سیف و مرزوقی(۱۳۸۷) به بررسی رابطه ابعاد معرفت شناختی و خودکارآمدی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان مقطع راهنمایی در درس علوم تجربی پرداختند. این تحقیق که در میان ۳۷۵ دانش آموز سال سوم راهنمایی شهرستان شیراز انجام شد. نتایج نشان داد که هر چه دانش آموزان ساختار دانش تجربی را منسجم تر و فرایند یادگیری را تدریجی و تجمعی تر بدانند، خودکارآمدی بیش تری را در حل مسائل، آزمون و کاربرد این درس تجربه می نمایند. افزون بر این، تحلیل مسیر نشان داد که خودکارآمدی، قوی ترین عامل پیش بینی کننده عملکرد تحصیلی است و ابعاد باورهای معرفت شناختی به طور عمده از طریق خودکارآمدی، عملکرد تحصیلی دانش آموزان را در درس علوم تجربی پیش بینی می کنند.
شاوران، سلیمی و همایی(۱۳۸۷)، به بررسی عملکرد تحصیلی دانشجویان دانشگاه اصفهان براساس فرهنگ های چندگانه آنان انجام شد. در یک پژوهش پیمایشی و با ۲۹۶ آزمودنی انجام شد. نتایج پژوهش نشان داد که، F مشاهده شده در سطح P<0/05 تفاوت معناداری را بین عملکرد تحصیلی دانشجویان براساس قومیت آنها نشان نداد و تنها در بعد معدل بین آنها تفاوت معنی داری وجود داشت. عملکرد تحصیلی دانشجویان با فرهنگ های مختلف نشان داد همچنین براساس عواملی مانند محل سکونت، منطقه آب و هوایی محل زندگی و تعداد خانوار تفاوت معناداری در زمینه عملکرد تحصیلی مشاهده نشد.
شکری، دانشورپور و عسکری(۱۳۸۶)، به بررسی تفاوت های جنسیتی در عملکرد تحصیلی: نقش صفات شخصیت پرداختند. در نمونه ای به تعداد ۴۱۹ دانشجو انجام شد و نتایج تحلیل واریانس چندمتغیری اثر اصلی معنادار عامل جنسیت را نشان داد. نتایج تحلیل مسیر نیز نشان داد که اثر مستقیم و اثر کل متغیر برونزای پژوهش( جنسیت) تنها از طریق عامل های وظیفه شناسی و روان رنجوری بر عملکرد تحصیلی معنادار است.
ملکی(۱۳۸۵) در پژوهش خود گزارش کردند که پرداختن به اهداف تربیت در برنامه های غیر رسمی نسبت به سایر فعالیت های مساعدتر می باشد. بنابراین سرپرستان و مربیان در طراحی برنامه های فوق برنامه شایسته است تحقق این اهداف را که شامل هدف های جسمانی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، اخلاقی، دینی، عاطفی و سیاسی است دنبال نمایند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ترابی(۱۳۸۵) به بررسی تاثیر فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی می پردازد. و در پژوهش خود به این نتیجه می رسد که فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارد.
فضلی خانی و همکاران(۱۳۸۴) در بررسی خود درباره شرکت در برنامه های فوق برنامه گزارش کردند که این گونه فعالیت ها را جزیی از برنامه منظم مدرسه می دانند که در توسعه تجربیات تربیتی دانش آموزان نقش و اهمیت خاصی را ایفا می نماید.
اعرابیان، خداپناهی، حیدری و صدق پور(۱۳۸۳) به بررسی رابطه باورهای خودکارآمدی بر موفقیت تحصیلی ۳۷۶ دانشجوی دختر و پسر دانشگاه شهید بهشتی پرداختند، و تحلیل نتایج با بهره گرفتن از آزمون t مستقل و تحلیل واریانس و ضریب همبستگی پیرسون نشان دادند که باورهای خودکارآمدی با موفقیت تحصیلی دانشجویان رابطه معناداری ندارد، همچنین باورهای خودکارآمدی با توجه به جنسیت و گروه های تحصیلی معنادار نیست.
اثنی عشرکهنوجی(۱۳۸۳) به بررسی رابطه خودکارآمدی تحصیلی و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان دختر و پسر شهرستان رفسنجان پرداخت، و در نتایج خود بیان داشت که بین خودکارآمدی تحصیلی و پیشرفت تحصیلی، رابطه معنی داری وجود دارد و بین خودکارآمدی و جنسیت رابطه معناداری وجود ندارد.
امیرتاش(۱۳۸۳) در بررسی فوق برنامه و اوقات فراغت، با تاکید برفعالیت های ورزشی در دانشگاه تربیت معلم تهران از دیدگاه مدیرن، اعضای هیأت علمی و کارکنان آن پرداخته بود و نتایج آن حاکی از این است که بیش از ۹۰ درصد آزمودنی ها، این گونه فعالیت ها را برای سلامتی جسم و روان، همچنین ارتقای روحیه همکاری در محیط کار خیلی ضروری یا ضروری می دانند.
استوار( ۱۳۸۰) به بررسی تاثیر فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی می پردازد. و در پژوهش خود به این نتیجه می رسد که شرکت در فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر ندارد.
۲-۳-۲٫ تحقیقات خارجی:
یازیسی، سییاز و آلتون^[۲۹](۲۰۱۱) در پژوهش خود به پیش بینی خودکارآمدی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی پرداخته بودند. آن ها در نتایج خود بیان داشتد که جنس و خودکارآمدی می تواند پیشرفت تحصیلی را پیش بینی کند. همچنین پیشرفت تحصیلی دختران بیشتر از پسران است.
چانگ و سالومون^[۳۰](۲۰۱۰) در پژوهش به بررسی رابطه بین خودکارآمدی با پیشرفت تحصیلی پرداختند و تحلیل نتایج نشان داد که، خودکارآمدی رابطه مثبت و معنی داری با پیشرفت تحصیلی دارد.
لی لیان^[۳۱](۲۰۱۰) در پژوهش نقش انگیزش، خودکارآمدی، و پیشرفت تحصیلی دانشجویان را نسبت به درس آمار و روش تحقیق مورد بررسی قرار داد، و نتایج پژوهش نشان داد که نگرش و خودکارآمدی به طور قابل توجهی می توانند پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را پیش بینی کنند.
کارول^[۳۲] و همکاران(۲۰۰۹) در پژوهش خود خودکارآمدی و پیشرفت تحصیلی را در دانش آموزان دبیرستانی استرالیا مورد بررسی قرار دادند، و نتایج آنها حاکی از این بود که، خودکارآمدی با پیشرفت تحصیلی اثرمثبت و معناداری دارد. همچنین در مدل نهایی ارتباط بین آرمان های عامی و پیشرفت تحصیلی معنی داری نبوده است.
دانیل ریز^[۳۳] (۲۰۰۸)، به بررسی تاثیر فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی پرداختند همچنین به این نکته اشاره نمودند که شرکت در فوق برنامه های ورزشی و دیگر فوق برنامه ها از قبیل عضویت در گروه های دانش آموزان موجب افزایش توانایی ها و بهبود نوجوانان در نتیجه کاهش بزه کاری می شود.
سینپ^[۳۴](۲۰۰۸) در بررسی تاثیر فعالیت های فوق برنامه عنوان می کند، که شرکت در فعالیت های فوق برنامه موجب کاهش فساد و پرشدن اوقات فرلغت آنها می شود، و جوانانی کهدر فعالیت های فوق برنامه مشارکت دارند کمتر سراغ بزهکاری، نوشیدن مشروبات الکلی، مصرف موادمخدر می روند. فعالیت های فوق برنامه علاوه بر تاثیر بر پیشرفت تحصیلی، افزایش اعتماد به نفس، مهارت های اجتماعی و رفتاری بر سلامت دانش آموزان نیز مؤثر هستند.
کلیپ^[۳۵]( ۲۰۰۷) در زمینه تاثیر فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مطالعه ای انجام داد. محصلین را باید به شرکت در فوق برنامه ها تشویق کرد. فعالیت هایی مثل فعالیت های خارج از کلاس که موقعیت به تجربه در آوردن دانش کسب شده در کلاس را برای آنها فراهم می کند؛ تاثیر مستقیم بر پیشرفت تحصیلی دارد.
کوهن^[۳۶](۲۰۰۷) در پژوهش خود به این نتیجه رسیده است که، شرکت در فوق برنامه ورزشی موجب کاهش رفتارهای مخاطره آمیز می شود. مدارس فوق برنامه های ورزشی بیشتری دارند دانش آموزان شان کمتر رفتارهای مخاطره آمیز جنسی از خود نشان می دهند.
وایت^[۳۷](۲۰۰۷) در پژوهش خود در مورد تاثیر فعالیت های فوق برنامه، به این نتیجه رسید که وضعیت اقتصادی بر شرکت دانش آموزان در فوق برنامه ها موثر است. دختران بیش از پسران در فوق برنامه ها شرکت می کنند.
مارینا^[۳۸](۲۰۰۶) به بررسی تاثیر فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی می پردازد. و در پژوهش خود به این نتیجه می رسد که فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارد.
بیسکر^[۳۹](۲۰۰۶) به بررسی تاثیر فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی می پردازد. و در پژوهش خود به این نتیجه می رسد که فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارد.
