزیابی کرئد (آویس^[۵۲] و اسمیت^[۵۳]، ۱۹۹۸).

نظریه های مبتنی بر خانواده

ارتباط بین عوامل مؤثر بر زندگی خانوادگی و کیفیت زندگی، امری روشن و بدیهی است. خانواده ای که از سطح بالای بهزیستی برخوردار است، قادر به برآورده ساختن نیاز های اساسی خود بوده و در نتیجه ظرفیت بهزیستی اعضای این خانواده نیز افزایش می‌یابد (اکبری بیاتیانی، ۱۳۸۸).

با توجه به آنچه گفته شد یک بعد مهم در کیفیت زندگی، بعد خانوادگی است که در بررسی کیفیت زندگی باید در نظر گرفته شود. فرانس^[۵۴] و پاورز^[۵۵] در مطالعات خود در زمینه کیفیت زندگی یک بعد مجزا را به عنوان بعد خانوادگی مطرح کرده‌اند. خانواده قلب تکامل انسان، اولین ساختار حمایتی- اجتماعی در زندگی هر فرد و نخستین معلم و مراقب بهداشتی است.

۲-۸- پیشینه تحقیق

۲-۸-۱- تحقیقات انجام یافته در داخل کشور

احسانی (۱۳۹۴) به بررسی تاثیرنوآوری، برند و بین‌المللی شدن تجارت بر بهره وری بنگاه های کوچک و متوسط اقتصادی در ایران طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴ پرداخته است. یافته های تحقیق نشان دهنده آن است که هر سه متغیر نوآوری، برند و بین‌المللی شدن تجارت تاثیری مثبت بر بهره وری بنگاه های کوچک و متوسط اقتصادی دارد.

نیکومرام و همکاران (۱۳۹۲) به تبیین نقش تجارت خارجی و نوآوری از طریق دستیابی به تکنولوژی خارجی بر سرمایه گذاری و رشد اقتصادی کشور ایران طی سال های ۱۳۶۰ الی ۱۳۸۹ پرداخته و اهمیت عوامل خالص موجودی سرمایه، جریان سرمایه گذاری مستقیم خارجی و حقوق مالکیت فکری را در این فرایند بررسی کرده‌اند. نتایج نشان دهنده آن است که عامل های خالص موجودی سرمایه، نوآوری و حقوق مالکیت فکری تاثیر مثبت و عامل سرمایه گذاری مستقیم خارجی تاثیر منفی بر رشد اقتصادی کشور دارد. همچنین، عامل واردات تکنولوژی خارجی نقش با اهمیتی بر رشد اقتصادی کشور ندارد.

آراستی و همکاران (۱۳۹۲) به بررسی انگیزه های زنان کارآفرین در راه اندازی کسب وکار و تاثیر آن در رشد کسب و کار در ایران طی سال های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۲ پرداخته‌اند. انگیزه های راه‌اندازی کسب و کار در پنج گروه انگیزه اصلی دسته‌بندی شده و ماهیت انگیزه ها در هر دسته، به صورت کارآفرینان آرمان طلب، توفیق طلب، اجباری، اجتماعی و انعطاف طلب نام‌گذاری شده اند.بر اساس نتایج به دست آمده، هر پنج گروه زنان کارآفرین در فروش رشد داشته اند، همه گروه‌ها به جز کارآفرینان اجباری رشد در سهم بازار را تجربه کرده‌اند، فقط کارآفرینان توفیق طلب در تعداد کارمندان رشد داشته و فقط کارآفرینان گروه‌های توفیق طلب و اجتماعی از رشد در تنوع محصولات/خدمات بهره‌مند بوده اند. علاوه بر این، نتایج این پژوهش تفاوت بسیار در انگیزه های شروع کسب و کار در میان گروه‌های مختلف زنان کارآفرین و تأثیر این انگیزه ها در رشد کسب و کارهای زنان، لزوم سیاست‌گذاری توسعه کارآفرینی زنان متناسب با انگیزه ها و نحوه رشد کسب و کار را نشان می‌دهد.