گاسیل و مورفی^[۴۰](۲۰۰۴) در پژوهش خود به تاثیر خودکارآمدی بر پیشرفت تحصیلی پرداختند و آن ها در نتایج خود بیان داشتند، که خودکارآمدی پیشرفت تحصیلی را تحت تاثیر قرار می دهد و همچنین بین دختران و پسران در مؤلفه های خودکارآمدی تفاوت معناداری وجود ندارد.
شانک و پاجارس^[۴۱](۲۰۰۲) در پژوهش خود نقش جنسیت را در خودکارآمدی ریاضی و کامپیوتر دانش آموزان را مورد بررسی قرار دادند، و به این نتیجه رسیدند که خودکارآمدی ادراک شده ریاضی وکامپیوتر در پسران بیشتر از دختران می باشد.
خلاصه:
در این فصل با توجه به موضوع پژوهش، مشتمل بر چندین بخش بود. در ابتدا مفاهیم، مربوط به فعالیت های فوق برنامه، خودکارآمدی و عملکرد تحصیلی بیان شد. در بخش بعدی به پژوهش های انجام یافته مرتبط با موضوع تحقیق اشاره گردید.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱٫ مقدمه
رویکرد به روش تحقیق، از زمان هبوط آدم، آغاز شد. این رویکرد ناشی از حس کنجکاوی و توانایی فوق العاده انسان در فهم و تحلیل ذهنی است. کنجکاوی یکی از ویژگی های فطری انسان ها است. یکی از مهمترین روش های ارضای حس کنجکاوی، پژوهش است. فصل روش تحقیق یکی از فصول مهم هر تحقیق علمی است. جان دیوی، پژوهش را فرایند جستجوی منظم برای مشخص کردن یک موقعیت می داند. بنابراین پژوهش فرآیندی است که از طریق آن می توان درباره امور ناشناخته به جستجو پرداخت و نسبت به آن شناخت لازم را کسب کرد (مقیمی، ۱٣۹۰).
در این فصل، ابتدا روش تحقیق و فرایند تحقیق بیان می گردد. سپس جامعه آماری، حجم نمونه، روش نمونه گیری، ابزار جمع آوری اطلاعات و روش تجزیه و تحلیل داده ها توصیف می گردد.
۳-۲٫ روش انجام تحقیق
باید اذعان نمود که از بخش های مهم هر پژوهش، مشخص نمودن روش انجام تحقیق می باشد. روش تحقیق مجموعه ای از قواعد، ابزار ها و راه های معتبر (قابل اطمینان) و نظام یافته برای بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است (خاکی، ۱٣٨۹). به دلیل اینکه این پژوهش در صدد رفع نیازهای انسانی می باشد، از نوع کاربردی است. همچنین مطالعه حاضر براساس طرح پژوهش و اهداف آن، یک مطالعه علی مقایسه ای، از نوع طرح های توصیفی- توجیهی می باشد، در این نوع پژوهش ها متغیر مستقل اتفاق افتاده و دستکاری آن غیر ممکن است. یعنی متغیر مستقل( فعالیت های فوق برنامه) پیشتر اتفاق افتاده و پژوهشگر از طریق مطالعه ای گذشته نگر در صدد رسیدن از طریق متغیر وابسته( خودکارآمدی تحصیلی و عملکرد تحصیلی) به متغیر مستقل برسد(گال^[۴۲] و همکاران،۱۳۸۷، ترجمه نصر و همکاران).
۳-۳٫ نحوه اجرای تحقیق
در ابتدا دانش آموزانی در ناحیه یک آموزش و پرورش شهرستان بندرعباس که دارای معیارهای ورودی( از جمله دختر بودن، دانش آموز دوره راهنمایی، ساکن ناحیه ۱ آموزش و پرورش شهرستان بندرعباس بودن، و داشتن رضایت آگاهانه از شرکت در پژوهش) پژوهش هستند، از دو مدرسه متفاوت، یعنی مدرسه ای که فعالیت های فوق برنامه در آن مدرسه برگذار می شود، و مدرسه ای که فعالیت های فوق برنامه در آن برگذار نمی شود؛ انتخاب کرده، سپس از آزمودنی ها دعوت خواهد شد تا در یک جلسه توجیهی حضور یابند که در آن جلسه طرح پژوهش، و نحوه تکمیل پرسشنامه توضیح داده می شود، اما هیچگونه اطلاعاتی درباره اهداف یا متغیرهایی که قصد ارزیابی داریم ارزیابی کنیم، مطرح نخواهد شد. سپس از همه افراد نمونه پس آزمون گرفته می شود.
٣-۴٫ فرایند تحقیق
برای انجام این تحقیق، مراحل زیر طی شده است:

تدوین پرسش آغازین

با این اوصاف آنچه در مورد سجایای اخلاقی پهلوانان ارائه میشود، مظهر نمود انسان آرمانی است که فردوسی برای پیدانمودن ومعرفی آن تلاش نمودهاست.این انسان آرمانی میتوانددر وجود رستم مجسم شده باشد.انسانی که مظهر صدور این سجایا باشد در هر آیین ومذهبی ستوده شده است و در این پژوهش منظور دیدگاه مذهب اسلام که سرایندهی شاهنامه به آن تشخّص یافته میباشد. در زیر مروری بر تعریف اخلاق در وجود این انسان آرمانی میشود.تا پایه واساس فکری مد نظر نویسنده وخوانندگان عزیز آن آشکار گردد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۱-۱۱- مروری بر اخلاق و مکاتب اخلاقی

پیش از اینکه به ذکر سجایای اخلاقی پهلوانان در شاهنامه بپردازیم باید تعریفی از اخلاق وجنبه های آن ارائه دهیم. سؤالی که در اینجا مطرح شده است،سؤال اصلی این پژوهش میباشد زیرا تا تعریفی دقیق از آن ارائه نشود، سجایای اخلاقی مفهوم خود را به خواننده انتقال نخواهد داد.
آنچه مشخص است این است که اخلاق یک مفهوم کلی است که ممکن است در نزد هرکس وهردین و آیینی، معیار های خاصّی داشته باشد.هیچ کسی از اخلاق خوب متنفر نیست، فقط ممکن است در انجام دادن یا عمل به آن کم و زیاد وجود داشته باشد. بدترین افراد نیزاز این که بداخلاق نامیده شوند، ناراحت
میشوند ومدعی هستند که انسان های با اخلاقی هستند.با این مقدمه میتوان گفت: اخلاق صفتی است که در ضمیر ناخودآگاه انسان قرار داردو هرکس با توجه به محیط و وراثت خود از آن بهرهمند یا محروم
میشود.
آقای سیدمحمد علوی مقدم در مقالهی اخلاق در شاهنامه نوشته است: «کلمهی اخلاق جمع خُلق وخُلُق است و بیشتر به صورت جمع به کار میرود. مقصود از علم اخلاق،معرفت فضائل وکسب آنهاست تا نفس بدانها آراسته شود ونیزشناخت رذائل ضرورت داردتا نفس ازآن ها دوری جویدوپاکیزه گردد.اخلاق عام است وبرهمهی افعالی که ازنفس صادر میشود، اطلاق میگردد.خواه پسندیده باشدوخواه ناپسندیده.»(علوی مقدم، ۱۳۷۱: ۱۵۳)
با این تعریف که از کتاب اخلاق ناصری خواجه نصیر الدین طوسی آورده شده است، میتوان گفت که اخلاق هم زمینهی منفی دارد وهم مثبت.البته اخلاق خصلتی است که در نهاد انسان پایدار بماند یا ملکه باشد.
دراین خصوص، خانم مهناز قانعی در کتاب اخلاق درنگاه مولانا میگوید:«خلق صفتی راگویند که درنفس انسان رسوخ داشته وموجب آن شود که افعال متناسب با آن،بدون نیاز به تفکر وتأمّل از او صادر شود.خلق همان ملکه است که در مقابل حال قرار دارد.حال برخلاف ملکه،کیفیت نفسانی سریع الزوالی است که میتواند، پس ازممارست وتمرین ملکهی انسان گردد. سبب وجود ملکه یا طبیعت است یا عادت، یعنی گاه طبیعت واصل مزاج شخصی اقتضا میکند که افعال خاصّی بدون تأمّل از او سربزند.»(قانعی،۱۳۸۸: ۲۱)
البتّه هرجا سخن از اخلاق به میان آمده است از آن اخلاق حسنه و فضیلت اخلاقی برداشت میشود. آقای محمد حسن رحیمیان در مقالهی «مروری گذرا بر سایر مکاتب اخلاقی» نظراتی دارند که به صورت اجمالی به آن اشاره میشود: «در طول تاریخ بشر، اخلاق به عنوان مهمترین عامل خوشبختی انسان مطرح بوده است و بسیاری از علما و دانشمندان و مصلحان بیشترین توجه را به آن معطوف داشته اند ومکاتب اخلاقی فراوانی رادر این زمینه به وجود آورده و براساس بینش ودر محدودهی تفکرشان، نظریات گوناگونی را در رابطه با ماهیت اخلاق و روش های تربیت اخلاقی ارائه دادهاند.»(رحیمیان، ۱۳۶۵: ۳۶)
«گروهی مانند سقراط وافلاطون اخلاق را از مقولهی علم میدانستند.گروهی مانند ارسطو علم را به تنهایی کافی و کارساز ندانسته، اخلاق وفضیلت را دستاورد عقل وخرد دانستهاند. بسیاری ازحکما معتقدند که اخلاق ریشه در عواطف انسانی دارد.عواطفی که انسان را با عالم خارج پیوند میزند وهدف آنها رساندن خیر بهدیگران است. در این نظریه فعل اخلاقی هم ازنظرمبدأ وانگیزه وهم ازجهت هدف از دائره خود خارج است.این نظریه تاحدودی مورد قبول بیشتر مذاهب وادیان بودهودر اسلام نیز مسأله محبّت و عواطف مورد توجه قرارگرفته است.»(همان: ۳۷)
گروهی دیگرمانند«کانت»معتقد به وجدانیبودن اخلاق هستندومیگویند:درنهاد انسان جزعاطفه و عقل، نیروی دیگری نیز به نام وجدان وجود دارد و اخلاق و کارهای اخلاقی از این نیرو نشأت میگیرد.گروهی نیز اخلاق را از مقولهی زیبایی و جمال دانسته اند و معتقدند که: برای نیل به اخلاق متعالی باید حسّ زیبایی و زیبادوستی در بشر رشد یابد، آنچنان که زیباییهای معنوی وعقلی را همچون زیباییهای محسوس درک کرده وازآن احساس لذّت کند.
برخی دیگر مانند«هگل» پیروی از قوانین اجتماعی را اخلاق نیکو دانسته اندو میگویند: انسان بافضیلت و بااخلاق آن کسی است که در باطن خویش مطیع قانون باشد و در مقام عمل آن را به کار گیرد و سود خویش را تابع خیر- که همان قانون ونظام جتماعی است- قرار دهد. عدّهای نیز اخلاق رانسبی دانسته و معیار نیک و بد را قبول یا ردّ جامعه میدانند. به نظر آنان آنچه مورد پسند و قبول افکار عمومی است، فضیلت و اخلاق است وآنچه برخلاف آن است رذیلت وسوء خلق به حساب میآید.(ر.ک.همان: ۳۸)
هرکدام از مکاتب مزبور نواقصی دارند که نمیتوان اخلاق را صرفاً از نظر آنان تعریف کرد. امّا نظر اسلام در خصوص اخلاق جامع وکاملتر است.آقای محمدعلی سادات درتعریف اخلاق اسلامی نوشته است: «هدف از تربیت اخلاقی دراسلام، افزایش مراتب و درجات قلبی در سایهی معرفت الهی است تا شخص شایستگی لازم برای تقرب به خدا را پیدا کند.»(سادات، ۱۳۶۸: ۳۳)
در این پژوهش منظور از اخلاق وسجایای اخلاقی پهلوانان تطابق با معیار های انسانی واسلامی است.با آن که نمیتوان پهلوانان شاهنامه را انسانهای مسلمان دانست، امّا آنچه مدّ نظر نویسندهی شاهنامه در خلق و آفرینش پهلوانان ورفتار واخلاق آنها بوده،مرتبط با اخلاق اسلامی است زیرا فردوسی خود مسلمانی با اخلاق بوده و مسلماً آنچه بر ذهن وخاطر او گذشته با دین و مذهب و اخلاق اسلامی رابطهای مستقیم داشته است.
فردوسی، رعایت اخلاق از سوی شخصیّت ها وپهلوانان شاهنامه را بسیار ضروری میداند و تمام تلاش خود را بر این باور وعقیده به کار میبندد.رستم مدّنظر فردوسی با این که مسلمان نیست امّا مناسک اسلامی را به جای میآورد.حمد و ثنا ی خداو دعای به درگاه او بعد از شکست اوّل از سهراب نمونهی این باور است.
خانم آسیه ذبیح نیا وحسین برد خونی در مقالهی «آموزههای دینی فردوسی درهفت خوان رستم»
میگویند: «زیرساخت فکری یک اثر ادبی،مبیّن دانش و بینش طراح آن است.یکی از آثار برگزیدهی ادبی شاهنامه است که ابعاد ایدئولوژیکی شخصیّت فردوسی،به عنوان یک شاعر شیعی مذهب، در آن به خوبی نمایان است. بسیاری از آموزههای دینی به کار رفته در شاهنامه، مستقیماً از آیات قرآن سرچشمه گرفته است. این مؤلفه ها،هم در اصول دین مانند: خداپرستی، توحید، معاد وعدل و هم در فروع دین مانند: نماز و جهاد و امربه معروف شایان توجه است.»(ذبیح نیا-بردخونی،۱۳۸۹: ۱۳۳)
با وجود این، آنچه درمبحث اخلاق مطرح میشود آموزههای کلی هستند که در پذیرش آن کمتر کسی مقاومت میکند.سجایای اخلاقی چون نیکی کردن، عدل، راستگویی، تواضع و فروتنی، جوانمردی، آشتی جویی و…صفت هایی هستند که به خلقت و نهاد انسان ها بستگی دارد و هردین و آیینی آن را میپذیرد، البته در آیین اسلام بر آین صفتها تأکید بیشتری شده است که چون از قلم شاعری مسلمان به نام فردوسی تراوش یافته، آموزههای اسلامی مدّ نظر قرار میگیرد.
در ادامهی مقالهی ذبیح نیا و بردخونی میخوانیم که :«درحماسه ها و اسطورههای سایر ملل کیش و مذهب پهلوان چندان قابل تشخیص نیست،تنها میتوان به خداپرست بودن آنان اشارهای گذرا کرد.در مورد اخلاقیات نیزدر حدکلّی گویی است، ولی قهرمان فردوسی، نمادی از یک پهلوان مسلمان است که در طول داستان و حتّی در صحنههای کارزار، لحظه ای خدا را فراموش نمیکند و نسبت به انجام فرائض خود کوشاست.»(همان:۱۳۴)
علوی مقدم هم در خصوص اخلاق در شاهنامه میگوید:«شاهنامهی فردوسی علاوه بر این کهیک اثر ادبی کم نظیر است وتأثیرآن درخواننده بسیار،باید گفت که گرانباراست از حکمت واخلاق،زیرا دراین کتاب یک سلسله مسایل اخلاقی و انسانی طرح شده که میتواند برای خواننده سرمشقی باشد وراه ورسم زندگی کردن را به انسانها بیاموزد و آنان را به رستگاری رهنمون کند.:»(علوی مقدم،۱۳۷۱: ۱۵۴)
در پایان این مبحث میتوان نتیجه گرفت که رعایت اخلاق برای هرانسانی لازم است وگرنه تفاوت انسان با حیوان چه چیزی است؟اگر انسانها فضیلتهای اخلاقی را رعایت کنند آیا جایی برای نزاع خواهد ماند؟یقیناً درآن صورت دنیایی عاری از بدی و نزاع و دشمنی خواهیم داشت.
سیاست مداران امروز جهان باید برآموزههای اخلاقی شاهنامه گذری داشته باشند.تا این همه علیه خوبی و نیکی مبارزه نکنند.

۴-۲- مهم ترین سجایای اخلاقی پهلوانان در شاهنامهی فردوسی

۴-۲-۱- شاهنامه و سجایای اخلاقی

مهمترین ویژگی پهلوانان در شاهنامه سجایای اخلاقی آنهاست،در هر نبرد و ستیزی قدرت جنگاوری و پیروزی زمانی زیبا وارزشمند است که در سایهی ادب واخلاق روی دهد. فردوسی در اثر بی بدیل خود سعی نموده است، پهلوانان خود را انسان هایی معنوی واخلاقی معرفی نماید که تمام اعمال وکردار آنها مورد تقلید وپیروی جوانان این مرزو بوم قرار گیرد.
پهلوانان شاهنامه برخلاف دیگر آثار حماسی دنیا بر سر هدف و آرمانی خاص مبارزه میکنند؛ در این میان هر نتیجهای در نبرد برای آنان رویدهد، حکمت وخواست خدا بوده و به آن رضایت میدهند. کشته شدن، آخرین سرنوشت ممکن درجنگهای شاهنامه است و از آنجا که این کشته شدن در راه حفظ وطن و ناموس و براساس عقیدهای مقدّس است، برای کشته شدگان پیروزی محسوب میشود.
پهلوانان ایرانی وبعضاً انیرانی شاهنامه، همیشه خویشتن را برای بدترین شرایط جنگی آماده میکنند. پهلوانان ایرانی، این جان نثاران میهن با استعانت از خدا و حمد و ثنای الهی و با بهره گرفتن از خرد و به کار بستن نیکی و عدالت از مکر و نیرنگ از مکر و نیرنگ دوری کرده، و همچون معلّمین راستین سجایای اخلاقی هستند که تمام نبردها وجنگ های آنان جنگ عقیده وایمان است.