شریفی و همکاران (۱۳۹۱) به بررسی عوامل بازدارنده و پیش برنده رشد کسب ‌و کارهای کوچک و متوسط در صنعت رنگ و پوششهای خودرویی در ایران طی سال ۱۳۹۱ پرداخته‌اند. یافته های تحقیق نشان دهنده آن است که در داخل سازمان وضعیت موجود نیروی انسانی، مالی و سازمانی در زمره عوامل پیش برنده فرایند رشد قرار می‌گیرد. در بیرون سازمان هم ضعف در فناوری، مشکلات سیاسی و اقتصادی، ‌کاستی‌های قوانین و مقررات و محدودیتهای بازار به عنوان مانع عمل نموده و فرایند رشد را کند می کند. در حالی که وضعیت موجود زنجیره تامین در خارج سازمان به عنوان عامل پیش برنده ضعیف در رشد معرفی شده است.

فقیهی و همکاران (۱۳۸۹) به بررسی بین‌المللی شدن کسب و کارهای کوچک و متوسط در صنعت غذایی تهران در بازه زمانی ۱۳۸۹ پرداخته‌اند. در این تحقیق، نقش دو عامل مهم محیطی (خارجی) و سازمانی (داخلی) در بین‌المللی شدن شرکت‌های کوچک و متوسط مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می‌دهد که هر دو عامل نقش مثبتی در بین‌المللی شدن بر عهده دارند با این تفاوت که عامل سازمانی تأثیر بیشتری دارد. این نشان از نقش برتر و اصلی ویژگی‏های مدیران و کارآفرینان و منابع شرکت است. هم چنین نتایج حاکی از آن است که فرایند بین ‏المللی شدن فرآیندی تدریجی است.

طالبی و همکاران (۱۳۸۹) به بررسی ارتباط بین عوامل محیطی و بین‌المللی شدن شرکت های کوچک و متوسط در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات پرداخته‌اند. هدف این تحقیق بررسی رابطه ی معناداری بین عوامل محیطی و بین‌المللی شدن شرکت‌های کوچک و متوسط در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران طی سال های ۱۳۸۸ تا ۱۳۸۹ است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که بین عواملی مانند شدت رقابت مشتمل بر شدت رقابت داخلی و شدت رقابت خارجی، سیاست‌های حمایتی دولت و فرصت‌های رشد در صنعت مشتمل بر نرخ رشد بازار جهانی، نرخ رشد صنعت و رقابت وارداتی با متغیر بین‌المللی شدن شرکت‌های کوچک و متوسط در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات، ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. اما بین عامل تهدیدهای رشد در صنعت مشتمل بر نرخ رشد بازار داخلی، نسبت بازار داخلی/جهانی و سود ناخالص صنعت با متغیر بین‌المللی شدن شرکت‌های کوچک و متوسط در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات، ارتباط منفی و معناداری وجود دارد.

فیروزیان و همکاران (۱۳۸۹) به شناسایی عوامل بازدارنده رشد بنگاه های کوچک صنعت ریخته گری … در بازه زمانی نیمه اول ۱۳۸۹ پرداخته‌اند. در این تحقیق بنگاه‌های کوچک و متوسط نقش اصلی در ایجاد شغل بر عهده دارند. با توجه به نتایج به‌ترتیب اولویت، عامل ناتوانی در انعطاف‌پذیری تنوع محصولات، ناتوانی در تاثیرگذاری بر بازار، محدودیت منابع، کمبود شایستگی و تخصص، شناسایی شده اند. علاوه بر این، نبود انگیزه برای رشد، مانعی برای رشد بنگاه‌های کوچک و متوسط ریخته‌گری ایران نیست.