سید محمد علوی درمورداهمیّت اندیشه های اخلاقی فردوسی میگوید:«شاهنامه علاوه بر این که یک اثر کم نظیر است وزیبایی کلام فردوسی فراوان است وتأثیر آن درخواننده بسیار،باید گفت که،در شاهنامه، یک سلسله مسائل انسانی واخلاقی طرح شده که میتواند برای خواننده سرمشق باشد وارزش واقعی شاهنامه هم در همین است که فردوسی شیوه بهتر زیستن را به انسانها میآموزد.»(علوی مقدم،۱۳۵۶: ۹)
بیشترین سخنان حکیم طوس در خصوص نیکی کردن ونیک نامی، عدالت،بی ارزشی وفانی بودن دنیا و باقیماندن نام وکردارنیکو است. کردار ورفتار وگفتار پهلوانان تبلوراندیشهی اسلامی، اخلاقی فردوسی است که درجای جای شاهنامه و بیت به بیت آن به چشم میخورد.
بیــا تـــا همــه دسـت نیـــکی بــریم جهـــان جهان را بـــه بــــد نسپـریـم
بکــوشیــم بــر نیکنـــامی بـــه تـــن کـزیـن نــام یـابیــم بــــــر انجمـــن
نبــاشد همــی نیـک و بـــد پــایــدار همـان بــه کـــــه نیکـی بــود یـادگـار
(فردوسی، ۱۳۸۷: ۱۲۳۱)
با اندک تأمّلی در ابیات بالا خواهیم فهمید که تمام بیت های شاهنامهی فردوسی مانند دانه های مرواریدی است که در غایت گردنبندی نفیس و ارزشمند از دانه های اخلاق و ادب را تشکیل میدهد که بر گردن سرافراز ایران عزیز وپهلوانان وقهرمانان آن بسیار زیبا میدرخشد.
شاهنامهی فردوسی، بزرگترین اثر حماسی ملی ایرانیان وگنجینه ای است ازاخلاق ومنش ایرانیان کهن وتابلویی است که فرهنگ گذشتهی ما را در قالب حکایت ها و داستان های بسیار عبرت آموز منظوم، به جهانیان نشان میدهد. هرخوانندهای با خواندن ابیات شیرین و موزون و در عینحال جذاب شاهنامه، محو داستانپردازیهای حکیم سخن پرداز طوس میشود و در آخر توشهای بسیار گران بها از پندها ونصایح آن برمیگیرد.
در اهمیّت اشعار پند آموز فردوسی آقای سید محمد علوی میگوید:« یک سخن اخلاقی در ضمن شعر بهتر در دل اثرمیکند، به ویژه که شاهنامهی فردوسی به ظاهر منظومه ایست رزمی، ولی آدمی پس ازمطالعه آن به پندهایی بر میخورد که هر یک ارزش ویژهای دارد. پند و اندرزهای که فردوسی در هر مورد چه از زبان خود و چه از قول دیگران در باب دادگستری و دادجویی، به زورمندان میدهد در شاهنامه کم نیست، حقایق و معارف بشری و احساسات لطیف انسانی درشاهنامه فراوان است و طبع لطیف پرمایهی فردوسی چنان است که در هر موردی اندرزی به انسانها میدهد.»(علوی مقدم،۱۳۵۶: ۱۰)
شاهنامهی فردوسی، مملو از سجایای اخلاقی است،که ذکر همهی آنها در این پایان نامه جای نمیگیرد. به یقین، هر بیت شاهنامه دارای ارزش اخلاقی خاصّی است که به تنهایی موضوع چندین پژوهش خواهد بود. آنچه در این پژوهش پیش روی جویندگان علم و ادب واخلاق قرار میگیرد، بارزترین سجایای اخلاقی پهلوانان است که برای جوامع کنونی بشر میتواند، مثمر واقع شود.
هرچقدر سجایای اخلاقی شاهنامه مورد پژوهش قرارگیرد،به همان اندازه دررفتاروکردارهای افراد جامعه ملکهی دست و زبان قرار میگیرد. سجایایی همچون حمد ونیایش خداوند در همه حال، رعایت عدل وداد حتّی با دشمنان، دفاع از میهن، تواضع وفروتنی، نگاه داشتن خشم وغضب، نیکی و نکوکاری و بسیاری دیگرازاین سجایا که دوری از آنها درد امروز جهان است. الهام وسرمشق گرفتن از این صفت ها دنیا را به گلستانی خاطره انگیز تبدیل خواهد کرد.
– مهم ترین سجایای اخلاقی پهلوانان در شاهنامه عبارتند از :
۱- حمد وثنا و توکّل به خدای پهلوانان.
۲- خردمندی پهلوانان.
۳- وفاداری به ملک و میهن توسط پهلوانان.
۴- آزادگی وحق جویی پهلوانان.
۵- عدل وداد پهلوانان.
۶- تواضع و فروتنی پهلوانان.

تألیفات دکتر ابوشادی در نقد و ادب و اجتماع
۱- قطره من یراع فی الأدب و الإجتماع: در دو جزء می باشد
۲- نمایش ادبی: در مورد نقد و ادب در ۲۵۲ صفحه می باشد
۳- الأدب الجدید: و آن یک کتاب نقد می باشد.
۴- حداثتی الأدبیه
۵- روح الماسونیه
۶- قطرتان من النثر و النظم
۷- اصداء الحیاه
۸- الطبیعه فی شعر المنیبی.
۹- من نافذه التاریخ
۱۰- الأحادیث المائه (که ان مجموعه سخنان را دیویی دکتر در صدای آمریکا است که در خصوص: فرهنگ، علم- فکر، ادب، شعر- فن و ادیبان و تحلیل می باشد.
۱۱- سفینه الهجره
۱۲- ملعب الحیاه
مجلّه هایی که ابوشادی به چاپ رسانده است عبارتند از:
۱- «مجله ابولو الشعریه»^[۱۰۰]
۲- مجله الأدبی
۳- مجله الإمام
۴- مجله مملکه النحل
۵- مجله الدجاج
۶- مجله الصناعات الزراعیه
۷- حدائق الظاهر»^[۱۰۱]
۸- مجله منیرفا
– کتابهای علمی و غیره
۱- مبادی الأنفلطوریا: آن یک کتاب علمی و عملی در مورد عریزه ماده می باشد.
۲- اولیات النحاله: آن درباره عالم زنبورداری زمانی که رئیس مجله مملکه النحل بوده)
۳- انهاض تربیه النحل فی مصر
۴- مملکه العذاری: در مورد زنبور تربیت زنبور می باشد.
۵- الطبیب و المعمل
۶- ترجمه کتاب نکلسون در ادبیات زبان عربی
۷- ترجمه رباعیات حافظ شیرازی و اناشید الشیرازی- رباعیات خیام
۸- ترجمه قصه هایی که به صورت نثر در آمد در شاعر جهانی شکسپیر
۹- الإسلام الحی (که آن پنج سخنرانی درباره ی اسلام از رادیوی آمریکا می باشد)
۱۰- کیفما اتفق
۱۱- نامه های مشهور اسلامی ابوشادی: از جمله عقیده الألوهه، مذهبی که من چرا مؤمن هستم، این نامه ها را در یک کتاب بزرگی جمع آوری کرده تحت عنوان عظمه اسلام»^[۱۰۲]
فصل چهارم
جمعیت آپولو
– چگونگی تأسیس جمعیت آپولو
– اهداف جمعیت آپولو
– ویژگی شعر مکتب آپولو
– وحدت عضوی قصیده
– حملات بر ضد آپولو
– اوضاع ادبی در زمان تکوین آپولو
– طبیعت در نزد شاعران آپولو
– انجمن منیرفا
– نتیجه گیری
چگونگی تأسیس گروه آپولو
«در خلال فعالیت های ابوشادی، تأسیس گروه آپولو را می بینیم، مدرسه و مکتبی که به سوی تجدید و نوگرایی می رفت.
شعر عربی معاصر قبل از (آپولو) به دنبال تقلید بود و در مصر یا کشور های عربی، مدرسه و مکتبی ادبی با برنامه و هدف روشن نبود و شاعران به انواع جریان های سیاسی و اجتماعی و ادبی مختلف روی می آوردند و آن جریان ها هویتی روشن و وجودی مستقل نداشتند. و شاعر نیز شعرش را تحت تأثیر و متأثر از شرایط و مناسبات مدح و ستایش و براساس مقتضیات زمان می سرود. و موضوعات شعر آن زمان اغلب مدح و ستایش بزرگان، تبریک به دوستان، یارثاء عزیز از دست رفته ای است و معانی شعرها را معانی مرسوم و متداول که قبلاً قدماء در شعرشان آن معانی را به کار برده بودند و تقلید از شاعران بزرگ قدیم در خیال و تصاویر و افکارشان است. و اسلوب شعر، آن فطرت و درون واقعی را بیان نمی کند و از طبع و سرشت درونی شاعران خارج نمی شود. و همچنین چیزی از عواطف و احساسات درونی شاعر را نمایان نمی کند.