طالبی و همکاران (۱۳۸۹) به شناسایی و اولویت بندی راهبردهای رشد کسب و کارهای کوچک و متوسط فعال در خوشه ی صنعتی گز بلداجی طی سال ها ۱۳۸۹پرداخته اند. یافته ها نشان داده است که راهبردهای افزایش فروشندگان، توسعه‏ روابط عمومی و اطلاع ‏رسانی درباره‌ محصولات، فروش محصولات در مناطق جدید و بهبود و اصلاح محصولات کنونی بیشترین استفاده را داشته‏اند و راهبرد‏ متمرکز به‏عنوان اولین اولویت در میان راهبردهای رشد کسب‏و‏کارهای این خوشه، معرفی شده است.

۲-۸-۲- تحقیقات انجام یافته در خارج کشور

کاستانو و همکاران (۲۰۱۶) به بررسی ارتباط بین نوآوری، بین‌المللی شدن و انتظارات رشد تجارت کارآفرینان بخش خدمات در کشورهای منتخب طی سال ۲۰۱۶ پرداخته‌اند. هدف این تحقیق تبیین چگونگی دستیابی کارآفرینان به سطوح بالایی از بین‌المللی شدن بواسطه نوآوری و رقابت با رقبا است. نتایج داده ها حاکی از تاثیر مثبت نوآوری و بین‌المللی شدن بر انتظارات رشد تجارت کارآفرینان بخش خدمات دارد.

آنکلینکس و همکاران (۲۰۱۵) به بررسی نقش منابع انسانی در بین‌المللی شدن شرکت‌های کوچک و متوسط کشور بلژیک در سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۵ پرداخته‌اند. در این تحقیق با بهره گیری از مفاهیم نظریه منبع محور، عنوان شده است سطح کیفی منابع انسانی یک شرکت در انتخاب نوع استراتژی بین‌المللی شدن و سرعت آن اثر گذار است. یافته ها حاکی از آن است که سطح کیفی منابع انسانی در بین‌المللی شدن و سرعت آن اثر مثبتی دارد. سطح تحصیلات، میزان بهره وری فردی و حقوق پرداختی به عنوان مؤلفه های سنجش کیفیت نیروی انسانی در نظر گرفته شده است.

فصل سوم :

روش تحقیق

۳-۱- روش تحقیق:

این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن توصیفی و از نوع همبستگی است. روش همبستگی به رابطه­ بین دو یا چند متغیر که قابل تبدیل به مقدار هستند، اطلاق می­ شود. در این نوع تحقیق رابطه میان متغیرها بر اساس هدف تحقیق تحلیل می‌گردد. روش همبستگی بدین معنا است که پژوهش گر با دو توزیع سرو کار دارد و علاقمند است که رابطه بین آن ها را مورد بررسی قرار دهد. شیوه همبستگی نشان می­دهد که تغییر در یک متغیر، تا چه اندازه به تغییر در متغیر دیگر بستگی دارد. بررسی­ های همبستگی با تعیین رابطه­ های موجود بین متغیرها سر و کار دارد. در این روش محقق ‌در مورد حداقل دو متغیر با بهره گرفتن از یک نمونه یکسان از آزمودنی­ها، اطلاعاتی را گردآوری و سپس میزان رابطه را با بهره گرفتن از ضریب همبستگی تعیین می‌کند.

۳-۲- جامعه آماری :

جامعه‌ آماری این تحقیق متشکل از کلیه زوج های ساکن در بندرعباس می‌باشد که حداقل ۵ سال در منطقه مورد نمونه گیری ساکن می‌باشند.

۳-۳- نمونه پژوهش و روش نمونه گیری :

از جامعه آماری ذکر شده در بالا تعداد ۳۹۰ نفر زن و مرد با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند که پس از پاسخ به پرسش نامه ها به علت عدم عودت تعدادی از پرسش نامه­ ها به پژوهش گر در نهایت پرسش نامه­ های ۳۶۸ نفر مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.