در آن (اسلوب) تکلف و تصنع و در بیشتر مواقع ابتذال بر آن غلبه می کند و شاعران شعر را برای بدست آوردن و کسب مال و ثروت یا حرص و آزمندی در جلب رضایت و عطوفت (شخصی) می سرودند. پس هنگامی که مثلاً عید می آمد شاعر به وصف و توصیف احساساتش و احساسات مردم و دردها و خواسته های آنان توجه نمی کرد در حالی که شعری را که در ان به امیر تبریک می گفت می سرود.»^[۱۰۳] «اما بعد از این (اسلوب تقلیدی)، پس شاعران دیوان در تقدیم و تنظیر نقد جدید از نقد اروپایی و انگلیسی و از بیشتر مبادی و اصول آنان بهره مند شدند. پس ادبیات به آزاد نقدی شان پر شد و شعرشان از قیدهای شکلی و مضمونی شعرهای مرسوم و متداول (قدیم) جدا کردند. و در این جو، گروهی از شاعران بودند که به آزاد نقدی جدید مایل و راغب بودند و این شاعران به سوی احمد زکی ابو شادی که از انگلستان برگشته بود و از شعر رومانتیک و گرایش های عاطفی و ذاتی و انسانی آن مکتب تأثیر پذیرفته بود، روی آوردند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

و این چنین گروه آپولو تأسیس شد و این مسیر و راه را انتخاب نمودند بلکه در آن صورت گسترده و عمیق پرداختند و در زیر پرچم (این مکتب) جمع زیادی از شاعرانی که در موفقیت این جریان سهم داشتند، جمع شدند.»^[۱۰۴]
«می توان گفت که خلیل مطران، دعوت کننده و مبلّغ به سوی شعر عربی جدید بود و برای شاعر تأثیر مثبت بر پیشرفت شعر عربی جدید مخفی و پنهان نبود هنگامی که تلاش کرد که فنون آن را تنوع بخشد و معانی و جریان هایش را مشخص نماید، و بستر را برای شعر قصه ای (شعر رزمی) و شعر تمثیل فراهم کند.

در تورم مهار شده (سرکوب شده) میزان افزایش قیمتها کمتر از افزایش حجم پول در گردش است در این نوع تورم، دولت با وضع قوانین و مقررات ضد تورمی یا اعمال سیاستهای اقتصادی، به مهار تورم مبادرت می‌ورزد. برای این منظور، دولت ممکن است حداکثر سقف مجازی را برای افزایش نرخ دستمزدها و قیمت کالاها و خدمات تعیین کند و مراحل تولید و توزیع برخی از کالاهای اساسی را تحت کنترل خود در آورد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

این قبیل سیاستها که به طور کلی سیاستهای درآمدی نامیده می‌شود، یکی از روش های مهار تورم، خاصه در شرایط بحرانی، مانند زمان جنگ است. روشن است که توفیق اجرای این سیاست، بستگی به کارآیی نظام اداری و سیاسی کشور دارد.
تورم را همچنین می‌توان با توجه به علل بروز آن طبقه بندی کرد. همین امر، منشا پیدایش نظریه های مختلف در زمینه تورم شده است.
به هر حال تورم از هر نوعی که باشد می‌تواند هزینه هایی را به اقتصاد تحمیل کند. زیرا تورم موجب کاهش قدرت خرید پول می‌شود، و در نتیجه دارندگان ثروت به کاهش مقدار ترازهای نقدی واقعی که در هر لحظه نگاه می‌دارند، مبادرت می‌ورزند. در وضعیت تورمی دارندگان ثروت، ترازهای نقدی خود را به داراییهای دیگر (که قیمتشان همپای تورم بالا می‌رود) تبدیل می‌کنند تا در مواقع ضروری، آن را به پول نقد تبدیل نمایند.
کاهش مقدار ترازهای نقدی واقعی در شرایط تورمی، به نوبه خود، تخصیص بهینه منابع اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آشکار است که این فرایند هماهنگی بین داراییهای با بهره و پول نقد، مستلزم مراجعات مکرر به بانکها و سایر مراکز ذیربط است. به همین دلیل، تورم دارای هزینه های رفاهی نیز بر اقتصاد خواهد بود.
تورم پیش بینی نشده (غیر منتظره) نیز که در آن مردم نمی توانند خود را نسبت به تغییرات سطح قیمتها به طور کامل تعدیل و هماهنگ نمایند، دارای آثار زیانباری، از جمله بدتر کردن توزیع درآمد و ایجاد نا اطمینانی بر اقتصاد می‌باشد. به طور کلی، تورم پدید‌ای کلان اقتصادی است و بر مجموع سازوکارهای اقتصادی جامعه، از قبیل قیمت، درآمد، تولید، توزیع و مصرف و سرمایه‌گذاری اثر می‌گذارد.
صرف نظر از جنبه اقتصادی، تورم دارای آثار و ابعاد سیاسی و اجتماعی گسترده‌ای نیز می‌باشد‌؛ زیرا تورم (همانند بیکاری) در واقع با زندگی فرد فرد جوامع انسانی ارتباط مستقیم و روزمره دارد و اغلب مردم، چون باید در قبال افزایش قیمت‌ها و دستمزدها، تدابیر و اقدامات مناسبی اتخاذ نمایند، به نحوی با تورم درگیر می‌شوند. از این رو به جرأت می‌توان گفت که ثبات و سلامت رژیمهای سیاسی و اجتماعی تا حد زیادی در گرو مهار تورم (و تخفیف بیکاری) است به دلیل آثار زیانبار یاد شده، اغلب دولتها، به ویژه طی دو دهه اخیر به کاهش نرخهای تورم به عنوان هدف اصلی سیاستهای اقتصادی خود مبادرت نموده اند.(جوانمردی‌، ۱۳۹۲)
۲-۱۳-۲-۱-۱)اقتصاد تورمی دلیل معوق شدن «مطالبات» بانکی و غیربانکی
در حال حاضر اقتصاد کشور در داخل یک رکود توأم با تورم قرار دارد و در مرحله اول برای بهبود وضعیت مذکور باید چاره‌جویی برای خارج شدن از رکود انجام شود. زمانی که اقتصاد دچار رکود باشد، مطالبات طلبکاران و به خصوص تولید‌کنندگان به حیطه وصول نمی‌رسد و این امر، موجب عدم قدرت پرداخت آنها می‌شود. با وجود شرایط فوق طلب بسیاری از افراد ممکن است وصول شود.ولی آنها از وضعیت و رکود موجود سوءاستفاده می‌کنند و با مظلوم‌نمایی مطالبات بانک‌ها را پرداخت نمی‌کنند.
آثار زیان‌بار «رکود » به مراتب بدتر از «تورم » است .رکود به مراتب بدتر از تورم است، در حال حاضر باید تمام تلاش‌ها از جمله سیاست‌های پولی، مالی و بانکی برای برون‌رفت از شرایط موجود اتخاذ شود. دلیل ورشکستگی بانک‌های دنیا عدم وصول مطالبات معوق آنها بوده است. (حسینی هاشمی‌،۱۳۸۸)
از یک دیدگاه ،با افزایش تورم همراه با کاهش رشد اقتصادی و تولید در جامعه ،درآمد واقعی کاهش یافته و قدرت باز پرداخت بدهی ها نیز به طبع آن در بلند مدت کاهش می‌یابد و موجب افزایش مطالبات معوق بانکها می‌گردد.
از سوی دیگر با افزایش تورم، هزینه های عملیاتی و غیر عملیاتی بانکها بطور همزمان افزایش یافته ضمن آنکه متقاضیان جهت دریافت تسهیلات نیز با این افزایش ،متحمل هزینه های نا خواسته خواهند شد.چرا که با افزایش هزینه های عملیاتی ،بانکها به منظور حفظ حاشیه سود خود ،تسهیلات جدید به متقاضیان را با نرخ های بالاتری پرداخت خواهند کرد(کریمخانی و فراتی ،۱۳۹۱).
تأثیر نرخ تورم می‌تواند مبهم باشد .از یکسو نرخ تورم بالا می‌تواند منجر به تسهیل بازپرداخت وام شودو این امر از طریق کاسته شدن ارزش واقعی وامهای بازپرداخت نشده صورت میگیرد.ولی از طرف دیگر می‌تواند درآمد واقعی وام گیرندگان را زمانی که دستمزدها بسیار ناچیز است،کاهش دهد. (نوسو،۲۰۱۱)
۲-۱۳-۲-۲) نرخ بیکاری
مرکز آمار ایران مرجع رسمی محاسبه و انتشار آمار نرخ بیکاری است. بر اساس تعریف مرکز آمار، نرخ بیکاری عبارت است از نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال. مسئله مهم در این تعریف، مفاهیم جمعیت بیکار و جمعیت فعال است. جمعیت فعال اقتصادی تمام افراد بزرگ تر از ۱۰ سال را در بر می گیرد که در هفته قبل از آمارگیری در تولید کالا و خدمات مشارکت داشته (شاغل) و یا با وجود قابلیت مشارکت، مشارکت نداشته اند (بیکار). در واقع جمعیت فعال بیانگر تعداد افرادی است که توانایی و تمایل عرضه نیروی کار خود را به بازار دارند و به دو دسته شاغل و بیکار تقسیم می شوند. افراد شاغل طبق تعریف بخشی از جمعیت فعال اند که در هفته آمارگیری، حداقل یک ساعت کار کرده اند. افراد بیکار نیز بخشی از جمعیت فعال می باشند که در هفته آمارگیری با وجود آمادگی برای انجام کار و جستجوی کار، فاقد کار می باشند.
یکی از عوامل اصلی تعیین کننده نرخ بیکاری، میزان اشتغال در اقتصاد است. طبیعی است میزان اشتغال در اقتصاد نیز به میزان تولید اقتصاد و رشد اقتصادی بستگی دارد. هر چه رشد اقتصادی افزایش یابد، میزان اشتغال نیز به تبع آن افزایش می یابد و در نتیجه نرخ بیکاری کاهش خواهد یافت. بنابراین سیاست های اقتصادی که موجب افزایش رشد اقتصادی شوند به افزایش اشتغال و کاهش نرخ بیکاری کمک می کنند و در مقابل سیاست های اقتصادی که به کاهش رشد اقتصادی می انجامند، به کاهش اشتغال و افزایش نرخ بیکاری کمک می کنند. از مهم ترین سیاست های دولت می توان به سیاست های پولی، سیاست های مالی، سیاست های ارزی، سیاست های تجاری و سیاست های حاکم بر بازار نیروی کار اشاره کرد.
بر اساس یک رویکرد قدیمی در علم اقتصاد، دولت ها می توانند با اتخاذ سیاست های فعال در عرصه اقتصاد، نرخ بیکاری را کنترل کنند. البته هزینه کاهش نرخ بیکاری بر اساس این رویکرد، افزایش نرخ تورم در اقتصاد است. در واقع دولت می تواند میان بیکاری و تورم یکی را انتخاب کند. موضوع انتخاب میان تورم و بیکاری، بر می‌گردد به نظریه‌ای در اقتصاد که در دهه ۵۰ میلادی تحت عنوان منحنی فیلیپس^[۲۰] مطرح شد.
بر اساس این نظریه رابطه‌‌ای معکوس میان تورم و بیکاری وجود دارد، بدین گونه‌ ‌که اقتصادی که خواهان نرخ بیکاری کمتری است باید به اجبار تورم بیشتری بپذیرد و برعکس اگر خواهان تورم پایین‌تری است، باید نرخ بیکاری بالاتری را تحمل کند. بر اساس این نظریات دولت های غربی در دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی، سیاست های فعال پولی و مالی را در دستور کار خود قرار دادند. به تبع این نظریات، اقتصاددانان نیز در پی تحلیل تغییرات نرخ بیکاری با توجه به تغییرات نرخ تورم بودند. اما منحنی فیلیپس در دهه ۷۰ میلادی با مطرح شدن نظریات فریدمن و دیدگاه پولی او در مورد تورم و بیکاری و پس از او نظریات کلاسیک‌های جدید به پایان راه نظری خود رسید و به تاریخ علم اقتصاد پیوست.
در واقع اقتصاددانان با این واقعیت مواجه شدند و به این نتیجه رسیدند که اعمال سیاست های مالی و پولی انبساطی در درون خود بذرهای عکس‌العمل غیر قابل اجتناب را به همراه دارد و پس از خلق یک دوره کوتاه مدت رونق مصنوعی، نیروهایی ایجاد می کند که منجر به حرکت معکوس خواهد شد. ابتدا تورم اوج می گیرد و در پی آن بیکاری افزایش می یابد. به عبارت بهتر نتیجه ایجاد رونق مصنوعی، افزایش هم زمان تورم و بیکاری، یا به عبارت بهتر بروز بحران رکود تورمی است.
تغییر نرخ مشارکت و نرخ بیکاری در کنار عوامل اصلی تعیین کننده میزان اشتغال، عواملی که بر میزان عرضه نیروی کار و جمعیت فعال اثر گذارند، نیز می توانند بر نرخ بیکاری تأثیر گذار باشند. با توجه به مفاهیم جمعیت فعال و جمعیت بیکار، روشن است که تغییرات جمعیت فعال اثر تعیین کننده ای بر تعیین نرخ بیکاری دارد. در واقع نوسانات نرخ مشارکت جمعیت بالای ۱۰ سال که موجب نوسان جمعیت فعال می شود، یکی از عوامل مهم در تعیین نرخ بیکاری است. این امر بیشتر تحت تأثیر عوامل جمعیتی مانند نرخ رشد جمعیت، انتظارات افراد و شرایط بازار نیروی کار و البته نحوه تعریف جمعیت فعال است. برای مثال افرادی که در دوره آمارگیری، به هر دلیل‌، فعالانه به جستجوی کار نرفته باشند در اساس جزو نیروی کارند و در نتیجه بیکار به حساب نمی‌آیند.
در این جا فعالانه مفهومی است که قابلیت تعابیر و تفاسیر گوناگونی دارد و می تواند در برآورد میزان جمعیت فعال بسیار مؤثر باشد. مثلا اگر شما ۶ ماه دنبال کار دویده‌ و شغلی نیافته‌ باشید و بعد از آن به دلیل ناامیدی از یافتن شغل به طور موقت جستجوی «فعالانه» را برای کار رها کرده‌ باشید‌، جزو جمعیت فعال و در نتیجه به عنوان بیکار محسوب نخواهید شد.(انجمن اقتصاد دانشگاه پیام نور‌،۱۳۹۱)
با بالا رفتن نرخ بیکاری وام گیرندگان با مشکلات و سختی های بسیاری جهت باز پرداخت بدهی خود مواجه خواهند شد.بنابراین باعث بالا رفتن نرخ تسهیلات غیر جاری بانکها خواهد شد.(سوریناو سالاس،۲۰۰۲)^[۲۱]
۲-۱۳-۲-۳) تولید ناخالص داخلی Gross Domestic Product – GDP
در میان شاخص‌های اقتصاد کلان، تولید ناخالص داخلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. زیرا نه تنها به‌عنوان مهم‌ترین شاخص عملکرد اقتصادی در تجزیه و تحلیل‌ها و ارزیابی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، بلکه بسیاری از دیگر اقلام کلان اقتصاد محصولات جنبی محاسبه و برآورد آن محسوب می‌گردند.
کل ارزش ریالی محصولات نهایی تولیدشده توسط واحدهای اقتصادی مقیم کشور در دوره زمانی معین (سالانه یا فصلی) را تولید ناخالص داخلی می‌نامند.
هریک از محصولات تولید شده در اقتصاد به‌منظور تبدیل به محصول نهایی چندین مرحله را طی می‌کنند. مثلاً نان، به‌عنوان یک محصول نهایی که مستقیماً به مصرف می‌رسد، از مراحلی مانند تولید گندم و آرد می‌گذرد. روشن است که در محصولات پیچیده صنعتی تعداد مراحل تبدیل یا فراوری بیشتر است. به هرحال در برآورد تولید ناخالص داخلی باید ارزش محصول نهایی (نان) را مورد استفاده قرار داد، زیرا ارزش آرد در آن مستتر است، چنانکه ارزش گندم بطور ضمنی در آرد وجود دارد. اگر ارزش هر یک از این مراحل را جداگانه در تولید ناخالص داخلی منظور کنیم در واقع ارزش محصولات تولید شده در اقتصاد را بیشتر از میزان واقعی برآورد کرده‌ایم. به همین دلیل در تعریف بالا بر کلمه نهایی تاکید شده است.
در عمل می‌توان ارزش محصول تولیدی در هر مرحله را منظور کرد به‌شرطی که در هر مرحله تنها ارزش جدید تولید شده را به ارزش مرحله قبل اضافه نمود. در مثال نان، در صورتی که ارزش گندم و آرد تولید شده برای تولید یک قرص نان به ترتیب برابر ۱۰ و ۱۵ ریال بوده و ارزش یک قرص نان نیز ۲۰ ریال باشد، در آن صورت میزان ارزش جدید ایجاد شده در هر مرحله برابر با ۱۰، ۵ (=۱۰-۱۵) و ۵ (=۱۵-۲۰) ریال خواهد بود که جمع آن ۲۰ ریال و برابر با ارزش محصول نهایی (نان) می‌باشد. با این مثال روشن می‌شود که جمع ارزش‌های جدید ایجاد شده در هر مرحله، معادل ارزش محصول نهایی است.
مطابق با مثال بالا، گندم در تولید آرد و آرد در تولید نان مورد استفاده قرار می‌گیرد. آرد و نان ستانده‌های هر مرحله از تولید هستند. از طرف دیگر به محصولی که خود به‌منظور تولید محصول دیگر مورد استفاده قرار گرفته و در فرایند تولید کلاً به مصرف می‌رسد، محصول واسطه و به این فرایند مصرف واسطه گویند. تفاضل ارزش ستانده و مصرف واسطه همان ارزش جدید ایجاد شده یا ارزش‌افزوده است. به‌منظور محاسبه تولید ناخالص داخلی ارزش‌افزوده هر فعالیت بر اساس روش فوق استخراج شده و در نهایت از جمع ارزش‌افزوده‌های کل اقتصاد، تولید ناخالص داخلی بدست می‌آید.