۳-۳-۱- تعیین حجم نمونه :

جهت انتخاب حجم نمونه با توجه به محدودیت­های زمانی و امکانات تحقیق، دقت احتمالی یا درجه اطمینان را برابر ۰۵/۰ و احتمال خطا یا صحت برآورد را ۵/۰ در نظر گرفتیم. ­­t نیز ۱٫ ۹۶ و q مساوی با ۵% است ‌بنابرین‏ تعداد ۳۶۸ نفر به عنوان نمونه نهایی در نظر گرفته شد که به دلیل وجود احتمال ریزش پرسش نامه، به ۳۹۰ نفر افزایش یافت.

۳-۴- ابزار جمع‌ آوری اطلاعات­:

اطلاعات مورد نیاز برای این تحقیق از طریق ۳ پرسش نامه کتبی جمع‌ آوری گردیده که عبارتند از پرسش نامه رضایت از زندگی زناشویی(انریچ)^[۴۵]، که توسط دیوید اچ . اولسون دیوید جی . فورنیر ^[۴۶]، و جوئن ام . دراکمن^[۴۷] تهیه شده است، پرسش نامه بهزیستی روان شناختی (ریف ) ^[۴۸]که توسط ریف و کیز^[۴۹] تهیه و به دست زهره قربانی تدوین و آماده سازی شده است و هم چنین پرسش نامه عشق، که محقق ساخته می‌باشد.

۳-۴-۱- پرسش نامه رضامندی زناشویی(انریچ^[۵۰]):

پرسش نامه انریچ یک ابزار ۱۱۵ سوالی، و فرم دیگر از آن ۱۲۵ سوالی است. این پرسش نامه برای ارزیابی زمینه‌های بالقوه مشکل زا یا شناسایی زمینه‌های قوت و پرباری رابطه زناشویی به کار می رود. هم چنین از این پرسش نامه برای تشخیص زوج هایی استفاده می شود که نیاز به مشاوره و تقویت رابطه خود دارند. به علاوه، این پرسش نامه به عنوان یک ابزار معتبر در تحقیقات متعددی برای بررسی رضایت زناشویی مورد استفاده قرار گرفته است.

پرسش نامه انریچ از ۱۴ خرده مقیاس تشکیل شده است. مقیاس اول آن ۵ سوالی و سایر مقیاس ها هر کدام ۱۰ سوال دارد.

خرده مقیاس های این پرسش نامه از این قرار است:

تحریف آرمانی، رضایت زناشویی، مسائل شخصیتی، ارتباط، حل تعارض، مدیریت مالی، فعالیت های اوقات فراغت، رابطه جنسی، فرزندان و فرزند پروری، خانواده و دوستان، نقش های مساوات طلبی و جهت گیری مذهبی .

مقیاس اول یعنی” تحریف آرمانی” تمایل آزمودنی را برای پاسخ تعاریف به سوال ها می سنجد به علاوه فرم ۱۲۵ سوالی این پرسش نامه دو مقیاس دیگر یعنی همبستگی زوج ها و تطابق پذیری را نیز می سنجد.

ضرایب آلفای پرسش نامه انریچ در گزارش اولسون، فورنیر و دراکمن (۱۹۸۹) برای خرده مقیاس های تحریف آرمانی، رضایت زناشویی، مسائل شخصیتی، ارتباط، حل تعارض، مدیریت مالی، فعالیت های اوقات فراغت، رابطه جنسی، فرزندان و فرزند پروری، خانواده و دوستان، نقش های مساوات طلبی به ترتیب از این قرار است : ۹/۰، ۸۱/۰، ۷۳/۰، ۶۸/۰، دوستان، نقش های مساوات طلبی به ترتیب از این قرار است : ۹/۰، ۸۱/۰، ۷۳/۰، ۶۸/۰، ۷۵/۰، ۷۴/۰، ۷۶/۰، ۴۸/۰، ۷۷/۰، ۷۲/۰، ۷۱/۰ . ضریب آلفای خرده مقیاس های انریچ در چندین تحقیق متفاوت از ۶۸/۰( برای نقش های مساوات طلبی) تا ۸۶/۰ (برای رضایت زناشویی) با میانگین ۷۹/۰ بوده است . اعتبار باز آزمایی پرسش نامه در فاصله ۴ هفته بین ۷۷/۰(برای فعالیت های اوقات فراغت تا ۹۲/۰ ( برای روابط جنسی و تحریف آرمانی ) با میانگین ۸۶/۰بوده است .