در صورتیکه در یک اقتصاد فرضی دو نوع کالای نهایی (نان و گوشت) تولید شود، ارزش تولید ناخالص داخلی برابر خواهد بود با ارزش واحد دو محصول مذکور در مقدار تولیدی آنها. به بیان دیگر اگر در همان اقتصاد فرضی ۱۰۰۰ قرص نان و ۵۰۰ کیلو گوشت به ارزش واحد ۲۰ و ۴۰ ریال تولید شود، ارزش تولید ناخالص داخلی عبارتست از:
۴۰۰۰۰ = (۴۰×۵۰۰) + (۲۰×۱۰۰۰)
به عبارت دیگر ارزش تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های جاری ۴۰۰۰۰ ریال می‌باشد، زیرا قیمت نان و گوشت، قیمت دوره یا سال جاری است. اگر در سال بعد ۱۰۰۰ قرص نان و ۵۰۰ کیلو گوشت به قیمت‌های ۲۵ و ۵۰ ریال تولید شود، ارزش تولید ناخالص داخلی برابر خواهد بود:
۵۰۰۰۰ = (۵۰ ×۵۰۰) + (۲۵×۱۰۰۰)
مقدار بدست‌آمده نسبت به سال قبل از رشدی معادل ۲۵ درصد برخوردار می‌باشد. با این وجود رشد فوق حاصل افزایش مقدار تولید محصولات نبوده، بلکه حاصل افزایش قیمت محصولات است. اگر بخواهیم اثر افزایش قیمت را از محاسبات سال بعد حذف کنیم باید مقدار تولید محصولات را در قیمت‌های معیار یا قیمت‌های پایه (در این مثال قیمت‌های سال قبل) ضرب کنیم. در اینصورت به همان رقم ۴۰۰۰۰ ریال می رسیم که گویای این است که تولید واقعی اقتصاد صفر درصد رشد داشته یا اصلاً رشدی نداشته است. به فرایند حذف اثر تغییرات قیمت محصولات از نتایج محاسبات ملی، محاسبات به قیمت‌های ثابت می‌گویند. آنچه که در ادبیات اقتصادی به رشد اقتصادی یا رشد تولید ناخالص داخلی موسوم است، بر محاسبات به قیمت‌های ثابت استوار است. بنابراین وقتی گفته می‌شود در برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی رشد متوسط تولید ناخالص داخلی هشت درصد هدف‌گذاری شده است منظور رشد هشت درصدی بر اساس محاسبات به قیمت‌های ثابت است.
به روش محاسبه یا برآورد تولید ناخالص داخلی که توضیح ساده آن ارائه گردید، روش تولید گفته می‌شود. در حسابهای ملی ایران روش تولید (جمع ارزش‌‌افزوده‌ها) به‌عنوان روش اصلی محاسبه تولید ناخالص داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
علاوه بر روش تولید، روش‌های هزینه نهایی و سهم عوامل تولید دو روش شناخته شده دیگر در برآورد تولید ناخالص داخلی می‌باشند. در روش هزینه نهایی، با جمع هزینه‌های نهایی واحدهای اقتصادی، تولید ناخالص داخلی برآورد می‌گردد. در واقع می‌توان فرض کرد که محصولات تولید شده در داخل (تولید ناخالص داخلی) به صورت‌های مختلف به مصرف می‌رسد. بطور مشخص، این محصولات یا به مصرف نهایی خانوار و دولت می‌رسند، یا سرمایه‌گذاری (ثابت و درگردش) می‌شوند، یا صرف صادرات به دیگر کشورها می‌گردند. از آنجا که در مصرف، سرمایه‌گذاری و حتی صادرات، کالاهای وارداتی نیز یافت می‌شود، با کسر کردن کل رقم واردات از جمع اقلام مذکور، تولید ناخالص داخلی بدست می‌آید که باید معادل تولید ناخالص داخلی محاسبه شده از روش تولید باشد. به‌طور خلاصه در روش هزینه نهایی تولید ناخالص داخلی از رابطه زیر بدست می‌آید:
رابطه ۲-۱ Y=CP+CG+I+(X-M)
در رابطه فوق Y تولید ناخالص داخلی، CP مصرف خصوصی، CG مصرف دولت، I تشکیل سرمایه ناخالص (سرمایه‌گذاری ناخالص)، X صادرات و M واردات می‌باشد.
ذکر این نکته لازم است که تولید ناخالص داخلی بدست آمده از روش هزینه نهایی به قیمت بازار بوده و به اندازه خالص مالیات‌های غیرمستقیم با تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه که از روش تولید بدست می آید متفاوت است. به عبارت دیگر:
خالص مالیات‌های غیرمستقیم + تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه = تولید ناخالص داخلی به قیمت بازار
روش سهم یا درآمد عوامل تولید، سهمی است که هریک از عوامل دخیل در فرایند تولید کسب می‌کنند. در این روش با جمع جبران خدمات پرداختی و مازاد عملیاتی (شامل سود عملیاتی، خالص بهره پرداختی و اجاره منابع طبیعی) تولید ناخالص داخلی محاسبه می‌گردد.
اقلامی مانند تولید ناخالص سرانه، تولید (درآمد) ناخالص ملی، درآمد (خالص) ملی و درآمد سرانه از مشتقات تولید ناخالص داخلی می‌باشند که روابط محاسباتی مربوط به هریک عبارتند از:
خالص درآمد عوامل تولید از خارج + تولید ناخالص داخلی به قیمت بازار = تولید (درآمد) ناخالص ملی
استهلاک – درآمد ناخالص ملی = درآمد خالص ملی
یادآور می‌گردد که همه اقلام سرانه حاصل تقسیم رقم اصلی به جمعیت کشور می‌باشند.(بانک مرکزی‌، آمار و داده ها)
۲-۱۳-۲-۳-۱)تولید نا خالص داخلی و معوق شدن تسهیلات بانکی
زمانی که علامت رشد تولید ناخالص داخلی در دوره های گذشته مثبت است،با رشد تولید ناخالص داخلی و افزایش منابع در اختیار بانکها،تمایل به دریافت تسهیلات برای کلیه بخشهای اقتصادی افزایش می‌یابد و بانکها در ارائه اعتبار و تسهیلات با بوجود آمدن یک فضای رقابتی کمتر به استانداردها و کیفیت اعتباری مشتریان توجه می‌کنند.از طرفی متقاضیان تسهیلات نیز با خوش بینی نسبت به وضعیت اقتصادی در آینده اقدام به دریافت تسهیلات می‌کنند که در صورت عدم ادامه این روند توانایی در باز پرداخت بدهی هایشان را نخواهند داشت.
۲-۱۴) مروری بر مطالعات گذشته:
در این قسمت به بررسی مطالعات و تحقیقاتی که در گذشته انجام شده است، می‌پردازیم. با وجود اهمیت فروان مسأله بازگشت تسهیلات در بانک‌‌ها و آثاری که در این سیستم مالی بر جای می‌گذارد، متأسفانه تحقیقات داخلی چندانی در این خصوص انجام نشده است، لیکن از جمله کارهایی که در این خصوص انجام شده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۲-۱۴-۱) تحقیقات داخلی:
۲-۱۴-۱-۱) بررسی رابطه بین ریسک اعتباری بانکها و متغیر های اصلی اقتصاد کلان:
امیر کلانتری (۱۳۹۰) در پایان‌نامه خود به بررسی رابطه بین ریسک اعتباری بانک‌‌ها و متغیرهای اصلی اقتصاد کلان در دوره زمانی ۱۳۸۸ – ۱۳۵۸ پرداخته و با بهره گرفتن از مدل ^[۲۲]ARDL به تجزیه و تحلیل داده‌‌ها پرداخته. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داده که تولید ناخالص داخلی و نرخ بهره تسهیلات رابطه معناداری با ریسک اعتباری بانک‌‌ها دارند.
۲-۱۴-۱-۲) بررسی تأثیر نرخ تورم بر تسهیلات پرداختی در بخش مسکن:
ابوالفضل امیرمتین (۱۳۹۰) در پایان‌نامه خود به بررسی تأثیر نرخ تورم بر تسهیلات پرداختی در بخش مسکن در دوره زمانی ۱۳۸۹ – ۱۳۷۹ پرداخته است. وی با بهره گرفتن از الگوهای اقتصادسنجی و سپس انجام آزمون‌هایی نظیر کلموگروف اسمیرنوف و گرانجور به آزمودن فرضیه‌‌ها پرداخته و به این نتیجه رسیده است که نرخ تورم بر تسهیلات پرداختی در بخش مسکن تأثیرگذار نمی‌باشد.

به این ترتیب واحد تولید برای رفع مشکل اقتصادی خود اقدام به پیش فروش بخشی از محصولات خود به بانک می نماید و از بانک پول آن را دریافت می‌کند و مقرر می‌شود که در موعد مشخص کالا را به بانک تحویل دهد. طبعاً قیمت پیش فروش شده نسبت به قیمت نقدی در ﺳﺮرﺳﻴﺪ مشخص (۶ ماده یا یک سال) بسیار کم و نازل تر است سپس بانک که خریدار از کالاست فروشنده را وکیل می‌کند که در موعد مقرر کالا را به فروش رساند و تقاوت قیمت (سود حاصل از معامله) را که سهم بانک خواهد بود برای بانک منظور نماید.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شک نسبت که معامله سلف از اقسام بیع و عقدی لازم و صحیح است و آثار شرعی و اقتصادی نیز بر آن مترتب می‌شود. ولی آن چه مورد عمل واقع می‌شود در بسیاری از موارد خالی از اشکال نیست که ذیلاً بررسی می‌گردد.
همه می‌دانیم که قرارداد تابع نیت ها و قصد انسان‌هاست (العقود تابعه القصود). این قرارداد نیز مانند بسیاری از عقودی که ذکر آن گذشت، اغلب صوری و ظاهری و خالی از قصد جدی در معامله است بنابراین به صورت صحیح تحقیق پیدا نمی‌کند و قرارداد از اساس باطل خواهد بود.
اگر معامله سلف از روی قصد و جدی انجام شود و واقعیت داشته باشد، بانک علی الحصول باید نسبت به همه مراحل آن و همچنین بر فروش و مبلغ دریافتی وکیل نظارت داشته باشد. در صورتی که چنین نظارتی وجود ندارد و بانک جز اسناد و مدارک و محاسبات خود با چیز دیگری سرو کار ندارد.
در این مورد نیز اشکال قبلی که در بحث فروش اقساطی گفته شد مطرح است یعنی اضافه بر بهای کالا که در معامله بر اساس قیمت مشخص و قطعی صورت گرفته است نرخ بهره سود مورد انتظار معنی روشنی ندارد، لیکن بانک می‌تواند حق‌الوکاله دریافت کند.
در مورد محاسبات سود، در معاملات سلف نیز شیوه ای که بانک در مورد مضاربه و مشارکت و غیره داشته عمل می‌کند.
اجاره به شرط تملیک یکی از ﻗﺮاردادﻫﺎیی است که در عملیات بانکی بدون ربا جریان دارد و عمدتاً در مورد مسکن کاربرد پیدا می‌کند.
در ماده ۱۲ قانون عملیات بانکی بدون ربا جریان دارد و عمدتاً در مورد مسکن کاربرد پیدا می‌کند. در ماده ۲دستورالعمل اجرایی اجاره به شرط تملیک چنین آمده است «ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ می‌توانند به منظور ایجاد تسهیلات لازم جهت گسترش امور خدماتی، کشاورزی، صنعتی و معدنی به عنوان موجر، مبادرت به معاملات اجاره به شرط تملیک بنماید^[۹۱]».
به موجب این قرارداد بانک واحدهای مسکونی یا اشیاء منقول را خریداری می‌کندو آن‌ها را به مشتری اجاره می‌دهد و در مقابل مبلغی به عنوان مال الاجاره دریافت می‌کند و از آن جا که عقد قرارداد عقدی لازم است، در ضمن آن شرط می‌کند که مشتری بهای مسکن یا شی دیگری را در اقساط تعیین شده به بانک بپردازد و اگر پرداخت، بانک عین مستأجره را به مشتری تملیک می‌کند وگرنه بانک هم‌چنان مالک عین خواهد بود و به عبارت روشن تر این قرارداد از سه قرارداد و یک شرط تشکیل می‌شود بانک موردرا خریداری می‌کند، سپس آن را به مشتری به عنوان اجاره واگذار می‌کند و در مرحلۀ سوم عین را به او می فروشد و ضمن عقد اجاره شرط می‌کند که اگر مشتری به شرایط عمل کرد، عین مستأجره را مالک گردد.
در اجرای این قرارداد چون نوعاً سر و کار با اسناد و مدارک اموال غیر‌منقول است، امکان ظاهرسازی و تقلب کمتر است، مگر در مورد اموال منقول که باید نظارت و کنترل بیشتری صورت گیرد. بنابراین هرگاه این نوع قرارداد با قصد جدی طرفین و مراقبت و نظارت بانک انجام شود، خالی از اشکال خواهد بود، ولی احتمال صوری بودن قرارداد و ظاهرسازی به طور کلی منتفی نیست و برای جلوگیری از این پدیده باید راهکارهای مطمئن‌تری را جستجو کرد.
قرارداد دیگری که در عملیات بانکداری بدون ربا جریان دارد جعاله است. جعاله عبارت است از قرار انجام کاری در برابر منفعت یا مالی که جاعل طبق قرار به عامل می پردازد.
جعاله چون شرایط و محدودیتهای سایر عقود را ندارد، در رفع مشکلات کاربرد بیشتری دارد. از این رو بانک می‌تواند در ﻗﺮاردادﻫﺎی مختلف در طرفین جعاله قرار گیرد. چنان که در آیین‌نامه عملیات بانکی آمده است ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ می‌توانند در امور تولیدی، بازرگانی و خدماتی با تنظیم قرارداد به عنوان (عامل) یا عند اقتضا به عنوان (جاعل) مبادرت به جعاله نمایند.
جعاله به عنوان یک قرارداد یا تعهد می‌تواند کاربرد وسیعی در تقسیم کار، توزیع درآمد و رفع مشکلات اجتماعی و اقتصادی داشته باشد، ولی به موازات سهولت در عمل و گستره استفاده از آن، از نظر امکان ظاهر سازی و تقلب و تصنع در آن فوق العاده آسیب پذیر است و طبق اظهار بعضی از اهل اطلاع از مسئولین ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ با اینکه این قانون در نظام بانکداری اسلامی آمده است در عمل از این قرارداد کمتر استفاده می‌شود، زیرا چنانچه ذکر شد خطر صوری بودن و ظاهر سازی بیشتر آن را تهدید می‌کند و متأسفانه در ساختار ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ امکان نظارت و کنترل دقیق بر این قرارداد مانند سایر ﻗﺮاردادﻫﺎ وجود ندارد. ولی هرگاه این قرارداد به گونه صحیح انجام گیرد و نظارت کامل بر اجرای آن از طرف بانک محقق شود می‌تواند به عنوان راه های خوبی برای رفع مشکلات مالی و اقتصادی جامعه مورد استفاده قرار گیرد^[۹۲].
مبحث دوم : موانع، مشکلات و چالش های بانکداری اسلامی
گفتار اول : از موانع اجرایی شدن قانون عملیات بانکداری بدون ربا
تحولات اخیر و خصوصاً سیر وقایع در ارتباط با فرایند اسلامی شدن ﺑﺎﻧﻚﻫﺎ به وضوح نشانگر این است که مقابله و رویارویی نظام بانکداری سنتی و به اصطلاح ربوی و نظام بانکداری اسلامی در هیچ زمان و تا این حد به صورت حاد و جدی مطرح نبوده است^[۹۳].
استقرار نظام بانکداری اسلامی فقط در حذف ربا و انجام معاملات بر اساس عقود موضوع قانون عملیات بانکی بدون ربا نیست بلکه لازمۀ استقرار کامل چنین نظامی با عواملی متعددی نظیر ایجاد امنیت (در ابعاد مختلف) عدالت معاوضی و توزیعی، صداقت، خلاقیت، نوآوری، اعتقاد و احترام و حمایت از حقوق دیگران، گسترش فرهنگ اسلامی در رفتارهای فردی و اجتماعی همراه است.
در کشور ما بانکداری بدون ربا گرچه به صورت فراگیر شروع به کار کرده و ادعا این است که امروزه شاهد بانکداری بدون ربا هستیم اما از آغاز با مشکلاتی روبرو بودیم که اگر تجزیه و تحلیل کنیم، علت وجود این مشکلات این بود که ما آموزش بانکداری بدون ربا را نه در سطح عمومی و نه در سطح تخصصی به خوبی ارائه نکرده ایم و نیروهای فعال در سیستم بانکی و در بنگاههای اقتصادی، با واقعیت بانکداری بدون ربا آشنایی ندارند.
با توجه به اینکه در مدیریت بر بانک‌ها از ظرفیت علمی و عملی لازم برای طراحی و اجرای بانکداری بدون ربا استفاده نشد عملاً شکافی بین ادعا و واقعیت در بانکداری بدون ربا به وجود آمده است. نمی‌گویم چیزی از بانکداری بدون ربا نداریم این حرف گزاف است ولی فاصله بین این دو زیاد است.
از موانع اجرایی بانکداری بدون ربااین است که ما در چند جا شاهد عدم تحقق بانکداری بدون ربا هستیم، از جمله آنکه در جذب منابع از مردم عنصری وارد شده که این عنصر بانکداری بدون ربا را تحت تأثیر خود قرار داده است. آن عنصر وعده سود علی‌الحساب است. این وعده سود علی‌الحساب، فارغ از عوامل مؤثر در تشکیل سود پیش‌بینی شده است و عملاً موجب شده آنچه به سپرده‌گذاران پرداخت می‌شود، مبلغی تحت عنوان سود علی‌الحساب باشد که نرخ آن از قبل تعیین می‌شود. سپرده‌گذاران نیز انتظاری بیش از آن ندارند. بانک‌ها نیز چیزی بیشتر از آن را به سپرده‌گذاران پرداخت نمی‌کنند. مواردی بوده که بانک‌ها بعد از حسابداری نهایی عملیات سود و زیانشان درصدی بیشتر را به سپرده‌گذاران پرداخت کرده‌اند ولی این مسأله به صورت یک جریان غالب در نیامده است.
چالشی دیگر، پیش‌بینی سودی است که از سرمایه‌گذاران دریافت می‌شود. افرادی که می خواهند سرمایه‌گذاری کنند به بانک مراجعه کرده و محاسبه سود آن‌ها براساس نرخ سود از پیش تعیین شده صورت می‌گیرد و از گیرندگان تسهیلات همین سود اخذ می‌شود. فارغ از اینکه آن‌ها سود بیشتر یا کمتری را به‌دست آورده اند. در صورتی که در پرداخت بدهی شان تأخیر داشته باشند، از آن‌ها جریمه تأخیر نیز گرفته می‌شود. جریمه ای که شبیه جریمه تأخیر در نظام بانکداری ربوی است و گرچه ممکن است از نظر حقوقی تفاوتهایی داشته باشند و پشتوانه فقهی نیز برای آن‌ها در نظرگرفته شده باشد ولی در عمل شبیه همان جریمه است.