این پرسش نامه به دلیل مسائل فرهنگی و عدم همکاری آزمودنی ها، پس از تحلیل عامل ۶۵ سوال آن حذف گردیده است.

آلفای کرونباخ پرسش نامه انریچ در این پژوهش ۸۹۳/۰ به دست آمد که پس از حذف تعدادی از سوالات آن، پرسش نامه ۵۰ سوالی به دست آمده دارای پایایی ۹۴/۰ شد.

۳-۴-۲– پرسش نامه بهزیستی روان شناختی (ریف^[۵۱]):

در دهه اخیر گرایش به بررسی جنبه‌های مثبت سلامت افزایش یافته است . ریف و کیز در دهه گذشته الگوی بهزیستی روان شناختی را پیشنهاد نمودند که به طور گسترده ای توسط پژوهش گران بررسی گردید. بهزیستی روان شناختی یک مفهوم چند مؤلفه‌ ای و در بر گیرنده :

۱- پذیرش خود^[۵۲] : یعنی نگرش مثبت نسبت به خود و پذیرش جنبه‌های مختلف خود مانند ویژگی های خوب و بد و احساس مثبت درباره زندگی گذشته .

۲- روابط مثبت با دیگران ^[۵۳] : احساس رضایت و صمیمیت از رابطه با دیگران و درک اهمیت این وابستگی ها.

1. 1. خودمختاری^[۵۴] : احساس استقلال و اثر گذاری در رویدادهای زندگی و نقش فعال در رفتارها .

1. 1. تسلط بر محیط^[۵۵] : حس تسلط بر محیط، کنترل فعالیت های بیرونی و بهره گیری مؤثر از فرصت های پیرامون.

1. 1. زندگی هدفمند^[۵۶]: داشتن هدف در زندگی و باور ‌به این که زندگی حال و گذشته او معنا دار است.

1. رشد فردی ^[۵۷] : احساس رشد مداوم و دستیابی به تجربه های نو به عنوان یک موجود دارای استعدادهای بالقوه است.

ریف برای اندازه گیری این سازه‌ها، مقیاس های بهزیستی روان شناختی هم چون پرسش نامه ۲۰ سوالی، ۱۴ سوالی، ۹ سوالی و ۳ سوال را طراحی کرد.

پس از بررسی های اولیه نسخه اولیه مقیاس های بهزیستی روان شناختی که دارای ۸۴ سوال است، تهیه شد(۱۹۸۹). این پرسش نامه ۶ مؤلفه‌ اصلی الگوی بهزیستی روان شناختی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و دارای۶ زیر مقیاس(هر زیر مقیاس شامل ۱۴ عبارت است) . این پرسش نامه برای بزرگسالان تهیه شده است و ۲ نسخه ۵۴ عبارتی و ۱۸ عبارتی نیز دارد.

به منظور هنجاریابی مقیاس های بهزیستی روان شناختی این آزمون را بر روی نمونه ی ۳۲۱ نفری اجرا کرد . وی ضریب همسانی زیر مقیاس های این پرسش نامه را بدین شرح گزارش ‌کرده‌است:

خودمختاری ۷۶/۰، تسلط بر محیط ۹۰/۰، رشد فردی ۸۷/۰، ارتباط مثبت با دیگران ۷۱/۰، زندگی هدفمند ۹۰/۰ و پذیرش خود ۹۳/۰ . پایایی حاصل از روش بازآزمایی زیر مقیاس ها نیز در یک نمونه ۱۱۷ نفری و در فاصله ۶ هفته بین ۸۱/۰ تا ۸۵/۰ بوده است. (چنکسون^[۵۸]، ۲۰۰۴ . )